1. Daudi ká bangʉeni ngba kpakpalo na?

 DAUDI ngʉ adi nganyí nyi dhonalo ddikpa ke ngʉ adi rine ndi hwi ke hwi. Sauli, Waizraeli bbá kpakpa kʉ ná pi ngʉ adi rine ndi hwi ke hwi. Daudi dhó lo jingʉe nyo ná saa na, ke tøngʉeni Nobi dhi bbagʉ ndiro ndi kó mukati 5 ndi nyó d’e. (1 Sa. 21:1, 3) Luti ke ma ndi unakpa ma na rungʉeni dju nǎ. (1 Sa. 22:1) Daudi ká bangʉeni fø lo na addudho?

2. Sauli ká tsungʉe ndi kpakpalo na ndindiro ngbaribbai? (1 Samweli 23:16, 17)

² Sauli ngʉe dda na bbo Daudi djo dhonalo Daudi una nrŭ ngʉe bi ndirigoti ke singʉe bí kʉ ná vita djó. Sauli chungʉeri nari kʉ Yova bba ndi bba dhonalo ndi nzá rrngʉe nga Yova dho ri ndirigoti Yova vʉngʉe Daudi ndi e pi gosi ná saa dho. (Azø 1 Samweli 23:16, 17.) Go Sauli ngʉe Waizraeli bbá pi ro, ke una bbasødda ngʉe bí ndirigoti ke tsotso kó ná kpa ma ngʉe bbo ddi, føri dho Daudi ngʉ adi nganyi nyi ndiro nzɨ ndi dhe ró. Mungu pɨngʉeri Daudi e pi ná føri tso ká ka ndi choeni cho Sauli dho? (Isa. 55:11) Biblia nzá tu fø lo nanga ro ri, ro ko ka ko u ddikpa ɨ lo i ngba: Sauli ngʉ ndi li ndindiro kpakpalo na. Mungu tso ró li nji ná nrŭ dhó lo tso adi ra dyani che dhé!

3. Daudi ká ngʉ ndi mbu ngbaribbai ndi ngʉ bani na ná kpakpalo kana?

³ Daudi ngʉe nyenyenga dhi ke. Ke nzá vʉngʉe ndi ndindiro ndie Waizraeli bbá pi ri. Ro Yova i vʉngʉe ke ndie pi. (1 Sa. 16:1, 12, 13) Sauli ngʉ Daudi nja hwi le ka le hwi ná mbuba bbai. Ro Daudi nanga ro nzá kangʉeni Yova djo ndi ngʉe na ná fø kpakpalo dzá lo dho ri; ndirigoti ke nanga ro nzá kangʉeni Yova djo ndi nyo ba sese inga ndi nganyi dju kalu nari dho maddi ri. Fønga ringana, rinjani nari kʉ  dju kalu ke ngʉ nganyi ná saa na, ke kangʉe madha dhi ddikpa bbo d’ani ná dyi naribbai, fø dyi na kʉ kodhó lo djǒ dyʉ ndi ró nalo maddi: “Ni Yova ne ná nrŭ nzɨ si ddikpa bblo ritsi ro ma kosa ddi ri.”​—Zb. 34:10.

4. Ko ká si ngba ngadhudha goti ngʉ ndirigoti ká addudho ri kʉ mana na bbo?

⁴ Nja saa na Yova dzá njí dhi kpa kana bí kʉ ná kpa adi nyo ma, kimwili na nja ritsi ma na ba sese. * Fø lo kʉ bbʉbbʉ dhé bbo pli ndi njini i ddoro kʉ ná i Corona virus dhi saa nǎ ro. Ddiddi “bbo mbudha” kʉ chøchø naribbai, ko ka ko si hwini bbo pli kʉ ná kpakpalo tso ró. (Mt. 24:21) Ni ko fø longa no ro, akongʉ 4 kʉ ná i ngadhudha goti: Ri ká kʉ ngba chu na Daudi “nzá kosa ngʉe bblo ritsi ro ddikpa ma ddi ri”? Ká addudho ringani ko nanga di jini ji kodhó kʉ ná ritsi dho? Ká addudho ko ka ko uri u Yova si kodhó lo tso gba ni? Ndirigoti ko ká ka ko tayarisha ko ngbaribbai njʉ gosi ná ddo dho?

5-6. Daudi pongʉeri Mungu dzá njí dhi kpa nzá ka ndima “kosa bblo ritsi ro ddikpa maddi ri” nari ko famu d’e ká Zaburi 23:1-6 ko tsotso kó ngbaribbai?

⁵ Daudi ká ngʉ riji ndi pori ngba ke pongʉeri Yova dzá njí dhi kpa nzá ka ndima “kosa ddikpa bblo ritsi ro maddi ri” ná saa na? Zaburi 23 Daudi ngʉ ndí ná saa na ma, ke tingʉe lo ro fø di nalo djo ddi. Føri dho, fø Zaburi ka ndi kó ko tsotso ko famu ke ngʉ ji ndi po nalo na mana bblo. (Azø Zaburi 23:1-6.) Daudi ngangʉe fø Zaburi nǎ lo tso i lo na: “Yova kʉ ma ró rø ná ke. Ma nzɨ si ddikpa ritsi ro ma kosa ddi ri.” Fø Zaburi dzá nja ngana, Daudi d’ra bbo kʉ mana na nalo, lorojina ke d’ra Mungu ngʉ bbʉ ndi dho ná bblo ritsi dhonalo ke ungʉe ritso u Mungu e ndi ró rø ná ke. Yova ngʉ chutso ddá ke dho “chø kʉ ná chu na,” ndirigoti ke kongʉe ke tsotso bblo lo dhi saa na ma ndirigoti kpakpalo dhi saa na maddi. Daudi chungʉeri nari kʉ, Yova ndi ronga b’o nǎ ná  “paturaje nǎ” nzá ndidhó shinga ro ka ndi tsu hatari na ri. Nja saa na ke thí ka ndi bʉeni bʉ ddiddi “mbi nanga ti ná ngødjǎ lu” bbí naribbai, ndirigoti ndi si hwini mbubai tso ró nari dho. Ro Yova kʉ ke ró rø ná ke nari dho, Daudi nzá ka ndi “njie ddikpa kpakpalo do ro maddi ri.”

⁶ Daudi ká “kosa ngʉe bblo ritsi ro ddikpa” ma nzá ngba chu na? Fø lo goti kʉ: ke ngʉe ndidhó loji ná ritsi na krʉ ndiro ndima kana nga má chøchø Yova na d’e. Kedzá hwè nzɨ ngʉ adi si kimwili nǎ ritsi nǎ ro ri. Daudi ngʉ adi hwè ba Yova bbʉ ndi dho ná ritsi dho. Bbo na mana ngʉe ke dho nari kʉ Yova ngʉ ke ronga le ndirigoti Yova ngʉ ke ronga b’o nari.

7. Luka 21:20-24 ripo naribbai, karne ya kwanza na ngʉe Yudea nǎ ná Wakristo ká bangʉeni ngba kpakpalo na?

⁷ Daudi pongʉeri naribbai, bbo na mana kʉ nalo kʉ nzɨ ko di kodhó kimwili nǎ ritsi nja mana na bbo pli. Ko ka ko ba hwè kodhó kʉ ná ritsi krʉ dho, ro kodho ringani nzɨ ko li ko thí bbo fø ritsi djo. Føri ngʉe bbo na mana ngʉe nalo Karne ya kwanza na ngʉ di Yudea nǎ ná Wakristo dho. (Azø Luka 21:20-24.) Yesu jangʉeri kpa dho nari kʉ ddikpa saa na Yerusalemu dhi bba ronga tso “bbasødda si d’ed’e.” Fø lo bangʉe nga ná saa na, kpa dho ringangʉeni ndima “nyinga ngøtsɨ djo.” Njati kpa nyie nga ró kpa ka ndima gøe gø, ro kpa ka ndima bbae bí kʉ ná ritsi ndima goti. B’lo dae ná cho na, Dzamu dhi Munara pongʉeri: “Kpa bbangʉe ndima dhó nza ma, ndima dhó dza ma na, kpa nzá gbangʉe ndima dhó dza na ritsi tso ro maddi ri. Kpa chungʉeri nari kʉ Yova ka ndi b’oe ndima ronga b’o ndirigoti ke ka ndi ko e ndima tsotso ngba. Føri dho kpa lingʉe Yova dhó ibada ya kwanza ndima dhó maisha nǎ.”

8. Ko ká ka ko ba bbo na mana kʉ ná ngba somo karne ya kwanza na ngʉe Yudea nǎ ná Wakristo ró njingʉeni nalo nǎ ro?

⁸ Ko ká ka ko ba ngba bbo na mana kʉ ná somo karne ya kwanza na ngʉe Yudea nǎ ná Wakristo ró njingʉeni nalo nǎ ro? Anziro le dhoe ná Dzamu dhi Munara pongʉeri ki: “Gosi ná saa na ko si bani na ná mbudha i si ko ká adi kodhó kʉ ná ritsi nja mana na bbo ma nari dho. Bbo na mana kʉ nari ká kʉ kodhó kʉ ná ritsi inga chí ko tøni Mungu dho nari dho i ko si gødha ba ri? Mwisho dhi saa na ko ka ko si kpakpalo tso ve ndirigoti ri si rili ko jʉ ko tso jʉ nja ritsi ró. Føri dho ri si ngani ko nji krʉ ko ka ko nji nalo Karne ya kwanza na ngʉe Yudea nǎ ná Wakristo njingʉeri nari bbai.” *

9. Paulo bbʉngʉe Waebrania dho ná shauri ká ka ndi li ni kpakpa gbaribbai?

⁹ Ni ká ka ni ddinga fø wakristo bbangʉe ndima dhó ritsi krʉ, ndirigoti kpa ngangʉe ø maisha tso nari dho kpa ka ndima baeni na ná kpakpalo djo ngba? Kpa dho ringʉngani ndima e udha na, ndima churi nari kʉ Yova ka ndi sie ndima tsotso kó ngba ndima dhó lo u ná ritsi na. Ro kpa tsotso ka ndi koe ná njalo ma ngʉe ddi. Cho mbʉ anzi, Waroma d’e Yerusalemu ronga tso nari njí, mtume Paulo bbʉngʉe bbo nă mana kʉ ná shauri Waebrania dho: “Nidhó maisha nă, nzɨ ni bba mbø ni ji nari dda chutso nidho, ani ba hwè nidhó kʉ ná ritsi dho. Dhonalo ke pori i: ‘Ma nzɨ si ni ro bba ri, ma nzɨ si ni ro bu pɨpɨnanga ri.’ Føri dho nga ró do ro, ko ka ko po ri: ‘Yova kʉ ma tsotso kó ná ke; ma nzá ka ma nji do ro ri. Nrŭ ká ka ndima njí addu ma ró?’” (Ebr. 13:5, 6) Paulo dhó shauri na njingʉe njí ná nrŭ dho ringʉe sʉsʉ ndima ba hwè ndima dhó  sese ngʉe ná ritsi dho. Kpa ungʉeri u Yova si ndima dhó lo ji ná ritsi tso gba ni. Paulo po ná følo ko li kpakpa ndiro ko ma e fø di ná udha na ddi d’e.

10. Paulo ká d’ra ngba “siri” ko dho?

¹⁰ Fødi ná shauri ro Paulo bbʉngʉe Timoteo dho maddi ndirigoti, ko ma ka ko njínji fø shauri na ddi. Ke ndingʉeri: “Njati kodhó e nyo ni ndirigoti ko ró e ru ni ró, ko sie hwè na fø ritsi dho.” (1 Tim. 6:8) Føri ká pori ko nanga nzá ka ndi jini ko ba bblo kʉ ná nyo, ko chi bbo d’ani ná dza, inga ko dzi ø ru ko ró nari dho ri? Paulo nzɨ ngʉ ripo fø ri. Paulo ngʉ ripo ringani koe hwè na ko kʉ na ná ritsi dho. (Flp. 4:12) Føri ngʉe Paulo dhó “siri.” Bbo nă mana kʉ kodho nari kʉ ko kana nga kʉ chøchø Mungu na nari, ro ri nga kʉ kodhó kʉ ná ritsi ri.​—Hab. 3:17, 18.

11. Musa pongʉe Waizraeli dho nalo nă ro ká ko ba ngba somo le nanga jini ledhó kʉ ná ritsi dho nari djo?

¹¹ Yova chu kodhó lo ji ná ritsi bblo pli ko djo lu. Addinga Musa pongʉe Waizraeli dho nalo djo, b’lo kpa nji cho 40 ngødja nă nari goti: “Yova nidhí Mungu lengʉe ni ronga krʉ ni njie ná ritsi kana. Ke koe ni tsotso fø bbo ngødja lú nie bbí ná saa na. Fø cho 40 kana, Yova nidhí Mungu ngʉe ni na ni, ndirigoti ni nzá kosa ngʉe ddikpa ritsi ro maddi ri.” (Kum. 2:7) Fø cho 40 kana, Yova ngungʉe waizraeli mána (chakula) na. Misri nă ro kpa rangʉe na ndima ró ná ru ro ma nzá ddi thangʉeni ri. (Kum. 8:3, 4) Ni mai ringʉe fø ro, nja kpa ngʉ riddi nari kʉ Yova  bbʉ ndima dho ná ritsi tso ro nzá ka ri, ro Musa pongʉeri Waizraeli dho nari kʉ Yova kpadhó loji ná ritsi krʉ tso gba ni. Yova ka ndie hwè na njati ko nanga di jini kodhó kʉ ná ritsi dho ró. Yova riji ko nanga jiniji ndi bbʉ ko dho ná ritsi dho njati rie sese ma ró, ndirigoti ko di ri nja ndidhó ro si ná kado bbai.

12. Addui ká ridho Daudi nzá lingʉe ndi thí ndi djo ri, ro ke lingʉe ndi thí Yova djo?

¹² Daudi chungʉeri nari kʉ Yova kʉ chí kʉ ná ke ndirigoti ke adi ngba ji ndi ná nrŭ dhó lotso gbagba. Ni mai Daudi dhó shinga ngʉe hatari nă Zaburi 34 ke ndingʉe ná saa nǎ ro, udha dhi le nyo na ke ngʉ “Yova dhó malaika d’e ndi ronga tso” nari njanja. (Zb. 34:7) Njaro Daudi ddingʉe Yova dhó malaika tayari di lɨ tso ró mbuba dho ná sødda na. Daudi ngʉe nga nă do kʉ ná sødda ndirigoti Yova tsongʉeni ndi si ke li ndie Pi, ro Daudi nzá lingʉe ndi thí ndidhó mbubai djó ndi ngʉ si na ná la dhi ritsi djo ri. (1 Sa. 16:13; 24:12) Daudi lingʉe ndi thí Yova djo ndirigoti ke ungʉeri nari kʉ Yova dhó malaika ka ndi ‘gø ni Yova do nji ná nrŭ gø.’ Bbʉbbʉ dhé, ko nzá ka ko b’o ri ko ronga b’oni ddu dhiri bbai njʉ ri. Ro ko churi nari kʉ ngba li ndima thí Yova djó njʉ ná nrŭ krʉ si choro nŭnŭ di ná shinga ba, njati kpa dhedhe ma ró.

13. Gogu dhi Magogu si lɨta ná saa na, ká addudho ko si njani ngadhó kpakpanga kʉ nari bbai, ro ko ka si ko thí li ngba lo djo? (Anja ri chuti kʉ ná ji.)

¹³ Ko li ko thí Yova ka ndi b’o ko ronga ngba nari djó ná føri dho, ko si mbudha ba ka rrnga goti. Gogu dhi Magogu, ddi gba ndima tso ná fø nrŭ tsɨ si lɨta Mungu dzá nrŭ tso ro ná saa na, kodhó shinga si njani hatari nă kʉ naribbai. Fø saa na, ri si ngani ko uri nari kʉ Yova ka ndi gø ko ngba. Nrŭ tsɨ si ko nja ddiro kʉ ná chembø bbai, nga ndi ronga b’o ná ke kʉ ro. (Eze. 38:10-12) Kodhó nga sie lɨ dhi ritsi ro ri, ndirigoti ko nzɨ si formasio ro ma ba ddi lɨ njidha dho ri. Føri dho nrŭ tsɨ si ko nja dhʉdhʉ djó le ka le si naribbai. Udha dhi le nyo na kosi ko ronga tso d’e nja ndima b’o ko ronga ná malaiká nja, ro nrŭ nzɨ si fø malaiká ro nja ri. Bbʉbbʉ dhe, nrŭ tsɨ nzɨ si fø lo ro famu ri. Kpa nzɨ si lo ro nja udha dhi le nyo na ri. Kpa nanga si keni bbo ra nǎ bbasødda ko djó lɨ nji nari dho!​—Ufu. 19:11, 14, 15.

14. Ko ká ka ko njiri ngba ndiro ko tayarisha ko njʉ gosi ná saa dho d’e?

¹⁴ Kpadjo ká ko ka ko nji addu ndiro ko tayarisha ko gosi ná saa dho d’e? Ya kwanza, ringani ko e bblo kʉ ná nganjadha na kimwili nă ritsi djo, dhonalo ddikpa cha ko si fø ritsi vivi. Ndirigoti, ringani ko nanga di jini kodhó kʉ ná ritsi dho ndirigoti ko nanga di jini bbo ko kana nga kʉ chøchø Yova na nari dho. Ko chu Mungu bblo ngba ró, ko ka ko uri u nari kʉ ke si ko ronga b’o ni Gogu dhi Magogu si lɨta ná saa na.

15. Daudi ngʉe jadda ro njingʉeni nalo ká kongʉe ke tsotso ngbaribbai ndiro ke famu nari kʉ Yova ka ndi kó ndi tsotso ngba?

¹⁵ Anja Daudi tsotso kongʉe ná njalo ndirigoti ko tsotso ka ndi kó nalo ndiro ko tayarisha ko njonjo kʉ ná kpakpalo dho d’e. Daudi pongʉeri: “Amburi ndirigoti anjari Yova kʉ bblo; hwè na kʉ nari kʉ ke dhi ngana nganyi ná ke.” (Zb. 34:8) Fø lo addudho ma Daudi lingʉe ndi thí Yova djo nari nga tu. Daudi ngʉ adi ndi  thí li Yova djo bí ina, ndirigoti kedzá Mungu nzá bbangʉe ke ro ddikpa cha maddi ri. Jadda ke ngʉe ná saa na, ke hwingʉeni kelé ngʉe ná mufilisti Goliata tso ró ndirigoti ke pongʉeri nga ró do ro: “Njʉ dhé Yova si ni bbʉ ma thó thi na.” (1 Sa. 17:46) Ndirigoti pi Sauli dhó njí Daudi ngʉ nji ná saa na, ke mbungʉeri bí ina ndi hwi ke hwi, ro “Yova ngʉe” Daudi na ni. (1 Sa. 18:12) Daudi njangʉe Yova dhó ngatsotsokodha ro b’lo bí ina anziro nari dho ke ungʉeri u Yova ka ndi kó ndi tsotso ngba ndi bani na ná mbudha kana.

16. Yova kʉ bblo nari ká ko ka ko “mbu” ngbaribbai?

¹⁶ Njati ko li ko thí Yova dhó chutso ddadha djo njʉ ngba ró, ko ka ko uri u nari kʉ gosi ná saa na ke si ko gøgø. Ringani ko e udha na ndirigoti ko li ko thí Yova djo ndiro ko nziri kodhó patro tsó ke bbá saa ko dho ko rá asamble na, inga ko nziri ke tsó ke thɨ kodhó programu thika ndiro ko di krʉ kʉ ná njudha nji ndirigoti ko di saa ba bbo lod’radha dho d’e. Njaro nidhó patro gʉ ni po nalo gʉ, ndirigoti ni vi nidhó nji vi. Yova nzɨ bba ko ro inga ke nzɨ bu ko ro ri, ndirigoti ke si kodhó kimwili nă lazima dhi ritsi tso gba ni, na føri ká ko ka ko u ngba? (Ebr. 13:5) Krʉ saa ró njínji Yova dho ná nrŭ kana bí kʉ ná nrŭ ka ndima d’ra ngbaribbai ma, Yova gbangʉe ndima dhó lotso bbo pli ndima ngʉe mahitaji na ná saa na nari bblo. Yova kʉ chí kʉ ná ke.

17. Kodhó 2022 nă cho dhi andiko djŏ ká kʉ addu, ndirigoti ká addudho ri thonga bbo?

¹⁷ Yova kʉ ko lai djó nari dho, gosi ná ddo nă si njini nalo do ko ka ko nji dhonalo ro nga kʉ ri. Kodhi Mungu nzɨ bba ko ro ri, njati ko li kedhó pidhinga anziro ngba ró. Ndiro ko chu addudho ma ringani ko tayarisha ko gosi ná ddo nă si njini ná kpakpalo dho ndirigoti Yova nzá ka ndi bbá ko ro ri nari d’e, Lodho chutso dda ná kpa vʉ kodhó i 2022 nă cho dhi andiko djŏ Zaburi 34:10 nă ro: “Ni Yova ne ná nrŭ nzɨ si ddikpa bblo ritsi ro ma kosa ddi ri.”