Lola video zili go

Buni Buli Makaengelo ma biblia ku Kabamba ka Kyindi Ky’ikumi?

Buni Buli Makaengelo ma biblia ku Kabamba ka Kyindi Ky’ikumi?

Lwakulo lwa Biblia

 Baisraeli ba wâkalazi basegilwe kulisya kyindi ky’ikumi, kyabezaga gesamba mikongo zibatikyaga za binsania bibamonaga mu mwaka, * kwa kukasya ikumbameno lya bulili. Kalaga ababwide bunee: “Mukase kyindi ky’ikumi kya matubulo ma masoa meinyu mwaka na mwaka.”​—Kukokomezia Mulembe 14:22.

 Ikakizio lya kulisya kyindi ky’ikumi lili gesamba mulembe wa Musa, milembe zakasile Kalaga akasa ku Baisraeli ba wâkalazi. Kubuno bakristo tabeli kunsi kwa mulembe wa Musa unu kinsa tabekusegwaga kutikya kyindi ky’ikumi. (Bakolosayi 2:13, 14) Tondo, mukristo unsania ekulisyaga nkaso “anga bwekukengela mu mutima wage, ta ku kangonongono, aba ku kusindikwa, kubuno Kalaga ekutunda wozo ukukasana na mutima wa mbogimbogi.”​—2 Bakorinto 9:7.

 Kyindi ky’ikumi mu Biblia​—Mu “Idagano Ikulu”

 Kyindi ky’ikumi kikutendelwaga mambizi meingi mu kibe kitangi kya Biblia, kikumanagwa nunse Idagano Ikulu. Kyindi ky’ikumi kyatendelwa nunse mu nkungu zakasile Musa akasa ku Baisraeli milembe (Mulembe wa Musa) zamukasile Kalaga buno abakase. Aba bubo, kyindi ky’ikumi kyatendelwa nu lwabusio lwa nkungu zezo.

Lwabusio lwa mulembe wa Musa

 Abramu (Abrahamu) u mutangi watendelwa mu Biblia walisizye kyindi ky’ikumi. (Kulinga 14:18-20; Baebrania 7:4) Azilisizye ku mukota nu sankoga wa Salemu, nu bwamoneka buno abukitile tugu imbizi imozi. Biblia tabyalosya buno ndi Abrahamu aba bana bage balisizye lingo kyindi ky’ikumi mu ingo nkungu.

 Muntu wababili watendelwa mu Biblia walisizye kyindi ky’ikumi ntu Yakobo, mujukulu wa Abrahamu. Alagile Kalaga buno ndi amukase mponga, nti amukase nuwe “kyindi ky’ikumi” kya binsania byekamona. (Kulinga 28:20-22) Anga bwalosya bantu kishembe bijigisizye biblia, Yakobo alisyaga kyindi ky’ikumi kutingila tuyulo twa nyama. Idagano lyakitile Yakobo lyamulemaninaga kwikazi, bubo bwalosya buno kikanga kyage takya tungananine nukyo kulisya kyindi ky’ikumi.

Kunsi kwa mulembe wa Musa

 Mulembe wakakizyaga Baisraeli kulisya kyindi ky’ikumi kwakukasya milimo z’ikumbamino zakitwaga mu nkungu zezo.

  •   Kyindi ky’ikumi u kyakasyaga babo bakitaga milimo z’ikumbamino nkungu insania​—ukubula Balawi nu basankoga​—betabezaga na biziki byakulimila masoa. (Maganzo 18:20, 21) Balawi betabezaga basankoga u b’ekaga byindi by’ikumi byalisyaga bantu, nu batungananine kweka ‘kyindi ky’ikumi kya kyindi ky’ikumi’ nu kukikasa basankoga.​—Maganzo 18:26-29.

  •   Kingo kyindi ky’ikumi kyatungananine kubekwa ku lulenge nâ mwaka, ku mutali wa Balawi nu bango bantu. (Kukokomezia Mulembe 14:22, 23) Kusila, bikanga bya Baisraeli byazikambyaga ku bisagulo by’ikumbamino bya nâ mwaka, nu muzingo miaka bazikasaga ku Baisraeli babezaga bazambi nunse buno zibakasye.​—Kukokomezia Mulembe 14:28, 29; 26:12.

 Buni bwaganzagwa kyindi ky’ikumi? Baisraeli babikaga ku lulenge kyindi ky’ikumi kya matubulo mabo ma mwaka. (Balawi 27:30) Muntu enalisizye musanga kuba kyindi ky’ikumi ku kiziki kya matubulo, gago leno muntu atungananine kutikya byindi 12 (12%). (Balawi 27:31) Batungananine lingo kutikya “kyindi ky’ikumi kinsania kya kibombo kya ngombe aba lusumba lwa mikoko.”​—Balawi 27:32.

 Kwakweka kyindi ky’ikumi ku lusumba lwabo, Baisraeli batungananine kutikya ku mbuga lusumba lunse, nu kubikaga ku lulenge imozi za nâ nyama ikumi. Mulembe walosyaga bwase buno tabatungananine kulola lingo nyama zibabikile ku lulenge aba kuzigalukya n’ingo, tabenatikizye musanga kwa kulisya kyindi ky’ikumi, tondo benakitile tugu bubo ndi zabezaga kyindi ky’ikumi kya bisagulo bya nâ mwaka. (Balawi 27:32, 33) Mambizi meingi, Baisraeli beingi batikyaga musanga ku kyindi ky’ikumi kya bisagulo bya nâ mwaka. Kubuno bakitaga ngendo ndazi kwa kukundamana ku bisagulo byongi.​—Kukokomezia Mulembe 14:25, 26.

 Baisraeli balisyaga kyindi ky’ikumi mu nkungu nkizi? Baisraeli balisyaga kyindi ky’ikumi nâ mwaka. (Kukokomezia Mulembe 14:22) Aba bubo ku nâ miaka 7 kwabezaga mwaka wa sabato, aba mwaka wa kyumuno, nu Baisraeli tabalimaga masoa mu wozo mwaka. (Balawi 25:4, 5) Wozo mwaka tugu u’wabezaga wa kwikazi, kubuno takwabezaga kyindi ky’ikumi kyabekwaga ku lulenge mu nkungu za matubulo. Baisraeli balisyaga kyindi ky’ikumi kya mabili kyakukasya bazambi nu Balawi mukuzinda kwa nâ mwaka wisatu nu wa mutuba wa miaka 7 za sabato.​—Kukokomezia Mulembe 14:28, 29.

 Nsungyo nkizi zasungibwaga kuzo Mwisraeli utalisyaga kyindi ky’ikumi? Mulembe tawalosizye nsungyo nkizi zinasungizibwe kuzo Mwisraeli utalisizye kyindi ky’ikumi. Batungananine kulisya kyindi ky’ikumi kubuno bamenyaga buno bwabezaga busoga kukita bubo, ta kubuno bakwaga boba kusungibwa ndi tabenabukitile. Baisraeli batungananine kubula Yehowa buno balisizye kyindi ky’ikumi, nu kusega buno abakase mponga zage ku bubo bubakitile. (Kukokomezia Mulembe 26:12-15) Mwisraeli utalisyaga kyindi ky’ikumi amonekaga na Kalaga buno amulya kyo.​—Malaki 3:8, 9.

 Ndi kulisya kyindi ky’ikumi kwabezaga muzigo ukueka? Kilo. Kalaga alagile kulisizya Baisraeli mponga nu taben’edile kyampi gabenalisizye kyindi ky’ikumi. (Malaki 3:10) Lebelebe Baisraeli bamonaga ku bubi mu nkungu zibetalisyaga kyindi ky’ikumi. Tabamonaga lingo mponga za Kalaga, nu tabenalemanine lingo ku kasibwa na Balawi nu basankoga kwa kukumbamina Kalaga, kubuno batungananine nubo kutingya nkungu ku milimo zinabakasizye kukukya meijanizio mabo.​—Nehemia 13:10; Malaki 3:7.

 Kyindi ky’ikumi mu Biblia​—Mu “Idagano Ito”

 Gabezaga Yesu ga kesé, bakumbamizi ba Kalaga batungananaga tugu kulisya kyindi ky’ikumi. Tondo, bubo bwagalukile kuzinda kukua kwa Yesu.

Mu nkungu za Yesu

 Baisraeli bakuzizye kulisya kyindi ky’ikumi gabezaga Yesu ga kesé, anga bwalosya kibe kya Biblia kikumanagwa nunse Idagano Ito. Amenyaga buno batungananine kulisya kyindi ky’ikumi, tondo ntungwanaga na bakulu b’idini bakandekaga bantu kulisya kyindi ky’ikumi nu ‘basigaga misako minene za mulembe, u kwisanana, kyombo nu bukatizio’​—Matayo 23:23.

Kuzinda kukua kwa yesu

 Mulembe wa kulisya kyindi ky’ikumi tawa kambaga lingo kuzinda kukua kwa Yesu. Kinsansa kyakasene Yesu u kyazindizye Mulembe wa Musa, nu mulembe wa “kutola kyindi ky’ikumi.”​—Baebrania 7:5, 18; Baefeso 2:13-15; Bakolosayi 2:13, 14.

^ Kyindi ky’ikumi kili “lukaso lw‘imozi z’ikumi za bikulu aba matubulo mekulisizibwaga kwa kukasya kwidini.” (dictionnaire biblique pour tous) Lusamba 765.