1. Bbo pli adi kodhó nyi ronga lø nari ká e ngba lo?

 NJATI rie batiso ko ba narigoti ddo da sese inga cho da bí ma ri ró, ko krʉ jirie ri kodhó nyi e ni tho Yova nyǒ nari bbai. Ndiro ko e fø di ná ndrŭ d’e, ringani ko ne kodhó ngaddidha nanga. Ká addudho? Dhonalo, kodhó ngaddidha adi kodhó nyi ronga lø bbo. Njati ko di ngaddi krʉ saa ró ko nă si ná tamaa ko njie nari djo ró, ko ti ná lo ma, ko nji ná lo ma na krʉ ka ndi e che. (Efe. 4:17-19) Føri dzá njonjo nga kʉ, njati ko di ngaddi bblo kʉ ná lo djo dhé ró, ko ti ná lo ma, ko nji ná lo ma na krʉ ka ndi bbʉ hwè kodhi Baba Yova thí dho.​—Gal. 5:16.

2. I lo nǎ ká ko si loti ngba ngadhunga djo?

² Anziro e ná lo nǎ ko baeri nari bbai, ko nzá ka ko cho ko djǒ nǎ si ná che kʉ ná ngaddidha tsoro krʉ ri. Ro ko ka ko vʉri nzɨ ko njinjí ko djǒ nǎ si ná fø lo na. Batiso ko ba nari njí, ringani ko bbá ndro Yova ndro ná lo ko ti inga ko nji nari tso. Føri kʉ ya kwanza ndirigoti bbo nǎ mana kʉ ná chu ndiro ko pʉ drrdrr le dha ko ró ro d’e. Nimai ri kʉ fø ro, ndiro ko njí Yova nyǒ tho ná lo d’e, ringani ko rrnga godhé i yadha dho: “Anitho ø le dha ni ro.” (Kol. 3:10) I lo nǎ, ko si i ngadhudha goti ngʉ: “Ø le dha” ká kʉ addu? Ko ká ka ko thó ø le dha ko ro ndirigoti ko rá anzi fø ko rinji nari na ngbaribbai?

3. Wagalatia 5:22, 23 ripo nari bbai, “ø le dha” ká kʉ addu, ndirigoti ri ká le ka le thó ngbaribbai?

³ “Ø le dha” kʉ le ddi ná lo ma, le nji ná lo ma krʉ kana le Yova dhó sifa dyø nari. Ddikpa ke ka ndi thó ø le dha ndiro  Mungu dzá roho dhó tunda ndi dho nari chulu, ke ribba roho takatifu lé ndidhó ngaddidha ma, ndi nji ná lo ma na thika. (Azø Wagalatia 5:22, 23.) Loroji na, fø ke ka ndi ji Yova ma, ndidzá ndrŭ ma na. (Mt. 22:36-39) Ke ka ndi b’o ndidhó hwè ronga, rie kpakpalo na ma ndi hwini ri ró. (Yak. 1:2-4) Ke ka ndi e ngoi nji ná ke. (Mt. 5:9) Ke ka ndi e ngatsovedha na, ndirigoti zølo na nja ndrŭ lai djo. (Kol. 3:13) Ke jirie bblo kʉ ná lo, ndirigoti ke adi fø lo njinji. (Lu. 6:35) Ke adi ridho ndi nji ná lo chulu ndi kʉ kpakpa kʉ ná udha na ndidzá ra nǎ Baba djo. (Yak. 2:18) Ke e hwè na dhé, chø ma nja ndrŭ ndi chø ná saa djo, ndirigoti ke adi ndi ronga tso chocho mbudha kana.​—1 Ko. 9:25, 27; Tit. 3:2.

4. Ndiro ko thó ø le dha ko ro d’e, ká addudho ringani ko njinjí Wagalatia 5:22, 23 nǎ le zø ná sifa krʉ na, ndirigoti nja maandiko nǎ kʉ ná sifa na maddi? Atu ringa.

⁴ Ndiro ko thó ø le dha d’e, ringani ko rá anzi Wagalatia 5:22, 23 nǎ le zø ná sifa krʉ ko dho nari na, ndirigoti nja maandiko nǎ kʉ ná sifa ma na. * Fø sifa nzá ko ka ko thó ru ko adi thó ko ro ddiddiro nari bbai ri. Ro fø sifa ma adi bbí ddinga ndima ró nja sifa ma na. Loroji na, njati rie bbʉbbʉ ni jirie ni lai ri ró, ni ka ni e ngatsovedha na ndirigoti zølo na ke lai djo. Føri goti, ndiro ni e bblo kʉ ná ke d’e, ringani ni e hwè na ndrŭ dho, ndirigoti ni di ni ronga tso chocho.

5. “Kristo bbai le ngaddi” nari nǎ mana ká kʉ addu, ndirigoti ká addudho ringani ko chulo Yesu dhó maisha djo? (1 Wakorinto 2:16)

⁵ Azø 1 Wakorinto 2:16. Ndiro ko thó ø le dha ko ro d’e, ringani “ko e Kristo dhó ngaddidha na.” Inga le ka le pori ki, ringani ko chulo ngbaribbai ma Kristo ngʉ adi ngaddi nari djo ndirigoti ko dyø ke. Yesu adi Mungu dzá roho dhó tunda dho kaka nari bbai. Ddiddi bblo kʉ ná tazama bbai ke adi Mungu dhó sifa dho, ri kʉ nari nganga bbai. (Ebr. 1:3) Ko di ra anzi Yesu bbai ko ngaddi nari na ró, ko adi njini ke bbai ndirigoti ko adi kedhó sifa dho.​—Flp. 2:5.

6. Ri ká ngani ko no ngba lo nga, ko rimbu ko thó ø le dha ko ro ná saa na?

⁶ Ri ká ka ndi kaka ko dyø Yesu dhó loroji? Njaro ko ka ko ddiri: ‘Yesu kʉ kaka ná ke, ro ri ro nzá ka ndi ka ko njini d’ʉ ke bbai ri!’ Rie fø ni adi riddi ri ró, addinga i lo djo. Ya  kwanza, ni nongʉeni Yova ma, Yesu ma na ró ji na. Føri dho, ni ka ni vʉri ni dyø kpa, ndirigoti ri ka ndi kaka ni njí ri ro ddikpa ngatsi. (Mwa. 1:26) Ya pili, Mungu dhó roho takatifu dzá kpakpanga dada krʉ nononi ná ritsi dzá kpakpanga djolu. Ri dhó letsotsokodha chulu ni ka ni nji nzá ro ni ka ni njie ni nganga dhó klø na ná ritsi. Ya tatu, Yova nzɨ rinzi nitso ni dho roho dzá tunda kaka nari bbai njʉ ri. Bbʉbbʉ dhé, kodhi ji dhi Baba si fø kpakpanga bbʉ i dz’ djó ngab’odha na kʉ ná ndrŭ dho, kaka ná ndrŭ ndima ka ve si ngʉ cho 1 000 kana ro. (Ufu. 20:1-3) Njʉ Yova nzi ko tsó nari kʉ, ko njí krʉ ko ka ko nji ná klø ndirigoti ko li ko thí ndidhó letsotsokodha djo.

7. Kpadjo ká ko si loti ngba lo djo?

⁷ Yesu ká ko ka ko dyø bblo pli ngba chulu? Ko si lo ro ti Mungu dhó roho nǎ ro adi si ná 4 kʉ ná sifa djo dʉ chu nǎ. Ko si ngbaribbai ma, Yesu njingʉe njí fø sifa krʉ na nari nǎ ro ko ka ko ba ná somo nja. Føri goti, ko si ko tsotso ka ndi kó ná ngadhudha ro nja ndiro ko chu ngbaribbai ma ko ka ko thó ø le dha nari d’e.

8. Yesu ká dhongʉe jidha ngbaribbai?

⁸ Yesu jingʉe ndidzá Baba bbo naridho ke bbʉngʉe ndi bbʉdha Yova dho ndirigoti ndrŭ djotsina. (Yoh. 14:31; 15:13) Yesu dhongʉe ndi ji ndrŭ bbo nari i dz’ djó ndi ngʉe ná saa na ndi ngʉ nji ná lo chulu. Krʉ ddoro, Yesu ngʉ adi ndi kʉ jidha na ndirigoti zølo na nari dho, rie gʉ ma ndrŭ ndidhó lo gʉ ri ró. Bbo pli ke dhongʉe ndidhó jidha ndrŭ dho Mungu dhó Pidhinga djo ndi loddi ndrŭ dho nari chulu. (Lu. 4:43, 44) Føri goti, Yesu dhongʉe bbʉ na lé le bbʉ ná jidha Mungu dho ndirigoti ndrŭ dho, ndi ungʉe ritso ndi nzani nza ndirigoti ndi dhedhe chenga dhi kpa thó thi na nari chulu. Fø ke njiri nari chulu, ke klo choro nŭnŭ di ná shinga dhi chutso ko krʉ dho.

9. Ko ká ka ko dyø Yesu ngbaribbai jidha ko dho nari chulu?

⁹ Ko adi ko bbʉ Yova dho ndirigoti ko ba batiso ko ji kodhi ra nǎ Baba ji nari dho. Føri dho Yesu bbai, ko ka ko dho ko ji Yova nari ngbaribbai ma ko njini nja ndrŭ na nari chulu. Mutume Yohana ndingʉeri ɨ: “Ddikpa ke ji nja ndi nja ná ndidhi djona nza ró, ke nzá ka ndi ji nzɨ ndi nja ná Mungu ro ri.” (1 Yo. 4:20) Ko ka ko dhuri ko tso ɨ: ‘Ma ká jirie ndrŭ bbo i ngba? Ma ká adi zølo dho nja ndrŭ dho ni rie nzɨ ma kpa heshima dho ma dho ri ró? Jidha ká adi ma ronga cho ni, ndiro ma bbʉ madhó saa ma, madhó mali ma na ndiro ma kó nja ndrŭ tsotso ndima chulo Yova djo d’e? Ma ká adi rinji fø ni njati rie nzɨ ma bí kʉ ná ndrŭ adi mbai po ma nji ná kpakpanga dho ndirigoti rie gʉ ma kpa adi madhó lo gʉ ri ró? Ma ká adi saa ba bbo ni ndiro ma njí longaddidha dhi njí d’e?’​—Efe. 5:15, 16.

10. Yesu ká ngʉe ngoi ngʉ adi nji ná ke ngbaribbai?

¹⁰ Yesu ngʉe ngoi ngʉ adi nji ná ke. Ke na ndrŭ di njini d’idhe ná saa na, ke nzɨ ngʉ adi chelo be ø chelo ró ri. Føri goti ke ngʉ adi nja lo ki ma nji ddi. Ke ngʉ adi ngbaribbai ma ndi ka ndi njí ngoi nari ne ndirigoti ke ngʉ adi nja ndrŭ ma li kpakpa ddi ndiro kpa si ndima kana kʉ ná lo d’e. Loroji na, ke ngʉ adi riddi kpa dho nari kʉ, ringani kpa njí ngoi ndima kana ndima djoi na, ndiro Yova u kpadhó bbʉdha tso d’e. (Mt. 5:9, 23, 24) Ndirigoti bí ina ke kongʉe ndi unakpa tsotso ndiro kpa si bbobbonga djó kpa gʉni ndima kana nari djolu d’e.​—Lu. 9:46-48; 22:24-27.

11. Ko ká ka ko e ngoi nji ná ndrŭ ngbaribbai?

¹¹ Ndiro ko e ngoi nji ná ndrŭ d’e, ri nzá ngani ko nyi lo ka ndi bbʉ ko kana ná lo tso dhé  ri. Ro ringani ko njí ngoi ko kana nja ndrŭ na, ndirigoti ko li ko djoi ma, ko vei ma na kpakpa ndiro kpa si nzɨ ndima rrni ndima kana nari de. (Flp. 4:2, 3; Yak. 3:17, 18) Ko ka ko dhu i lo ko tsó: ‘Ma ka adi ma tso jʉ ngba lo ró ndiro ma njí ngoi ma kana nja ndrŭ na d’e? Ddikpa le-djo inga ddikpa le-ve tani ta ma dho ró, ká ma adi thø li fø le dho ma thí na theinga dho? Ma ká adi rib’o d’i ndrŭ si ngoi ngʉ ko kana, inga ma ká adi rimbu ma nji ngoi ma kana thei ni, rie ndidhi ke ma taeni ma dho ri ró? Ma ká adi lo kʉ kana ná ndrŭ ronga cho ni, ri uri ná saa na ndiro kpa nji ngoi ndima kana d’e?’

12. Yesu ká dhongʉe zølo ngbaribbai?

¹² Yesu ngʉ adi zølo dho. (Mt. 11:28-30) Ke ngʉ adi zølo na ndi kʉ nari dho hwè na ndi di ndirigoti kiasi na ndi kʉ kpakpalo dhi saa na nari chulu. Loroji na, ddikpa Foenike nǎ isɨle nzingʉeri ke gø ndidzá singbangba ná saa na, ya kwanza djó nzá ke njingʉe le nzingʉe nditsó ná lo thei ri, ro bbo kʉ ná udha le dhongʉe ná saa na, ke gøngʉe ledzá singbangba bbo hwè na. (Mt. 15:22-28) Ro ni mai Yesu ngʉe zølo na ro, shauri ke ngʉ adi bbʉ ngodhé. Nja saa djo ke ngʉ adi fø zølo dho nzɨ ndi ndidhó lo thika ø, ji ndi ji ná ndrŭ lai djo nari chulu. Loroji na, Petro ngʉ rine ndi cho Yesu tso Yova ji ná lo ke nji nari ró ná saa na, Yesu ongʉe ke na ni ndi una nja kpa kʉ ná ngana. (Mk. 8:32, 33) Yesu nzá njingʉeri fø ndiro ndi pa do Petro djo d’e ri. Ro ke njingʉe ri fø ndiro ndi bbʉ mazoezi ke dho ndirigoti ndi ddi ringa nja mitume dho nari kʉ, ri nzá ngani kpa e kimbelembele nari. Bbʉbbʉ dhé, føri ka ndi pae do maddi Petro djo, ro ri bbʉngʉe faida maddi ke dho.

13. Ma ká ka ma dho bbo pli kʉ ná zølo ngbaribbai?

¹³ Ndiro ni dho zølo ji ni ji ná ndrŭ dho d’e, nja saa na ri ka ndi uri ni bbʉ shauri kpa dho pʉlʉpʉlʉ. Ro fø ni rinji ná saa na, adyø Yesu Biblia nǎ ro si ná shauri ni bbʉ kpa dho nari chulu. Adi hwè na. Auri u nari kʉ, kpa jirie ri ndima njí bblo lo ndirigoti adi ngab’odha na, Yova ji ná ndrŭ ndirigoti ni ji ná ndrŭ ka ndima kó jidha na ni bbʉ ná shauri ko. Adhu i lo ni tsó: ‘Ma ka e kpakpanga na ni, ji ma ji ná ke di chelo nji na saa na, ma po ddikpa lo ro ke nji ná fø lo djo d’e? Njati ri uri ma bbʉ shauri ná saa na, ma ká adi loti zølo na inga thø na? Ma ká addu cho shauri bbʉdha dho? Ma ká ri bbʉ fø ke nji ná lo kani ka ma lu naridho, inga ma jiri ma kó ke tsotso ko naridho?’

14. Yesu ká dhongʉe ndi kʉ bblo nari ngbaribbai?

¹⁴ Yesu nzá chungʉe bblo kʉ ná lo chu dhé ri, ro ke ngʉ adi njí ma nji ddi ri na. Yesu jirie ndidzá Baba ji naridho, krʉ ddo ró ke nji ná lo e ndidhi bblo kʉ ná sababu na. Ko bblo lo nji nari adi dhoni nja ndrŭ na ko njini nari ró. Bblo sifa na ko kʉ nari ko ka ko dho nja ndrŭ tsotso ko kó nari chulu. Ri nzá ngani ko chu bblo lo njidha dhé ri, ro ringani ko nji fø lo njí maddi, ndirigoti ko bbari bblo kʉ ná sababu cho ko fø lo njidha dho. Nja ke ka ndi dhʉri, ‘ri ká ka ndi ka nzá le nji bblo kʉ ná lo, rie che kʉ ná lo ma le cho ri njidha dho ri ró?’ Ri ka ndi kaka. Loroji na, Yesu ma tilo ddi njedha dhi ndrŭ dho ngʉ bbʉdha bbʉ ná kpa djo, ni mai kpa ngʉ ri bbʉ ndiro ndrŭ nja ndima ndirigoti ndrŭ bbʉ madha ndima dho d’e ro. Ro kpa ngʉ nji ná fø bblo njí nzɨ ngʉ hwè ro bbʉ Yova thí dho ri.​—Mt. 6:1-4.

15. Ko ká ka ko dho ko kʉ bblo nari ngbaribbai?

¹⁵ Ko ka ko e bblo kʉ ná ndrŭ njati ko di ritsi bbʉ ko nanga jini ji ko bbʉri naridho dhé ró. Njaro ni ka ni dhuri ni tso: ‘Ma churie ná bblo lo njidha ká ma adi dho nji ro i ni? Ma ká addu adi cho ndiro ma nji bblo lo d’e?’

16. Krʉ ddo ró ká ringani ko njiri ngba ndirigoti addudho?

¹⁶ Ko nzá ka ko pori nari kʉ, batiso ko ba ná nga djo ro ø le dha ko thó nari tso dyani b’lo ri. Ø le dha kʉ ddiddi ko ró ø ru ronga ko adi b’o nari bbai. Fø ko ka ko njiri ná ddikpa chu kʉ, krʉ ddo ró ko Mungu dzá roho dhó tunda ko ka ko dho ná chu ne nari chulu. Ká addudho? Dhonalo, Yova kʉ njí kana adi ndidhó lo li ná Mungu, ndirigoti kedhó roho kʉ ni adi njínji ná kpakpanga. (Mwa. 1:2) Fori dho, roho dhó tunda krʉ ka ndi cho ko njí dho. Loroji na, Mutume Yakobo ndingʉeri ɨ: “Nga ró njí kʉ ná udha dhedhe.” (Yak. 2:26) Fø lo dho, Mungu dhó roho dzá tunda krʉ djo ko ka ko pori føri bbai. Krʉ saa ro, ko di njínji ri na ró, ko ridho Mungu dzá roho kʉ njí ndi nji ko nǎ ro.

17. Ko ká ka ko njiri ngba njati ko kosa roho dzá tunda ko ka ko dho nari ró?

¹⁷ Rie ndima ba batiso ná nga djo ro cho da bí b’lo ma ri ró, krʉ kʉ ná Wakristo dho ringani ndima njínji roho dzá tunda na. Ri kʉ bblo ko rá anzi fø ko rinji nari na. Akonja i loroji. Njati ni tha ni ró bbo ni jirie ná ru nanga ró, ká ni adi fø ru bu théi? Nzɨ. Ni adi krʉ kʉ ná klø nji ndiro ni ro ri nǎ tha thani ná nga ro d’e, ndirigoti luti ngadho ni adi ri ronga b’o bblo. Føri bbai, njati ni kosa ddikpa ke dho ni ka ni dhoe zølo inga ngatsovedha inga jidha nari ró nzá ni ka ni d’i ji théi ri. Ko nanga ko nji ná lo d’od’o nari ka ndi liri ko thɨ ri thika thɨ luti, ndirigoti ko ka ko liri ko kana ngae bblo fø ke na. Føri dzá avʉri ni si rinji bblo gosi na saa dho.

18. Ko ká u ngba lo u?

¹⁸ Ko adi mbai po bbo Yesu bba ko dho ná loroji dzá lo dho! Ko di Yesu dhó ngaddidha dyø ró, ri ka ndie sʉsʉ ko njini ke bbai. Ko di ra anzi Yesu bbai ko njini nari na ró, ko ka ko di ra anzi ø le dha ko thó ko ro nari na. I lo nǎ ko njae Mungu dhó roho dzá tunda ro 4 dhé. Nde ká addudho ni ka ni ba saa ro nzá, ndiro ni chu roho dzá nja tunda ki maddi, ndirigoti ni chu ngbaribbai ma ni ka ni njínji fø sifa na nari d’e? Ni ka ni ba fø sifa le kpe djó ná liste Musaada wa Kutafuta Habari kwa Ajili ya Mashahidi wa Yehova dhi kitabu nǎ, “Maisha ya Kikristo” dhi tungo tsena, “Tunda la roho” le ndi ná nga nǎ. Ni ka ni uri u nari kʉ njati ni njí nitsó nzini ná lo ngba ró, Yova si ni tsotso ko ndiro ni thó ø le dha niro d’e ndirigoti ni b’o ri ronga d’e.