1, 2. a) Ndi wamenya tugu izina lya muntu ukulomba, bubo bwalosya buno wamumenya nunsè? Isolà. b) Buni bukutenda bantu ku kabamba ka Yesu?

MU KESÉ kuli bantu balomba nunsè. Mango unamenya izina lya muntu umozi ukulomba. Tondo ta kumenya izina lyage u kumumenyenina. Ntwizi kalamo kage nu lukita lwa buntu bwage.

² Kusé kwatinga miaka 2 000 nagalamine Yesu mu kesé (Sanzula mukanda 12). Usé wabezaga ungwa nunsè kwekutekulwa. Nu beingi tabekumumenya abezaga nazi nunsengania. Bamozi bekutenda buno abezaga muntu musoga. Bango bekutenda buno abezaga mulengania. Bango bekukatizya buno u Kalaga. Nu ugwe, ukukengela buni?

3. Kabamba ka buni bwikile busoga kumenya Yehowa nu Yesu?

³ Bwikile busoga kumenya bulili ku kabamba ka Yesu. Ku buni? Biblia byakulà bunee: “Nu kakano u kalamo katanakuzinda buno bakumenye buno uwe uwenyene uli Kalaga lebelebe, nu kumenya Yesu Kristo uwasingile.” (Yoana 17:3) Andi wamenya bulili ku kabamba ka Yehova nu Yesu unalama milyalya mu paradizo ga kesé. (Yoana 14:6) Galisa na bubo, kumenya Yesu kwabé na mutali ono [gono] lelo. Yesu atulosizye butunalama nu kulama na bango. Nu ikile musumo musoga (Yoana 13:34, 35) Mu sula 1, twijigisizye bulili ku kabamba ka Kalaga. Mu zino sula, twamenye meigisya ma Biblia ku kabamba ka Yesu.

4. Bwisulilwa bwa “Masiya” nu “Kristo” u buni?

⁴ Miaka neingi lwabusyo lwa kubutwa kwa Yesu, Yehowa alagilé buno ekasinga Masiya, aba Kristo, ga kesé. “Kitondo Masiya” kyatukila mu kiebrania nu “kitondo Kristo” kyatukila mu kigiriki. Mamo meina meli na bwisulilwa bumozi “mutogibwa-mwambo,” ukubula buno wasombolwa na Kalaga mu mulimo wa kwikazi. Kutingila Masiya, malagi mansania ma Yehowa mekazindilila.

5. Beigisibwa ba Yesu babezaga na butitikizyo bwa buno Yesu u Masiya?

⁵ Beigisibwa ba Yesu babezaga na butitikizyo bwa buno Yesu u Masiya. (Yoana 1:41) Anga, bwamubwide musengwa Petro: “Ugwe u Kristo.” (Matayo 16:16) N’iswe, buni butunaba na butitikizyo bwa buno Yesu u Masiya?

6. Buni bwakasizye Yehowa akasya bantu ba bulili babombole Masiya?

⁶ Bindi byeingi lwabusyo lwa kubutwa kwa Yesu, balengania ba Kalaga balolesizye tulolesyo tweingi ku kabamba ka Masiya tunakasizye bantu kumumenya. Tukate gono musumo: Anga bakusenga wende gamaakano (parking ou arrêt bus) ma kulendelela kaminyo aba pikipiki ulonde muntu utemumonaga. Nu ndi bakusambalela buli gozo muntu, unamumenya. Ubwanukambizye Yehowa balengania bage batulosye tulolesyo twa bikakita Masiya nu byekakulumana nabyo. Buzindilizyo bwa bubo bulengania bukukasya bantu ba bulili babombole buno Yesu u Masiya.

7. Tekula malengania ma 2 malosya buno Yesu u Masiya.

 ⁷ Lola malengania 2 ku kabamba ka Masiya: 1) Lwabusyo lwa miaka 700 Masiya ntebutwa mu ka kyumo kakeke ka Betelehemu, Mika alenganizye u mwekabutwa. (Mika 5:2) U nu mwabutilwe! (Matayo 2:1, 3-9) 2) Mulengania Danieli alenganizye kubasela kwa Masiya mu mwaka wa 29. (Danieli 9:25) (Sanzula mukanda 13) Mamo malengania 2, anga mango malengania, malosya buno Yesu u Masiya walagilwe.

8, 9. Kikizi kyabasede mu kututikwa kwa Yesu? Nu bubo bwalosya kikizi?

⁸ Yehowa alolesizye bwasebwase buno Yesu u Masiya. Alagilé Yoana mututiki buno ekamukasa kamenyekelo ka kumukasya kumenya Masiya. Yoana amonine kako kamenyekelo mu kututikwa kwa Yesu. Mu mwaka wa 29, Yesu asegile Yoana amututike ku luuzi lunene, lwa Yordani. Biblia byasambala byatingile: “Gaamututikile, kazanga kongo Yesu atukile mu mazi. Nu kazanga kongo meigulu mamukandukide, nu amonine ku muuza wa Kalaga ekugela [“ukugela”, NWT] anga nkulimba, nu eikede [wikede] gantata gage; [. . .]. Iyuki lyatukile kwigulu, lyatendile bunee: ‘Wono eli Mwana wane, Mutundwa wane, natananinwa nage.’” (Matayo 3:16, 17) Gamonine nu kungwa Yohana ku kako kamenyekelo, abombode buno Yesu u wabezaga Masiya. (Yoana 1:32-34) Busi bubo, galisizye Yehowa  muuza wage wasililila ku Yesu, Yesu abede Masiya. U wasombwedwe na Yehowa kuba Nsondelezya nu Mukota.​—Isaya 55:4.

⁹ Malengania mansania ma Biblia, matendilwe na Yehowa nu kamenyekelo ka kasene mu nkungu za kututikwa kwa Yesu byalosya buno Yesu u Masiya. Tondo kuni kwatukile Yesu? Buni bwabezaga? Tulole bwatenda Biblia.

10. Kuni kwalamaga Yesu lwabusyo lwa kuvwa gano ga kesé?

¹⁰ Biblia byeigisya buno lwabusyo lwa kuvwa kwa Yesu gano ga kesé, Yesu alamaga mwigulu bindi beingi. Mika atendile buno Masiya alamaga “kutukila bindi byeingi bya wakalazi.” (Mika 5:2, NWT) Nu Yesu atendile mambizi meingi buno alamaga wakalazi mwigulu gatabezaga munakantu. (Sanzula Yoana 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Gabezaga Yesu ntevwa gano ga kesé, mwezezyo ubabezaga nago gabesamba na Yehowa wabezaga wa kwikazi nu wa gugumana.

11. Kabamba ka buni Yehowa atunda Yesu nunsengania?

¹¹ Yehowa atunda Yesu nunse, kubuno Yesu u mutangi wabumbile. Ukinsa Yesu ekumanwa “nkula gantata ga bibumbwa binsania.” * (Bakolosayi 1:15) Gantata ga bubo, Yehowa ekutunda nunse Yesu kubuno we u wamubumbile winyene. Ukinsa Yesu ekumanwa “Mwana wage wa ngomo.” (Yoana 3:16) Yesu tondo u mpangi wakambizibwe na Yehowa kubumba bintu binsania. (Bakolosayi 1:16) Nu lingo we wenyene u ukumanwa “Kitondo.” Ekumanwa bubo kubuno Yehowa amukambizye kusambalela misagu nu milembe ku banzelo nu banakantu.​—Yoana 1:14.

12. Buni butwamenya buno Yesu nu Kalaga tabeli muntu umozi?

¹² Bango bekukatizya buno Yesu nu Kalaga beli muntu umozi tugu. (Sanzula mukanda 14) Tondo Biblia tabyeigisya bubo. Byatenda buno Yesu abumbilwe. Ukinsa eli na kulinga. Tondo Kalaga, wabumbile  binsania, nteli na kulinga. (Nimbo 90:2) Yesu mwana wa Kalaga, nteilengemanagya aba busi bumozi n’Ise. Bulingilingi na Biblia, Tata eli munene kutinga Mwana. (Sanzula Yoana 14:28; 1 Bakorinto 11:3) Yehowa winyene u “Kalaga Mwiya Magala Mansania.” (Kulinga 17:1) Eli muntu munene nu eli na magala mansania mu kesé kinsania.

13. Kabamba ka buni Biblia byamumana Yesu buno eli “kisusania kya Kalaga utekumonekako”?

¹³ Lwabusyo lwa kubumbwa kw’igulu nu kesé, Yehowa nu Yesu bakambaga gamozi ma miliare ma miaka. Lutundo lunene lwakulile gabesamba mu zezo nkungu insania! (Yoana 3:35; 14:31) Kubuno Yesu igile nunse milumbo z’Ise ukinsa Biblia byamumana “kisusania kya Kalaga utekumonekako.”​—Bakolosayi 1:15.

14. Buni bwabasile Yesu kuba munakantu?

¹⁴ Yesu itabizizye kutuka mwigulu nu kubasela kuba munakantu. Bubo bwakulungene buni? Yehowa akitile muganogano: Akumude kalamo ka mwana wage mu nda mwa kikumi kitemenya wamulume kyamanagwa Maria. Ukinsa takwabede munakantu wabede ise. Maria abutile mwana wasililila, nu amumanine Yesu.​—Luka 1:30-35.

15. Buni butunamenya Yehowa busoga?

¹⁵ Bitabu bya Matayo, Marko, Luka nu Yoana bikumanwa bitabu bya injili. Kwa kubisanzula, wijigisye byeingi ku kabamba ka Yesu, kalamo kage nu milumbo zage. Yesu atendile bunee: “Wozo wammonako, nti amona ku Tatane.” (Yoana 14:9) Yesu atendile  bubo kubuno asusania Ise. Bibyo biukusanzula ku kabamba ka Yesu byakukasye kumenya Yehowa busoga.

16. a) Yesu igisagya kikizi? b) Kuni kwatukaga meigisya ma Yesu?

¹⁶ Bantu beingi bamanaga Yesu “Mwigisya.” (Yoana 1:38; 13:13) Kitondo kinene gesamba bitondo bigisizye Yesu, kyabezaga “musagu musoga wa Bukota.” Bukota bwongo u kikizi? U guvernema zikile mwigulu nu zika kambya Kalaga kusondelezya kesé. ‘Guvernema’ zezo zikalisizya mponga banakantu bekwanza Kalaga. (Matayo 4:23) Binsania bigisagya Yesu byatukaga kwa Yehowa. Yesu abwide bunee: “Meigisia mankwigisia tameli mane, tondo mekutuka ku wozo wansingile.” (Yoana 7:16) Amenyaga buno Yehowa atundaga buno bantu bungwe ku gozo musagu musoga: Bukota bwa Kalaga bukasondelezya kesé.

17. a) Kuni kwigisagya Yesu? b) Ku kabamba ka buni Yesu akitile mpumba ningi kwa kwigisya bantu?

¹⁷ Yesu igisagya bantu kuni? Nako nakubabezaga: ku biziki byabo, ku masoa, mu byumo nu miino, ku masoko nu ku biziki bya kukumbamina. Ntalendelaga bantu bamuvwele. Mambizi meingi, endaga kubeli. (Marko 6:56; Luka 19:5, 6) Yesu akitile mpumba ningi kwa kubeigisya. Nu atingizye nkungu ningi mukusambala. Kabamba ka buni? Kubuno amenyaga buno ubwabezaga ntundo za Kalaga nu anzaga bindi binsania Ise. (Yoana 8:28, 29) Lingo Yesu asambalaga kubuno akuelaga bantu kyombo. (Sanzula Matayo 9:35, 36.) Amonaga buno bakulu ba madini tabeigisagya bulili ku kabamba ka Kalaga nu ku Bukota bwage. Nu atundaga buno bantu beingi baungwe ku musagu musoga.

18. Milumbo mikizi za Yesu ziwatunda nunse?

 ¹⁸ Yesu atundaga bantu nu ab’angaga. Abezaga olela nu bwabezaga boogo kutenda nage. Aba bana batundaga kuba gamozi nage. (Marko 10:13-16) Bindi binsania Yesu abezaga isanana. Asombaga rushwa nu kuteisanana. (Matayo 21:12, 13) Mu nkiko zage, bakikulu tabaanzagwa nu babezaga bekumonenwa. Tondo Yesu abezaga na lwanzo kubele. (Yoana 4:9, 27) Yesu abezaga muntu wakwisigulizya nunse. Anga, mwigolo imozi, ogizye basengwa bage magulu. Tondo, ku bumba bwabo, zezo zabezaga mulimo wa bakiti.​—Yoana 13:2-5, 12-17.

19. Musumo mukizi walosya buno Yesu atundaga kukasya bantu?

¹⁹ Yesu amenyaga nkasa za bantu nu atundaga kubakasya. Bubo bwamonekaga gakambagya magala ma Kalaga kwakubonia. (Matayo 14:14) Anga, busi bumozi, mubembi umozi abwide Yesu: “Ndi watunda, unavwama kunengia.” Kwakumona mbabazyo zabezaga nazo, Yesu amukwilide kyombo nu atundile kumukasya. Alambizye kuboko, nu eitubizye kweli nu amubwide bunee: “Natunda; enga.” Nu mubembi onine! (Marko 1:40-42) Unakengela bwajungwile?

20, 21. Kabamba kakizi tunatenda buno Yesu eli kalolesyo kasoga ka lwanzo kwa Kalaga?

²⁰ Yesu u musumo musoga wa lwanzo kwa Kalaga. Aba mu nkungu zabezaga mbibu nu gamukitaga bitamba byage bubi, asigede mulandania kw’Ise. Anga, gamugelekile Satana, ntaagile. (Matayo 4:1-11) Bamozi gesamba bantu ba kikanga kyage tabakatizagya  buno abezaga Masiya. Babulaga buno abezaga musile. Tondo Yesu akuzizye kukita byatundaga Kalaga. (Marko 3:21) Gamusungagya bitamba byage, asigede mulandania kwa Kalaga nu ntabasubizyaga bubi.​—1 Petro 2:21-23.

²¹ Lwabusyo lwa lukuo lwage, Yesu ababazibwe nunse. Tondo asigede mulandania kwa Yehowa. (Sanzula Bafilipi 2:8) Kengela mankunku mansania mekalide kumo mu bindi bya lukuo lwage. Akandilwe. Bantu bamukandekaga buno alingaga Kalaga. Ngatu zangataga kwa rushwa zamukandile. Bibombo bya bantu byamusakagya. Bakoloboyo bamusungagya nu bamukokomede ku kate ka lusungyo. Lwabusyo lwa kukua kwage, Yesu alalukile n’iyuki nene bunee: “Bwasila.”  (Yoana 19:30) Tondo kuzinda kwa bindi bisatu, Yehowa ayukizye Yesu kutuka kubakuzi nu kumukasa mubili wa muuza, ukubula buno mubili ukubezaga na banzelo. (1 Petro 3:18) Kuzinda kwa mazinga kishembe, Yesu abakamile mwigulu nu “eikede ku kuboko kwa seidume kwa Kalaga.” Nu kulindila kwemekwa na Kalaga buno abe Mukota.​—Baebrania 10:12, 13.

22. Kubuno Yesu asigende mulandania kw’Ise, tunalemanena kikizi lelo?

²² Kubuno Yesu asigede mulandania kw’Ise, kasi tuli na kilemanizio kisoga kya kulama milyalya mu Paradizo gano ga kesé. U makengelo ma Yehowa mamo. Mu sula zalemba, twamone buni bwatukasa lukuo lwa Yesu kiziki kya kulama milyalya.