1-2. Mutume Paulo dhó loroji ká ka ndi kó wazee tsotso ngbaribbai i ddo ró?

 MUTUME Paulo jingʉe ndi djoi bbo. Ke ngʉ njínji bbo nja ndi kó kpa tsotso d’e. (Mdo. 20:31) Føri dho, ke djoi ma, ke vei ma na jingʉe ke bbo. Ddikpa saa na, Efeso nǎ wazee rrngʉeri ndima nzɨ si Paulo ki ro nja vi ri ná saa na, “kpa dzzngʉe dzz mbʉ ndima ke mbʉ ro.” (Mdo. 20:37) Føri bbai wazee adi jidha dho le-djoi ma, le-vei ma na dho ndirigoti kpa adi krʉ kpakpanga nji nja ndima kó kpa tsotso d’e. (Flp. 2:16, 17) Nja saa na, rie kpakpa wazee dho ndima njí ndima ji ndima njí ná lo. Kpa tsotso ká addu ka ndi kó nja ndima si fø lo djolu d’e?

² Kpakpanga na njínji ná wazee ka ndima ddinga Paulo dhó loroji djo. (1 Ko. 11:1) Ke nga ngʉe kpakpanga na malaiká bbai ri. Paulo ngʉe nzá kaka ná ke nari dho nja saa na, bblo lo ke nji nari ngʉ adi si kpakpa maddi ke dho. (Ro. 7:18-20) Ndirigoti ke ngʉ adi bani njonjo kʉ ná kpakpalo na. Ro Paulo nzá d’ingʉe ji ro inga ndi vi ndidhó hwè ro ri. Paulo dhó loroji wazee dyø nari chulu, kpa ka ndima sisi ndima bani na ná kpakpalo djolu ndirigoti ndima b’o ndima dhó hwè ronga Yova dho ndima njínji nari kana. Akotilo ngbaribbai ma, kpa ka ndima njiri fø nari djo.

³I lo nǎ ko si loti, wazee ka ndima bani na ná tho kʉ ná kpakpalo djo: (1) saa ndima ba ndima d’ralo ndirigoti ndima njí nja kʉ ná njí nari kana ma, (2) saa ndima ba ndima kó le-djoi ma, le-vei ma na tsotso nari kana ma, (3) uzaifu na ndima hwini nari kana ma, ndirigoti (4) nzá kaka ná ndrŭ na ndima njínji nari kana ma. Ko si loti ngbaribbai ma, Paulo singʉe ndidhó kpakpalo djolu ndirigoti ngbaribbai ma wazee ka ndima dyø kedhó loroji nari djo.

4. Wazee dho lod’radha dhi njí ka ndi e kpakpa dho nari ká kʉ ngba lo?

⁴ Addudho ma ri kʉ kpakpa nari. Ni mai wazee adi lod’ra ro kpa nji ná nja njí kʉ bí. Loroji na, bí kʉ ná kpa adi yenga ddo kana da ná njudha ma ndirigoti Biblia nǎ longa le ne kutaniko nǎ nari ma na ongoza. Kpa adi hotuba ma bbʉ ddi. Kpa adi formasio bbʉ watumishi wa huduma dho ndirigoti kpa adi le-djoi ma, le-vei ma na li kpakpa. (1 Pe. 5:2) Nja wazee adi Pidhinga dzá dza ma chi, ri ronga ma thɨ ndirigoti Yova dho ko adi madha bbʉ ná nja nga ma thɨ. Føri djolu pli, nja wahubiri bbai, wazee adi nji ná bbo pli nǎ mana kʉ ná njí kʉ lod’radha.​—Mt. 28:19, 20.

5. Paulo ká bba ngba loroji lod’radha dhi njí djo?

⁵ Paulo dhó loroji. Wafilipi 1:10 nǎ Paulo addudho ma ndi ngʉe bbo lod’ra ná ke nari d’ra ɨ ndi pori ro: “Aniddinga bbo nǎ mana kʉ ná lo djo.” Paulo njingʉe njí fø shauri na. Ke ngʉe lod’ra ná ke, ndirigoti ke njangʉe lod’radha dhi njí bbo nǎ mana kʉ ri ndidhó maisha nǎ. Ke ngʉ adi lod’ra “bí ndrŭ kʉ ná ngalu ndirigoti nyumba kwa nyumba.” (Mdo. 20:20) Ke ngʉ adi lod’ra krʉ ddo ró. Krʉ kʉ ná lo kana ke ngʉ adi rine ndi d’ralo ngodhé! Loroji na, ke ngʉ ndi lai kpa b’o Atene nǎ ná saa na, ke d’rangʉe hwè lo-i njonjo kʉ ná ndrŭ dho, ná føri bbʉngʉe bblo kʉ ná matokeo. (Mdo. 17:16, 17, 34) Føri djolu pli “prizo nǎ” Paulo ngʉe ná saa na, ke d’rangʉe lo ndi kuso ngʉe ná ndrŭ dho.​—Flp. 1:13, 14; Mdo. 28:16-24.

6. Paulo ká bbʉngʉe ngba formasio nja ndrŭ dho?

⁶ Paulo ngʉ adi njínji bblo ndidhó saa na. Bí ina ke ngʉ adi nja ndrŭ nzi ndima d’ra na lo d’e. Loroji na, kedhó misionere dzá njí ya kwanza dho ke vʉngʉe Yohana, Marko le ngʉ ndi nzi ro ndirigoti ya pili safari dho ke vʉngʉe Timoteo. (Mdo. 12:25; 16:1-4) Bbʉbbʉ dhé, Paulo ddingʉe ngbaribbai ma kpa ka ndima kpe kutaniko nǎ lo, kpa ka ndima e bblo kʉ ná wazee ndirigoti bblo kʉ ná walimu nari nga kpa dho.​—1 Ko. 4:17.

7. Wazee ká ka ndima njínji Waefeso 6:14, 15 nǎ Paulo d’rangʉe ná lo na ngbaribbai?

⁷ Somo. Wazee nzá ka ndima dyø Paulo dhó loroji nyumba kwa nyumba ndima lod’ra nari chulu dhé ri, ro kpa ka ndima njí ri fø krʉ chulu ndima lod’ra nari na maddi. (Azø Waefeso 6:14, 15.) Loroji na, kpa ka ndima d’ralo soko nǎ ma inga njí ndima nji nanga nǎ ma. Inga Pidhinga dzá dza ndima chi ná ngana kʉ chøchø ná ndrŭ dho ndirigoti  nga ndima dzi dhó ro ná ndrŭ dho ma. Paulo bbai, wazee ka ndima bbʉ formasio lod’radha dhi njí kana watumishi wa huduma dho inga nja ndrŭ dho.

8. Nja saa na, ká ringani muzee njí addu?

⁸ Wazee dho nzá ringani kutaniko nǎ njí inga muzunguko nǎ njí, cho ndima ronga tso lo ndima d’ra nari ró ri. Ndiro ndima njí ndima dho ringani ndima njí ná njí krʉ d’e, nja saa na wazee adi nja kʉ ná njí gʉgʉ. B’lo ndima ddinga ndirigoti ndima nji sala nari goti, kpa ka ndima vʉri ndima njí nzá ka ndi cho ndima ronga tso bbo na mana kʉ ná lo ndima nji nari ró ná njí. Loroji na, føri kʉ ibada ya familia kpa nji krʉ yenga ddo ró nari ma, kpakpanga na kpa lod’ra nari ma, kpa ndima dhi nzø zoeza lod’radha dhi njí dho nari ma na. Nja kpa dho rie kpakpa ndima u nja kʉ ná njí tso, ro kpa ka ndima uri u nari kʉ Yova ndima jiri ndima njí bbo nǎ mana kʉ ná njí nari famu ni.

9. Bbo ró njí kʉ ná wazee ká adi hwini ngba kpakpalo tso ró?

⁹ Addudho ma ri kʉ kpakpa nari. Yova dzá ndrŭ adi bani bí kʉ ná kpakpalo na. Nga sini ná i saa na, ko krʉ dhó lo jiri le li ko kpakpa, le kó ko tsotso ko ndirigoti le pɨ ko iso pɨ. Ndirigoti nja kʉ ná ndrŭ dhó lo jiri le kó ndima tsotso nja ndima pʉ che kʉ ná nyi ndima ró ro d’e. (1 Te. 5:14) Bbʉbbʉ dhé, wazee nzá ka ndima si Yova dzá ndrŭ hwini na ná kpakpalo ro krʉ ri. Ni mai ri kʉ føro, Yova jiri wazee li ndidzá ndrŭ kpakpa ndirigoti kpa b’o ndrŭ ronga b’o. Bí ró njí kʉ ná wazee ká ka ndima ba saa nja ndima kó le-djoi ma, le-vei ma na tsotso ngbaribbai?

10. Paulo ngʉ adi ngaddi ni Yova dzá ndrŭ djo nari ká 1 Watesalonike 2:7 dho ngbaribbai?

¹⁰ Paulo dhó loroji. Paulo ngʉ adi nja ndrŭ má ma ndirigoti kpa li kpakpa bí ina. Wazee adi Paulo dhó loroji dyø le-djoi ma, le-vei ma na dho ndima chí kʉ ná jidha dho nari chulu. (Azø 1 Watesalonike 2:7.) Paulo ngʉ adi ripo ndi djoi ma, ndi vei ma na dho, ndi ji kpa ji ndirigoti Yova ma ji kpa ddi. (2 Ko. 2:4; Efe. 2:4, 5) Ke ngʉ adi kutaniko nǎ ndrŭ nja ndidzá bbakau bbai ndirigoti ke ngʉ adi saa ba nja ndima di kpa ma na ddinga d’e. Ke li ndi thí kpa djó ngba nari ke ngʉ adi dho ndidhó uzaifu ma, ndi do nji dhó ná lo ma na ndi d’ra pʉlʉpʉlʉ kpa dho nari chulu. (2 Ko. 7:5; 1 Ti. 1:15) Nimai ri kʉ føro, Paulo nzɨ ngʉ ndi thí li ndidhó kpakpalo djo ri. Føri rɨngana, ke ngʉ adi riji ndi kó ndi djoi tsotso.

11. Paulo ká ngʉ shauri bbʉ ndi djoi ma, ndi vei ma na dho addudho?

¹¹ Nja saa na, ringangʉeni Paulo bbʉ shauri ndi djoi ma, ndi vei ma na dho. Ro ke nzɨ ngʉ adi ri nji fø kpa nji ná lo kani ndi lu nari dho ri. Ro ke ngʉ adi shauri bʉ kpa dho ndi ji kpa ji ndirigoti ndi jiri kpa ronga b’oni njonjo kʉ  ná hatari ró nari dho. Ke ngʉ adi rimbu ndi bbʉ sʉsʉ ndrŭ ka ndima famu ná shauri ndirigoti ngba na ndrŭ ka ndima njínji nari. Loroji na, Korinto nǎ Wakristo dho Paulo ndingʉe na barua nǎ, ke bbʉngʉe kpakpa ka ndi li ndrŭ ná shauri. Fø barua ke ndi nari goti, ke chongʉe Tito kpa dhi ngana. Ngbaribbai ma, kpa ka ndima sie fø barua nja, nari ngʉ Paulo nanga d’o d’o. Ke rrngʉeri kpa u fø shauri u ndirigoti kpa njinjí ri na ná saa na, ke nanga jingʉeni bbo!​—2 Ko. 7:6, 7.

12. Wazee ká ka ndima li ndima lai Wakristo kpakpa ngbaribbai?

¹² Somo. Wazee ka ndima dyø Paulo dhó loroji ndima lai Wakristo na ndima saa ba ndima di ddinga nari chulu. Kpa ka ndima njiri fø ná ddikpa chu kʉ, ndima di si njudha dhi ngana ri dhi saa njí ndiro ndima li nja ndrŭ kpakpa d’e. Ri ka ndi uri kpa ba saa ro sese ma ngodhé ndiro ndima li le-djoi ma, le-vei ma na kpakpa d’e. (Ro. 1:12; Efe. 5:16) Paulo dhó loroji dyø ná muzee ka ndi njinjí Biblia na nja ndi li le-djoi ma, le-vei ma na dhó udha kpakpa ndirigoti ndi dhori kpa dho nari kʉ Mungu ji kpa ji. Ringani le-djoi ma, le-vei ma na churi chu nari kʉ ke adi jidha dho ni ndima dho. Ke adi loti kpa na bí ina ndirigoti ke adi mbai ndi ka ndi po kpa dho dhonalo ne. Shauri muzee bbʉ ná saa na, ringani ri dyʉ ndi Biblia nǎ lo ro. Ke adi loti pʉlʉpʉlʉ ro zølo na, dhonalo ke adi riji kpa njínji fø shauri na.​—Ga. 6:1.

13. Muzee dhó uzaifu ká ka ndi liri ke mbu ndi ngbaribbai?

¹³ Addudho ma ri kʉ kpakpa nari. Wazee ma nzá ddi ka rie ka ri. Føridho nja ndrŭ bbai, kpa ma adi kosa nji ddi. (Ro. 3:23) Nja saa na, ri ka ndi e kpakpa kpa dho ndima e bblo nganjadha na ndima dhó uzaifu djo. Nja kpa ka ndima di ngaddi bbo ndima dhó uzaifu djo, naridho kpa thí ka ndi di bʉni bʉ. Nja kpa ka ndima di riddi ndima dhó uzaifu nga kʉ bbo ri, føri dho ndima dhó nga kʉ ø thika ndima ka ndima ø ná lo ro ri.

14. Wafilipi 4:13 ripo nari bbai, Paulo ngʉe nyenyenga na nari ká kongʉe ke tsotso ndi hwini ndidhó uzaifu na ngbaribbai?

¹⁴ Paulo dhó loroji. Paulo ngʉe nyenyenga na nari dho ke chungʉeri chu ndi nzá ka ndi hwini ndidhó uzaifu na ddiro ri. Kedhó lo ungʉe Mungu dhó ro si ná kpakpanga. Anziro Paulo ngʉe bbo ngʉ Wakristo nzá ná ke. Ro luti, ke rangʉe ri famu nari kʉ ndi ngʉ nji nari kʉ chelo, ro ke øngʉe ndidhó nganjadha ma, ndidhó nyi ma na thika ø. (1 Ti. 1:12-16) Yova dhó le tsotsokodha chulu Paulo ngʉngʉe jidha na, zølo na ndirigoti nyenyenga na kʉ ná muzee. Ke chungʉeri chu ndi kʉ uzaifu na bí, ro føri djo ke ka ndi  lie ndi thí nari rɨngana ke ungʉeri u Yova ka ndi nji ndi zø ngba. (Ro. 7:21-25) Ke nzɨ ngʉ adi rine ndi e kaka ná ke ri. Føri rɨngana, ke ngʉ kpakpanga nji ndiro ndidhó nyi e Wakristo dhó nyi e nari bbai d’e. Ndirigoti nyenyenga na ke ngʉ ndi thí li Yova dhó le tsotsokodha djo ndiro ndi njí kedzá njí d’e.​—1 Ko. 9:27; Azø Wafilipi 4:13.

15. Wazee ká ka ndima e bblo nganjadha na ndima dhó uzaifu djo ngbaribbai?

¹⁵ Somo. Wazee dhó nzá le bbʉrie daraka kpa kaka nari dho ri. Nimai ri kʉ fø ro, Yova adi riji kpa u ndima dhó kosa tso u ndirigoti kpa ø ndima dhó nyi thika ndi e Wakristo dhó nyi bbai d’e. (Efe. 4:23, 24) Muzee di Biblia zø nari ka ndi kó ke tsotso ndiro ke chu ndi ka ndi ø thika ná lo d’e. Føri goti Yova si ke tsotso ko ndiro ke e hwè na ndirigoti bblo kʉ ná muzee d’e.​—Yak. 1:25.

16. Njati muzee di ndi thí li nja ndrŭ dhó uzaifu djo ró ká ngba lo ka ndi banga?

¹⁶ Addudho ma ri kʉ kpakpa nari. Wazee di saa ba bí ina ndima di ddinga kutaniko nǎ le-djoi ma, le-vei ma na ró, kpa ka ndima nja kila mutu dhó uzaifu. Njati kpa e uangalifu na nga ró, kpa ka ndima e thø na ndirigoti kpa ka ndima di lod’i nja ndrŭ djo. Paulo d’rangʉeri Wakristo dho nari kʉ, Shetani ka ndi jiri kpa e fø di ná ndrŭ.​—2 Ko. 2:10, 11.

17. Paulo ká ngʉe ngba di ná nganjadha na ndi djoi ma, ndi vei ma na djo?

¹⁷ Paulo dhó loroji. Paulo ngʉe bblo nganjadha na ndi djoi ma, ndi vei ma na djo. Ke chungʉeri chu kpa ka ndima njí kosa maddi, dhonalo nja saa na kpa nji ná lo ngʉ adi njedha bbʉ ke dho. Nimai ri kʉ fø ro, Paulo chungʉeri chu nari kʉ, ddikpa ke nji kosa nari nǎ mana nga kʉ ke kʉ che ri. Ke jingʉe ndi djoi ji ndirigoti ke ngʉ adi ndi thí li kpadhó bblo sifa djo. Njati ke djoi ma, ke vei ma na dho rie kpakpa ndima njí bblo lo ro, ke ngʉ adi ndi thí li kpa jieri ndima njí bblo lo ngba nari djo ndirigoti kpadhó lo jiri le kó ndima tsotso ko nari djo.

18. Ngbaribbai ma, Paulo kongʉe Euodia ma, Sintike ma na tsotso nari nǎ ro ká ni ba ngba somo? (Wafilipi 4:1-3)

¹⁸ Loroji na, anja ngbaribbai ma Paulo kongʉe Filipi nǎ kutaniko nǎ aro kʉ ná le-vei tsotso nari. (Azø Wafilipi 4:1-3.) Rinjani nari kʉ, Euodia ma, Sintike ma na kana tangʉe ná lo ndongʉe kpa kana kau nanga ndo nari bbai. Paulo nzá tingʉe lo thø na inga ke nzá d’ingʉe lo kpa djo ri, ro ke lingʉe ndi thí kpadhó bblo sifa djo. Fø le-vei njingʉe njí bí cha Yova dho chí ndima tøni ro. Paulo chungʉeri chu nari kʉ Yova ji fø ndrŭ ji. Paulo ngʉe bblo kʉ ná nganjadha na fø le-vei djo, nari chongʉe ke ronga ndi li fø ndrŭ kpakpa ndiro kpa thɨ ndima kana e ná lo thɨka d’e. Paulo ngʉ adi ndi thí li ndrŭ dhó bblo sifa djo nalodho, ke ngʉe hwè na ndirigoti  kpa kana kau ngʉe kpakpa kutaniko nǎ nja ndrŭ ma na.

19. (a) Wazee ká ka ndima e bblo kʉ ná nganjadha na ndima lai Wakristo djo ngbaribbai? (b) Ni ká ka ni ba ngba somo Pidhinga dzá dza nanga wazee thɨ nari nǎ ro?

¹⁹ Somo. Wazee, anidi ni djoi ma, ni vei ma na dhó bblo sifa nja. Ko krʉ kʉ nzá kaka ná ndrŭ, ro ko krʉ lai djó e bblo kʉ ná sifa ro ni dhé. (Flp. 2:3) Bbʉbbʉ dhé, wazee dho ringani ndima di shauri bbʉ le-djoi ma, le-vei ma na dho bí ina. Ro Paulo bbai, wazee dho ringani ndima njí kpakpanga ndiro nzɨ ndima li ndima thí, thø na ndrŭ ti ná lo ma, ndrŭ nji ná lo ma na djo d’e. Føri rɨngana, ri kʉ bblo kpa li ndima thí ndrŭ ji Yova, ndrŭ ngatsove ke dho ndima njínji nari kana ndirigoti ndrŭ jirieri ndima njí bblo lo nari djo. Wazee di ndima thí li ndrŭ dhó bblo kʉ ná sifa djo nari ka ndi liri le-djoi ma, le-vei ma na krʉ e jidha na ndima kana kutaniko nǎ.

20. Wazee ká ka ndima rá anzi Paulo dhó loroji nǎ ro ndima faida ba nari na ngbaribbai?

²⁰ Wazee, ni di lochu Paulo dhó loroji djo nari ka ndi kó ni tsotso bbo. Loroji na, Index des Publications Watch Tower nǎ ni ka ni nja bbo lo djo “Paul” ndirigoti “exemple pour les anciens.” Føga le kpe ná lo ni zø na saa na, adhuri nitso, ‘Paulo dhó loroji ká ka ndi ko ma tsotso ngbaribbai ma b’o madhó hwè ronga muzee dhi njí ma nji nari kana?’

21. Wazee ká ka ndima u ngba lo u?

²¹ Wazee aninonga nari kʉ, Yova nzɨ rinzi ni é kaka ná ndrŭ ri; ro ke rinzi ni tøni chí. (1 Ko. 4:2) Paulo ngʉ njínji kpakpanga na ndirigoti ke ngʉ tøni chí nari ngʉ adi hwè bbʉ Yova dho. Ni ka ni uri u nari kʉ, Mungu nanga jini bbo ni nji ndi dho ná njí dho maddi. Yova nzɨ vi “Ni nji ná njí nga ro ri ndirigoti ndi ro dho dho ni jidha dho ni nji ná njí chulu ndirigoti ni ra anzi watakatifu dho ni njínji nari na nari nga ro ri.”​—Ebr. 6:10.