1, 2. Ká addudho Biblia kʉ Mungu dhoro si ná bblo kʉ ná kado?

NI KA adi ni rř ngba nidzá kau bbʉ kado ni dho ná saa na? Ni ka nie hwè na ke ddinga ni djo nari dho. Ni ka ni po mbai bbo ke dho ke bbʉ fø kado ni dho nari dho.

² Biblia kʉ Mungu dhoro si ná kado. Ri po kodho nari kʉ nzá kò kà ko chue d’i chulú nalo. Lorojina, ri pori ko dho Mungu nongʉe rà ma, dz’ ma, anji kpetsike ma ndirigoti anji isɨle ma na. Ri adi shauri bbʉ ko dho ndi ko kò tsotso kpakpa lo na ko bani ná saa na. Biblia ngbaribbai ma Mungu kasi dz’ djónga ngʉ paradiso nari ddi ko dho. Biblia kʉ bblo kʉ ná kado!

3. Biblia nă longa ni ne nari na, ká ni ka ni chú ngba lo?

³ Biblia nă longa ni ne ná saa na, ni si ri chu Mungu ji nie ndidhó kau. Ke djo ni longa ne nari na ni rá anzi ro, ni kana nga si ngʉ chøchø ke na.

4. Addu i ká ke ni nanga ke Biblia djò le po ná i lodho?

⁴ Biblia nanga tuni 2 800 djolú da ná dha na ndirigoti ri kʉ pí. 10 kʉ ná nrŭ kana ro 9 kʉ ná nrŭ ka ndima zø Biblia zø ndima nganga dho dhana. Krʉ yenga ró, dada milioni djolú na nrŭ Biblia baba. Biblia bbai di ná buku ro kʉ nga bbʉbbʉ.

5. Addu dzá lodho le ka le pori Biblia ndidha dho “Mungu ddangʉe chutso”?

 ⁵ Biblia dho “Mungu dhó bblo thí dda chutso.” (Azø 2 Timoteo 3:16.) Nja kpa adi riddi ‘Biblia ma nrŭ i ndi, ká addu dzá lodho le ripo risi Mungu dhoro?’ Biblia ngʉ logoti ɨ: “Nrŭ tingʉe Mungu dhoro si nalo, ddiddi kedhó bblo thí ddangʉe chutso ndima dho naribbai.” (2 Petro 1:21) Ddiddi ddikpa patro ka ndi pori ndidhó sekretere ndí barua ndidho naribbai. Fø barua ká kʉ ie dho ri? Ri kʉ patro dho ri nga sekretere dhori ri. Føri bbai Biblia si Mungu dhó ro, nga ri ndingʉe nakpa dho ro ri. Mungu ddangʉe chutso kpadho nja kpa ndi ndidhó ngaddidha d’e. Biblia kʉ  bbʉbbʉ “Mungu dzá lo.”​—1 Watesalonike 2:13; anja Longatudha 2.

6, 7. Addu dzá lodho ká kò ka ko pori Biblia nă lo tso ngbani ddi?

⁶ Cho dangʉe 1 600 djolú nja Biblia ndini lú d’e. Biblia ndingʉe nakpa dingʉe njonjo kʉ ná saa na. Njakpa zøngʉe nga bbo ndirigoti njakpa nzá zøngʉe nga bbo ri. Kpa kana ddike ngʉe doktere. Njakpa ngʉe nzà bbi nakpa ma, bbe pi nakpa ma, mia ronga b’o nakpa ma, bbanabi ma, lod’i ná kpa ma ndirigoti pikpa ma na. Ngba mai njonjo kʉ na kpa ndingʉe Biblia rò, rina lotso gbani ddi. Ɨ sura nă ripo ná lo nzɨ ri ara gʉ nja sura nă ri. *

⁷ Anziro kʉ ná sura ngbaribbai ma ngødjo nzadha tso ngangʉeni ná ringa tu. Mwisho djó kʉ ná sura ngbaribbai ma Mungu si ngødjo nzadha tso d’ød’ø ndirigoti ndingʉ dz’djonga paradiso nari d’ra kodho. Biblia loti nrŭ dhó dr’dr dangʉe nalo djo ndirigoti føri ridho Mungu pɨ nalo adi njini nji.

8. Abbʉ Biblia nă lotso gbani ddi darasa nă lo na, nari dho ná loroji.

⁸ Biblia nzá ndingʉeni nja ndiddi darasa nă lo ri. Darasa nă lo nanga ri si tu ná saa djo ri adi d’ʉ kʉ nalo po. Fø ri nzá ka ndi ké le nanga ri, dhonalo ri kʉ Mungu dhoro si ná buku. Lorojina, Walawi dzá buku nă Mungu bbʉngʉe yadha Waisraeli dho nari kpa dyø ró, ri ka ndi kongʉe kpa tsotso nzɨ dhe tsɨ nanga nyani kpa kana ró. Fø buku ndini drdr nzá le d’engʉe  mikrobe adi dhe bbʉ nari chu ro. Biblia po ná lo kʉ d’ʉ, ri si ripo dz’ tøni nga tsena ritsi ro ná saa djo. (Yobu 26:7) Anji nrŭ ngʉ adi riddi dz’ kʉ kpere (plat), ro Biblia pongʉe ri b’lo dz’ kʉ lʉrʉ.​—Isaya 40:22.

9. Biblia ndingʉe ná kpa pongʉe bbʉbbʉ lo nari ká addu ngaddi ko dho?

⁹ Biblia kʉ d’ʉ historia djo ndi loti ná saa na. Bí kʉ ná historia dhi buku ngae d’ʉ ri dhonalo, ri ndingʉe ná kpa ngae chí ri. Lorojina, kpa nzɨ adi ndi abbá nrŭ tsonga lo gʉ nari ndí ri. Rò Biblia ndi ná kpa ngʉe chí. Waisraeli tsonga là gʉngʉe nari nzá kpa rungʉe ri. Kpa ndingʉe ndima nganga dhó chelo maddi. Lorojina, Hesabu dzá buku nă Musa tilo ndi njingʉe ná che lo djo ndirigoti Mungu bbʉngʉe ndidhó ná malipizi djo maddi. (Hesabu 20:2-12) Biblia ndingʉe ná kpa ngʉe chí, føri ridho Biblia kʉ Mungu dhoro si ná buku. Føri dho kò ka ko ú Biblia nă lo u.

10. Njʉ, ká Biblia nă shauri ka ndiko ko tsotso addudho?

¹⁰ Biblia dho “Mungu dhó bblo thí dda chutso, ndirigoti ri kʉ bblo longaddidha dho, ri ka ndi oó lena, ndingʉ lo chø kʉ ná chuna” (2 Timoteo 3:16) Biblia nă shauri ka ndiko kò tsotso ko njʉ. Yova chu ngbaribbai ma ndi no ko nari maddi. Ke chu kò ko djolú pli ndirigoti ke ji koe hwè na. Mungu chu ko dho kʉ bblo nalo chu ndirigoti che kʉ ko dho nalo maddi.

11, 12. (a) Matayo sura 5 djoro kpø sura 7 djo nă, ká Yesu bbʉ ngbá shauri? (b) Biblia nă ro ká kò ba ngbá nzɨ thika leni ná yadha ki?

 ¹¹ Matayo sura 5 djoro kpø 7 djo nă, Yesu bbʉ bblo kʉ ná shauri. Ke dr’a ngbaribbai ma le kà lee hwè na, le kà ledi nja nrŭ na, le kà le nzinga ndirigoti le dhó nganjadha kà ndie mbø djo nari. Ngbà mai fø shauri ke bbʉ ná nga djo rò cho si 2 000 ro, ri kà ndi kó kò tsotso njʉ maddi.

¹² Biblia nă Yova nzɨ thika leni ná yadha ddi ko dho. Føri ka ndi kó ko tsotso nja lebbá dza nă nrŭ e hwè na, lee bblo njí nji ná nrŭ ndirigoti ri ka ndi kó le tsotso ngbaribbai ma le kà le di nja nrŭ na nari djo. Koe ie ma, kò di ngbaga ma, kò bani ngbadi ná kpakpalo na ma ró, Biblia nă nzɨ thika leni ná yadha ka ndi kó kò tsotso ko.​—Azø Isaya 48:17; anja Longatudha 3.

13. Isaya ká d’rangʉe ri Babiloni ngba lo ka ndi bae?

¹³ Biblia nă bí kʉ ná unabi njini b’lo. Lorojina, Isaya d’rangʉe ri Babiloni ka ndi bae sadha. (Isaya 13:19) Ke tungʉe ngbaribbai ma fø bba ka ndi sani nari nga. Fø bba ronga ngʉ b’o nari ngʉe bbobbo dzaitso ndirigoti ri ronga tso ddà d’engʉe. Ke pongʉeri fø ddà si ngøngø ndirigoti dzaitso si ma pʉlʉ. Bbasødda ka ndima løe fø bba ngadhi lɨ ro. Isaya pongʉeri Koreshi rodho kʉ ná ke i ka ndi si fø bba sa.​—Azø Isaya 44:27–45:2; anja Longatudha 4.

14, 15. Isaya d’rangʉe ná unabi ká njingʉeni ngbaribbai?

¹⁴ Bbasødda tsungʉe Babiloni nà b’lo fø lo ndini nari goti cho da 200 ro. Fø bbasødda djó bbonga  ká ngʉe ie? B’lo unabi pongʉe naribbai rie Koreshi Waashuru bbá pi. Koreshi dhó bbasødda ká tsungʉe Babiloni na unabi d’rangʉe naribbai?

¹⁵ Kpa tsungʉe fø bbagʉ kuna, ná dyí nrŭ ngʉ fete nji. Kpangʉ riddi ndima kʉ ngoi na, dhonalo fø bba ró ngʉe bbobbo dzaitso ndirigoti ri ronga tso dda d’engʉe. Arugu ro Koreshi ma ndi una bbasødda ma na  ngʉ ddà tso lele kpø dda djó nga ka vʉni vʉ. Føro bbasødda dangʉe dda lú ndima kó na. Kpa ká kà ndima tsue fø lubba nă ngbaribbai? Ddiddi unabi pongʉe nari bbai dzaitso mangʉe pʉlʉ, ná føri dzá lodho kpa ka tsu ngadhi lɨ ro.

16. (a) Isaya ká d’rangʉe ngbalo Babiloni djo? (b) Addu ká ridho Isaya d’rangʉe nalo njingʉeni nji?

¹⁶ Isaya pongʉeri ddikpa le ki ro ma nzá ddi kà ndi sie di Babiloni na ri. Ke ndingʉe ri: “Nrŭ ki ro kasi di fø bba gʉ nzɨ gø djóro gø djò.” (Isaya 13:20) Føri ká njini ngʉe nji? Njio! Sasani ná Babiloni kʉ Bagdad nă ro kilometre 80 agʉnga lai djoro, Irak dhi bbagʉ. Ɨ ddoro ma nga ddi nrŭ e følu ri. Yova tsu Babiloni nanga tsú “sadha dhi kifakio nà.”​—Isaya 14:22, 23. *

17. Ká addu dzá lodho kò ka kò u krʉ djo Yova tsoni nalo?

¹⁷ Biblia nă bi kʉ na unabi njini b’lo. Føri dho kò ka kò u Biblia po nalo u gosi ná ddo djo. Yova  si dz’djonga ngʉ paradiso nari kò ka kò uu. (Azø Hesabu 23:19.) Ko Mungu tsoni djo ná “choro nŭnŭ nga dhi shinga b’o, nzɨ ndi adi kali sha ro.”​—Tito 1:2. *

18. Paulo ká pongʉe ngba lo Mungu dzá lo djo?

¹⁸ Ko chueri Biblia bbai di ná buku ki ro kʉ nga. Ri nă lo tso gbani ddi. Ridi loti darasa nă lodjo ma, inga historia nă lo djo ma ró, ri adi bbʉbbʉ lò po. Ri adi bblo kʉ ná shauri bbʉ ko dho ndirigoti ri nă kʉ b’lo njingʉeni ná unabi. Ri loti bi kʉ ná nja lo djo maddi. Mutume Paulo ndingʉe ri ɨ: “Mungu dzá lo kʉ shi ndirigoti ri kʉ kpakpanga na bbo.” Fø ri na mana ká kʉ addu?​—Azø Waebrania 4:12.

19, 20. (a) Biblia ká ka ndi ko ni tsotso ngbaribbai ndiro nichu ni ka kʉ ie ma nari d’e? (b) Ni ká ka ni po mbai fø kado dho ngbaribbai?

¹⁹ Biblia ka ndi lé nidhó maisha thika le. Ri ka ndi kó ni tsotso ni chu ni ka kʉ ie ma nari bblo. Ri ka ndi kó ni tsotso ni chu nidhó ngaddidha bblo ndirigoti ngba ma ni adi ni rř nari. Lorojina, kò ka ko ddiri ko ji Mungu ngba, ro Mungu ko ji nari kò ka kodho Biblia nă lo na kò njinjí ná chulú.

²⁰ Biblia kʉ bbʉbbʉ Mungu dhoro si ná buku. Mungu ji ni zø Biblia, ni ne rina lonanga ne ndirigoti ni jiri ji. Apo mbai fø kado dho rina longa ni ne na chulú. Føri goti ni si Mungu pɨ nrŭ djo nalo chu. Gosi ná sura nă kosi lochu Mungu pɨ nalo djo.