1, 2. (a) Chu chuni ná ke rodho ni chú nari ká kʉ bblo ni chu ke ri? Aturi nanga. (b) Nrŭ ká adi ripo ngba Yesu djo?

CHUCHUNI ná nrŭ kʉ pí ngø djó. Njaro ni ka ni chú fø nrŭ kana ro ddikpa ke rodho. Ro, ni chu ke ró dho nari nga kʉ bblo ni chu ke ri. Ni nzá chu kedho maisha ndirigoti ke ká kʉ ngbadi ke ma nari bblo ri.

² Njaro ni rřngʉe lo ro b’lo Yesu djo, ngbamai ke di dz’djó nari goti cho da 2 000 rò. Ro, bí kʉ ná nrŭ nzá chu Yesu ká ngʉe ngbadi ná ke ma nari bblo ri. Nja nrŭ adi ripo Yesu ngʉe bblo kʉ ná ke, nja nrŭ adi ripo ke ngʉe nabi, ndirigoti njakpa urie ri, ke kʉ Mungu. Nde ni ká adi riddi ngba?​—Anja Longatudha 12.

3. Ri ká thonga tho addu dzá lodho ni chú lo Yova Mungu ma djo Yesu ma na?

³ Ri thonga tho le chú lo Yesu djo. Ká addudho? Biblia ripo kodho: “Nŭnŭ di ná shinga kʉ, nrŭ chú ni, ni ddiro bbʉbbʉ kʉ ná Mungu, ndirigoti cho ni chongʉe ná ke, Yesu kristo.” (Yohana 17:3) Njati ni chu bbʉbbʉ lo Yova ma djo Yesu ma na ró, ni kà ni di cho ro nŭnŭ paradiso singʉ ná dz’ djo. (Yohana 14:6) Godhe, lo ni chú Yesu djo nari kà ndisi ni tsotso koko, dhonalo ke dho ko dho ngbaribbai ma le ka ledi nrŭ na nari. (Yohana 13:34, 35) Sura ya 1 nă,  kò chue bbʉbbʉ lo Mungu djò. I sura nă ko si Biblia ddi Yesu djò ná lo chu.

4. “Masiya” ndirigoti “Kristo” nă mana ká kʉ addu?

⁴ Cho bí Yesu gøni nari nji, Yova ka ripo Biblia nă Masiya inga Kristo ka ndi sie. “Masiya” si Kiebrania dha nă ro ndirigoti “Kristo” si Kigiriki dha na ro. Fø dho nă mana kʉ “Ché na le d’rɨ ná ke” føri kʉ ɨ le ripo ri, Mungu vʉ ke ndie bbonga. Masiya chulú Mungu tsoni djò ná lo si njini nji. Yesu ka ndiko ni tsotso njʉ maddi. Yesu gøni nari nji bí kʉ ná nrŭ ngʉ ridhú ndima tso ‘Masiya ká sie ie?’

5. Yesu kʉ Masiya nari ká ke unakpa ungʉe u?

⁵ Yesu unakpa ungʉeri u Yesu kʉ Masiya. (Yohana 1:41) Lorojina, Simoni Petro pongʉe ri Yesu ní: “Ni kʉ Kristo.” (Matayo 16:16) Yesu kʉ Masiya nari ká ko ka kò uu ngbaribbai?

6. Ngbaribbai ká Yova kongʉe ngba uri ná nrŭ tsotso kpa churi Yesu kʉ Masiya?

⁶ Cho bí Yesu gøni nari njí, Mungu dhó bbanabi ndingʉe Masiya utso nrŭ kà ndima d’ie ró nalo. Følo ká ka ndikoe kpa tsotso ngbaribbai? Addinga ɨ lodjo, ddikpake pori nira nzá ro ni d’e rie nja nake ne parkinge djó pí kʉ ná nrŭ kana. Njati fø ke utso ni si d’ɨ ró ná longa letu bblo nidho ró, ni ka ni chú fø ke nyi chu. Føri bbai Yova pongʉeri ndidzá bbanabi ndí ko dho Masiya kà ndi si nji nalo ndirigoti ke ró si njini nalo. Fø unabi njini nari ko ngba uri ná nrŭ tsotso ndima churi Yesu kʉ Masiya.

7. Yesu kʉ Masiya nari dho ná unabi rò ad’ra aro?

 ⁷ Akonja aro kʉ ná unabi Yesu djo: 1) Cho 700 Yesu gøni nari njí, nabi Mika d’rangʉe ri Masiya kà ndi sie gøni Betelehemu nă re bba gʉ. (Mika 5:2) Fø bba gʉ i Yesu gøngʉe ni! (Matayo 2:1, 3-9) 2) Nabi Danieli d’rangʉe ri Masiya kà ndi sie cho 29 nà Y.G.G. (Yesu Gøni nari Goti). (Danieli 9:25) Aro kʉ ná fø unabi ma, njari ma na ri dho Yesu kʉ ko ddo koni ná Masiya.​—Anja Longatudha 13.

8, 9. Yesu kʉ Masiya nari ká njangʉeni ngbaribbai ke dho batizo dyina?

⁸ Yova dhongʉe ri pʉlʉpʉlʉ Yesu kʉ Masiya. Mungu pongʉeri ndisi alama bbʉ Batiso ngʉ bbʉ ná Yohana dho ndiro ke chú Masiya ká sie ie ma nari d’e. Yohana njangʉe fø alama Yesu singʉe ndidhi ngana ndiro ke bbʉ batiso ndidho Yordani dda nă cho 29 nà Y.G.G. Biblia nji njingʉeni ná lo po kodho: “batiso ndi bà nari goti, Yesu djingʉe ddà nă ro; abe, rà nanga wengʉeni, ro Yesu njangʉe roho takatifu ddiddi bbăna bbai ndi thʉ ndi djo ro. Anja! Godhe, ndikpa le chu si rà nă ro: ‘Ɨke kʉ ma dzá bbo ma ji ná ngba, utso ma u ná ngba.’” (Matayo 3:16, 17) Yohana njangʉe fø alama ndirigoti ke rřngʉeri ro, ke ungʉeri u Yesu kʉ Masiya. (Yohana 1:32-34)Fø dyi, Yova lingʉe ndidhó roho takatifu kedjo ná saa na, Yesu ngʉngʉe Masiya. Ke ddiro dhé  Mungu vʉngʉe ndi ddá chutso ndirigoti ndie pi.​—Isaya 55:4.

⁹ Biblia nă unabi ma, Yova pongʉe nalo ma ndirigoti Yesu dhó batizo dyina Yova bbʉngʉe ná alama ri dho ke kʉ Masiya. Ro, Yesu ka singʉe ngbaga ro ndirigoti ke káe ngbaddi ná ke. Akonja Biblia po nalo.

10. Biblia ká addu ddi Yesu dhó maisha djo, nzá ke d’engʉe si dz’djó nari nji?

¹⁰ Biblia riddi ko dho, cho bí Yesu si i dz’djo nari nji ke ngʉe rà nà. Mika pongʉeri Yesu ngʉe “drdr nga na ro.” (Mika 5:2) Yesu pongʉeri bí ina, ɨ dz’djó ndisi gøni nari nji ndi ngʉe rà nà. (Azø Yohana 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Nzá Yesu d’e si ɨ dz’djó nari nji, kpa kana kau ngʉe bbo Yova na.

11. Yova ká ji Yesu bbo addudho?

¹¹ Yova jingʉe Yesu bbo. Ká addudho? Dhonalo Mungu nongʉe ke krʉ kʉ ná nrŭ ró ndirigoti krʉ kʉ ná ritsi ró nji. Ke le adi nzɨ Mungu dzá “sɨdjó ngba krʉ kʉ no noni ná ritsi kana ro.” * (Wakolosai 1:15) Yesu ma kana nga ngʉe Mungu na chøchø dhonalo ke Mungu nongʉe ndi ndiro. Føri dzá le adi ke nzi Mungu dzá “ddikpali dhé ke noe ndi ndiro ná ngba.” (Yohana 3:16) Yesu ddiro chulú dhé Yova nongʉe krʉ kʉ ná ritsi. (Wakolosai 1:16) Yesu ddiro dhé le nzi “lò,” dhonalo Yova ngʉ lo ja malaiká ma dho nrŭ ma na ke chulú.​—Yohana 1:14.

12. Ngbaribbai ká kò churi Yesu ma Mungu ma na nga kʉ ddikpa ke ri?

¹² Nja kpa uri Yesu ma Mungu ma na kʉ ddikpa ke. Ro Biblia nzɨ adi riddi føri. Biblia ripo Yesu Mungu nongʉe no. Føri nà mana kʉ ketso ngangʉeni nga. (Zaburi 90:2) Mungu dzá ngba Yesu, nzá njangʉe ndi ro Mungu bbai ri. Biblia riddi pʉlʉpʉlʉ  Baba dada Ngba djolú. (Azø Yohana 14:28; 1 Wakorinto 11:3.) Yova ddiro dhé kʉ “Ritsi ddina ka ná Mungu.” (Mwanzo 17:1) Ke kʉ bbo ndirigoti kpakpanga na dz’ lú djo.​—Anja Longatudha 14.

13. Addu dzá lodho ká Biblia ripo Yesu “kʉ nzɨ nyi njani ná Mungu ró ji”?

¹³ Rà ma, dz’ ma na le no nari nji, Yova ma ka nji nji cho bí ndidzá ngba Yesu na. Kpa jingʉeni ji ndima kana! (Yohana 3:35; 14:31) Yesu ngʉ leba dhă dyø ná føri dho, Biblia nzi ke “nzɨ nyi njani ná Mungu ró ji.”​—Wakolosai 1:15.

14. Yesu ká gøngʉeni nrŭ ngbaribbai?

¹⁴ Yesu ungʉeri ndi bbá rà na nga ndirigoti ndisi gøni nrǔ bbai dz’djo. Føri ká njiningʉe ngbaribbai? Yova njingʉe ddu: ke lingʉe ndidzá ngba dho shinga ddikpa bikira o nà, na le rodho ngʉe Maria. Føri bbai, Yesu dzá baba ngangʉe nrŭ ri. Maria gøngʉe kaka ná ngba ndirigoti le nzingʉe ke Yesu.​—Luka 1:30-35.

15. Yova ká ni ka ni chú bblo ngbaribbai?

¹⁵ Ni ka ni chu lo bbo Yesu djo, kedhó maisha djo, ndirigoti ke dhă djo, Matayo, Marko, Luka, ndirigoti Yohana dhi buku ni zø ná chulú. Fø buku le adi nzi injili dzá buku. Yesu kʉ ndidzá baba bbai, ni zø ná lo ka ndiko ni tsotso ni chú Yova bblo. Føri dza lodho Yesu pongʉeri: “Ma nja ná le njà baba b’lo.”​—Yohana 14:9.

16. Yesu ká ngʉ ngba loddi? Ke ngʉ ddi nalo ká singʉe ie dhó ro?

¹⁶ Bí kʉ ná nrŭ ngʉ Yesu nzi “Mwalimu.” (Yohana 1:38; 13:13) Ke ngʉ ddí ná lo kana ddi ri ngʉe  “Pidhinga dzá hwè lò i.” Pidhinga ká kʉ addu? Ri kʉ Mungu dhó rà nă Pidhinga risi pi nyo i dz’ djo ndirigoti risi ledhá bbʉ ni ngarř Mungu dho ná nrŭ dho. (Matayo 4:23) Krʉ ke ngʉ ddi ná ringʉe Yova dhó ro si nalo. Yesu pongʉeri: “Ma ddi nari nga kʉ ma dzá lo ri, ro ri kʉ chocho ma ná ke dzá lo.” (Yohana 7:16) Yesu chungʉeri Yova ji nrŭ krʉ rř hwè lò i: Mungu dhó Pidhinga si pi nyo i dz’ djo.

17. Yesu ká ngʉ loddi ngbaga lú? Ká addudho ke ngʉ njí nji kpakpanga na nja ndi ddi lo nrŭ dho d’e?

¹⁷ Yesu kángʉ loddi ngbaga lú? Krʉ ndisi nrŭ ro ná nga na. Ke ngʉ loddi bbobbo bbagʉ lú ma, nɨnɨ bbagʉ lú ma, soko lú ma, Mungu nrŭ má ná nga lú ma ndirigoti nrŭ bba lú ma. Ke nzɨ ngʉ riji nrŭ ne ndi ne ri, ke i ngʉ ra nrŭ dhi ngana. (Marko 6:56; Luka 19:5, 6) Yesu njingʉe njí kpakpanga na bbo nja ndi ddi lo nrŭ dho d’e. Ká addudho? Dhonalo ke chungʉeri ndidzá aba ji ndi njiri fø ndirigoti ke adi le ba ji nalo nji krʉ ddo ro. (Yohana 8:28, 29) Yesu ngʉ lo d’ra ndi nrŭ dhi ri zø ngʉ nji nalo dho. (Azø Matayo 9:35, 36.) Ke ngʉ ri nja dini djo bbobbonga nzɨ ngʉ bbʉbbʉ loddi Mungu djo ndirigoti kedhó Pidhinga djo ri. Føri dzá lodho ke jingʉe nrŭ krʉ rř hwè lò i.

18. Yesu dhă kana ngbari ká tho ni nyo bbo?

¹⁸ Yesu jingue nrŭ ji ndirigoti ke ngʉ ngaddi kpa djo ni. Ke ngʉe bblo kʉ ná ke ndirigoti ri ngae kpakpa nrŭ ti lo ke na ri. Nzø ma jingʉe ke bbo ddi. (Marko 10:13-16) Krʉ ddoro Yesu e chí tøni ná ke. Ke ndrongʉe kanyaga ndirigoti nga kʉ chø nalo. (Matayo 21:12, 13)  Ke ngʉe dz’djó ná saa na isɨ nrŭ le ngʉ be pa, kpa dho kà nalo ró le ngʉ kpatso jʉjʉ. Ro, Yesu ngʉ heshima bbʉ kpa dho. (Yohana 4:9, 27) Yesu ngʉe nyenyenga na maddi. Lorojina, ddikpa cha ngasdjó ke ka ndi unakpa kó ronga ʉ, fø di ná njí kangʉe nji dhi kpa dho.​—Yohana 13:2-5, 12-17.

19. Yesu chungʉe nrŭ dhó lo ká ji addu ma nari ngba, ndirigoti ke jingʉe ndi kó kpa tsotso ko nari ká ngbá loroji dho?

¹⁹ Yesu chungʉe nrŭ dhó lo ká ji addu ma nari ngba ndirigoti ke jingʉe ndi kó kpa tsotso ko. Føri njangʉeni pʉlʉpʉlʉ Mungu dhó kpakpanga na ke ka nrŭ ró dhe gø ná saa na. (Matayo 14:14) Lorojina, ddikpa korøkorø dhi ke singʉe Yesu dhi ngana ndirigoti ke pongʉeri: “Njati ni jiri ngba ró, aliri ma tsetse.” Ke ronga ndíndi nari ma ndirigoti ke nzáni nari ma ka Yesu ronga lø bbo. Yesu ke dzá ri zø ka nji ndirigoti ke jingʉe ndi kó ke tsotso ko. Yesu ddangʉe ndi thó ke dho, ke lø ke ronga ndirigoti ke pori ɨ ke ni: “Ma jiri ji! Ni tsetse.” Ndirigoti ke ró korøkorø ka sini si! (Marko 1:40-42) Anzì riddi, ke ká ka ndi rrngʉe ndi ngba?

20, 21. Yesu ká dhò bblo kʉ ná loroji Mungu dho ndi rřnga nari nà ngbaribbai?

²⁰ Yesu dhò bblo kʉ ná loroji Mungu dho ndi rřnga nari nà. Kpakpa lo kana ma inga che lo ma kedho mbubai njingʉe kero rò, Yesu tøngʉeni chí dhé le ba dho. Lorojina, Stani ka Yesu mbu ná saa na, nzá ke ka chenga rò nji ri. (Matayo 4:1-11) Yesu abbá  nrŭ nganga ma nzáddi ká ke kʉ Masiya nari uri ndirigoti kpa ngʉ ripo “ke djǒ ngbʉni ngbʉ,” ro Yesu ngʉ Mungu dzá nji dhé nji. (Marko 3:21) Ke dhó mbubai ngʉ che lo nji ke ró ná saa na, ke nzá njingʉe che lo ro kpa ró ri, ke tøningʉe chí Mungu dho.​—1 Petro 2:21-23.

²¹ Yesu nzangʉeni bbo ndi dhe nari nji, rò ke tøngʉeni chí Mungu dho. (Azø Wafilipi 2:8.) Addinga dhe ke dhe ná dyí ke nzani nari djò. Kpa løngʉe ke lø, kali dhí dimu pongʉeri ke dhu Mungu, jují d’ɨngʉe kali dhi lo ke djo, nja nrŭ ngʉ ke ʉʉ, bbasødda nzangʉe ke nza ndirigoti kpa tingʉe ke tsu bba djo. Dhe ke dhe ná saa djo, ke høngʉe: “Ritso  kaka!” (Yohana 19:30) Ddo gbo goti Yova gangʉe ke ga ndirigoti ke bbʉngʉe nzɨ nyi njani ná lendí ke dho. (1 Petro 3:18) Nzá yenga d’e dà bí rò, Yesu ngʉngʉe rà nà, “ke dingʉe Mungu thó thá djó ri laidjó ro” ndirigoti ke Mungu si ndi li pi nari b’o.​—Waebrania 10:12, 13.

22. Yesu tøngʉeni chí le ba dho nari ká klo ngbá chutso ko dho?

²² Yesu tøngʉeni chí ndi dzá baba dho, nari klo chutso ko dho ko ba choro nŭnŭ di ná shinga paradiso si ngʉ ná dz’ djo, Mungu pɨngʉe nari bbai. Gosi ná sura na ko si ngbaribbai ma Yesu dhe nari liri ko si choro nŭnŭ di ná shinga ba nari nja.