Skip to content

Skip to table of contents

LONGANEDHA DHI RI 19

Ufunuo dzá buku ká kʉ ngbá mana na ni dho njʉ?

Ufunuo dzá buku ká kʉ ngbá mana na ni dho njʉ?

“Hwè na kʉ nari kʉ bbobbo ndi chu na . . . i unabi nă lo zø ná ke.”​—UFU. 1:3.

DYI 15 Madha Yova dzá Sidjo Ngba dho!

RI NĂ LE SI CHU NÁ LO *

1-2. Ri ká kʉ ngbá ddikpa kʉ ná sababu dho, ringani ko li ko thí bbo Ufunuo dzá buku nǎ kʉ ná lo djo ri?

 NI DHO ká ddikpa le dhorie ndidhó foto dhi albumu ro b’lo? Fø foto ni nja ná saa na, bí ni nja nari kʉ nzá ni chu ná ndrŭ ró ji. Ro ddikpa kʉ ná foto drr nidhó nganjadha bbo. Ká addudho? Dhonalo ni ró ji bani fø foto djó. Ri ni nja ná saa na, ni ka ni no fø foto ká le løngʉe ngbá saa na ndirigoti ngbaga ma nari nga. Ndirigoti ni rine ni chu fø foto djó krʉ kʉ ná ndrŭ nyi. Fø foto ka ndi é mana na bbo ni dho.

2 Ufunuo dzá buku kʉ ddiddi fø foto bbai. Ká addudho? Aro kʉ ná lo dho. Ya kwanza, Biblia nǎ fø buku ndingʉeni kodhi lo djotsina. Ya kwanza kʉ ná verse nǎ ko rizø ɨ: “Yesu Kristo dzá Ufunuo, Mungu bbʉe ndi ke dho ndiro ke dhǒ ndidzá nokpá dho karnga goti si njini ná lo d’e.” (Ufu. 1:1) Føri dho, fø buku nǎ ndini ná lo nga kʉ ndrŭ krʉ dho ri, ro ri kʉ ko kpali dho Mungu dzá njí dhi ndrŭ ko kʉ ro. Ko kʉ Mungu dzá ndrŭ nari dho, ko nanga nzɨ adi keni ko rá riba nari kʉ, ko ma njínji ddi ndiro fø buku nă kʉ ná unabi njini d’e nari dho ri. Føri dho, Ufunuo dzá buku ko zø ná saa na, ko adi ko nganga ronga lø ná lo zø.

3-4. Ufunuo dzá buku ridho nari bbai, ri nǎ kʉ ná unabi ká ka ndi njieni ngbá saa na, ndirigoti ri ká ka ndi cho ko ronga ko nji addu?

3 Ya pili kʉ ná lo tsu ndi nǎ nari kʉ ngbá saa na ma, fø unabi kpari si njini nari. Yohana dhongʉe ngbá saa na ma fø unabi ka ndi si njini nari, ɨ ndi pongʉeri ná saa na: “Roho chulu, ma bangʉe ma Bboke dzá ddo dyina.” (Ufu. 1:10) Yohana ndingʉe fø lo cho 96 na Y.G.G., ná saa na “Bboke dzá ddo” ngʉe nzá ndi d’e si go ro. (Mt. 25:14, 19; Lu. 19:12) Ro Biblia nǎ unabi ridho nari bbai, fø ddo tso ngangʉeni 1914 na Yesu ngangʉe pinyodha tso ra na nanga djó ro. Fø cho djó ro Ufunuo nǎ, Mungu dzá ndrŭ ronga lø ná unabi ngangʉe nji ndi njini nari tso. Bbʉbbʉ dhé, njʉ ko di “Bboke dzá ddo” dhi saa nǎ!

4 Ko di nǎ nari kʉ bbo na mana kʉ ná saa naridho, ringani ko li ko thí bbo pli Ufunuo 1:3 nǎ bani ná jidha dhi i shauri djo: “Hwè na kʉ nari kʉ bbobbo ndi chu na ngazø ná ke ndirigoti i unabi nǎ kʉ ná lo rr ná kpa ndirigoti ni njínji ri nǎ ndini ná lo na ná kpa, dhonalo li le lingʉe ná saa kʉ chøchø.” Bbʉbbʉ dhé, ringani ko ‘zø ri bbobbo ko chu na,’ ko “rr unabi nǎ kʉ ná lo” ndirigoti ko “rrnga” ri dho. Fø lo kana ká ko ka ko rrnga ro ngbá lo dho mai?

ALIRI YOVA U NI BBɄ NÁ MADHA TSO

5. Ri kʉ bbo na mana kʉ ná lo ko liri Yova u kodhó madha tso, nde Ufunuo dzá buku ká fø lo dhǒ ngbaribbai?

5 Ufunuo sura ya kwanza djó ro ko rizø nari kʉ, Yesu chu kutaniko nǎ da ná lo krʉ. (Ufu. 1:12-16, 20; 2:1) Føri njani pʉlʉpʉlʉ Asia Ndogo nǎ 7 ngʉe ná kutaniko dho Yesu chongʉe ná imba (ujumbe) chulu. Fø imba nǎ ke bbʉngʉe chutso ddadha karne ya kwanza nǎ ngʉe ná Wakristo dho ndiro kpa liri Yova u ndima bbʉ ná madha tso d’e. Ndirigoti fø imba nǎ kʉ ná lo njínji Mungu dzá ndrŭ djo njʉ maddi. Fø lo nǎ ro ká ko ba ngbá somo? Chutso ddá ko dho ná ke Yesu Kristo chu ko kana kau ká kʉ bblo nì ma inga nga ma Yova na nari ngbà. Ke chutso ddá ko dho, ke ko ronga b’o ndirigoti ke adi krʉ kʉ ná lo njanja. Ndiro Yova u ko tso d’e ká ringani ko njí addu ma nari ke chu ngbà. Njʉ ká ko ka ko rrnga ke bbʉngʉe ná ngbá chutso ddadha dho?

6. (a) Yesu po Ufunuo 2:3, 4 nǎ ná lo ridho nari bbai, Efeso nǎ kutaniko ká ngʉ hwini ngbá kpakpalo na? (b) Ko ká ba ngbá somo fø lo nǎ ro?

6 Azø Ufunuo 2:3, 4. Ri nzá ngani ko vi ya kwanza ko ngʉe na Yova dho ná jidha ri. Yesu chongʉe Efeso nǎ kutaniko dho ná imba (ujumbe) ridhǒ nari kʉ kpa ngʉe ngatsovedha na ndirigoti kpa ngʉ ra anzi Yova dho ndima njínji nari na, nì mai kpa ngʉ bani njonjo kʉ ná kpakpalo na ro. Nì mai ri kʉ føro, kpa vingʉe ya kwanza ndima ngʉe na ná jidha vi. Riengani kpa njí kpakpanga fø jidha ki ngʉ vi, ro kpa njieri fø nzá ró Yova nzá ka ndi ue kpadhó madha tso ri. Føri bbai njʉ ngatsovedha kina, ringani ko njí nja lo maddi. Ringani ko ve ngatso bblo kʉ ná lo dho. Kodhi Mungu nyǒ adi tho nari nga kʉ addu ma ko nji nari ri, ro ri kʉ addudho ma ko rinji nari. Ko ronga adi cho ná lo kʉ mana na bbo ke dho dhonalo ke adi riji ko bbʉ madha ndi dho jidha dzá lo dho ndirigoti mbai ko po ndi dho nari dzá lo dho.​—Mez. 16:2; Mk. 12:29, 30.

7. (a) Ufunuo 3:1-3 ridho nari bbai, Sardi nǎ kʉ ná kutaniko ká ngʉ hwini ngbá kpakpalo na? (b) Ri ká ngani ko njí addu?

7 Azø Ufunuo 3:1-3. Ringani ko di kere. Sardi nǎ ngʉe ná kutaniko nǎ ndrŭ ngʉ bani njonjo kʉ ná kpakpalo na. Ngbà mai kpa njingʉe njí bbo Yova dho anziro ro, luti kpa djøngʉe djø. Føri dzá lo dho Yesu pongʉeri kpa di “kere.” Ko ká ba ngbá lojadha? Bbʉbbʉ dhé, Yova nzá ka ndi vi kodhó njí nga ro ri. (Ebr. 6:10) Nì mai ri kʉ føro, ri nzá ngani ko di riddi nari kʉ ko njie njí Yova dho bbo anziro nari dzá lo dho kpadjo nzá ko ka ko njinjí bbo ke dho ri. Kodhó klø é anziro ri e nari bbai nga ma ró, ringani ko é bbo ko njínji ro “Bboke dzá njí” kana, ni ko di kere kpø mwisho djo ro.​—1 Ko. 15:58; Mt. 24:13; Mk. 13:33.

8. Ufunuo 3:15-17 nǎ Yesu chongʉe Laodikia nǎ le-djoi dho ná imba nǎ ro ká ko ba ngbá somo?

8 Azø Ufunuo 3:15-17. Ringani ko é bidii na ndirigoti ko bbʉ madha ko thí nǎ ro krʉ Yova dho. Yesu chongʉe Laodikia nǎ kutaniko dho ná imba (ujumbe) ridho fø kpa ma ngʉ bani nja kʉ ná kpakpalo na ddi. Kpa nga ngʉe “lili inga sʉsʉ” ndima bbʉ ná madha kana ri. Kpa ngʉe fø nari dzá lo dho Yesu pongʉeri kpa dho kpa kʉ “njedha na kʉ ná kpa ndirigoti zø le ka le be djo na kpa.” Kpa dho riengani ndima é bidii na bbo Yova dho ndima bbʉ ná madha kana. (Ufu. 3:19) Ko ká ba ngbá somo fø lo nǎ ro? Njati ko ví anziro ko e na ná bidii vi ró, ringani ko di mbai po bbo Yova ma, kedzá tengenezo ma na nji ko dho ná bblo lo dho. (Ufu. 3:18) Ri nzá ngani bblo kʉ ná maisha ko ne kpakpanga na kpadjo nari liri ko nja Yova dho ko bbʉ ná madha nga na mana kʉ nari bbai ri.

9. Yesu chongʉe Pergamamu ndirigoti Tiatira nǎ Wakristo dho ná imba ridho nari bbai, ri ká ngani ko nyí ngbá kpakpalo tso?

9 Ringani nzɨ ko u waasi imani dhó mafundisho. Yesu ongʉe ó Pergamamu nǎ ngʉe ná nja ndrŭ na dhonalo kpa ngʉ ndondo li le-djoi kana. (Ufu. 2:14-16) Ke mangʉe Tiatira nǎ kutaniko nǎ ndrŭ ma kpa pʉngʉe “Shetani dhó rú runi ná ritsi” ndima ró ro nari dho ndirigoti ke lingʉe kpa kpakpa ndiro kpa “tøni kprɨ” bbʉbbʉlo kana d’e. (Ufu. 2:24-26) Kali dhi mafundisho ungʉe ná djødjø ná Wakristo dho ringangʉeni ndima leni le. Nde ko ronga ká fø lo lø ngbaribbai? Ringani ko gʉ nzá gbani Yova dhó mafundisho na ná lo krʉ gʉ. Waasi imani ka ndima njani nì njínji Biblia nǎ lo na nari bbai, ro kpa dhó njí ka ndi ve ridho nari kʉ kpa nzɨ njínji ri po ná lo nari. (2 Ti. 3:5) Ri ka ndi é sʉsʉ ko d’i kali dhi mafundisho utso ndirigoti ko pʉ ri ko ró ro, njati ko é bblo Mungu dzá lo nanga ne ná ndrŭ ró.​—2 Ti. 3:14-17; Yud. 3, 4.

10. Ko ká ka ko ba ngbá somo ki Yesu pongʉe Pergamamu ndirigoti Tiatira nǎ kutaniko nǎ ndrŭ dho ná lo nǎ ro?

10 Ringani ko pʉ nzá tsetse ná nyi krʉ ko ró ro ndirigoti nzɨ ko gba ko tso ri nji ná ndrŭ na. Pergamamu ndirigoti Tiatira nǎ le-djoi ngʉe nja kʉ ná kpakpalo ki na maddi. Yesu ongʉe ó fø kutaniko nǎ nja ndrŭ na dhonalo kpa nzɨ ngʉ nzá tsetse ná nyi pʉ ndima ró ro ri. (Ufu. 2:14, 20) Ko ká ba ngbá somo? Njati ri é bí cha ma ko njinjí Yova dho ndirigoti ko é pendeleo na bí ma ró, ri nzá ngani ko di riddi nari kʉ, Yova ka ndi u chelo njidha tso ko dho ri. (1 Sa. 15:22; 1 Pe. 2:16) Ke ji nari kʉ, ko rrnga ndidhó tsetse ná nyi djo tilo ná yadha dho, njati ri é che ma dz’ djó kʉ ná ndrŭ dhó nyi kʉ ri ró.​—Efe. 6:11-13.

11. Kpø iga ká ko jifunza ngbá lo? (Anja kisanduku “Somo ko dho njʉ.”)

11 Kpø iga ká ko jifunza ngbá lo? Ko nja nari kʉ, ringani ko liri Yova u ko bbʉ ná madha tso u. Njati ri é ko nji ná lo ka ndi liri nzɨ Yova u ko bbʉ ná madha tso ri ró, ringani ko lé kodhó lo thika lelé ndiro Yova u ko tso u d’e. (Ufu. 2:5, 16; 3:3, 16) Yesu chongʉe kutaniko dho ná imba nǎ ke dhongʉe nja kʉ ná lo ki maddi. Ri ká kʉ ngbá lo?

ADI TAYARI NZA NDRŬ NI NZA NARI TSO VEDHA DHO

Shetani le dingʉe ra nǎ ro nari goti ká ke tangʉe li Mungu dzá ndrŭ tsoro ngbaribbai? (Anja paragrafu 12-16)

12. Yesu chongʉe Smirna ndirigoti Filadelfia nǎ le-djoi dho ná imba ká kʉ ngbá somo na ko dho njʉ? (Ufunuo 2:10)

12 Kpadjo akonja Yesu chongʉe Smirna ndirigoti Filadelfia nǎ kutaniko dho ná imba. Ke pongʉeri fø kutaniko nǎ Wakristo dho nari kʉ, nzɨ kpa njí do ndima nzani nari djotsina dhonalo Yova si kpa kobe bbʉ nì njati kpa tøni chi ngbà ndi dho ró. (Azø Ufunuo 2:10; 3:10) Njʉ ká ko ka ko ba ngbá somo fø lo nǎ ro? Ringani ko chu nari kʉ ndrŭ si ko nzanza ndirigoti akodi tayari ri tso vedha dho. (Mt. 24:9, 13; 2 Ko. 12:10) Fø longa nodha ká kʉ mana na addudho?

13-14. Ufunuo sura 12 ridho nari bbai, Mungu dzá ndrŭ ká bangʉeni ngbá lo na?

13 Ufunuo dzá buku ridho nari kʉ Mungu dzá ndrŭ, ndrŭ ka ndima nzanza “Bboke dzá ddo dyi” nǎ, føri i kʉ njʉ ko di na ná i saa. Ufunuo sura 12 ridho nari kʉ Yesu ngʉngʉe Pi ná saa na, ddikpa bbo vita tangʉe ra na. Yesu Kristo, Mikaeli le ndi nziro ndirigoti kedhó malaiká ma na njingʉe la Shetani ma, ndidhó gó ma na tso ró. (Ufu. 12:7, 8) Føro Mungu dhó fø mbubai djó la singʉe si ndirigoti le bungʉe kpa dz’ djo, føri dho kpa adi ndrŭ nzá bbo dz’ djó. (Ufu. 12:9, 12) Nde føri ká lieri Mungu dzá ndrŭ bani ngbá lo na?

14 Ufunuo dzá buku ngbaribbai ma Shetani njieni føri goti nari d’ra ko dho. Ke ki nzá ka ndi sie ra na ri, føri dho ke tangʉe la Mungu dzá ché na le d’ri ná kpa tso ro, Mungu dzá Pidhinga ndima dhǒ dz’ djó ndirigoti “Yesu Kristo djo ndima lod’ra ro.” (Ufu. 12:17; 2 Ko. 5:20; Efe. 6:19, 20) Fø unabi ká njingʉeni ngbaribbai?

15. Ufunuo sura 11 nǎ le tilo djo ná “aro kʉ ná dimu” ká ie ma dhǒ ndirigoti kpa ká bangʉeni ngbá lo na?

15 Shetani lingʉeri Mungu dzá mbubai tá li Pidhinga dhi njí dho ngʉ chutso ddá ná ché na le d’ri ná le-djoi tso ro. Ufunuo dzá buku nă le dho fø le-djoi na nari kʉ “aro ku ná dimu” che le chengʉe ndima ro. * (Ufu. 11:3, 7-11) Cho 1918 na fø le-djoi kana 8 kʉ ná kpa le sʉngʉe prizo na, kali dhi lo na ndrŭ bbøngʉe ndima nari djotsina. Bí kʉ ná ndrŭ ngʉ riddi nari kʉ, ché na le d’ri ná fø le-djoi ngʉ nji ná fø njí tso d’ød’ø.

16. Cho 1919 na ká nzá djo le ddingʉe nga ná ngbá lo njingʉeni, ro fø nga djó ro ká Shetani ra anzi addu ndi nji nari na?

16 Godhé Ufunuo sura 11 nǎ kʉ ná unabi ripo, “aro ku ná dimu” ki sie ngʉ shi vi karnga goti. Fø unabi njingʉeni nzá djo le ka le ddinga nari bbai, nzá cho ddi tso d’e dyani fø kpa le sʉngʉe nanga djó ro ro. Cho 1919 nǎ bi 3 na ché na le d’ri ná fø le-djoi le klongʉe klo prizo nǎ ro, ndirigoti luti kpa mangʉe huru. Føro thei le-djoi ngangʉe lod’radha dhi njí ma, longaddidha dhi njí ma na dho ndima chutso ddá nari tso ki vi. Nì mai ri kʉ føro, Shetani nzá dhé bbangʉe Mungu dzá ndrŭ tso ró ndi la nji nari tso ro ri. Fø nga djó ro Shetani “bbo dda” bbai di ná nzadha bbʉ Mungu dzá ndrŭ djo. (Ufu. 12:15) Bbʉbbʉ dhé, ko krʉ dho ringani ko é “ngatsovedha na ndirigoti udha na.”​—Ufu. 13:10

ANJI YOVA BBɄ KODHÓ NÁ NJÍ KPAKPANGA NA

17. Ri ká kʉ ngbá nzá djo le ddingʉe nga ná letsotsokodha Mungu dzá ndrŭ bangʉe nì mai shetani ngʉ la nji bbo ndima tso ró ro ri?

17 Ufunuo sura 12 ridho nari kʉ, Mungu dzá ndrŭ ka ndima sie letsotsokodha ba nzá djo ndima ddienga ná nga nǎ ro. Ufunuo dzá buku ripo nari kʉ, “dz’” chongʉe (kumeza) “bbo dda” bbai di ná nzadha ndi na. (Ufu. 12:16) Føri kʉ nji njingʉeni ná lo nganga. Nja saa na, Shetani dhó dz’ djó bbobbonga na kʉ ná nja kpa dhongʉe zølo Mungu dzá ndrŭ dho ndirigoti kpa kongʉe ndrŭ tsotso ko. Loroji na, føri ngʉe sheria nǎ lo adi ti ná nja kpa ro mai. Yova dzá ndrŭ síngʉe bí ina mastaki djó ná føri lingʉeri kpa ba ddikpa uhuru ro. Kpa ká njingʉe njí ngbaribbai fø uhuru na? Kpa njingʉe njí fø uhuru na nyodyu na Yova dzá njí ndima nji nari kana. (1 Ko. 16:9) Fø njí ká tsu ngbá lo ndi nǎ?

Mungu dzá ndrŭ ká adi aro kʉ ná ngbá lod’ra? (Anja paragrafu 18-19)

18. Kodhó bbo na mana kʉ nari ká kʉ ngbá njí ngasini ná i saa na?

18 Yesu d’rangʉeri nari kʉ, ndidzá ndrŭ si “[Mungu] dhó Pidhinga dzá hwè lo-i” d’ra dz’ djolu gble mwisho si nari njí. (Mt. 24:14) Lo kpa d’ra ná saa na, kpa adi letsotsokodha ba ddikpa malaika dhó ro inga bí kʉ ná malaiká dhó ro. Ufunuo dzá buku ripo fø kpa dhó kʉ “choro nŭnŭ nga dhi hwè lo-i nari kpa d’ra dz’ djó di ná ndrŭ dho, krʉ ndrŭ tsɨ dho, krʉ ndrŭ bbu dho, krʉ dha ti ná ndrŭ dho ndirigoti krʉ ndrŭ dho.”​—Ufu. 14:6.

19. Yova ji ná ndrŭ dho ká ringani ndima d’ra nja ngbá lo?

19 Mungu dzá ndrŭ nzɨ adi Pidhinga dzá hwè lo-i dhé d’ra ri. Kpa dho ringani ndima kó Ufunuo sura 8 djó ro sura 10 djo le tilo djo ná malaiká nji ná njí tsotso maddi. Fø malaiká gʉ Mungu dhó Pidhinga gʉ ná ndrŭ si ba ná mapigo d’ra. Føri dho, Yova dzá Dimu adi d’ra ná hukumu dhi lo le ddi “thokpa na ndirigoti kazz na.” Føri na le Mungu si bbʉ Shetani dhó che kʉ ná i dz’ djo ná njonjo kʉ ná hukumu dhǒ. (Ufu. 8:7, 13) Ringani ndrŭ chu nari kʉ mwisho kʉ chøchø ndirigoti ndrŭ lé ndima dhó lo thika ndiro ndima si gøgø Yova dhó thø dhi ddo dyi d’e. (Sef. 2:2, 3) Ro fø lo nzɨ ndrŭ adi ji ndima rr ri. Føri dho, fø lo ko d’ra ná saa na ringani ko é nga nǎ do ro. Bbo mbudha dhi saa na, ya mwisho ko si d’ra ná hukumu dho ndrŭ nanga si kani bbo.​—Ufu. 16:21.

ARRNGA UNABI NǍ KɄ NÁ LO DHO

20. Gosi ná aro kʉ ná lo nǎ ká ko si loti ngbá lo djo?

20 Bbʉbbʉ dhé, ringani ko rrnga “i unabi nǎ kʉ ná lo” dho, dhonalo Ufunuo dzá buku nǎ le tilo djo ná unabi njini ko djo maddi. (Ufu. 1:3) Nde ko ká ka ko tøni chi nì ko ngatsove ro ndirigoti nì ko ra anzi kpakpanga na ko fø lo d’ra ro ngbaribbai? Ko si li kpakpa ná lo kʉ aro: Ya kwanza ri kʉ, Ufunuo dzá buku d’ra Mungu dhó mbubai djo ná lo, ya pili ri kʉ, njati ko tøni chi ngbà ró ko si ba gosi ná saa na ná ledha. Gosi ná aro kʉ ná lo nǎ ko si loti fø lo djo.

DYI 32 Ukuwe Upande wa Yehova!

^ Ko di nǎ nari kʉ bbo na mana kʉ ná saa! Ufunuo dzá buku nǎ bani ná unabi njini nji njʉ. Fø unabi ká lø ko ronga ngbaribbai? I lo nǎ ndirigoti gosi ná aro kʉ ná lo nǎ ko si loti Ufunuo dzá buku nǎ kʉ ná nja lo ro djo. Fø lo nǎ ko si ngbaribbai ma ko ka ko liri Yova u kodhó madha tso fø buku nǎ kʉ ná lo dho ko ngarr nari chulu nari nja.

^ Anja “Maulizo ya masomaji wetu”, Bi 11 ddo 15, 2014 nǎ Dzamu dhi Munara nǎ, paje 30. (Swahili Congo)