1. Yova nji ko dho ná tsodha djo ko ngaddi nari ká adi ko ró nga lø ngbaribbai?

 YOVA tsoni nari kʉ, ni ndi rr ná ndrŭ si “choro nŭnŭ di ná shinga” ba. (Ro. 6:23) Ko di ngaddi Yova adi nji ko dho ná ritsi djo ró, kodhó jidha adi ngʉ ke laidjo kpakpa. Anzi ngaddi di kodhi ra nǎ Baba jirie ko bbo nari dho ddikpa cha ma nzá ddi ko kana nga ro ka ndi ndoni ke na ri.

2. Choro nŭnŭ nga dhi tsodha ká adi ko tsotso kó ngbaribbai?

² Mungu tsoni ndi si kʉ choro nŭnŭ di ná shinga bbʉ ko dho ná føri adi ko tsotso kó ndiro ko ve ko bani na ná kpakpalo tso d’e. Njati kodhó mbubai di rine ndima che ko ché ma ró, ko nzɨ adi Mungu dho ko njínji nari tso ro bba ri. Ká addudho? Ddikpa sababu kʉ, ko churi chu nari kʉ, njati ko dhe chi ko tøni Yova dho ro ró, ke si ko gaga ndirigoti ko ki ro nzɨ si dhe ri. (Yoh. 5:28, 29; 1 Ko. 15:55-58; Ebr. 2:15) Ri ka ndi kaka ko di theinga dho ná føri ká ko ka ko uu addudho? Akonja i sababu.

3. Yova ka ndi liri ko di theinga dho nari ká ko ka ko uu addudho? (Zaburi 102:12, 24, 27)

³ Ko churi chu nari kʉ, Yova ka ndi liri ko di theinga dho dhonalo ke ma adi theinga dho i ndirigoti ke i kʉ shinga tso ngani ná nga. (Zb. 36:9) Anzi Yova kʉ nì dhé ndirigoti ke sie nì dhé nari dhǒ ná andiko ro nja Biblia nǎ di. Zaburi 90:2 pori nari kʉ Yova kʉ “choro nŭnŭ nga djó ro kpø choro nŭnŭ nga djo.” Zaburi 102 ma po fø di ná lo i. (Azø Zaburi 102:12, 24, 27.) Ndirigoti nabi Habakuki ndingʉeri i kodhi ra nǎ Baba djo: “E Yova ni ká kʉ nga choro nŭnŭ nga djó ro ri? E madzá Mungu, madzá takatifu  e ná ke, ni ro nzɨ adi dhe ri.”​—Hab. 1:12.

4. Yova e drrdrr nga djó ro nì dhé nari ko famu nari di si kpakpa ko dho nari ká ka ndi d’o ko nanga d’o? Aturinga.

⁴ Yova e “choro nŭnŭ nga djo ró” ni dhé nari ni famu nari ká adi si ni dho kpakpa? (Isa. 40:28) Bí kʉ ná ndrŭ dho rie kpakpa ndima famu fø lo. Elihu pongʉeri Mungu djo: “Kedhó cho ká kʉ thɨ ma nari ro nzá ko ka ko famu ri.” (Yob. 36:26) Ri nga kʉ ddikpa ritsi ko famu nzá nari dho i ri nga kʉ bbʉbbʉ ri. Loroji na, kadha inga nga ká ritsi adi i ngbaribbai ma nari ko famu nzá ná føri na mana ká kʉ kadha nga e ri? Nga, kadha e nì! Føri bbai ndrŭ ko kʉ ná ngadjó ko nzá ka ko famu Yova e nì dhé ndirigoti ke sie nì dhé ná fø lo ro d’ʉ ri. Ro, føri na mana nga kʉ Mungu nzɨ adi choro nŭnŭ ri. Ro ngano ná ke tso nzá ko famu ndi nzá nari ka ndi cho ri. (Ro. 11:33-36) Ke ngʉe nì dhé ngø ma, dyødyø ma, dyi ma na noni nari njí. Ko krʉ churi chu nari kʉ, Yova i “nongʉe dz’ ndidhó kpakpanga na.” Bbʉbbʉ dhé, ra “noni nari njí ma ke ngʉe nì dhé.” (Yer. 51:15; Mdo. 17:24) Ri ka ndi kaka ko di theinga dho ná føri ko ka ko u dho ná nja ri ká kʉ ngbá lo?

5. Ya kwanza dza dhi ndrŭ ká ngʉe ngbá ngab’odha na?

⁵ Dz’ djó shi di ná ritsi krʉ Yova nongʉe ndima ka si cheni che ddikpa cha, ro nga ndrŭ ri. Ke nongʉe ndrŭ nzɨ ndima ro cheni ché. Føri dzá lo dho Yova jangʉeri Adamu dho: “Bblo lo ma, chelo ma na chudha dhi fø tsu djó tunda nzá ringani ni nyó ri, dhonalo ri ni nyó ná dyi ni si dhe lazima.” (Mwa. 2:17) Njati Adamu ma, Eva ma na rr e nga rr Yova dho ró, kpa ro nzá ka ndima cheeni ri. Ko ka ko ddiri nari kʉ, njaro Yova ka ndi sie ribba kpa nyó “shinga dhi tsu djó tunda” ngbà dhé. Føri ka ndi lieri kpa uri u nari kʉ ndima ka ndima “di choro nŭnŭ.” b​—Mwa. 3:22.

6-7. (a) Ndrŭ nzá le nongʉe nja ndima cheni che ri nari dhǒ ná nja ri ká kʉ ngbá lo? (b) Nde ni ká ka ni jieri ni di cho thɨ? (Anja ji.)

⁶ Ddikpa bblo pli kʉ ná lo kʉ, ngazø ná kpa ra riba nari kʉ kodhó servo ka ndi lø lo bí shi ko kʉ ro, ko adi famu ná lo djolu. Cho 2010 na Scientific American Mind le nzǐ ná jurnale pongʉeri nari kʉ, kodhó servo ka ndi lø lo jigabaite millioni aro na nusu dhi ngatsi. Føri kʉ saa millioni  gbo (cho 300 djolu) kana televizio ka ndi lø lo ná ngatsi. Ro, ko djǒ nǎ servo ka ndi lø lo fø nga djolu. Føri ridho nari kʉ, Yova nongʉe ko djǒ nǎ servo nja ndi lø lo cho 70 inga 80 kana ko adi chu ná nga djolu.​—Zb. 90:10.

⁷ Føri kina Yova nongʉe ko ko é shi ko ka ko di nari dhi ù na. Biblia pori ndrŭ djo nari kʉ, Mungu “lingʉe choro nŭnŭ di ná shinga ndrŭ thí na.” (Muh. 3:11) Føri kʉ dhe ko adi nzǐ mbuba dho ná ddikpa lo. (1 Ko. 15:26) Njati dhe lø ko ró ká ko adi di nzá ko nji ddikpa lo ro ndirigoti ko b’o ko si dhe ná saa dhé? Nzɨ. Bí ina ko adi ra dawa djo inga ko adi dawa kpa cho ndiro ko ró dhe sini d’e. Bbʉbbʉ dhé, ko adi ko dho ka ná lo nji krʉ ndiro nzɨ ko dhe ró. Ndirigoti njati ji ko ji ná ddikpa le dhe, ro le é ngó inga jadda ma ró ko thi ronga adi vo bbo ndirigoti ddo bí kana. (Yoh. 11:32, 33) Bbʉbbʉ dhé, ko ka ko chulo choro nŭnŭ ndirigoti ko é ù na ko di theinga dho ko no ná ke nongʉe ko fø. Fø lo ridho nari kʉ, ke si rili ko di shi theinga dho. Ro, ri ka ndi kaka ko di theinga dho nari ko ka ko u u dho ná nja sababu ro ma kʉ ddi. Kpadjo akotilo drrdrr Yova njingʉe ndirigoti kpadjo Yova adi nji ná lo ro djo nja ndi dhǒ na ndidhó kusudi thika nzá d’erie leni ri nari d’e.

8. Isaya 55:11 ká ko tsotso kó ko famu addu Yova dhó kusudi djo?

⁸ Ngbà mai Adamu ma, Eva ma na njingʉe chenga ndirigoti kpa bbʉngʉe dhe ndima dhi nzø dho ro, Yova nzá øngʉe  ndidhó ngaddidha thika ro ndidhó kusudi djo ri. (Azø Isaya 55:11.) Kpø njʉ nga djo kedhó kusudi kʉ ni tøni chi ndi dho ná ndrŭ si di theinga dho. Ko ripo fø dhonalo kʉ, Yova pongʉe ndirigoti ke njingʉe nja ndi njí ndidhó kusudi d’e ná lo.

9. Mungu ká nji ngbá tsodha? (Danieli 12:2, 13)

⁹ Yova tsoni ndi si checheni ná ndrŭ gaga ndirigoti ndi si rili kpa di choro nŭnŭ. (Mdo. 24:15; Tit. 1:1, 2) Chi ngʉ tøni ná ke Yobu chungʉeri chu nari kʉ Yova jiri ji ndi si checheni ná ndrŭ gaga. (Yob. 14:14, 15) Nabi Danieli chungʉeri chu nari kʉ ndrŭ ka ndima sie gaga ndirigoti ndima di choro nŭnŭ. (Zb. 37:29; azø Danieli 12:2, 13.) Yesu cho nǎ ngʉe ná Wayaudi maddi chungʉeri nari kʉ, Yova si ndidzá chi tøngʉeni ná ndrŭ dho “choro nŭnŭ di ná shinga” bbʉ. (Lu. 10:25; 18:18) Yesu ngʉ adi loti fø tsodha djo bí ina ndirigoti ke nganga ma ndidzá Baba gangʉe ddi.​—Mt. 19:29; 22:31, 32; Lu. 18:30; Yoh. 11:25.

10. B’lo dangʉe ná gadha ká addu dhǒ ko dho? (Anja ji.)

¹⁰ Yova kʉ shinga adi bbʉ ná ke ndirigoti ke kʉ kpakpanga na ndiro ndi ngʉ checheni ná ndrŭ ki shi d’e. Ke bbʉngʉe kpakpanga nabi Eliya dho nja ndi ga Sarefati na ddikpa bbangbai dzá ddikpa kpetsi ngba d’e. (1 Fa. 17:21-23) Ndirigoti luti Mungu dhó kpakpanga na nabi Elisha gangʉe Shunemu nǎ ddikpa le dzá kpetsi ngba. (2 Fa. 4:18-20, 34-37) Fø gadha ma, nja gadha ma na ridho Yova kʉ kpakpanga na ndi ngʉ checheni ná ndrŭ ki shi. Go ndi ngʉe dz’ djó ro Yesu dhongʉe ndidzá Baba bbʉngʉe fø kpakpanga ndi dho nari dhǒ. (Yoh. 11:23-25, 43, 44) Njʉ Yesu e ra nǎ ndirigoti “krʉ bbonga . . . bbʉrieni kedhó ra nǎ ndirigoti dz’ djó.” Føri dzá lo dho ke kʉ tayari ndi njí i pongʉeri ná tsodha; “Nonganoni ná kabbuli nǎ kʉ ná ndrŭ” si kʉ gaga nja ndima si di shi theinga dho d’e.​—Mt. 28:18; Yoh. 5:25-29.

11. Le ødha dhi be ká rili ri kaka ko di theinga dho ngbaribbai?

¹¹ Yova ká bbangʉeri ndidhi Ddùna ji ndi ji ná ngba dhe bbo dro o ná dhe dho addudho? Yesu ngʉngʉe fø logoti i ndi pori ro: “Mungu jingʉe dz’ bbo ná lo dho ke bbʉngʉe ndidhi Ddùna ddikpa dhé gøni ná ngba, ndiro ngbà dhǒ udha ke nǎ ná ndrŭ nzɨ sani sa, ro ndrŭ ba choro nŭnŭ di ná shinga.” (Yoh. 3:16) Ndidhi Ddùna ndi bbʉ le ødha dhi be ndi sa na kodhó chenga d’e nari na, Mungu lingʉeri ko ba choro nŭnŭ di ná shinga. (Mt. 20:28) Mutume Paulo tungʉe Mungu dhó bbo na mana kʉ ná fø kusudi nanga i ndi pori nari na: “Dhè singʉe ddikpa ke chulu, nari bbai gadha ma si ddikpa ke chulu i. Adamu chulu ndrŭ krʉ adi cheni che, nari bbai Kristo chulu ndrŭ krʉ si ngʉ shi.”​—1 Ko. 15:21, 22.

12. Mungu dhó Pidhinga ká si Yova dhó kusudi nji ko laidjo ngbaribbai?

¹² Yesu ddingʉeri ndi unakpa dho kpa nziri Mungu dhó Pidhinga si ndirigoti ke ji nari njini i dz’ djo. (Mt. 6:9, 10) Mungu dhó nja kusudi kʉ, ndrŭ di i dz’ djó theinga dho. Ndiro fø lo njini d’e Mungu li ndidhi Ddùna ndi é ndidhó Pidhinga nǎ Pi. Mungu nju 144 000 kʉ ná ndrŭ tso i dz’ djó ro, ndi kpa ma na Yesu ma si ndi ji ná lo nji d’e.​—Ufu. 5:9, 10.

13. Njʉ ká Yova adi addu nji, ndirigoti nidho ká ringani ni njí addu?

¹³ Njʉ Yova “birobiro kʉ ná ndrŭ” tso  gbá ndirigoti ke longaddi fø ndrŭ dho nja ndima si di fø Pidhinga tsena d’e. (Ufu. 7:9, 10; Yak. 2:8) Ngbà mai i dz’ djó bí kʉ ná ndrŭ nanga ndo ni ndó li ma, ndro ma na djotsina ro, Mungu nju tso ná fø ndrŭ adi kpakpanga nji, nja ndima pʉ ndro ndima kana ro d’e. Kpa nji ná lo chulu kpa adi ridho ndima ndima dhó sà ngʉ djø (jembe). (Mik. 4:3) Vita na ndima tsue ndima nari rɨngana kpa adi ndrŭ tsotso kó ndima ba “bbʉbbʉ shinga,” bbʉbbʉ Mungu ma, kedhó kusudi ma na djo ndima loddi ndrŭ dho nari na. (1 Ti. 6:19) Kpadhó familia nǎ ndrŭ ka ndima leni kpa ro inga kpa ka ndima vi ndima dhó mbø, Mungu dhó Pidhinga tsotso ndima kó nari djotsina, ro Yova adi rili kpa ba ndima dhó lo u na ritsi i ba. (Mt. 6:25, 30-33; Lu. 18:29, 30) Fø lo adi rili ko uri nari kʉ, Mungu dhó Pidhinga kʉ nì kʉ ná ritsi, ndirigoti ri si kʉ ra anzi Mungu dhó kusudi ndi nji nari na.

14-15. Yova tsoni ndi si dhe si theinga dho ná føri ká si njini ngbaribbai?

¹⁴ Yesu kʉ Mungu dhó Pidhinga na Pi njʉ ra na, ndirigoti ke si b’lo djo Yova tsongʉeni ná tsodha krʉ njinji. (2 Ko. 1:20) Cho 1914 djó ro, Yesu nyongʉe Pi ndidhó mbubai kana. (Zb. 110:1, 2) Karrnga goti ke ma ndi lai kpa ma na si ndima  dhó li tso dya ndirigoti kpa si i dz’ djó chelo dhi ndrŭ krʉ sasa.​—Ufu. 6:2.

¹⁵ Cho løfu ddi Yesu si pinyo nari kana checherieni ná ndrŭ si gaga, ndirigoti nì ngarr Mungu dho ná ndrŭ si ngʉ kaka ná ndrŭ. Ya mwisho mbudha goti chølo dhi ri Yova nja ná ndrŭ dho “dz’ si che, ndirigoti kpa si di ri djó theinga dho.” (Zb. 37:10, 11, 29) Hwè dhi lo kʉ, “ya mwisho tso le si d’ø ná mbuba kʉ dhe.”​—1 Ko. 15:26.

16. Ri ká kʉ bbo na mana kʉ ná ngbá sababu adi ko cho ko njinjí Yova dho ri?

¹⁶ I lo nǎ ko njari nari bbai ko si di theinga dho ná føri dyʉ ndi Mungu dzá lo ró. Fø ngab’odha ka ndi kó ko tsotso ko tøni chi kpakpa lo tso o ná nga sini ná i saa na. Ro, nja ko bbʉ hwè Yova thí dho d’e, nzá riji ko si di shi ná føri dhé cho ko ronga ri. Yova ma, Yesu ma na dho ko adi tøni chi dho ná bbo na mana kʉ ná sababu kʉ ko jirie kpa bbo nari. (2 Ko. 5:14, 15) Fø jidha adi ko cho ko dyø kpa ndirigoti ko d’ralo nja ndrŭ dho kodhó ngab’odha djo. (Ro. 10:13-15) Njati ko é nzɨ ko dya nji ro ndirigoti hwè na ko kodhó ritsi bbʉ ndrŭ dho ro ró, Yova si riji ndi é kodhó kau theinga dho.​—Ebr. 13:16.

17. Ko ddiddi ro krʉ ká ba ngbá bati? (Matayo 7:13, 14)

¹⁷ Ko ká sie nì choro nŭnŭ di ná shinga si ba ná ndrŭ kana? Yova bbʉ fø bati ko dho. Ro njʉ, ringani ko vʉri ko di shinga dhi ngana le mba ná chu nǎ. (Azø Matayo 7:13, 14.) Nde, theinga dho ko si di ná saa na ká maisha sie ngbaribbai? Kodhó gosi ná lo nǎ ko si loti fø ngadhudha dhi jibu djo.