Skip to content

Skip to table of contents

Ni ká chu ri ngbà?

Ni ká chu ri ngbà?

Mordekai ká ngʉe bbʉbbʉ kʉ ná ke i nì?

MORDEKAI ró dho kʉ ná ddikpa Muyaudi ngʉe bbo na mana kʉ ná njí ngʉ adi nji ná ke Esta dzá buku tilo ndi djo ro. Ke ngʉe Uajemi nǎ pi bbá dza nǎ ngʉ adi njínji ná Muyaudi no tsena ndi ngʉe ro. Føri ngʉe karne ya tano tso ngangʉeni ro Y.G.N. “Ahasuero ngʉe [Pi] ná saa na.” (I ddo ró ndrŭ adi fø Pi nzǐ Xerxès I.) Mordekai nyangʉe fø pi ndrŭ ngʉ ji ndima hwi nari djó nga nya. Ndiro ndi po mbai Mordekai dho d’e, pi pongʉeri le bbʉ madha Mordekai dho ndrŭ kpari nyǒ njí. Luti, b’lo Mordekai ma, nja Wayaudi ma na dhó mbuba Hamani dhe nari goti, pi lingʉe Mordekai ndi é ya kwanza ministre. Fø bbonga Mordekai ba nari lingʉeri ke gø Wayaudi Uajemi nǎ kpa ngʉ Wayaudi cheche nari nǎ ro.​—Est. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Chøchø karne 20 na, historia zø ná kpa pongʉeri nari kʉ Esta ma, Mordekai ma na djo tilo na buku ro nga kʉ ri. Ro 1941 na, drrdrr ritsi djo adi lonanga ne ná kpa bangʉe Biblia tilo Mordekai djo ná føri kʉ bbʉbbʉlo nari dhǒ ná ritsi. Kpa ká bangʉe addu?

Reshershe nji ná kpa bangʉe Uajemi nǎ nga le adi ndi djo na ritsi djó ngʉe ná lo, ri djó le ndingʉe Marduka ró dho kʉ ná ddikpa ke ró dho (Baledha nǎ le adi ke nzǐ Mordekai). Ke ngʉe administratere, mbø nanga ndi ngʉ adi ø Shushani nǎ ro. Bbo chuni historia nǎ ná ddikpa ke Arthur Ungnad pongʉeri nari kʉ, “Mordekai djo Biblia tingʉe ná lo” bangʉeni fø saa na Uajemi nǎ nga le ngʉ adi ndi djo ná fø ritsi djó dhé.

Ungnad bbʉngʉe ná rapor goti, utafiti nji ná kpa lengʉe Uajemi nǎ fø lo thika mamia kʉ ná nja luga nǎ. Føri kana ngʉe nga le ndingʉe djó ná dju maddi, sasangʉeni ná ritsi kana le bangʉe ndi Persépolis dhi vile kuso ro. Fø dju djo le ndingʉe nga Pi Xerxès I dhó saa na. Føri ra bani Elamite dhi luga nǎ ndirigoti ri djó Esta dzá buku nǎ kʉ ná dho bani bí. a

Ngbaribbai ma Mordekai ró dho (Marduka) le ngʉ ndi Uajemi dhi luga nǎ nari

Xerxès I ngʉ pinyo ná saa na ngʉ njínji pi dza nǎ Shushani nǎ ná ke ró dho ngʉe Marduka. Ke ró dho le ndingʉe Persépolis dhi vile kuso ngʉe ná bí kʉ ná dju djó. Ri kana ddi ri nzi Marduka lo thika ngʉ le ná ke. Fø lo tso njunju Biblia d’ra Mordekai djo ná lo na. Ke ngʉe Pi Ahasuero (Xerxès I) bbá pi dza nǎ ngʉ njínji ná ke ndirigoti ke ngʉ aro kʉ ná luga ti. Mordekai ngʉ adi di bí ina pi bbá dzaitso ró Shushani nǎ. (Est. 2:19, 21; 3:3) Fø dzaitso ró le chingʉe ddikpa dza ndirigoti pi bbá njí dhi kpa ngʉ adi njínji fø ga.

Dju djó le tilo djo ná Marduka ma, Biblia tilo djo ná Mordekai ma na djo nju tso nju ná lo kʉ bí. Kpa ishi ngʉe ddikpa saa djo, ddikpa ngana ndirigoti kpa ngʉe ddikpa bbonga na, ddikpa njí ndima ngʉ nji ro. Fø lo krʉ ridho nari kʉ, arkeolojia dhi kpa tingʉe lo djo nari kʉ Esta dzá buku tilo djo ná Mordekai.

a Cho 1992 nǎ Profesere Edwin M. Yamauchi ndingʉe Persépolis dhi vile kuso ngʉe ná dju djó le ndingʉe ná lo nanga ki kumi ina Esta dzá buku nǎ maddi ndi bani ro.