1. Ko ká ka ko mbu ko ngbaribbai Yova u ritso ko di nganzi ndi tsó nari dho?

 RA MA, dz’ ma na No ná ke bbʉ bbo na mana kʉ ná kado ko dho. Ke u ritso u ko di nganzi ndi tsó. Addinga i lo djo: Ko ka ko d’ra ko thí nǎ kʉ ná lo Yova dho krʉ saa ró, ndirigoti krʉ kʉ ná luga nǎ ngadhi sheria ro. Ko ka ko nzinga ke tsó hopitale na ra djó ma, prizo nǎ le sʉ ko ná ngana ro ma, ɨ ko churi ro kodhi ji dhi Baba ka ndi rr ko ngbà. Ko adi mbai po bbo fø kado dho.

2. Pi Daudi ká dhongʉeri ngbaribbai nari kʉ ndi nja sala le nji ná føri bbo na mana kʉ ná pendeleo?

² Pi Daudi njangʉe pendeleo ndi ba ndi di sala nji ná føri bbo na mana kʉ ná lo. Ke ngongʉe ri ɨ Yova dho: “Abbari madhó sala é ni njí le thɨ ná uvumba bbai.” (Zb. 141:1, 2) Daudi dhó saa na, bbakuhani ngʉ adi njínji na bbʉbbʉ ibada kana ná uvumba le ngʉ adi tayarisha bblo pli. (Kut. 30:34, 35) Daudi ngʉ adi riji ndi ddinga bbo sala ndi nji ná saa na ndi ka ndi po Yova dho ná lo djo, ddiddi uvumba ngʉ adi tayarisha ná kpa ngʉ adi rinji nari bbai. Ko maddi, ko adi riji ko njiri fø. Ko adi riji kodhó sala bbʉ hwè Yova dho.

3. Ri ká ngani ko é ngbá nganjadha na sala ko nji ná saa na ndirigoti addudho?

³ “Yova tsó ko nganzi ná saa na, ringani ko bbʉ heshima bbo ke dho.” Addinga Isaya ma, Ezekieli ma, Danieli ma, Yohana ma na njangʉe ná maono djo. Kpa krʉ njangʉe njonjo kʉ ná maono, ro ri nǎ nju tso nju ná lo ro kʉ thé. Ri krʉ nǎ le dhongʉe Yova bbo pli dho le ka le bbʉ heshima ná Pi bbai. Isaya “njangʉe Yova bbo pli ngbeni  ná pi dhi kiti djó ndi di ro.” (Isa. 6:1-3) Ezekieli njangʉe Yova ra nǎ shar djó ndi di ro, “ngøkpakpa bbai di ná kadha d’e ndi ronga tso ro.” (Eze. 1:26-28) Danieli njangʉe “ddo kpari dhi muzee” sawø ru ndi thò ro ndirigoti rørø ná kazz si ndidhó pi dhi kiti djó ro ro. (Da. 7:9, 10) Yohana njangʉe Yova pi dhi kiti djó ndirigoti kiti ronga tso d’e nari dingʉe ngøkpapa bbai di ná tsódde Emerodi dhi bbo ró dzi kʉ dju bbai. (Ufu. 4:2-4) Yova dzá bbo pli kʉ ná kadha djo ko ngaddi nari chulu ko bari nari kʉ, Yova uri tso u ko di nganzi ndi tso, ná fø lo dho ringani ko di mbai po bbo. Nde, ri ká ngani ko di nganzi ngbá lo djo?

4. Matayo 6:9, 10 nǎ, Yesu d’rangʉe le di nzǐ sala nǎ ná lo nǎ ro ká ko ba ngbá somo?

⁴ Azø Matayo 6:9, 10. Ngø tsɨ djó Yesu njingʉe ná mahubiri nǎ, ke ddingʉe ngbaribbai ma ndi unakpa ka ndima nzienga ngbà tho Mungu nyǒ ná chulu nari kpa dho. Yesu pongʉeri “nidho ringani ni di sala nji ɨ” nari goti, ke d’rangʉe sala nǎ kpa ka ndima poe ya kwanza Yova dho ná bbo na mana kʉ ná i lo: Yova ró dho mani, kedzá Pidhinga si, nari si Mungu dhó mbubai tso d’ø krʉ; ndirigoti kpa nziri Mungu pɨ ndi si nji ndrŭ dho gosi ná saa na ná lo njini. Fø lo ko nzǐ nari na ko adi ridho ko nja Mungu si nji ko dho ná lo mana na bbo.

5. Yova ká adi kodhó sala rr rr ko di nganzi ko nganga dhó lo djo ró?

⁵ Fø sala nǎ nja sehemu nǎ, Yesu d’rangʉeri ri kʉ bblo le nzinga le nganga dhó lo djo maddi. Ko ka ko nziri Yova bbʉ njʉnga dhi nyo ko dho, ke njí kodhi chenga zø, ke b’o ko ronga mbudha na ka ndi tsú ko ná lo ró ndirigoti ke gø ko che kʉ ná ke dhó ro. (Mt. 6:11-13) Njati ko di nganzi fø lo djo ró, føri na ko ridho kodhó lo u kedhó letsotsokodha ndirigoti ko riji ko njí ke nyǒ tho ná lo.

6. Ri ká ngani ko nzinga loroji dhi fø sala nǎ Yesu d’rangʉe ná fø lo djo dhé? Aturinga.

⁶ Yesu nzá pongʉeri ndi unakpa di ngʉ loroji dhi fø sala nǎ kʉ ná lo djolu dhé ri. ­Yesu njingʉe ná nja sala nǎ ke nzingʉenga ndi nanga ngʉ d’o fø saa na ná  njonjo kʉ ná lo djo. (Mt. 26:39, 42; Yoh. 17:1-26) Føri bbai ko ka ko di nganzi ko nanga d’o ná lo krʉ djo. Lo nanga ko vʉ ná saa na, ko ka ko nzinga Yova bbʉ nyodyu ndirigoti lo le famu nari ko dho. (Zb. 119:33, 34) Njati rie kpakpa kʉ ná ddikpa njí tso ko nga ri ró, ko ka ko nziri ke kó ko tsotso, ko chu ngbaribbai ma ko ka ko njí fø njí nari d’e. (Mez. 2:6) Gø dhi ndrŭ ka ndima nzinga ndima dhi nzø dhi lo dho, ndirigoti nzø ka ndima nzinga ndima dhi gø dhi ndrŭ dho ndirigoti ko krʉ dho ringani ko nzinga Biblia nǎ longa ko ddi dho ná ndrŭ dho inga lo ko d’ra dho ná ndrŭ dho. Nga ko nzǐ ná saa na, ri nzá ngani ko di ritsi dhé kó Yova tso ri.

7. Ká addudho ringani ko bbʉ madha Yova dho sala chulu?

⁷ Ringani kodhó sala nǎ ko di madha ma bbʉ ddi Yova dho. Kodhi Mungu djolu ko bbʉ dho madha ná ndrŭ ki ro nga kʉ ri. Ke kʉ “bblo ndirigoti tayari ndrŭ zø njidha dho.” Ke kʉ “ndrŭ zø adi nji ná ke ndirigoti zølo dhi ke, dzodzo nanga adi kani ná ke, bbo ndi kʉ chi kʉ ná jidha na ro ndirigoti chi ndi kʉ ro.” (Zb. 86:5, 15) Bbʉbbʉ dhé, ko kʉ bblo kʉ ná sababu na ko bbʉ madha Yova dho, ko chu ke ndirigoti ke adi nji ná lo dho.

8. Ko ká ka ko po mbai ro Yova dho ngbá lo dho mai? (Zaburi 104:12-15, 24)

⁸ Godhé, nga ko nzǐ Yova tso ná saa na, ringani ko po mbai ke dho ke nji ko dho ná bblo ritsi dho. Loroji na, ko ka ko po mbai ke dho ke no bbo d’ani ná maua ma, djúu o ná njonjo kʉ ná nyo ma, ndirigoti kau ko nji nja ndrŭ na nari nǎ ro ko adi ba ná hwè ma na dho. Kodhi ji dhi Baba bbʉ fø ritsi ko dho ndirigoti nja ritsi maddi nja ko é hwè na d’e. (Azø Zaburi 104:12-15, 24.) Nì mai ri kʉ fø ro, bbo na mana kʉ ná lo kʉ, ko adi mbai po Yova dho ke kiroho nǎ nyo bbʉ ko dho ndiro kodhó udha ngʉ kpakpa d’e nari dho, ndirigoti ke bbʉ bblo kʉ ná ngab’odha ko dho gosi ná ddo djo nari dho.

9. Ko tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ko no Yova dho ko mbai po nari nga d’e? (1 Watesalonike 5:17, 18)

⁹ Ri ka ndi é sʉsʉ ko vi Yova nji ko dho  ná lo krʉ dho ko mbai po nari nga. Nde, ni tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ni no ri nga d’e? Ni ka ni ndí Yova tsó ni nzingʉe nga djo ná njonjo kʉ ná lo dhi liste, ndirigoti luti ni ka ni nja fø liste djó nga ndiro ni nja ngbaribbai ma ke ngʉngʉe nidhó sala goti nari d’e. Ndirigoti ni nji ná sala nǎ, apo mbai ke ko ni tsotso nari dho. (Azø 1 Watesalonike 5:17, 18.) Addinga i lo djo: Ko nanga adi jini bbo njati nja ndrŭ po mbai ko dho ró. Føri bbai njati ko di mbai po Yova ngʉ kodhó sala goti nari dho ró, ke nanga adi jini bbo. (Kol. 3:15) Mungu dho ko ka ko po mbai dho ná bbo na mana kʉ ná nja ri ká kʉ ngbá lo?

10. Ddiddi 1 Petro 2:21 ripo nari bbai, ká addudho ri thonga tho ko po mbai Yova dho ke chongʉe Yesu dz’ djo nari dho?

¹⁰ Azø 1 Petro 2:21. Ringani ko po mbai Yova dho, ke chongʉe ndi Ddù bbo ndi jingʉe ná ke, ndi ddí longa ko dho nari dho. Ko adi lo chu bbo Yova djo ndirigoti ngbaribbai ma ko ka ko njí ke nyǒ tho ná lo nari djo Yesu dhó maisha djo ko lo zø nari chulu. Njati ko dhǒ udha Yesu Kristo bbʉngʉe ndi bbʉdha nari djo ró, ko kana nga ka ndi ngʉ chøchø Mungu na ndirigoti ko ka ko ba hwè ko kʉ ngoi na ke na nari dho.​—Ro. 5:1.

11. Yesu ró dho chulu ká ringani ko di nganzi addudho?

¹¹ Yova dho ko adi mbai po, ko nganzi kedhi Ddù na chulu nari dho. Yova adi rinzi ko nzinga Yesu chulu, føri dho ngʉ goti ke adi ngʉ ndirigoti rr ke adi rr nari é Yesu ró dho chulu le nji ná sala dhé. Yesu d’rangʉeri: “Ni nzǐ addu ma, ma ró dho chulu ró, føri ma si njinji, føri dho Mungu ka ndi ba madha Yesu chulu.”​—Yoh. 14:13, 14.

12. Yova bbʉ ndi Ddù nari ká rili ko po mbai ki ngbá lo dho?

¹² Yova adi kodhi chenga zø nji Yesu bbʉngʉe ná le ødha dhi be dzá lo dho. Biblia nzǐ Yesu kodhó “bbo kuhani ra nǎ pi dhi kiti dzá thá djó nga lai djó ndi [di] ro.” (Ebr. 8:1) Yesu kʉ ko “tsotso kó ná ke Baba kuso.” (1 Yo. 2:1) Ko adi mbai po bbo Yova dho ke bbʉ nì kodhó uzaifu famu ná Bbo Kuhani ko dho nari dho ndirigoti nì ndi “adi soni ko djó ro”! (Ro. 8:34; Ebr. 4:15) Ko kʉ nzá kaka ná ndrŭ nari dho, Yesu bbʉe ndi nzá ró, ri ro nzá ka ndi ka e ko ndri ko ro Mungu ro sala chulu ri. Bbʉbbʉ dhé, ri ro nzá ka ndi ka ko po mbai Yova dho ke bbʉ ko dho ná kado dhi ngatsi ri, føri kʉ le Ddù bbo ke jingʉe ná ke bbʉngʉe ndi nari!

13. Yesu dhe nari njí kuna, ká ke dhongʉe ndi ji ndi unakpa ji nari ngbaribbai?

¹³ Yesu dhe nari njí kuna, ke njingʉe sala bbo ndi unakpa dhi lo dho ndirigoti ke nzingʉeri ndidzá Baba “b’o kpa ronga che kʉ ná ke ró.” (Yoh. 17:15) Fø lo ngbá ngatsi ma Yesu jingʉe kpa nari dhǒ! Ngbà mai ke chungʉeri ndi si nzani bbo ro, ke nanga ndidhó mitume dhó lo ngʉ d’od’o dhé.

14. Ko ji ko djoi ma, ko vei ma na ji nari ká ko ka ko dhǒ ngbaribbai?

¹⁴ Yesu bbai, ri nzá ngani ko di ngaddi kodhó lo djo dhé ri. Ro ringani ko di nganzi ko djoi ma, ko vei ma na dhó lo djo maddi. Njati ko di rinji fø ró, ko ridho ko ngarr Yesu jangʉe ná yadha dho, føri kʉ ko jini ji ko kana ndirigoti føri na ko ngbá ngatsi ma ko ji ko lai Wakristo nari dhǒ  Yova dho. (Yoh. 13:34) Sala ko nji ko djoi ma, ko vei ma na dho ná føri nga kʉ pá ko kodhó saa vi ri. Biblia ripo “chø lo dhi ke dhó ddo nǎ le ddoni ná sala dhi kpakpanga kʉ bbo.”​—Yak. 5:16.

15. Ká addudho ringani ko di sala ro nji ko djoi ma, ko vei ma na dho?

¹⁵ Ringani ko di sala nji ko lai Wakristo dho, dhonalo kpa adi bí kʉ ná mbudha tso ve. Ko ka ko nziri Yova kó kpa tsotso kpa ve tso nari kʉ, dhe ndima nji nari ma, chʉ ngaba ná lo ma, vita dhi lo ma, upinzani ma inga nja kpakpalo ma na. Ko ka ko nzinga kpakpalo na bani ná ndrŭ tsotsokodha dho bbʉ ndima ná le-djoi ma, le-vei ma na dhi lo dho maddi. Njaro ni chu fø di ná kpakpalo na hwini ná ndrŭ ro chu. Ká addudho ni ka ni ti fø kpa ró dho ro nzá ni nji ná sala nǎ? Ko adi le-djoi dho ringani le dhǒ ná jidha dhǒ ko di rinzi Yova kó kpa tsotso kpa ve mbudha tso ná saa na.

16. Ko kana chutso adi ddá ná kpa dho ká ringani ko di sala nji addudho?

¹⁶ Kutaniko dho chutso ddá ná kpa nanga adi jini bbo ko nganzi ndima dhi lo dho ndirigoti fø sala ndima tsotso kó ko nari dho. Mutume Paulo ma chungʉeri ddi nari kʉ, ndidhó lo jiri nja ndrŭ nzinga ndi dho. Ke ndingʉeri: “Aninzinga ma dho maddi, ndiro ma si ma tso nga we ná saa na, po ma ka ma po ná lo si bbʉni ma tso na d’e, ndiro ma ti lo ngana do ro hwè dhi lo-i dhi takatifu kʉ ná siri ma d’ra ná saa na d’e.” (Efe. 6:19) Njʉ maddi, ko kana chutso adi ddá ná le-djoi adi njínji kpakpanga na. Ko adi ko ji kpa ngbà nari dhǒ, ko rinzi Yova lé kpadhó njí ronga nari chulu.

17-18. Ko tsó ri nzini ko njí sala nja ndrŭ dhi lo dho ná saa na ká ringani ko nó ngbá lo nga?

¹⁷ Nja saa na, ri adi ngani ko njí sala nja ndrŭ dhi lo dho. Loroji na, funzo ra ongoza ná le-ve ka ndi nziri ndi lai le-ve njí sala. Ya kwanza, si go fø funzo na ná le-ve nzá ka ndi chú ndima ra longaddi dho ná fø mwanafunzi bblo ri. Føri dho le ka ndi jiri ndi si ya mwisho sala nji, føri ka ndi liri le chú ndi nji mwanafunzi dho ná sala nǎ ká ndi addu ma po nari bblo.

¹⁸ Ri ka ndi nzini ddikpa le-djo njí sala lod’radha dhi njudha dhi ngana inga kutaniko nǎ njudha dhi ngana. Sala njidha dhi pendeleo le bbʉ djó ná fø le-djo dho ringani ndi nó fø njudha dhi kusudi nga. Sala nǎ nzɨ le adi shauri bbʉ inga longaddi kutaniko nǎ ndrŭ dho ri, inga matangazo nji ri. Bí kʉ ná njudha nǎ dyi ma, sala ma na dho le adi bbʉ ná miniti e mbʉ dhé, føri dho sala nji ná le-djo dho nzá ringani ndi “tilo bí ri,” pli siri njudha tso ngadha dhi saa na.​—Mt. 6:7.

19. Ko tsotso ká addu si kó ndiro ko é tayari Yova dhó lod’idha dhi ddo dho d’e?

 ¹⁹ Ringani ko nja sala bbo na mana kʉ ná lo kodhó maisha nǎ, dhonalo Yova dhó lod’idha dhi ddo kʉ chøchø. Fø lo djo Yesu pongʉeri ɨ: “Anidi kere, ndirigoti aninji ddo na le ddoni ná sala krʉ saa ró, ndiro ni nyí krʉ si si ná lo tso d’e.” (Lu. 21:36) Bbʉbbʉ dhé, njati ko di nganzi krʉ ddo ró ró, føri ka ndi liri ko di kere kiroho nǎ ndirigoti ko sie tayari Mungu dzá lod’idha dhi ddo si ná saa na.

20. Ká ngbaribbai kodhó sala ka ndi é djúu ngø ná uvumba bbai Yova dho?

²⁰ Ko ká tilo ngbá lo djo? Ko njari sala kʉ bbo na mana kʉ ná pendeleo ko bari. Ko ka ko njí sala djo ná bbo na mana kʉ ná lo kʉ, Yova dhó kusudi na tso gbani ná lo. Føri goti ko di mbai po Mungu dhi Ddù na dzá lo dho ndirigoti ke dhó Pidhinga dzá lo dho ndirigoti ko di sala nji ko lai Wakristo dho. Bbʉbbʉ dhé, Yova jiri ko di nganzi kodhó krʉ ddo ró mahitaji dho ndirigoti ko nzi letsotsokodha ndiro kodhó udha é kpakpa d’e. Njati ko di ngaddi bbo sala nǎ ko ka po ná lo djo ró, føri na ko ridho ko nja bbo thonga ná fø pendeleo mana na ngbà. Ko tso nǎ lo ka ndi é djúu ngø ná uvumba bbai Yova dho ndirigoti “ri ka ndi bbʉ hwè ke dho.”​—Mez. 15:8.