Ni ká adi njini isɨ ndrŭ na ddiddi Yova adi rinji nari bbai nì?
KO BA pendeleo ko njínji nì tøni chi Yova dho ná bí kʉ ná isɨ ndrŭ na. Nì njínji ndirigoti nì tøni chi ná fø le-vei krʉ ko jirie ji ndirigoti ko adi mbai po kpa nji ná lo dho! a Le-djoi, aninjini kpa na bblo, chø kʉ ná lo kana ndirigoti heshima na. Ko kʉ nzá kaka ná ndrŭ nari dzá lo dho, fø ko rinji nari ka ndi si kpakpa nja saa na. Nja kʉ ná le-djoi adi hwini nja njonjo kʉ ná kpakpalo tso ró.
Nja kʉ ná ndrŭ dhi ná ngana bí kʉ ná kpetsi kpa adi njini isɨ ndrŭ na gʉna dhó hali kʉ nari bbai. Loroji na, Bolivia nǎ kʉ ná Hans ró dho kʉ ná mwangalizi pori: “Nja kʉ ná kpetsi kpa dhi ná ngana nyi adi rili kpa di njini isɨ ndrŭ na ngadhi heshima ro. Ndirigoti fø di ná kpetsi kpa uri u nari kʉ, ndima kʉ mana na bbo isɨ ndrŭ djolu ndirigoti bí ina kpa nzɨ adi njini isɨ ndrŭ na heshima na ri. Taiwan Shengxian ró dho kʉ ná muzee pori: “Ma di ná ngana bí kʉ ná kpetsi kpa adi riddi nari kʉ, isɨle nzá ka ndi bbʉ ndidhó ngaddidha ro kpetsi ke dho turusa dhi lo djo ri. Njati ddikpa kpetsi ke di loti isɨle dhó nganjadha djo ró, ke lai kpa ka ndima be ke pa.” Nja kʉ ná kpetsi kpa nzɨ adi ndima isɨ ndrŭ be nari dho pʉlʉpʉlʉ ri. Loroji na, kpa ka ndima di loti ngadhi heshima ro isɨ ndrŭ djo.
Hwè dhi lo kʉ, kpetsi kpa dho nzá ringarieni nga ndima dyø ndima dhi ná ngana kʉ ná nyi dhé ri. Isɨ ndrŭ djolu ndima nja mana na bbo ná kpetsi kpa ka ndima si ngbadhé fø lo djolu. (Efe. 4:22-24) Kpa ka ndima njí fø lo Yova dhó loroji ndima dyø nari chulu. I lo nǎ, ko si ngbaribbai ma Yova adi njini isɨ ndrŭ na nari ma, ngbaribbai le-djoi ka ndima njini isɨ ndrŭ na Yova bbai nari ma, ngbaribbai ma wazee ka ndima dho loroji heshima ndima bbʉ le-vei dho nari ma na nja.
YOVA KÁ ADI NJINI ISƗ NDRŬ NA NGBARIBBAI?
Yova dho kaka ná loroji ngbaribbai ma isɨ ndrŭ na le njini nari kana. Ke kʉ zølo dhi Baba ndirigoti ke jirie ndidzá nzø krʉ ji. (Yoh. 3:16) Ndirigoti chi tøni ná le-vei e mana na bbo ke nyǒ djó ndirigoti kpa kʉ kedzá sinzø nzø bbo ndima na mana kʉ ro. Akonja ngbá chu nǎ ma Yova adi jidha ma, heshima mana dho isɨ ndrŭ dho nari.
Ke nzɨ adi kpa nanga ro krø ri. Yova nongʉe kpetsi kpa ma, isɨ ndrŭ ma na ndi ró ji Mwa. 1:27) Ke nzá liri kpetsi kpa é akili na pli isɨ ndrŭ djolu ndirigoti ke nzɨ adi kpetsi kpa nja mana na bbo isɨ ndrŭ djolu ri. (2 Ny. 19:7) Ke nongʉe kpetsi kpa ma, isɨ ndrŭ na ddiddi kʉ ná uwezo na, føri kʉ kpa famu bbʉbbʉlo ndirigoti kpa dyø ndidhó bblo kʉ ná sifa. Føri kina Yova adi kpetsi kpa ma, isɨ ndrŭ ma na dhó udha krʉ nja ddiddi, kpa é ngab’odha na ndima si di paradiso nǎ i dz’ djó inga ndima sie pikpa ndirigoti bbakuhani ra nǎ ma ró. (2 Pe. 1:1, maelezo ya chini) Bbʉbbʉ dhé, Yova nzɨ adi isɨ ndrŭ nanga ro krø ri.
na. (Ke adi kpa rrrr. Yova adi ndi dyu li ngbaribbai ma isɨ ndrŭ ndima mbu nari ro ndirigoti kpa tso ve ná kpakpalo ro. Loroji na, ke ngʉngʉe Ana ma, Rachel ma na dhó sala goti ngʉ. (Mwa. 30:22; 1 Sa. 1:10, 11, 19, 20) Yova lingʉeri Biblia ndingʉe ná kpa ndi lo isɨ ndrŭ chu rrngʉe ná kpetsi kpa dhó loroji djo. Loroji na, Yova pongʉeri Abrahamu rr ndibbá le Sara chu. (Mwa. 21:12-14) Pi Daudi rrngʉe Abigaeli po ná lo rr. Ke njangʉeri ri kʉ Yova i cho le nja ndi tilo ndi na d’e ri. (1 Sa. 25:32-35) Yesu dyøngʉe ndidzá Baba dhó sifa kaka nari bbai ndirigoti ke ngʉ adi ngarr ndidzá mama Maria dho. (Yoh. 2:3-10) Fø loroji ridho nari kʉ, Yova adi heshima bbʉ ndirigoti ke adi isɨ ndrŭ rr li ndi li ndi dyu ro.
Ke adi ndi thí lili kpa djo. Loroji na, Yova lingʉe ndi thí Eva djo ke pongʉeri le kó dz’ lu djonga thɨdha dhi njí tsotso nari na. (Mwa. 1:28) Føri na nzá Yova dhongʉeri nari kʉ, Adamu na mana kʉ bbo le djolu ri, ro le kʉ ngatsotsokodha ndibbá ke dho. Yova lingʉe ndi thí isɨ bbanabi Debora ma, Hulda ma na djo nja ndrŭ bbʉ shauri ndidzá ndrŭ dho, føri tsungʉe ndi na lodʼi ná kpa ma, pikpa ma na. (Amu. 4:4-9; 2 Fa. 22:14-20) Njʉ maddi Yova adi ndi thí li Mukristo kʉ ná isɨle nji ndidzá njí kana ná lo djo. Chi tøni ná fø le-vei kʉ wahubiri ma, bbapainia ma, ndirigoti bbamisionere ma na. Nja ndrŭ ngatsotso kó Pidhinga dzá dza chidha dhi njí na ma, tawi nǎ dza ronga thɨdha ma. Nja ndrŭ njínji Beteli nǎ; nja ndrŭ njínji luga nanga le tu ná ngana. Fø le-vei kʉ bbo kʉ ná sødda bbai, Yova ndima zoeza ro nja ndima njí ndidzá njí d’e. (Zb. 68:11) Bbʉbbʉ dhé, Yova nzɨ adi isɨ ndrŭ nja zaifu inga nzá ka nari bbai ri.
YOVA ADI NJINI ISƗ NDRŬ NA NARI KÁ DDI NGBÁ LO NGA LE-DJOI DHO?
Le-djoi, nja ko chu ko ká njini le-vei kʉ ná Wakristo na ddiddi Yova adi njini kpa na nari bbai d’e, ringani ko ne kodhó ngaddidha ma, ko nji ná lo ma na nanga li ko li ko dyu ro. Nja ko njiri fø d’e, kodhó lo u le tsotsokodha. Ddiddi doktere ka ndi njínji machine na ndiro ndi chu ddikpa le thí ka kʉ bblo nì inga ri ka kʉ dhe na nari bbai, bblo kʉ ná kau ma, Biblia ma na ka ndi kó ko tsotso ko chu ko e na isɨ ndrŭ djo ná nganjadha ká adi Yova nyǒ tho nì inga nzɨ ma nari. Nde, ko ká ka ko njiri ngbà nja ko tsotso koni fø d’e?
Adhunga bblo kʉ ná kau tso. (Mez. 18:17) Ko ka ko dhunga nì djo ko adi ko thí li ná kau tso nì ndi e zølo ma, kiasi ma na na ro: “Ni ká riddi ma adi njini isɨ ndrŭ na ngbaribbai? Isɨ ndrŭ ká ka ndima pori ma adi heshima bbʉ ndima dho nì? Ma ka ma njí ná ddikpa lo ro ká kʉ ddi ndiro ma di njini bblo kpa na d’e?” Njati nidhó kau d’ra ni ka ni thɨ thika ná lo ró, nzɨ neri ni soni ni djó. Føri rɨngana anji mabadiliko nidhó lo u ni thɨ thika ná lo na.
Azø Mungu dzá lo. Ndiro ko chu ko ká adi njini le-vei na bblo nì ma nari d’e, Mungu dzá lo ka ndi kó ko tsotso ko ne kodhó ngaddidha ma, kodhó nyi ma na nanga. (Ebr. 4:12) Biblia ko zø nari chulu ko ka ko chulo bblo njingʉeni isɨ ndrŭ na ná kpetsi kpa djo ndirigoti nzá njingʉeri fø ná kpa djo maddi. Fø loroji na ko ka ko njínji ndiro ko chu ngbaribbai ma ko adi njini isɨ ndrŭ na nari d’e. Le-djoi dho nzá ringani ndima dzi Biblia nǎ andiko ro ddikpa nari na i ndima di lod’i isɨ ndrŭ djo ri. Føri rɨngana kpadho ringani ndima ne Biblia nǎ bí kʉ ná andiko nanga ndiro ndima nja ngbaribbai ma ndima ka ndima njini isɨ ndrŭ na nari d’e. Kpa njiri føro kpa ka ndima chu Mungu dhó nganjadha bblo isɨ ndrŭ djo. Loroji na 1 Petro 3:7 ripo nari bbai, isɨ ndrŭ dho ringani le bbʉ “heshima sʉsʉ pli kʉ ná ritsi bbai.” b Føri na mana ká kʉ isɨle dhó akili ma, uwezo ma na kʉ sese ndirigoti kpa nzá ka ndima njí lo kpetsi kpa lo nji nari bbai ri? Ri nga kʉ fø ri! Anja Petro pongʉe Wagalatia 3:26-29 nǎ ná lo, ke pongʉeri Yova vʉ isɨ ndrŭ ma, kpetsi kpa ma na krʉ nja ndima nyo pi ra nǎ d’e. Njati ko zø Mungu dzá lo ndirigoti ko dhunga kodhó bblo kʉ ná bbakua tso ró, kpa ka ndima d’ra ngbaribbai ma ko adi njini isɨ ndrŭ na nari, føro ko ka ko chu ko ká adi heshima bbʉ nì ma ko vei dho nari.
WAZEE KÁ ADI HESHIMA DHǑ LE-VEI DHO NGBARIBBAI?
Kutaniko nǎ le-djoi ka ndima chu ngbaribbai ma ndima ka ndima bbʉ heshima le-vei dho nari wazee dhó loroji ndima dyø nari chulu. Wazee ká adi heshimu bbʉ le-vei dho ngbaribbai? Akonja fø kpa adi rinji ná chu ro di.
Wazee adi le-vei má ma. Mutume Paulo kʉ bblo kʉ ná loroji wazee ka ndima dyø ndi ro. Ke ndingʉe Roma nǎ kutaniko dho ná barua nǎ ke mangʉe bí kʉ ná le-vei pʉlʉpʉlʉ. (Ro. 16:12) Addinga ngbaribbai ma fø le-vei ngʉ ndima mbu fø barua le ngʉ zø kutaniko nǎ ro nari djo di? Føri bbai, wazee adi le-vei má ma kpadhó bblo sifa ma, kpa nji Yova dho ná njí ma na djotsina. Fø lo adi le-vei tsotso kó ndima chu ngbá ngatsi ma kutaniko heshima bbʉ ndima dho nari ma, kpa ji ndima nari ma na. Kpakpa wazee le-vei li ná føri kʉ kpadhó lo u ná lo nganga nja ndima ra anzi chi ndima tøni Yova dho nari na d’e.—Mez. 15:23.
Le-vei ndima má ná saa na kpadho ringani ndima má le-vei kpa nji ná lo nganga dho. Ká addudho? Jessica ró dho kʉ ná le-ve pori: “Le-djoi pori le-ve dho ‘bblo njí’ ná føri e bbo thonga ná lo. Ro, ko nanga gʉ adi jini bbo njati le-djoi má ko ko nganga nji ná lo dho ró, føri i kʉ nzø dho ko ddiri nzɨ kpa nji fudjo njudha dhi ngana nari ma, kodhó mwanafunzi wa biblia na ko si njudha dhi ngana nari ma na.” Njati wazee di le-vei má kpa nji ná lo
nganga dho ró, føri na kpa adi ridho le-vei kʉ lazima ndirigoti kpa na mana kʉ bbo kutaniko dho.Kpa adi le-vei rrrr. Nyenyenga na kʉ ná wazee adi ri chu nari kʉ ndima dhé nzá chu lo bblo pli ri. Fø di ná wazee adi le-vei dhó ngaddidha ma ne ddi ndirigoti kpa adi kpa rr li ndima li ndima dyu ro lo kpa ti ná saa na. Fø ndima rinji nari na wazee adi le-vei li kpakpa ndirigoti kpa ma adi faida ba ri nǎ ro ddi. Ká ngbaribbai? Beteli nǎ adi njínji ná Gerardo ró dho kʉ ná muzee pori: “Le-vei dhó ngaddidha ma dhu nari adi ma tsotso kó ma njí madhó njí bblo. Fø le-vei kana bí kʉ ná ndrŭ njirie njí bicha b’lo bí kʉ ná le-djoi djolu.” Kutaniko nǎ bí kʉ ná le-vei e b’lo ndima nji painia dzá njí bicha ro, ná føri dho kpa churie ndima kʉ nǎ ná eneo nǎ ndrŭ bblo pli. Bryan ró dho kʉ ná ddikpa muzee pori: “Ko vei ka ndima bbʉ tengenezo dho ná ritsi kʉ bí ndi kʉ ro. Fø ri dzá lo dho aba faida kpa chu ná lo nǎ ro!”
Nyodyu na kʉ ná wazee nzɨ adi le-vei dhó ngaddidha be pa ri. Ká addudho? Edward ró dho kʉ ná ddikpa muzee pori “Ddikpa le-ve dhó ngaddidha ma, le chu ná lo ma na ka ndi kó le-djo tsotso ndi famu lo bblo pli ndirigoti ndi chu ngbaribbai ma nja ndrŭ ndima mbu nari.” (Mez. 1:5) Njati rie nzá ma ddikpa muzee ka ndi njinjí le-ve dhó ngaddidha na ri ró, ke ka ndi po mbai ngbà dhé le dho le chu ná lo ma, le famu ná lo ma na le d’ra ndi dho nari dho.
Kpa adi mazoezi bbʉ le-vei dho. Nyodyu dhi wazee adi rine ndima bbʉ mazoezi le-vei dho. Loroji na, kpa ka ndima ddi ngbaribbai ma le ka le ongoza lod’radha dhi njí dhi njudha nari nga le-vei dho njati b’lo ba batiso ná le-djo e nga ró. Kpa ka ndima ddi ngbaribbai ma le ka le njínji machini na nari nga kpa dho ndiro kpa thɨ njudha dhi dza ronga inga kpa njínji Pidhinga dzá dza le chi ná ngana d’e. Beteli nǎ lo djonga nja ná kpa ka ndima ddi njonjo kʉ ná njí le-ve dho føri kʉ adzá ngathɨdha ma, ngadzidha ma, mbø nanga zødha ma, ordinatere na le njínji nari ma, ru ʉdha ma, nja njí ma na. Wazee di longaddi le-vei dho nari na kpa adi ridho le-vei kaka ndirigoti kpa djo le ka le li le thí ngbà.
Bí kʉ ná le-vei adi njínji wazee ddingʉe nga ndima dho ná lo na nja ndima kó nja ndrŭ tsotso d’e. Loroji na, nja le-vei adi njínji njudha dhi dza chidha dhi ngana ndima chungʉe ná lo na, ndiri na ndima kó chʉ adi ngaba ná lo sa dhó dza ná ndrŭ tsotso d’e. Nja ndrŭ adi njínji bí ndrŭ kʉ ná ngana le lod’ra nari kana ndima bae ná ufundi na ndiri na ndima kó bi kʉ ná nja le-vei tsotso lod’radha dhi njí kana d’e. Nde, le-vei ká adi ndima mbu longaddi ndima dho ná wazee dhi lo dho ngbaribbai? Jennifer ró dho kʉ ná le-ve pori: “Pidhinga dzá dza chidha dhi njí dhi ngana ma ngʉ njínji ná saa na, fø njí djonga ngʉ nja ná le-djo bbʉngʉe mazeozi ma dho. Ke njangʉe ma ngʉ nji ná njí ndirigoti ke mangʉe ma ma. Ma jirie ke na ma njínji nari bbo ndirigoti ke kuso ma adi ma mbu mana dhi ri goti ngbà djo le ka le li le thí nari bbai.”
ISƗ NDRŬ NA LE NJINI LE-VEI BBAI NARI DHI FAIDA
Ko jirie ko vei chi tøni ná ndrŭ Yova bbai! Føri dzá akonjini kpa na ddiddi familia bbai. (1 Ti. 5:1, 2) Ko adi madha ba ndirigoti ko nanga adi jini bbo kpa kuso ko njínji nari dho. Ndirigoti ko nanga adi jini kpa di ndima mbu ji ko ji ri,, nì tsotso ko kó ri ná saa na. Vanessa pori: “Ma adi mbai po bbo ma kʉ Yova dzá bí nǎ le-djoi kʉ ná tengenezo nǎ nari dho, fø kpa adi ma li kpakpa.” Taiwan nǎ di ná le-ve pori: “Ma adi mbai po dho ná lo kʉ, Yova ma, ndidhó tengenezo ma na adi isɨ ndrŭ ma, ngbaribbai ma isɨ ndrŭ ndima mbu nari ma na nja mana na bbo nari dho. Føri adi madhó udha li kpakpa ndirigoti ri adi liri ma ba hwè bbo, ma ba pendeleo ma é Yova dzá tengenezo nǎ nari dho.”
Yova nanga adi jini bbo ndi di chi tøni ná kpetsi kpa jidha ma, heshima ma na dhǒ ndi adi ridho nari bbai isɨ ndrŭ dho nari dho! (Mez. 27:11) Scotland nǎ Benjamin ró dho kʉ ná muzee pori. “Dz’ djolu gble kʉ ná kpetsi kpa nzɨ adi heshima ro bbʉ isɨ ndrŭ dho sese maddi ri. Føri dzá kodhó Pidhinga dzá dza nǎ nzɨ ko adi riji isɨ ndrŭ mbu ndima føri.” Akonji ko dho ká ná lo krʉ ndiro ko dyø Yova heshima ma, jidha ma na ko dhǒ ko vei dho nari chulu.—Ro. 12:10.
a I lo nǎ “le-vei” le nzi nari kʉ Wakristo kʉ ná le-vei nga adzá na ni gøni ná le-vei ri.
b Nja ni chu lo bbo “chombo zaifu” nanga le tu nari djo d’e, anja 2006 nǎ Bi 5 ddo 15 dhi Dzamu dhi Munara nǎ ɨ djǒ ripo ná lo “Thamani ya ‘Chombo Dhaifu Zaidi’” ndirigoti 2005 nǎ Bi 3 ddo 1 dhi Dzamu dhi Munara nǎ ɨ djǒ ripo ná lo “Mwongozo Wenye Hekima kwa Wenzi wa Ndoa.”