1. Ká addudho kodho ringani kò chu lo malaiká djo?

YOVA ji ko chu ndidhó famiye. Malaiká ma kʉ Mungu dhó famiye nă i. Biblia adi kpa nzi “Mungu dzá nzø.” (Yobu 38:7) Malaiká ká adi addu nji? Drdr ká kpa ngʉ adi nrŭ tsotso kó ngbaribbai? Ndirigoti ko tsotso ká kpa ka ndima kó ngbaribbai njʉ?​—Anja Longatudha 8.

2. Malaiká kasi ngbaga ro? Kpa ká le nongʉeni thɨ?

² Kodho ringani ko chú malaiká kasi ngbaga ro mà nari. Wakolosai 1:16 ripo ko dho Yova nongʉe Yesu nari goti, “nja krʉ kʉ ná ritsi nongʉeni rà nă ndirigoti dz’ djo.” Malaiká maddi le nongʉe no. Mungu ká nongʉe malaiká thɨ? Biblia ripo kpa kʉ mamia ya ma milioni.​—Zaburi 103:20; Ufunuo 5:11.

3. Yobu 38:4-7 ká ngba lo po ko dho malaiká djo?

³ Biblia riddi ko dho malaiká Yova nongʉe dz’ ndi no nari njí. Kpa ká rrngʉe ndima ngbaribbai dz’ Mungu nongʉe ná saa na? Yobu dzá buku ripo kodho kpa nanga jingʉeni bbo. Kpa tso gbangʉeni ddi ndirigoti kpa ngʉ njí nji hwè na Mungu dhò.​—Yobu 38:4-7.

4. Malaiká nanga adi jini ji nrŭ dhi lo dho nari ká ko chu ngbaribbai?

⁴ Malaiká nanga adi jini nrŭ dhí lo dho, Mungu pɨ nrŭ djo nalo dho ndirigoti dz’ djò ke pɨ nalo ma na dho. (Mezali 8:30, 31; 1 Petro 1:11, 12) Adamu ma Eva ma na nzá rrngʉe nga Mungu dhò ri naridho malaiká bangʉe njedha bbo. Njʉ maddi nrŭ rrnga nzá Mungu dho ró, malaika adi njedha ba bbo. Ro, ddikpa ke  leni le ndirigoti ndi ngʉ Mungu ro ná saa na, malaiká adi hwè ba bbo. (Luka 15:10) Malaiká nanga adi jini bbo nrŭ njí nji Mungu dho nari dho. Yova adi ndidhó njí dhi kpa tsotso kó ndirigoti kpa ronga b’o malaiká chulú dz’ djó. (Waebrania 1:7, 14) Akonja føri dho ná loroji.

5. Drdr ká malaiká ngʉ Mungu dzá njí dhí kpa tsotso kó ngbaribbai?

⁵ Sodomu ma Gomora ma nă nga Yova sà nari njí,  ke chongʉe aro kʉ na malaiká ndima gø Loti ndibbá dza nă nrŭ ma na d’e. (Mwanzo 19:15, 16) Cho bí anji, nabii Danieli le bungʉe simba dhó bbu nă rò, ke ro nzá simba ka à ri dhonalo “Mungu chongʉe ndidhó malaika nari ká simba tso chi chi.” (Danieli 6:22) Føri goti mutume Petro ngʉe prizo nă ná saa na, Yova chongʉe ndidhó malaika ndi kló ke klo d’e. (Matendo 12:6-11) Malaika kongʉe Yesu tsotso ke ngʉe dz’ djó ná saa na. Lorojina batizo ke ba nari goti, “malaiká njingʉe njí ke dho.” (Marko 1:13) Yesu nrŭ hwi nari nji, ddikpa malaika “lingʉe ke kpakpa.”​—Luka 22:43.

6. (a) Malaiká adi Mungu dzá njí dhí kpa tsotso kó njʉ, nari ká ko chu ngbaribbai? (b) Kò kasi ngbá lo goti ngʉ?

⁶ I ddoro nzɨ malaiká adi si nrŭ dhi ngana ri. Ro Mungu adi ndidzá njí dhí kpa ronga b’o go dhé malaiká chulú. Biblia ripo: “Mungu dhó malaika adi nì Mungu do nji ná nrŭ ronga tso d’èd’è ndirigoti ke adi kpa gøgø.” (Zaburi 34:7) Kodhó lo ká ji ko ronga b’oni addudho? Dhonalo ko kʉ kpakpa kʉ ná mbubai na ndirigoti kpa adi riji ndima nji che lo ko ró. Kpa ká kʉ ie ma? Kpa kasi ngbaga ro? Kpa ká adi riji ndima nji che lo ko ró ngbaribbai? Ndiró fø logoti ngʉ d’e, akonja Adamu ma Eva ma na le nongʉe nari goti njingʉeni nalo.

7. Stani ká nrŭ sha addudho?

⁷ Sura 3 nă ko chungʉe ri ddikpa malaika tsangʉe Mungu ro ndirigoti ke jingʉeri ndi nyó pi nja nrŭ djo. Biblia nzi ke Stani Diabolo. (Ufunuo 12:9) Stani ji nja nrŭ ma tsa tsa i Yova ro. Ke shangʉe Eva ndirigoti  fø nga djóro ke sha nrŭ bí. Ro Abeli ma, Enoka ma, ndirigoti Noa ma na ka tøni chí Yova dho.​—Waebrania 11:4, 5, 7.

8. (a) Nja malaiká ká ngʉngʉe gó ngbaribbai? (b) Gó ká njingʉe ri ngba ndiro nzɨ ndima ba sadha bbo kongʉe ná dji na ró?

⁸ Noa cho nă, nja malaiká tsangʉe ndirigoti kpa bbangʉe ndima dhó rà nă didha dhi nga nja ndima si di nrŭ bbai dz’ djo. Ká addudho? Biblia ripo kpa jingʉe isɨ nrŭ. (Azø Mwanzo 6:2.) Malaiká dho ri kʉ che ndima njí fø di nalo. (Yuda 6) Che kʉ na fø malaiká bbai, bí kʉ ná nrŭ dhó nyi ngʉe che fø saa na. Yova vʉngʉeri ndi sa che lo nji ná nrŭ sa dz’ lú djóro bbo dji na. Ro ke ka ndidzá chí njí dhí kpa gøgø. (Mwanzo 7:17, 23) Nja ndima gøgø d’e, che lo ngʉ nji ná malaiká ngʉngʉe rà nă. Che kʉ ná fø malaiká Biblia adi nzi gó. Kpa gbangʉe ndima tso Stani na ndiro nzɨ ndima rrnga Mungu dho ró ndirigoti Stani ngʉngʉe kpa djó pi.​—Matayo 9:34.

9. (a) Gó ngʉngʉe rà nă nari goti, ká ngba lo bangʉe kpa? (b) Ko kasi ngba lo chu?

⁹ Kpa tsangʉe tsa nari dho Yova nzá ungʉeri kpa ngʉ ndidhó famiye kana ri. (2 Petro 2:4) Gó ki ro nzá ka ndima ngʉ nrŭ ri, ro kpa adi nrŭ “sha dz’ djolú gble.” (Ufunuo 12:9; 1 Yohana 5:19) Ako chu ngbaribbai ma kpa adi bí kʉ ná nrŭ sha nari.​—Azø 2 Wakorinto 2:11.

10. Gó ká adi nrŭ sha ngbaribbai?

¹⁰ Gó adi nrŭ sha njonjo chulú. Nrŭ di loti gó na ró, kpa adi rinji ndima ndiro inga ndrùba chulú. Gó na le loti nari le adi nzi [spiritisme]. Biblia ripo ko dho ko pʉ  kò pʉ gó na ka ndigba kotso na ritsi ró ro. (Wagalatia 5:19-21) Ká addudho? Ddiddi ză pi ná ke adi njonjo kʉ ná mtego na njí nji nari bbai, gó njí nji njonjo kʉ ná mtego na nja ndima sha na nrŭ d’e.​—Anja Longatudha 26.

11. Ndrù ká kʉ addu, ndirigoti ri ka jiri ko pʉri koró ro addudho?

¹¹ Kpa adi nrŭ sha ndrù [divination] chulú. Føri kʉ gó dhó kpakpanga na le njí nji ndiró le chú gosi njini nalo inga nzá chuni nalo nari. Nja nrŭ adi riji ndima chú lo gosi ná ddo djo dyødyø chulú, tazama chulú, karte le zø nari chulú, inga le thó thí mbi nă ro le longa ne nari chulú. Bí kʉ ná nrŭ adi riddi følo nga kʉ che ri. Ro ri kʉ che bbo. Lor ojina, Biblia ripo gó adi njí nji ddinga gosi njini na loti ná nrŭ ma na. Matendo 16:16-18 nă, ko ri zø ddikpa singba ngba ngʉ “ gosi njini” ná lod’ra “ndrù dhi gó” dhó kpakpanga na. Mutume Paulo dingʉe gó fø singba ngba nă ro nari goti ngba vingʉe gosi njini nalo ndie d’ra na ná kpakpanga vi.

12. (a) Checheni ná nrŭ na le loti nari ká kʉ che bbo addudho? (b) Mungu dzá njí dhí kpa dho ká ringani nzɨ ndima gba ndima tso gó dhó desturi na addudho?

¹² Gó nrŭ sha nja d’i chulú maddi. Kpa adi riji ko uri, ri kaka ko tilo checheni ná nrŭ na ndirigoti ko uri fø kpa di shi ddikpa ngana, na nga naro kpa ka ndima tilo ko na inga ndima nji chelo koro. Lorojina, ddikpa ke dhó famiye inga kau ma dhè ro, ke ka ndi ra ndrùba dhi ngana ndiro ke liri ndima tilo ndima dhi checheni ná nrŭ na d’e. Ndrùba ka ndi ti bblo lo dhe dhe nake djo inga ndi tilo dhe dhe nake bbai. (1 Samweli 28:3-19) Bʉ le d’ø na ná bí kʉ ná desturi adi ridho, che cheni ná nrŭ di shi ddikpa ngana. Føri ka ndie che  cheni ná nrŭ le má nari ma, kpa cheni ná ddo le má nari ma, bʉ nrŭ dho le bbʉdha bbʉ nari ma, dhè kpai dhe ná isɨ nrŭ dho le nji ná desturi ma inga bʉ dhí ngana le di nzá le ddo ro nari ma na. Wakristo di fø desturi u nzá ná saa na kpadhó famiye nă nrŭ, inga kpa di na ngana nrŭ adi che loti kpa djo, kpa dhudhù ma, inga kpa nzɨ adi ndima tso gba kpana ri. Ro, Wakristo churi checheni ná nrŭ nga kʉ shi ddikpa ngana ri. Ri nzá ka ndika ko tilo ro kpa na ri ndirigoti kpa nzá ka ndima nji chelo ro ko ró ri. (Zaburi 115:17) Nzɨ bba ni shani. Nzɨ mburi ni tilo checheni ná nrŭ na inga gó na ndirigoti nzɨ gba ni tso fø di ná desturi na.​—Azø Kumbukumbu la Torati 18:10, 11; Isaya 8:19.

13. Drdr ngʉ gó do nji ná kpa tsotso ká ngba lo kongʉe?

¹³ Gó nzɨ adi nrŭ shasha dhé ri, ro kpa adi do ma ta ddi nrŭ na. Stani ma gó ma na churi chu ndima dhó “saa ma sese” Yova si ndima sà dz’ djóro nari nji, kpa tsɨ sani bbo drdr nga djolú. (Ufunuo 12:12, 17) Drdr ngʉ adi gó do nji ná kpa nzɨ adi kpa do ro nji njʉ ri. Kpa tsotso ká ngba lo kongʉe nzɨ ndima nji gó do ki ro?

14. Efeso nă Wakristo bbai, ko ká ka ko njiri ngba nja ko tuni gó dhó kpakpanga tsena ro d’e?

¹⁴ Biblia ngbaribbai ma le ka le gʉ gó ndirigoti le tuni kpadhó kpakpanga tsena ro nari d’ra ko dho. Lorojina, Efeso dhí bbagʉ nja nrŭ ngʉ loti gó na Biblia nă bbʉbbʉ lo ndimà chu nari nji. Kpa ka tungʉeni føri naro ngbaribbai? Biblia ripo: “Ké dhó le nanga kéni ná shasha dhí lo ngʉ nji ná bí kʉ ná nrŭ mbangʉe ndima  dhó buku kpari ro, kpa bɨngʉe ri krʉ kʉ ná nrŭ nyo nji.” (Matendo 19:19) Kpa jingʉeri ndima ngʉ Wakristo nalodho kpa ka ndima dhó fø njí dhí buku bɨbɨ. Njʉ maddi ringani le njiri føi. Ddikpa ke jiri ndi nji njí Yova dho ró, kedho ringani ndi sà gó na ka ndi gba nditso ná ritsi. Føri kʉ buku ma, jurnal ma, horoskope ma, filme ma, miziki ma, kpà ma, ndirigoti krʉ ka ndi gba le tso gó ma na ná ritsi, nrŭ adi føri nja nzá ka ndi bbʉ chelo ro ri, inga hwe dhi lo. Føri tsu ndina nari kʉ nrŭ adi njø ná krʉ kʉ ná ritsi nzɨ che lo bà ndima ró.​—1 Wakorinto 10:21.

15. Kodho ká ringani ko nji ngba lo ki nja ko gʉ Stani ma gó ma na d’e?

¹⁵ Nzá cho d’e da bí ro Efeso nă Wakristo bɨngʉe ndima dhó buku nari goti, mtume Paulo ndingʉeri, kpadho ringani godhé ndima “nji kpakpanga” ndirigoti ndima nji lɨ “gó dhó kpakpanga” tso ró. (Waefeso 6:12) Ngba mai ndima bɨngʉe ndima dhó buku ro, gó ngʉ rimbu ndi nzá kpa ki vi dhé. Kpadho ká ringangʉeni ndima nji addu? Paulo pongʉeri kpa dho: “Anidzì udha dhí ngăli, ri ka ndi ko ni tsotso ni dhé na che kʉ ná ke dhó rørø ná mbrr tso dhe.” (Waefeso 6:16) Ddiddi ngăli adi sødda ronga b’o là dhi ngana nari bbai, kodhó udha ka ndi b’o ko ronga. Ko uri u Yova ka ndi b’o ko ronga ngba ró, kò ka dhó kpakpanga gʉ.​—Matayo 17:20.

16. Ko ká kà ko li kodhó udha Yova na kpakpa ngbaribbai?

¹⁶ Ko ká kà ko li kodhó udha Yova na kpakpa ngbaribbai? Kodho ringani ko zø Biblia krʉ ddo ro. Ndirigoti kodho ringani ko uri Yova ka ndi b’o ko ronga b’o. Njati ko li kodho ngab’odha Yova djo bbʉbbʉ ró, Stani  ma gó ma na nzá ka ndima nji chelo ro ko ró ri.​—1 Yohana 5:5.

17. Nja ko ronga b’oni gó dhoro d’é, kodho ká ringani ko nji ngba lo ki?

¹⁷ Efeso nă Wakristo dho ká ringangʉeni ndima nji ngba lo ki? Fø bbagʉ nga ka lɨlɨ gó na nrŭ ngʉ loti nari na. Paulo pongʉeri kpadho: “Anidi nganzi krʉ kʉ na lo kana.” (Waefeso 6:18) Kpadho ringangʉeni ndima nzinga krʉ saa ró Yova tsó, nja ke b’o ndima ronga d’e. Nde kodho ká ringani ko njiri ngba? Ko di djó ná dz’ djonga ma lɨlɨ ddi gó na nrŭ loti nari na. Ro, kodho maddi ringani ko nziri Yova b’o ko ronga b’o, ndirigoti kò ti ke rodho ti sala ko nji ná saa na. (Azø Mezali 18:10.) Ko di nga nzi Yova b’o ko ronga Stani dhoro ró, ke ka ndi ngʉ kodho sala goti ngʉ.​—Zaburi 145:19; Matayo 6:13.

18, 19. (a) Stani ma, gó ma na dhó lɨ djo ká ko ka kosi ngbaribbai? (b) Gosi ná sura nă ká kosi loti ngba lo djo?

¹⁸ Njati ko bbá krʉ ka ndi gba kotso gó na ná ritsi ko dhoro ró, ndirigoti ko li ko dho ngab’odha Yova djo ró, kò ka ko sisi Stani ma gó ma na djolu. Ko nzá ka ko nji kpa do ro ri. (Azø Yakobo 4:7, 8.) Yova kʉ kpakpanga na bbo gó djolú. Noa chò nă ke bbʉngʉe malipizi kpa dho ndirigoti ke si kpa sasa gosi ná ddo na. (Yuda 6) Achuri ko nzɨ li nji Stani tso ró ddiro ri. Yova ko ronga b’o ndidhó malaiká chulú. (2 Wafalme 6:15-17) Kodho ringani ko uri u Yova ka ndikó kò tsotso ko ndirigoti ko ka kò sisi gó ma Stani ma na dhó là djó.​—1 Petro 5:6, 7; 2 Petro 2:9.

¹⁹ Ro, njati rie Stani ma, gó ma na nzadha bbʉ ri ró, ká addudho Mungu d’e kpa sa nzá? Fø gadhudha dhí logoti kosi ba gosi ná sura nă.