1, 2. a) Nkungu nkizi lukaso lukubezaga lwa mutali? b) Kabamba ka buni kisansa kya bukuluzi kili lukaso lusoga nunsè lwatukasilé Kalaga?

LUKASO lukizi lusoga nunse luse wabezaga wamona mu kalamo kobè? Lukaso lusoga talwatunganana tugu kubá lwa bukunza bukali. Ukumonaga lukaso luli lwa mutali, galukukutananizya aba galukukukya biukwijanizya.

² Kalaga ekutukasaga nkaso neingi. Tondo kuli lukaso lumozi lwa mutali nunse lutukwijanizyaga. U lukaso lusoga nunsania lwakasile Kalaga ku banakantu. Mu zeno sula, twijigisye buno Yehowa asingilé Yesu mu kesé buno tulame milyalya. (Sanzula Matayo 20:28.) Kwa kukasana Yesu kubá kisansa kya bukuluzi, atulosizye buno atutunda lebelebe.

3. Kabamba ka buni tukukuaga?

³ Kisansa kya bukuluzi u nzila zakambizye Yehowa kwa kukulula banakantu ku bwagi nu lukwo. (Baefeso 1:7) Kwa kumenya kabamba ka buni kisansa kya bukuluzi kili kya mutali, twatunganana kumenya kikizi kyabaside mu isoa lya Edeni kusé kwatinga tununu twa miaka. Adamu nu Eva babuti beitu batangi bagilè ukinsa bakule. Nu beswe tukukuaga ku kabamba ka buno twapienine bwagi bwabo.​—Sanzula mukanda 9.

4. a) Adamu abezaga nazi? b) Nu Yehowa amukasile kikizi?

⁴ Gabumbile Yehowa muntu mutangi, Adamu, amukasile  kintu kya mutali nunsè: kalamo kasililila. Adamu abezaga na bumenyenino bwasililila nu mubili wasililila. Ntenasambile, ntenakungukile nu ntenakule. Kubuno Yehowa uwabumbilè Adamu, abezaga anga Ise. (Luka 3:38) Atendaga mambizi meingi nage. Amubwide bwasébwasé byenakitile. Nu amukasile mulimo musoga nunsè.​—Kulinga 1:28-30; 2:16, 17.

5. Biblia byatenda buno Adamu abumbilwe “mu kisusania kya Kalaga”, bwisulilwa bwage u buni?

⁵ Adamu abumbilwe “mu kisusania kya Kalaga.” (Kulinga 1:27) Abumbilwe na milumbo anga za Kalaga: anga lutundo, menge, mwisanano nu magala. Kalaga amukasilé lingo bwangato bwa kuisombolela. Adamu ntabezaga anga robot. Atungananine kuisombolela kukita busoga aba bubé. Songo asombwede kwanza Kalaga, enalamine milyalya mu Paradizo.

6. a) Kikizi kyazimizizye Adamu getanzile Kalaga? b) Kutanza kwa Adamu kwatulisizya mbaselo nkizi mbé?

⁶ Gantanzilè Kalaga, Adamu asungizibwe lukuo. Azimizizye bintu byeingi: bwida bwage bwa kwikazi na Kalaga, kalamo kage kasililila nu paradizo zalamaga muzo. (Kulinga 3:17-19) Kubuno Adamu nu Eva basombwede kutanza Kalaga, ukinsa takunabede lingo kilemanizio ku bèlè. Ku kabamba ka byakitile Adamu, “bwagi bwingide mu kisi, nu ku kabamba ka bwagi lukuo, bubo lukuo lwabasile ku bantu bansania, kubuno bansania bagile.” (Baroma 5:12) Nkungu zagilé Adamu, i “kunzizye” kuba mukobe wa bwagi nu lukuo. Nu mu nkungu zezo atu “kunzizye” nu beiswe kuba bakobe anga gwe. (Baroma 7:14) Andi kunaba kilemanzio ku beswe? Lebelebe tuli na kilemanizio. Yehowa akasenne kisansa kya bukuluzi!

7, 8. Kisansa kya bukuluzi u kikizi?

⁷ Kisansa kya bukuluzi u kikizi? Kisansa kya bukuluzi  kili lukalilo lwa kuléga kwa kukulula muntu aba kintu. Mu Biblia, kisansa kya bukuluzi kili lingo lukalilo lukulégwa ku bya bene.

⁸ Kwa kwagéla Kalaga, Adamu alingizye mankunku meingi nu atubutile mu bwagi, ukinsa twapienine lukuo. Takuli muntu utasililila unavwama kuléga lukalilo kwa kuzindya mankunku mamo. Tondo Yehowa atukasile nzila za kutukulula mu bwagi nu lukuo. Kasi tumone buni bwakasene kisansa kyongo nu mponga zikinatulisizya.

9. Kikizi kya tungananine kukaswa kuba kisansa kya bukuluzi?

⁹ Takuli muntu gesamba banakantu unalégile kisansa kya bukuluzi. Ku buni? Kubuno tubansania tatwasililila. (Nimbo 49:7, 8) Nu Adamu azimizizye kalamo kasililila ka banakantu. Ukinsa kisansa kya bukuluzi kyatungananine kuba kango kalamo kasililila ka muntu. Ukensa kikumanwa “kisansa kya bukuluzi kyalengemana.” (1 Timoteo 2:6, NWT) Kisansa kya bukuluzi kyatungananine kulengemana na kalamo kazimizizye Adamu.

10. Buni bwakasene Yehowa kisansa kya bukuluzi?

¹⁰ Buni bwakasene Yehowa kisansa kya bukuluzi? Asingile mu kesé, mwana wage watundaga nunsè nu mutangi wabumbile. (1 Yoana 4:9, 10) Yesu itabizizye kulekanuka n’Ise nu kutuka mwigulu mwalamaga. (Bafilipi 2:7) Yehowa akumwide kalamo ka Yesu mu kesé kutuka mwigulu. Gabutilwe Yesu, abezaga muntu wasililila, nu uteli na bwagi.​—Luka 1:35.

11. Buni bwabasile muntu umozi kuba kisansa kya bukuluzi ku bantu bansania?

¹¹ Kubuno muntu mutangi, Adamu, ntaanzile Yehowa, ukensa banakantu bansania bazimizizye kiziki kya  kuba na kalamo ka sililila. Ndi muntu umozi enagwamine kukulula kibuti kinsania kya Adamu mu lukwo? Lebelebe. (Sanzula Baroma 5:19.) Yesu ntagile nu akasene kalamo kage kasililila kuba kisansa kya bukuluzi. (1 Bakorinto 15:45) Kalamo kage kasililila u kenakulude kibuti kinsania kya Adamu kutuka ku lukuo.​—1 Bakorinto 15:21, 22.

12. Kabamba ka buni Yesu atungananine kumona mbabazyo nunse?

¹² Biblia byalosya buno Yesu asungizibwe nunse lwabusyo lwa kukua kwage. Alibudwe kuteli kyombo, eimikilwe ku katé ka lusungyo nu akwile lukuo lwa nsoni nu lukubabazya. (Yoana 19:1, 16-18, 30) (Sanzula mukanda 15) Kabamba ka buni Yesu atungananine kumona mbabazyo nunse? Kabamba ka buno Satana atitikizizye buno takuli muntu unasigala mulandania kwa Kalaga mu nkungu za mbabazyo. Yesu alosizye buno muntu wasililila enasigala mulandania kwa Kalaga aba mu migeleko. Yehowa abogide-bogide Yesu nunsengania!​—Misumo 27:11.

13. Buni bwalégilwe kisansa kya bukuluzi?

¹³ Buni bwalégilwe kisansa kya bukuluzi? Mu kindi kya 14, mwezi wa Nisani (mwezi wa bayaudi kulembana na kalendari kabo) mwaka wa 33 Yehowa asigile bitamba bya Yesu bimwite. (Baebrania 10:10) Kusila kwa bindi bisatu, nkungu zayukizibwe Yesu na Yehowa kutuka ku bakuzi, amukitile lingo abe mwanzelo, ta munakantu. Kuzinda, Yesu abakamile mwigulu nu akasile Yehowa kisansa kya bukuluzi: bukunzi bwa kalamo kage ka bunakantu kasililila. Bunabulwa lingo buno, akasile Kalaga kalamo kage ka bunakantu kasililila mu kesé kubuno Kalaga akakase ku bana ba Adamu. (Baebrania 9:24) Ukinsa tuli na kiziki kya kukululwa ku bwagi nu lukuo,  kubuno kisansa kya bukuluzi kise kyalégwa.​—Sanzula Baroma 3:23, 24.

14, 15. Kikizi kitwatunganana kukita buno tusigililwe bwagi bweitu?

¹⁴ Tunamona mutali wa lukaso lusoga nunsania lwa Kalaga kano kaluma, nu tunamona lingo mutali mulo mu nkungu zikuvwa. Tumone kasi.

¹⁵ Bwagi bweitu bwasigililwa. Buli bubibu kukita busoga bindi binsania. Tukukitaga butatunganana, nu mango mambizi tukutendaga nu kukita bubi. Kikizi kitwatunganana kukita buno tusigililwe? Twatunganana kwibezia nunsania kubitwakitile. Nu lingo, twatunganana kuba bantu bekwisigulizya nu kusega ku Yehowa buno atusigilile. Ndi twakita bubo, twakatizye buno bwagi bweitu bwasigililwa.​—Bakolosayi 1:13, 14; 1 Yoana 1:8, 9.

16. Kikizi kitwatunganana kukita buno tube na kalenganio kasoga?

¹⁶ Tuli na kalenganio kasoga. Tukujungwaga bubi, ndi kalenganio kitu katukengelesya mébé zitwakitile. Mango, tukukengelaga buno tuli bantu ba bulia-bulia. Tondo tatwatunganana kutamba metema. Yehowa ekutunda tumusolele mutambo nu mankunku meitu. (Baebrania 4:14-16) Kasi tukatizye buno, ndi twamusega buno atusigilile, aungwilile masego meitu nu kutusigilila. (Baebrania 9:13, 14) Tunaba léno na bubobelelo na Kalaga.

17. Kisansa kya bukuluzi kyatukasa kilemanizio kikizi?

¹⁷ Tuli na kilemanizio kya kulama milyalya. “Lukalilo lwa bwagi luli lukuo; tondo lukaso lwa Kalaga luteli na bukunza luli kalamo katanakuzinda mu Yesu Kristo.” (Baroma 6:23) Kubuno Yesu atukwilide, tuli na  kilemanizio kya kulama milyalya nu kuba na lukita lwa mubili lwa sililila. (Kulolesibwa 21:3, 4) Tondo twatunganana kukita kikizi kwakumona mponga zezo?

18. Buni butwamenya buno Yehowa atutunda?

¹⁸ Tukubogaboga ndi twakaswa lukaso lusoga. Kisansa kya bukuluzi u lukaso lusoga nunse gesamba nkaso insania. Kasi twatunganana kulosya Yehowa buno tukumonaga lukaso lwage luli lwa mutali. Yoana 3:16 lyatenda buno “Kalaga itide nunse kutunda ba ga kisi, akasenne Mwana wage wa ngomo.” Lebelebe Yehowa atutunda unkisa atukasile lukaso lwa mutale lwabezaga nalwo: Mwana wage. Nu kubuno Yesu itabizizye kukua ku kabamba keitu, atulosya nuwe buno atutunda. (Yoana 15:13) Kisansa kya bukuluzi kyatunganana kukutitikizya buno Yehowa nu Yesu bakutunda.​—Bagalatia 2:20.

19, 20. a) Buni buunabaséla kuba kilemba kya Yehowa? b) Buni buunalosya buno uli na bukatizyo mu kisansa kya bukuluzi?

¹⁹ Twijigisizye buno Yehowa iyala lutundo. Buni buunaba léno kilemba kyage? Buli bubibu kutunda muntu utemenya. Yoana 17:3 lyatenda buno tunagwama kwijigisya kumenya Yehowa. Ndi wijigisya kumumenya, lutundo lwobe kweli lwa gugumane, unatunda kumutananizya nu wabe kilemba kyage. Kasi ntusige kwijigisya Biblia.​—1 Yoana 5:3.

²⁰ Ube na bukatizyo mu kisansa kya bukuluzi. Biblia byatenda buno “wozo wakatizia Mwana eli na kalamo katanakuzinda.” (Yoana 3:36) Buni bwisulilwa bwa kitondo “kukatizya”? U kutenda buno kukita bikutusega Yesu tukite. (Yoana 13:15) Tatunatenda tugu buno twakatizya Yesu, tondo twatunganana kulosya bukatizyo bweitu  mweli mu misako zeitu. Mu Yakobo 2:26, twasanzula buno: “Bukatizio buteli na misako misoga nti bwakua.”

21, 22. a) Kabamba ka buni twatunganana kukundamana naa mwaka ku kakengelesio ka lukuo lwa Yesu? b) Biki bitwatendele mu sula za 6 nu za 7?

²¹ Kundamana ku Kakengelesio ka lukuo lwa Yesu. Yesu ekutunda tukengele buno akasene kalamo kage kasililila kuba kisansa kya bukuluzi ku kabamba keitu. Mwigolo lwabusio lwa lukuo lwage, atendile ku basengwa bage bunee: “Tamusige kukita bubuno kwa kunkengela.” (Sanzula Luka 22:19, NWT.) U bukukitaga Balongeki ba Yehowa naa mwaka. Bekukitaga kisagulo kikumanwa “Kakengelesio” aba “ldia lya Mukota.” (1 Bakorinto 11:20; Matayo 26:26-28) Ndi wakundamana ku kakengelesio, nti walosya buno kisansa kya bukuluzi kili kya mutali kwobe nu nti walosya lingo buno lutundo lunene lwa Yehowa nu Yesu, luli lwa mutali kwobe.​—Sanzula mukanda 16.

²² Takuli lukaso lusoga kutinga kisansa kya bukuluzi. (2 Bakorinto 9:14, 15) Lukaso lusoga luluno lwalisye mponga aba ku ma milioni ma bantu bese bakua. Sula za 6 nu za 7 zatendele buni bubo bwakulungana.