1. Ni nanga ká adi jini ngatsovedha na kʉ ná ndrŭ dho addudho?

 KO KRɄ nanga adi jini ji nja ndrŭ é ngatsovedha na ró. Fø ká rie addudho? Ko adi heshima bbʉ nzá ndima nanga kani ka ro ddikpa ritsi b’o ná ndrŭ dho. Ko nanga adi jini ji njati nja ndrŭ di ngatsovedha dhǒ ko dho kosa ko njí ná saa na ró. Ko adi mbai po ko dho ddingʉe Biblia nǎ lo ná mwalimu ngʉe ngatsovedha na ko laidjo ri ngʉe kpakpa ko ú inga ko njínji Biblia nǎ mafundisho na ná saa na nari dho. Føri djolu pli ko adi mbai po Yova Mungu dho ke adi ngatsovedha dhǒ ko dho nari dho!​—Ro. 2:4.

2. Ri ká kʉ ngbá lo kana i ri ka ndi é kpakpa ko é ngatsovedha na ri?

² Nì mai ko nanga adi jini nja ndrŭ kʉ ngatsovedha na nari dho ro, krʉ saa ró nga rie sʉsʉ ko é ngatsovedha na ri. Loroji na, ri ka ndi é kpakpa ko é ko ko thí jotso ko ro njati rie ko kʉ djó ná linye djó ndrŭ kʉ bí inga rie da saa da ko ró ri ró. Ko ka ko é thø na njati ddikpa ke njí ká ka ndi kani ko lu ná lo ró. Ndirigoti nja saa na, ri ka ndi é kpakpa ko dho ko b’o Yova tsoni djo ná ø dz’. Nde, ni ká jiri ni é ngatsovedha na bbo ngbà? I lo nǎ, ko si loti ngbaribbai ma ko ka ko dhǒ ngatsovedha ndirigoti addudho ma ri kʉ mana na bbo nari djo. Ndirigoti ko si ko tsotso ka ndi kó ná lo nja ndiro ko é ngatsovedha na bbo pli d’e.

3. Ngatsovedha na kʉ ná le ká adi rinji ngbǎ njati nja ndrŭ chø ndi chø ma ró?

³ Akonja ngatsovedha ko ka ko dhǒ nǎ ná 4 kʉ ná chu. Ya kwanza, ngatsovedha na kʉ ná ke nanga nzɨ adi kani lele ri. Ke adi rimbu ndi é ko ndi jotso ko ro ndirigoti nzɨ ndi ta lo rie chø ma ndrŭ chø ndi inga lo ma ndi nanga d’o ri ró. Le ripo, “nzɨ le nanga kani lele” nari djo le tilo Biblia  nǎ ya kwanza ná ngana le nzi Yova “zølo dhi Mungu ndirigoti ndrŭ dhi rizø adi nji ná ke, nzɨ lu lo kani lele ná bbo kʉ jidha na ndirigoti bbʉbbʉlo na ná ke.”​—Kut. 34:6.

4. Ngatsovedha na kʉ ná le ká adi rinji ngbǎ rie nga ndi b’o ri ró?

⁴ Ya pili, ngatsovedha na kʉ ná ke adi ngab’o ko ndi jotso ko ro. Njati ddikpa lo dzi ddo le e riddi nari djolu ró, fø di ná ke nanga nzɨ ri adi d’od’o inga ndi lu lo kani ka ri. (Mt. 18:26, 27) Ringani ko b’onga ko ko jotso ko ro kana ná lo kʉ bí. Loroji na, ringani ko rr nja ndrŭ ngatsovedha na nzá ko d’i kpa tso nǎ lo nanga ro. (Yob. 36:2) Godhé, ko ka ko é ngatsovedha na Biblia nǎ longa ko ddi dho ná le tsotso ko kó ndi famu Biblia nǎ mafundisho inga ndi bbá ndidhó che kʉ ná nyi tso ná saa na.

5. Ngatsovedha ká ko ka ko dhǒ nja ngbá chu nǎ?

⁵ Ya tatu, ngatsovedha na kʉ ná le nzɨ adi ritsi nji lelenga na ri. Bbʉbbʉ dhé, nja saa na ri ka ndi uri ko njí ritsi lele. Nì mai ri kʉ føro, ngatsovedha na kʉ ná le dhona le bbʉ ddikpa bbo na mana kʉ ná njí ró, ke nga e lele ri tso ngadha dho inga ri tso dyadha dho ri. Fønga rɨngana, ke adi saa ba ngbà ka ná ngatsi ndiro ndi kpe ndi si nji ná lo d’e. Føri goti ke adi saa ba nja ndi njí ri bblo d’e.

6. Ngatsovedha na kʉ ná ke ká adi rinji ngbǎ kpakpalo tso ró ndi hwini ná saa na?

⁶ Ya ine, ngatsovedha na kʉ ná ke adi mbudha tso ve nzá ndi nanga nunu ro. Ko nanga d’o ná lo ndirigoti ngbaribbai ma ko ko mbu ko ba ná kpakpalo dho nari ko d’ra kodhó kau dho ná føri ro nga kʉ che ri. Nì mai ri kʉ føro, ngatsovedha na kʉ ná ke adi kpakpanga nji ndi ve ngatso bblo nganjadha na ndi kʉ ro. (Kol. 1:11) Yova dzá ndrŭ dho ringani ndima dhǒ ngatsovedha fø lo krʉ kana. Ká addudho? Akonja fø sababu ro sese.

7. Yakobo 5:7, 8 ridho nari bbai, ngatsovedha ká kʉ mana na bbo addudho? (Anja ji maddi.)

⁷ Ndiro ko ba shinga d’e ringani ko é ngatsovedha na. Mungu dzá chi ngʉ tøni anziro ná kpa bbai, ringani ko b’o Mungu si ndi tsoni djo ná lo nji nari ngatsovedha na. (Ebr. 6:11, 12) Biblia ddi ko nza bbɨ ná ke na. (Azø Yakobo 5:7, 8.) Nza bbɨ ná ke adi kpakpanga nji ndi zʉ nyo ndirigoti ndi ddó dda ri djo, ro ke nzá churie nyo si o ná saa ro d’ʉ ri. Føri dho nzá bbɨ ná ke adi ngab’o ngatsovedha na, chu ndi churi ndi si nyo tso njunju ro. Føri bbai, ko adi rine ko njinjí bbo kiroho nǎ, nzá mai ko chu “ngbá dyí ma [kodhi] Bboke si si nari ro.” (Mt. 24:42) Ko adi ngab’o ngatsovedha na, chu ko churi Yova si ndi tsoni djo ná lo krʉ nji ngbà thonga ná saa na ro. Njati ko é ngatsovedha na nga ró, ko ka ko njeni nje ngab’odha dho ndirigoti dzodzo dhé ko ka ko bbá Yova bbá. Føri kina, ko ka ko di ko thí li kpadjo ka ndi bbʉ hwè ko dho ná ritsi djo. Ro, njati ko é ngatsovedha na ró, ko ka ko ve ngatso kpø mwisho djo ndirigoti ko si gøgø.​—Mik. 7:7; Mt. 24:13.

8. Ngatsovedha ká adi ko tsotso kó ngbaribbai nja ndrŭ na ko njini nari kana? (Wakolosai 3:12, 13)

⁸ Ngatsovedha adi ko tsotso kó ko kana nga é bblo nja ndrŭ na. Ri adi rili ko rr nja ndrŭ li ko li ko dyu ro lo kpa ti ná saa na. (Yak. 1:19) Godhé, ngatsovedha adi ko tsotso kó ko é ngoi na kpa na. Ri adi ko ronga b’o nzɨ ko njí lo lele ndirigoti nzɨ ko po nzá thonga ná lo bʉ ko thí bʉni ná saa na. Ndirigoti ko é ngatsovedha na ró ko nanga nzá ka ndi kani lele njati ddikpa le njí vo ka ndi vo ko thí ronga ná lo ma ró. Lo ko tae nari rɨngana, ko adi “ra anzi ko tso ko ve ko kana nari na ndirigoti ji ko nanga jini ro ko ko zø nji ko kana nari na.”​—Azø Wakolosai 3:12, 13.

9. Ngatsovedha ká ka ndi kó ko tsotso ngbaribbai ri uri ko vʉ lonanga ró? (Mezali 21:5)

⁹ Godhé, ngatsovedha na ko kʉ nari ka ndi kó ko tsotso ko vʉ lonanga bblo. Théi lo kaeni ko lu nari rɨngana, ko ka ko ba saa ko ne lonanga bblo ndiro ko chu ko ka ko njí ná lo d’e. (Azø Mezali 21:5.) Loroji na, njati rie njí ko ne ri ró ko ka ko shani ko u ya kwanza ko ba ná njí thei, nzá mai fø njí ka ndi liri ko li Yova dho ko madha bbʉ nari anziro ro. Nì mai ri kʉ føro, njati ko é ngatsovedha na ró ko ka ko ba saa ndiro ko chu njí dhi nga ká kʉ ngbaga, ri dhi ngana ká ko ka ko njí saa thɨ, ndirigoti ri ká ka ndi lø kodhó familia ma, kiroho ma na ronga ngbaribbai nari d’e. Njati ko é ngatsovedha na ró, ko nzá ka ko vʉ lonanga ro che ri.

10. Mukristo ká ka ndi é ngatsovedha na ndirigoti ndi b’o fø sifa ronga ngbaribbai?

¹⁰ Adi sala nji nja ni é ngatsovedha na bbo d’e. Ngatsovedha kʉ roho dhó tunda kana ddi ri ro. (Gal. 5:22, 23) Føri dho, ko ka ko nziri Yova tso ke bbʉ ndidhó roho takatifu ko dho ndiri kó ko tsotso ko dhǒ fø sifa d’e. Njati kodhó ngatsovedha tsu mbudha kana ró, ringani ko “rá anzi nga ko nzǐ” nari na ndiro ko ba roho takatifu ndiri kó ko tsotso ko é ngatsovedha na d’e. (Lu. 11:9, 13) Føri goti ko ka ko nziri Yova kó ko tsotso ndiro ko di lo nja ke adi lo nja nari bbai d’e. B’lo ko njí sala nari goti, ringani ko njí ko dho ka ná lo krʉ ndiro ko é ngatsovedha na krʉ ddo ró d’e. Ko di rinzi ko é ngatsovedha na ndirigoti ko di kpakpanga nji ko é ngatsovedha  na ró, fø sifa si dhidhi ko thí na ndirigoti ri si ngʉ ko dha.

11-12. Yova ká adi ngatsovedha dhǒ ngbaribbai?

¹¹ Addinga bbo Biblia nǎ loroji djo. Biblia nǎ kʉ ngatsovedha dhongʉe ná bí kʉ ná ndrŭ dhó loroji. Fø ndrŭ dhó loroji djo ko ngaddi nari ka ndi kó ko tsotso ko chu ngbaribbai ma ko ka ko dho ngatsovedha nari d’e. Fø loroji ro djo ko loti nari njí, akonja bblo pli e ngatsovedha kana ná ke Yova dhó loroji.

¹² Edeni nǎ í na Shetani shangʉe kali Yova ró dho djo ndiro Eva nanga rɨni rɨ Yova kʉ chi kʉ ná Pi ndirigoti jidha dhi Pi nari djo d’e. Kali shangʉe ndi djo ná fø ke ndi sae thei nari rɨngana, Yova dhongʉe ngatsovedha ndirigoti ke chongʉe ndi ronga tso cho dhonalo ke chungʉeri nari kʉ ringani saa da ndiro ndi dhǒ ndi kʉ ngbà ka ná Pi nari d’e. Fø lo tso ndi ve nari kana ke adi ndi ró dho nanga sangʉeni nari krʉ tso veve. Føri kina Yova adi ngab’o ngatsovedha na ndiro bí kʉ ná ndrŭ ba bati ndima ba choro nŭnŭ di ná shinga d’e. (2 Pe. 3:9, 15) Fø lo liri nari kʉ mamilioni kʉ ná ndrŭ chu ke chu. Njati ko di ngaddi Yova dhó ngatsovedha nǎ ro adi si ná faida djo ró, ri ka ndi é sʉsʉ ko b’onga kpø ke si kʉ ɨ dz’ sa ná nga djo.

13. Ká ngbaribbai Yesu dyøngʉe ndidzá baba dhó ngatsovedha kaka nari bbai? (Anja ji maddi.)

¹³ Yesu adi ndidzá Baba dhó ngatsovedha dyø kaka nari bbai, ndirigoti ke dhongʉe fø sifa dz’ djó ndi ngʉe ná saa na. Ri nga ka ndi é ngʉe sʉsʉ ke dho krʉ ddo ró ndi dhǒ fø sifa ri, pli siri ngandi ná shasha dhi kpa ma, Wafarisayo ma na laidjo. (Yoh. 8:25-27) Ro, ledzá Baba bbai Yesu lu nzɨ lo ngʉ adi kani lele ri. Ke nzɨ ngʉ adi lo ro ta nja kʉ ná ndrŭ di ndi dhudhu  ndirigoti ndi chøchø ná saa na ri. (1 Pe. 2:23) Yesu vengʉe kpakpalo tso nzá ndi nanga nunu ro. Ri kʉ føri dho i Biblia pori, ko “ddinga bbo che pli kʉ ná lo tso vengʉe chenga dhi ndrŭ dhó ro ná ke djo ri”! (Ebr. 12:2, 3) Yova dhó le tsotsokodha chulu ko maddi ko ka ko ve krʉ kʉ ná kpakpalo tso ve.

14. Ko ká ka ko ba ngbá somo Abrahamu dhó ngatsovedha nǎ ro? (Waebrania 6:15) (Anja ji maddi.)

¹⁴ Njati rie ngatso si d’ø nari ko b’o nari d’e njini nzá ri ró ká ko ka ko njiri ngbǎ? Njaro ko b’o ngatso si d’ø nari bicha b’lo. Njaro ko nanga d’o nari kʉ, ko ka ko dhe nzá mwisho d’e si ro nari. Nde, ko tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ko b’onga nì ko ngatso ve ro d’e? Akonja Abrahamu dhó loroji. Nzá Abrahamu d’engʉe nzø ro ba ro, cho 75 ke kʉ ro Yova tsongʉeni ke dho ɨ: “Ma si rili ni ngʉ bbo pli kʉ ná ndrŭ tsɨ.” (Mwa. 12:1-4) Nde, Abrahamu ká njangʉe Yova nji ndi dho ná fø tsodha njini nari nja? Ke nzá njangʉe ri njini nari krʉ ri. B’lo Abrahamu da Efrati dhi Dda djolu ndirigoti b’lo ke b’onga cho 25 ro, Abrahamu njangʉe ndidzá Isaka gøni ddù chulu nari ndirigoti b’lo cho da 60 ro kedzá ngba dzá nzø Esau ma, Yakobo ma na gøngʉeni. (Azø Waebrania 6:15.) Ro, Abrahamu nzá njangʉe ndi nǎ gø ngʉ bbo kʉ ná ndrŭ tsɨ nari ro ri ndirigoti ke nzá tsungʉe Ko ddo le ko ná Ngø na ri. Nì mai ri kʉ føro, ke ma kana kau ngʉe chøchø bbo ndi no ná ke na. (Yak. 2:23) Ndirigoti Abrahamu si ga ná saa na, ke nanga si kʉ jini bbo ke si richu ndidhó udha ma, ndidhó ngatsovedha ma na lingʉeri krʉ kʉ ná ndrŭ tsɨ ba ledha nari  dho! (Mwa. 22:18) Ko ká ba ngbá somo? Njaro nzá ko ka ko nja Yova tsoni djo ná lo njini nari krʉ ri. Ro, njati ko é ngatsovedha na Abrahamu bbai ró, Yova ka ndi bbʉ ko kobe kpadjo ndirigoti ke si ri bbʉ bbo pli ø dz’ djó.​—Mk. 10:29, 30.

15. Ko ká ka ko neri ko chu ngbá lo ro mai ddiro ko lonanga ne ná saa na?

¹⁵ Biblia tilo ngatsovedha na ngʉe ná bí kʉ ná nja ndrŭ dhó loroji djo maddi. (Yak. 5:10) Ri ka ndi é bblo ko ne lonanga fø kpa dhó loroji djo. b Loroji na, ngbà mai le d’ringʉe Daudi che na go ndi ngʉe sese ro nja ndi é Izraeli bbá Pi d’e ro, ri ngangʉeni ke b’o cho bí ndiro ndi ngʉ pi d’e. Simeoni ma, Ana ma na ngʉ adi Yova má chi ndima tøni ro Masiya si si nari ndima b’o ro. (Lu. 2:25, 36-38) Fø di ná lo ni zø ná saa na, aneri ni ba i ngadhudha goti: Addui ká kongʉe fø ke tsotso nja ndi é ngatsovedha na d’e? Ke ká bangʉe ngbá faida ngatsovedha nǎ ro? Ma ká ka ma dyø ke ngbaribbai? Føri goti ni ka ni ba faida nzá dhongʉe ngatsovedha ná ndrŭ dhó loroji djo ni lochu nari nǎ ro maddi. (1 Sa. 13:8-14) Ni ka ni dhuri ni tso: ‘Addui ká lingʉeri nzɨ kpa dho ngatsovedha? Nde, føri nǎ ro ká kpa bangʉe ngbá matokeo?’

16. Ngatso ko ve nari ká ka ndi bbʉ ngbá faida ro mai?

¹⁶ Anja ngatsovedha na le kʉ nari dhi faida. Njati ko é ngatsovedha na ró ko ka ko é hwé na ndirigoti ko ko jotso ko ro. Ngatsovedha na ko kʉ nari ka ndi liri kodhó akili ma, kodhó afya ma na é bblo. Ko é ngatsovedha na nja ndrŭ laidjo ró ko kana nga ka ndi é bblo pli kpa ma na. Føri ka ndi liri kodhó kutaniko tso gbani ddi. Njati ddikpa ke chø ko chø ró, nzɨ ko nanga kani lele nari ka ndi liri nzɨ lo gʉ ngʉ che pli. (Zb. 37:8, maelezo ya chini; Mez. 14:29) Føri djolu pli, ko é ngatsovedha na ró, ko kodhi ra nǎ Baba dyø ndirigoti ko kana nga adi ngʉ chøchø pli ke na.

17. Ri ká ngani ko vʉri ko njí addu?

¹⁷ Ngatsovedha na le kʉ ná føri kʉ bblo pli kʉ ná sifa, ko krʉ dho ndi adi faida bbʉ ro! Nga mai ri e sʉsʉ ko dho ko dhǒ ngatsovedha krʉ ddo ro ro, Yova dhó ngatsotsokodha chulu ko adi fø sifa dhǒ. Ko ø dz’ b’o ngatsovedha na nari dho, ko ka ko uri u nari kʉ, “Yova nyǒ kʉ nì ndi do nji ná ndrŭ ma, nì kedhó chi kʉ ná jidha b’o ná ndrŭ ma na djó.” (Zb. 33:18) Ko krʉ, akovʉri ko rá anzi ngatsovedha ko thó ko ro nari na.