Bantu beingi bekubuzyaga zezo mbuzya, bekungwaga kabebe mu mutima ku kabamba ka kuzimizya batundwa babo nu tabekulondaga tugu makulo tondo bekulondaga lingo kubobelezibwa. Bango bekumona buno kuzikibwa kwa Bayuda mu nzila zezo, u bubi bunene buse bwakita banakantu, ukinsa buli bubibu ku bantu bongo kukatizia Kalaga.

 Makengelo ma buza: Buli bubi kwibuzya kabamba kakizi Kalaga asigile Bayuda bazikibwe.

 Bulili: Bantu babezaga na bukatizio bwalinda babuzizye kabamba kakizi Kalaga ekusigililaga bubi. Anga, mulengania Habakuki abuzizye Kalaga bunee: “Kubuni ukundolesia bwagi, nu kulola bitondo bya buliabulia? Kubuno kubiga nu bwiti bili lwabusio lwane, nu kuli nsake, nu myango zikubasa’’? (Habakuki 1:3) Kuteli kuzugila Habakuki, Kalaga asigile mbuzya zage zisanzwe mu Biblia buno bantu bansania bazisome.

 Makengelo ma buza: Kalaga ntekwangaga banakantu mu mbabazio zabo.

 Bulili: Kalaga ekusombaga bubi nu nsungyo insania zikulisizibwa na bubi. (Misumo 6:16-19) Mu bindi bya Noa, Kalaga “abezaga na kabebe mu mutima wage” ku kabamba ka bubi bwakukile mu kisi kinsania. (Kulinga 6:5, 6) Lebelebe, Kalaga ijungwile bubi nunse gamonile bukuzika Bayuda.​—Malaki 3:6.

 Makengelo ma buza: Kuzikibwa kwa Bayuda kwabezaga lusungyo kutukila ku Kalaga.

 Bulili: Kalaga asigile Baroma bazikye mwino wa Yerusalema mu nkungu za basingwa. (Matayo 23:37–24:2) Kutukila nkungu zezo, Kalaga ntekukutya kilongo kimozi kutinga kingo aba ntekulisya lusungyo kwa kuzikya kilongo kimozi. Kubuno bulingilingi na makengelo ma Kalaga, “takuli kyengukana gasamba Bayuda nu Babilongo.”​—Baroma 10:12.

 Makengelo ma buza: Songo kukubezaga Kalaga uli na lutundo nu mwija magala mansania, ntenasigile Bayuda bazikibwe.

 Bulili: Aba buno Kalaga ntekulisyaga nsungyo, tondo mambizi mamozi ekusigaga tusungibwe mu nkungu nkeke.​—Yakobo 1:13; 5:11.

 Kabamba kekukitaga Kalaga asige banakantu basungibwe unu kakitile asige Bayuda bazikibwe: kwa kusiga nkungu za kwakula mbuzya za mutali zalisizibwe kutukila wakalazi. Biblia byalosya bwasi-bwasi buno ta Kalaga u wangata kisi, tondo Satana Diabolo. (Luka 4:1, 2, 6; Yoana 12:31) Mu Biblia muli makengelo mabili ma bulili menatukasya kumenya kabamba kakizi Kalaga asigile Bayuda bazikibwe.

1.   Kalaga abumbile banakantu na bukandulwa bwa kwisombolela. Kalaga alosizye bantu batangi, Adamu nu Eva bibyo byatundaga bakite, tondo ntabakandikile kumwanza. Basombwende kwilamulila bobinyene bili bibi nu bili bisoga. Ukinsa bulamuzi bwabo bubi nu bulamuzi bubi bukukala bango bantu kutukila wakalazi bukulisyaga tugu mbaselo mbi nunse ku bango. (Kulinga 2:17; 3:6; Baroma 5:12) Buli anga bubo bukutendaga kitabu Statement of Principles of Conservative Judaism: “Mbabazio ningi za banakantu mu kisi kinsania zikubasila ku kabamba ka kukambya bubi lukaso lutwakasilwe lwa bukandulwa bwa kwisombolela bya kukita.” Kuteli kutunyaga bukandulwa bweitu bwa kwisombolela, Kalaga asigila banakantu nkungu za kwisondelezya bobinyene.

2.   Kalaga enavwama nu ekasila bubi bunsania bwalisizibwe na kuzikibwa kwa Bayuda. Kalaga alaga kuyukya ma milioni ma bantu bakule nu kubakasa lingo kalamo, kwisa munda babo bakule mu nkungu za kuzikibwa kwa Bayuda. Ekasila tondi kabebe ka babo bekukengela bubo bubonile mu nkungu zazikizibwe Bayuda. (Isaya 65:17; Misako 24:15) Kubuno Kalaga atunda banakantu, bubo bwatutitikizia buno ekazindilizya mamo malagi.​—Yoana 3:16.