1, 2. Tukwibuzagia lingo mbuzia nkizi?

BANA bekubuziaga nunsè. Unamwakula, tondo nti abuzia lingo bunee: “Buni?” Ndi wamukasa lwakulo nti abuzia lingo: “Kabamba kakizi?”

² Tubansania tukwibuzagia. Anga: “Twaliè kikizi? Twavwalè kikizi? Twakunzè kikizi?” Tukwibuzagya mbuzia ku kabamba ka kalamo ka lelo nu ka nkungu zikuvwa. Tukwina motema ndi tatwamona nakulo za mbuzia za kalamo, ukinsa tatukulonda lingo nakulo za mbuzia zezo.

3. Kabamba kabuni bantu beingi bekukengelaga buno tabenamona nakulo za mbuzya zibekwibuzagya?

³ Ndi Biblia byèlé na nakulo za mbuzia nene zitukwibuzagya? Bantu bizi buno Biblia byèlé na nakulo, tondo bekumona buno Biblia byèlé bibibu. Bantu beli na makengelo ma buno, beigisya aba bakulu ba madini u benamenya tugu nakulo. Bango bekumona nsoni kubuzya. Buni buli makengelo mobe?

4, 5. a) Mbuzia nkizi ziuneibuzya? b) Kabamba ka buni watunganana kulonda nakulo za Biblia?

⁴ Unatunda nunsè kumenya nakulo za zeno mbuzia: “Kabamba ka buni tukulama? Buni buli bakuzi? Buni bukubezaga Kalaga?” Mwigisya munene Yesu atendilé bunee: “Tamusige kusega, nti mwakaswe; tamusige kulonda, nti mwamone.” (Matayo 7:7, NWT) Ukinsa ntusige kulonda nakulo za bulili aba mu nkungu ziwazimone.

 ⁵ Lebelebe, ndi “ntukusiga kulonda”, nti wamoné nakulo: zili mu Biblia. (Misumo 2:1-5) Nu tazili mbibu kumenya. Biwajigisie byakukase mbogimbogi nu kilemanizio kisoga kya nkungu zikuvwa. Tutendele kasi lubuzia lukwibuzagya bantu beingi.

6. Kabamba ka buni bantu beingi bekukengelaga buno Kalaga ntekub‘angaga?

⁶ Bantu beingi bekukengelaga buno, Kalaga ntekub‘angaga. Bekubulaga buno ndi Kalaga ekwangaga bantu, songo kesé takinabede buno bu kikile. Lelo nako nakuli bita, lusombo nu mbabazio. Bantu bekusamba, bekubabazibwa nu bekukwa. Bubo bukuséngá bango bantu bibuzie bunee: “Ndi Kalaga ekutwangaga, kabamba kabuni atusigilila mu mbabazio?”

7. a) Kikizi kikusindika bantu bamone buno Kalaga eli mwiti? b) Kabamba ka buni ta busoga kukandeka Kalaga mu nkungu za mbabazio?

⁷ Mambizi meingi, meigisya ma bakulu ba madini mekuséngá bantu bamone buno Kalaga eli mwiti. Kubuno, nkungu zili bantu mu mbabazio bekwigisya buno ubwalagile Kalaga. Kwa kubula bubo bekukandeka Kalaga. Biblia bigisya buno, Kalaga ntekulisiaga mbabazio. Yakobo 1:13 lyatenda buno, Kalaga ntekulindikaga muntu ku bubi. Lilyo isanzo lyatenda bunee: “Ndi muntu ekulindikwa ntatende bunee: ‘Nkulindikwa na Kalaga’; kubuno Kalaga ntanalindikwa na bubi, aba we wenyene ntanalindika muntu ku bubi.” Ukutenda bunee, aba Kalaga ekusigilila mbabazio tondo ntekuzilisyà. (Sanzula Yobu 34:10-12.)

8, 9. Ga tukukulumana na mbabazio, kabamba kakizi tatwatunganana kukandeka Kalaga? Lisyà musumo.

 ⁸ Tukate gono musumo: Mwana wamulume ekulama na babuti bage. Isé amutunda nunse nu amwigisizié kukata bungatu busoga bwa kwisombolela. Busi bumozi, kuteli kwanza babuti bage, akumukilè. Kuko kwendilè, akitaga mebé nu kulama kalamo kabibu. Unatenda buno isé u mubi? Ndi isé u uli na katati kubuno amusigilé endé? Nu kilo! (Luka 15:11-13) Bantu kishembe bekwisombolela kukita bubi kuteli kwanza Kalaga anga wozo mwana. Nu anga isé wa mu musumo, Kalaga ékusigà bantu biisombolele bobinyene bu bekutunda. Kasi, ndi tuli mu mbabazio bwatunganana tukengele buno ta kukutunda kwa Kalaga, tabwatunganana kumukandeka.

⁹ Kabamba kakizi Kalaga asigilila mbabazio? Kuli kabamba. Mu sula 11 za kino kitabu wamone lwakulo lwa lubuzia lwongo. Tondo menya buno, twatundwa na Kalaga nu mbabazio zituli muzo ta kutunda kwage. Ububo, wenyene u unasila mbabazio.​—Isaya 33:2.

10. Kabamba kakizi tunalemanena buno Kalaga ekazindia bubi?

¹⁰ Kalaga asililila. (Isaya 6:3) Binsania byekukita byèlé bisoga nu byaswaga. Ukinsa tunamulémanena. Tondo bantu tabekubezaga anga Kalaga, kubuno bekukita mebé. Aba mukulu musoga wa politike nteli na bwangato bwakusila butombo, nsambo nu lukwo. Takuli muntu uli na magala anga Kalaga. Kalaga wenyene u unasila bubi milyalya, unu bwekakita.​—Sanzula Nimbo 37:9-11.

11. Buni bukujungwaga Kalaga gekumona bantu mu mbabazio?

¹¹ Buni bukujungwa Kalaga gekumona bubi mu kesé, nu gekukumona mu tubebé? Biblia bigisya buno “ekutunda kwisanana.” (Nimbo 37:28) Ekumonaga bibé nu bisoga. Nte kubogaboga ndi bantu belé mu mbabazio. Anga waakalazi ajungwilé bubi mu mutima gamonilé bubi bwa bigya kesé. (Kulinga 6:5, 6) Nu ntagalukilé. (Malaki 3:6) Biblia bigisya buno Kalaga ekutwangaga.​—Sanzula 1 Petro 5:7.

12, 13. a) Kabamba kabuni tuli na lutundo ku bantu? Buni butukujungwaga ndi twamona bantu mu mbabazio? b) Kabamba kakizi tunakatizia buno Kalaga ekasila mbabazio nu kuteisanana?

¹² Biblia byatenda buno Kalaga abumbilé bantu ku kisusania kyage. (Kulinga 1:26) U kutenda buno, atubumbilé na milumbo zage. Kasi ndi ukujungwaga bubi gaukumona bantu basoga bekusungibwa bulyabulya, menya buno Kalaga ekujungwaga bubi nunse kutinga bukujungwaga! Buni butunamenya bubo?

¹³ Biblia byeigisya buno “Kalaga eli lutundo.” (1 Yoana 4:8) Ekukitaga binsania kwa lutundo. Ndi tukutundaga, kabamba ka buno Kalaga nuwe ekututundaga. Lutundo lunakusengá kusila mbabazio nu kuteisanana; songo uli na magala unasila buteisanana, ta bubo? Ububo lebelebe, kubuno watunda bantu. Kalaga eli na bwangato bwakusila mbabazio nu kuteisanana, kubuno atutunda, ubwekakita! Malagi ma Kalaga meli mu lusamba 4 nu 5 lwa kino kitabu mekamoneka ko. Tondo watunganana kumenya Kalaga busoga buno ukatizie malagi mage.

14. a) Kalaga ekumanwa buni? b) Buni butwamenya buno twatunganana kukambya izina lyongo?

¹⁴ Ndi ukutunda kukita bulemba na muntu, kikizi kiunamusolela kitangi? Nyampo izina lyobe. Ndi Kalaga eli n’izina? Madini meingi mekwigisia buno izina lyagé u Kalaga aba Kinkunga. Tondo, mamo meli meina ma bukuti anga “mukota” aba “prezida.” Kalaga atubula buno izina lyage u Yehowa. Nimbo 83:18 lyabula bunee: “Uwe ukumanagwa Yehowa, uwenyene uli Wasakama Nunse, nu uli gantata ga kisi kinsania.” Basanzi ba Biblia basanzilé izina lyongo kutinga mambizi tununu motobakamo (7 000). Yehowa atunda umenye izina lyage nu ulikambyé mu kalamo kobe. Kubuno akubula izina lyage ekutunda mube bilemba.

15. Izina “Yehowa” bwisulilwa bwage buni?

¹⁵ Kumenya bwisulilwa bwizina lya Kalaga kunatulisizia mutali. Izina Yehowa lisulwa: Eli na bwangato bwa kuzindilizia mpango nu malagi mage. Takuli muntu aba kintu kinamuzugila (kumukobya) kuzindilizia mpango nu malagi  mage. Yehowa kankanka uwatunganana kuba na lyo izina. *

16, 17. Kitondo a) “Mwija Magala Mansania”, b) “Mukota Wamilyalya”, c) “Mubumbi”, kisulilwa buni?

¹⁶ Kulolesibwa 15:3 lyatenda bunee: “Makitilo mobe meli manene, ma bulili nu makwangamia, Yehowa Kalaga, Mwija Magala Mansania. Nzela zobe  zisanana nu za bulili, Mukota Wamilyalya” (NWT). Kitondo “Mwija Magala Mansania” kisulilwa buni? Ukutenda buno, Yehowa u Mwija bwangato bunsania mu kesé nu mwigulu. Nu buni bwisulilwa kitondo “Mukota Wamilyalya”? Ubuno Yehowa eli wa milyalya, ntabumbilwé nu nteli na kuzinda. Nimbo 90:2 lyatenda buno kutukila ku milyalya aaba ku milyalya eligo. Bwangamia nunse, ta bubo?

¹⁷ Yehowa winyene u Mubumbi. Kulolesibwa 4:11 lyatenda bunee: “Yehowa, Kalaga weitu watananina kukaswa lutanuno nu lwanzo nu magala, kubuno uwe u wabumbilé bintu binsania, nu ku kabamba ka ntundo zobe, byabumbilwé nu biligo” (NWT). Kitondo “Mubumbi” kisulilwa buni? Kisulilwa buno: Yehowa u Mubumbi wa binsania: banzelo, nkeninkeni, biguma, nyama nu bingo!

18. Ku kabamba ka kizi bango bekukengelaga buno tabenaba bilemba bya Kalaga? Nu Biblia byabula buni?

¹⁸ Geba bantu bamenya milumbo za Yehowa, bekubulaga bunee: “Eli na magala meingi nu eli bulazi nunse, tatunaba bilemba byage.” Ndi Yehowa ekutunda ube na mamo makengelo? Nu kilo! Ekutunda mube bilemba, ekutunda umusigelele. Biblia byatenda bunee: “Nteli bulazi ku muntu na muntu mutuli.” (Misako 17:27) Ekutunda ube bwigi nage. Alaga buno, andi wabukita, “nu we akukunde.”​—Yakobo 4:8.

19. a) Buni b’unabasela kuba kilemba kya Kalaga? b) Zini milumbo za Kalaga zi ukutundaga?

¹⁹ Buni b’unabasela kuba kilemba kya Kalaga? Yesu abwide bunee: “Nu kakano u kalamo katanakuzinda [ka milyalya, NWT] buno bakumenye buno uwe uwenyene uli Kalaga [wa] lebelebe, nu kumenya Yesu Kristo u wasingile.” (Yoana 17:3) Nu ndi ntukusiga kwijigisia kumenya Yehowa nu Yesu Kristo, unamona kalamo ka milyalya, ukubula buno ntukakwa lingo. Use wijigisia nunse buno, “Kalaga eli lutundo.” (1 Yoana 4:16) Galisa na lutundo eli n’ingo milumbo neingi. Biblia byatenda buno eli na “kyombo nu mwiya mponga, ta musasia kongoa, mwiya kyombo nu bulili.” (Kutuka 34:6) Eli “musoga nu musasia kusigilila.” (Nimbo 86:5) Kalaga ekwikalilaga nu eli Mulandania. (2 Petro 3:9; Kulolesibwa 15:4) Unamenya lingo Kalaga busoga nu ingo milumbo zage nsoga, kwakusanzula Biblia.

20, 21. Buni b’unaba kilemba kya Kalaga nu ntekumonekaga?

²⁰ Buni b’unaba kilemba kya Kalaga nu ntekumonekaga? (Yoana 1:18; 4:24; 1 Timoteo 1:17) Nu  kwa kwijigisia Biblia, unamumenya busoga. (Nimbo 27:4; Baroma 1:20) Nu bukukuzia kumumenya, wamutunde nunsé nu bulemba bweinyu bwabe busoga.

²¹ Ndi wajigisya Biblia, wamenyè buno Kalaga eli Tateiswe: atukasilé kalamo nu ekutunda tubé na kalamo kasoga. (Matayo 6:9) Anga bukubezaga mubuti na bana bage. (Nimbo 36:9) Biblia byeigisya buno unaba kilemba kyage. (Yakobo 2:23) Yehowa Mubumbi wa binsania, ekutunda ube kilemba kyage!

22. Ndi bantu ba kikanga aba bilemba byobe bakubula usige kwijigisia Biblia, unakita buni?

²² Embe bantu ba kikanga kyobe aba bilemba byobe benakubula usige kwijigisia Biblia. Benakwa boba embe wasige idini lyobe. Tondo ntusige muntu akuzugile kuba kilemba kya Kalaga. Yehowa u mwida musoga u unaba nage.

23, 24. a) Kabamba ka buni ntusige kubuzia mbuzia? b) Twatendele kikizi mu sula 2?

²³ Mu kwijigisia Biblia, kuli bitondo biutenamenya. Kasi ntukwe nsoni kubuzia buno umenye aba bakukasie. Yesu atusungula tube anga bana bakeke. (Matayo 18:2-4) Kubuno bana tabeli na lwikotio ukinsa bekubuziaga mbuzia nunse. Kalaga ekutunda buno umoné nakulo za mbuzia ziukwibuzagia. Kasi jigisié Biblia busoga nu wamoné buno biukwijigisia bili bulili.​—Sanzula Misako 17:11.

²⁴ Nzela nsoga zinakukasia kumenya Yehowa u kwijigisia Biblia. Mu sula 2, wamenye kabamba ka buni Biblia byatingana na bingo bitabu.