Skip to content

Skip to table of contents

LONGANEDHA DHI RI 45

Ni ba pendeleo ni bbʉ madha Yova dhó kiroho nǎ hekalu nǎ nari anja mana na bbo

Ni ba pendeleo ni bbʉ madha Yova dhó kiroho nǎ hekalu nǎ nari anja mana na bbo

“Abbʉ madha ra ma, dz’ ma na nji ná ke dho.”​—UFU. 14:7.

DYI 93 Bariki Mikutano Yetu

RI NǍ LE SI CHU NÁ LO a

1. Ddikpa malaika ká ripo ngbǎ ndirigoti fø lo na mana ká kʉ addu ko dho?

 NJATI ddikpa malaika jiri ndi tilo ni na ró, ká ni ka ni jiri ni rr ke po ná lo ddi? Bbʉbbʉ dhé, njʉ ddikpa malaika adi loti “krʉ kʉ ná ndrŭ tsɨ ma, krʉ ndrŭ bbu ma, krʉ luga ma, krʉ ndrŭ ma na dho.” Ke ká ripo ngbǎ? “Aninji Mungu do ndirigoti anibbʉ kadha ke dho . . . Anibbʉ madha ra ma, dz’ ma na nji ná ke dho.” (Ufu. 14:6, 7) Ri kʉ bbʉbbʉ Mungu Yova ddiro dho dhé ringani krʉ kʉ ná ndrŭ bbʉ madha ri. Ko ka ko po mbai bbo ko ba bbò pendeleo ko bbʉ madha ke dho kiroho nǎ bbò hekalu nǎ nari dho!

2. Yova dhó kiroho nǎ hekalu ká kʉ addu? (Anja ɨ djǒ ripo ná kisanduku maddi  “Kiroho nǎ hekalu.”)

2 Kiroho nǎ bbò hekalu ká kʉ addu ndirigoti ko ká ka ko ba ri djó lo nanga tu ná lo ngbaga? Kiroho nǎ hekalu nga kʉ dza nganga ri. Ri kʉ Yova lø ná chu ndiro le bbʉ Yesu dzá le ødha dhi be ró dyʉ ndi ná ngbà tso uni ná ibada d’e. Mutume Paulo tungʉe fø lo nanga bbo ndidhó barua nǎ Yudea nǎ ngʉ di karne ya kwanza nǎ ná Wakristo dho. b

3-4. Yudea nǎ Waebrania ngʉe ná Wakristo djo ká Paulo ngʉe ngbá ngaddidha na ndirigoti ke ká kongʉe kpa tsotso ngbaribbai?

3 Paulo ká ndingʉe barua addudho Yudea nǎ ngʉ di ná Wakristo dho? Ri njani nari kʉ fø lo ke ndingʉe dho ná lo kʉ aro nari bbai. Ya Kwanza, ke ngʉ riji ndi li kpa kpakpa. Wakristo kpa ngʉ nari njí, kpa kana bí kʉ ná kpa ngʉe Wayaudi bbá dini nǎ. Njaro anziro kpa ngʉe nǎ ná dini nǎ bbobbonga ngʉ kpa be pá kpa ngʉ Wakristo nari dho. Ká addudho? Dhonalo Wakristo dhó nga ngʉe madha ndima ka ndima bbʉ nǎ ná hekalu ma, Mungu dho ndima ka ndima bbʉ bbʉdha djó ná mazabahu ma na ro ri, ndirigoti kpa tsotso ka ndi kóe ná bbakuhani ro ma nga ddi ngʉe ri. Fø lo ka ndi bʉe Kristo unakpa thí bʉ ndirigoti føri ka ndi lieri kpadhó udha djødjø. (Ebr. 2:1; 3:12, 14) Njaro kpa kana nja kpa ka ndima ddieri ndima ngʉngʉ Wayaudi dhó dini na.

4 Ya pili, Paulo d’rangʉeri Waebrania kʉ ná fø Wakristo dho kpa njí kpakpanga ndiro kpa famu ø mafundisho inga li tso o ná mafundisho, føri kʉ Mungu dzá lo nǎ kʉ ná “kpakpa nyo.” (Ebr. 5:11-14) Kpa kana nja kpa ngʉe go ndima njínji Musa dhó Sheria na ro. Ro, Paulo d’rangʉeri nari kʉ Sheria nzingʉe le bbʉ ná fø bbʉdha nzá ka ndi sa ndrŭ dhi chenga ro krʉ ri. Ri kʉ fø lo dho i le li Sheria “nga kotɨ” ri. Føro Paulo ngangʉe li tso o ná mafundisho ddidha tso kpa dho. Ke nongʉe “bblo kʉ ná ngab’odha” nga kpa dho Yesu dhó le ødha dhi be ró ndi dyʉ ndi ro, nari ka ndi koe kpa tsotso ndima ndrini “chøchø Mungu ro.”​—Ebr. 7:18, 19.

5. Ri ká ngani ko famu ngbá lo Waebrania dzá buku nǎ ro ndirigoti addudho?

5 Paulo d’rangʉeri Waebrania kʉ ná ndi djoi Wakristo dho nari kʉ, kpadjo kpa bbʉ Mungu dho ná madha kʉ bblo pli Wayaudi bbá dini nǎ kpa ngʉ bbʉ ke dho ná ri djolu. Wayaudi ngʉ madha bbʉ Sheria nzingʉeri nari bbai ná føri ngʉe “gosi si ná ritsi njínji (kivuli), ro bbʉbbʉ kʉ ná lo ngʉe Kristo.” (Kol. 2:17) Ritsi njínji nga kʉ ritsi nganga ri. Føri bbai Wayaudi ngʉ adi madha bbʉ Mungu dho anziro ná chu ngʉe ritsi njínji bbai dhonalo bblo kpa ka ndima bbʉe madha ke dho ná chu ngʉe go ndi si ro. Ringani ko famu Yova lø ndiro kodhi chenga zø njini d’e ná chu bblo ndiro ko bbʉ ke dho ná madha tso uni u d’e. Kpadjo akoddi “ritsi njínji” (drrdrr Wayaudi ngʉ adi madha bbʉ ná chu) “bbʉbbʉ kʉ ná lo” na (Wakristo Mungu má ná chu), Waebrania dzá buku tu ri nanga nari bbai. Fø ko njiri ró ko ka ko famu kiroho nǎ hekalu ndirigoti ngbaribbai ma ri lø ko ronga nari bblo.

TABENAKULO

6. Tabenakulo dzá njí ká ngʉe addu?

6 Wayaudi ngʉ adi madha bbʉ ná chu. Paulo tingʉe lo cho 1512 na Y.G.N. Musa lingʉe ná tabenakulo ró ro. (Anja karte “Wayaudi ngʉ adi madha bbʉ ná chu​—Wakristo adi madha bbʉ ná chu.”) Tabenakulo le ngʉ adi pɨ ru dza (hema) bbai, nari na Waizraeli ngʉ adi tsɨ nja ngana ro nja ngana. Føri na kpa njingʉe njí chøchø cho 500 kpø hekalu rangʉe chini Yerusalemu na ná nga djo. (Kut. 25:8, 9; Hes. 9:22) Fø “njudha dhi ru dza” ngʉe Waizraeli ngʉ adi ndima tso nju ná nga ndiro ndima kana nga é chøchø Mungu na ndirigoti ndima bbʉ bbʉdha ma, madha ma na ke dho d’e. (Kut. 29:43-46) Nì mai ri kʉ føro, tabenakulo ngʉ bbo na mana sie Wakristo dho ná lo dhǒ.

7. Kiroho nǎ hekalu tso ká ngangʉeni ngbá saa na?

7 Wakristo adi madha bbʉ ná chu. Drrdrr tabenakulo ngʉe “ra nǎ ritsi njínji,” ndirigoti ri ngʉ Yova dhó kiroho nǎ bbò hekalu dhǒ. Paulo pongʉeri “fø ru dza [inga, tabenakulo] kʉ kpadjo saa dho kʉ ná loroji.” (Ebr. 8:5; 9:9) Fø lo ke ngʉ ndi Wayaudi dho ná saa na, kiroho nǎ hekalu ngʉe nì ndi kʉ ro. Ri tso ngangʉeni cho 29 na Y.G.G. Fø cho nǎ i Yesu bangʉe batiso, ke le d’ringʉe ché na roho takatifu chulu ndirigoti ke ngangʉe njí njidha tso Yova dho “bbò pli kʉ ná kuhani” ndi kʉ ro kiroho nǎ hekalu nǎ. c​—Ebr. 4:14; Mdo. 10:37, 38.

BBÒ KUHANI

8-9. Waebrania 7:23-27 ridho nari bbai, Waizraeli bbá bbobbo bbakunani ma kana ká kʉ ngbá njonjonga Bbò pli kʉ ná Kuhani Yesu Kristo na?

8 Wayaudi ngʉ adi madha bbʉ ná chu. Bbò kuhani ngʉ adi dhoni ndrŭ rɨngana Mungu nji. Waizraeli bbá ya kwanza bbò kuhani Aruni Yova lingʉe tabenakulo dhi fete le njingʉe ná saa na. Nì mai ri kʉ føro, Paulo pongʉeri nari bbai, “bbò kuhani dzá njí njingʉe ná kpa ngʉe bí, nja ke goti le ngʉ adi nja ke li dhonalo dhe ngʉ adi rili nzɨ kpa ra anzi ndima dhó njí njidha na.” d (Azø Waebrania 7:23-27.) Ndirigoti fø bbakuhani ngʉe nzá kaka ná kpa nari dho, ringangʉeni kpa di bbʉdha bbʉ ndima nganga dhi chenga dho maddi. Waizraeli bbá ngʉe ná bbakuhani ma kana kʉ njonjonga bbo, Bbò pli kʉ ná Kuhani Yesu Kristo na.

9 Wakristo adi madha bbʉ ná chu. Kodhi bbò kuhani Yesu Kristo kʉ “bbʉbbʉ hema nǎ . . . njínji ná ke, Yova li ndi ro, nga ndrŭ li ndi ro ri.” (Ebr. 8:1, 2) Paulo d’rangʉeri nari kʉ “[Yesu] adi di shi theinga dho nari dho, ke thí ro nzá d’i ndrŭ ka ndima ø kuhani dhi njí djó ro ri.” Paulo ndringʉeri ki Yesu “ró nga kʉ muchafu ro ri, ke le tungʉe tu chenga dhi ndrŭ ró ro” ndirigoti njonjo Waizraeli bbá bbakuhani ró ro, “ke dho nzá ringani ndi bbʉ bbʉdha ro krʉ ddo ró” ndidhó chenga djotsina ri. Kpadjo akonja Wayaudi dhó saa na ngʉe ná mazabahu ma, bbʉdha ma na kana njonjonga Wakristo dhó saa na kʉ nari na.

MAZABAHU NDIRIGOTI BBɄDHA

10. Kuivre dhi mazabahu djó le ngʉ adi bɨ ná bbʉdha ká ngʉ ngbá lo dhǒ?

10 Wayaudi ngʉ adi madha bbʉ ná chu. Tabenakulo na le tsu ná dzaitso ró ngʉe kuivre dhi mazabahu nari djó le ngʉ adi zǎ bbʉ bbʉdha Yova dho. (Kut. 27:1,  2; 40:29) Nì mai ri kʉ føro, fø bbʉdha nzá ka ndi sae ndrŭ dhó chenga ro krʉ ri. (Ebr. 10:1-4) Krʉ saa ró le zǎ dhi bbʉdha bbʉ Tabenakulo nǎ, ná føri na le ngʉ adi krʉ na le si ndrŭ dhó chenga sa ná bbʉdha dhǒ.

11. Yesu ká bbʉngʉe ndi bbʉdha ngbá mazabahu djó? (Waebrania 10:5-7, 10)

11 Wakristo adi madha bbʉ ná chu. Yesu chungʉeri nari kʉ ndi Yova cho dz’ djo ndiro ndi bbʉ ndidzá shinga le ødha dhi be ndrŭ djotsina d’e. (Mt. 20:28) Føri dho, batiso Yesu bangʉe ná saa na ke dhongʉeri ndi ndiro nari kʉ, ndi jiri ngbà ndi njí Yova ji ná lo. (Yoh. 6:38; Gal. 1:4) Yesu bbʉngʉe ndidzá shinga djó nari nga ngʉe mazabahu nganga ri, ro ringʉ dhǒ nari kʉ Mungu “ji ná lo.” Yova ji ná lo ngʉe ndidhi Dduna bbʉ ndidzá kaka ná shinga dz’ djó ke ngʉe ro. Yesu bbʉngʉe ndidzá shinga “ddikpa ina theinga dho”, ndiri tsi ngbà u Kristo ná ndrŭ dhó chenga djonga tso theinga dho d’e. (Azø Waebrania 10:5-7, 10.) Godhé, akotilo Tabenakulo nǎ ngʉe ná njonjo kʉ ná ritsi na mana djo.

TAKATIFU NDIRIGOTI BBO PLI KɄ TAKATIFU NÁ NGA

12. Tabenakulo nǎ njonjo kʉ ná chumba na ká ie ma ngʉ adi tsu?

12 Wayaudi ngʉ adi madha bbʉ ná chu. Luti le chingʉe Yerusalemu na ná Tabenakulo ma, hekalu ma na nanga dingʉe ddiddi. Ri nǎ chumba ngʉe aro, “Takatifu kʉ ná nga” ndirigoti “Bbo pli kʉ Takatifu ná nga” ná fø nga nanga le ndongʉe rido na. (Ebr. 9:2-5; Kut. 26:31-33) Takatifu kʉ ná nga nǎ ngʉe tala le li djo ná or na le thɨ ná no ma, uvumba le bɨ djó ná mazabahu ma, Mungu nji le li ná mukati dhi meza ma na. “Ché na le d’ri ná bbakuhani” tso dhé ungʉeni ndima tsu takatifu kʉ ná nga na ndiro ndima njí ndima dhó bbʉni ná takatifu kʉ ná njí d’e. (Hes. 3:3, 7, 10) Bbo pli kʉ Takatifu ná nga nǎ ngʉe or na le thɨngʉe ná koddo dhi sanduku, ná føri ngʉ adi Yova kʉ nì føga nari dhǒ. (Kut. 25:21, 22) Bbò kuhani dho dhé ritso ungʉeni ndi tsu bbo pli kʉ takatifu ná nga na rido tselu cho ddi kana ddikpa ina, chenga djonga tso le tsi ná dyí. (Law. 16:2, 17) Krʉ cho ró ke ngʉ adi tsu ndi thó thi zǎ ró ju na ndiro ndi tsi ndi nganga dhó chenga ma, nja ndrŭ krʉ dhó chenga djonga tso maddi d’e. Luti, roho takatifu chulu Yova tungʉe Tabenakulo nǎ ngʉe ná njonjo kʉ ná ritsi na mana pʉlʉpʉlʉ.​—Ebr. 9:6-8.

13. Tabenakulo nǎ Takatifu kʉ ná nga ma, Bbò pli kʉ takatifu ná nga ma na ká ngbá lo dhǒ Wakristo adi bbʉ ná madha kana?

13 Wakristo adi madha bbʉ ná chu. Yesu una sese dhó hesabu kʉ ná kpa le d’ringʉe roho takatifu chulu ché na ndirigoti kpa kana kʉ pekee kʉ ná kau Yova na. Fø 144 000 kʉ ná kpa sie bbakuhani Yesu ma na ra nǎ. (Ufu. 1:6; 14:1) Tabenakulo nǎ Takatifu kʉ ná nga dhǒ nari kʉ, kpa le vʉ ndima é Mungu dzá kiroho nǎ nzø go ndima kʉ i dz’ djó ro nari. (Ro. 8:15-17) Tabenakulo nǎ bbo pli kʉ Takatifu ná nga dhǒ nari kʉ ra nǎ nga, Yova adi di ná nga. Takatifu kʉ ná nga ma kana nga ndo bbo pli kʉ takatifu ná nga na ná “rido” dhǒ nari kʉ dz’ djó Yesu ngʉe ro ke ngʉe na ná le ndí, fø le ndí na nzá ke ro ka ndi tsue ra na, ndi é Bbò Kuhani kiroho nǎ hekalu nǎ ri. Yesu bbʉngʉe ndi ndí bbʉdha ndrŭ djotsina ná føri na ke klongʉe ra nǎ shinga badha dhi chu tso ché na le d’ri ná Wakristo krʉ dho. Kpa dho maddi ringani ndima bbá ndima ndí nganga bbá ndiro ndima ba ndima kobe ra na d’e. (Ebr. 10:19, 20; 1 Ko. 15:50) Yesu dhe nari goti, ke tsungʉe kiroho nǎ hekalu nǎ bbo pli kʉ takatifu ná nga na ndirigoti ché na le d’ri ná kpa krʉ adi ra ke dhi ngana.

14. Waebrania 9:12, 24-26 ridho nari bbai, Wakristo adi madha bbʉ kiroho nǎ hekalu nǎ ná chu ká kʉ bblo pli addudho Waizraeli ngʉ adi Yova má nǎ ná chu djolu?

14 Kpadjo ko ka ko nja le ødha dhi be ma, Yesu dhó kuhani dzá njí ma na chulu Yova kpe tsetse ná ibada dho ná chu kʉ bblo pli nari pʉlʉpʉlʉ. Waizraeli bbá bbò kuhani ngʉ adi tsu ndrŭ thɨ ná bbo pli kʉ takatifu ná nga na zǎ ju ndi ra bbʉ bbʉdha nari na, ro Yesu tsungʉe “ra nganga na,” krʉ kʉ ná nga djolu kʉ takatifu ná nga na, Yova nji. Føga ke dhongʉe ndidzá kaka ná shinga dhi valere ko djotsina “ndiro ndi sa chenga ndi nganga ndi bbʉ bbʉdha nari chulu d’e.” (Azø Waebrania 9:12, 24-26.) Yesu bbʉ ndi ndí nganga bbʉdha nari chulu ke sa chenga theinga dho. Luti ko si rinja nari bbai, rie ko kʉ ngab’odha na ko si di ra nǎ ma, dz’ djó ma ri ró, ko krʉ dho ri ka ndi kaka ko bbʉ madha Yova dho kiroho nǎ hekalu nǎ.

BBAIDJÓ NGA

15. Tabenakulo nǎ bbaidjó ká ie ma ngʉ adi njínji?

15 Wayaudi ngʉ adi madha bbʉ ná chu. Tabenakulo nǎ ngʉe ddikpa bbaidjó nga, ná fønga ronga tso le d’engʉe lubba na, ndirigoti føga bbakuhani ngʉ adi ndima dhona bbʉni ná njí nji. Fø bbaidjó ngʉe bbʉdha le ngʉ adi bɨ djó ná kuivre dhi mazabahu ma, takatifu kʉ ná njí njidha dho bbakuhani tsu nari njí kpa ngʉ adi dda gbó djó ná base ma na. (Kut. 30:17-20; 40:6-8) Nì mai ri kʉ føro, luti le chingʉe ná hekalu nǎ ngʉe nga kʉ bbakuhani ná ndrŭ tøni ná nga maddi arugu ro kʉ ná bbaidjó ndiro ndima má Mungu d’e.

16. Kiroho nǎ hekalu nǎ njonjo kʉ ná bbaidjó ká ie ma adi njínji?

16 Wakristo adi madha bbʉ ná chu. Ché na le d’ri ná Wakristo si ra njínji bbakuhani ndima kʉ ro ra na Yesu ma na nari njí, kpa adi njínji dz’ djó chi ndima tøni ro atsiro kʉ ná bbaidjó kiroho nǎ hekalu nǎ. Dda ngʉe djó ná bbò base bbo na mana kʉ ná lo ngano kpa dho ndirigoti krʉ kʉ ná Wakristo dho ndiro kpa é tse ndima tse ndima dhó nyi ró ndirigoti kiroho nǎ ro d’e. Nde, Yesu djoi ché na le d’ri ná kpa tsotso adi kó chi ndima tøni ro ná “birobiro kʉ ná ndrŭ” ká adi Yova má ngbaga? Mutume Yohana njangʉe kpa “pi dhi kiti njí ndima tøni ro,” ná føri le ddi na nari kʉ dz’ djó hekalu nǎ arugu ro kʉ ná bbaidjo nga “ná fønga na kpa adi tsetse ná madha bbʉ [Mungu] dho dyina ma, kuna ma kedzá hekalu nǎ.” (Ufu. 7:9, 13-15) Ko nanga jini bbo Yova lø bbo na mana kʉ ná chu ndiro ko bbʉ madha ndi dho ndidzá kiroho nǎ bbò hekalu nǎ nari dho!

KO BA PENDELEO KO BBɄ MADHA YOVA DHO

17. Ko ká ba pendeleo ko bbʉ ngbá bbʉdha Yova dho?

17 Njʉ krʉ kʉ ná Wakristo ba pendeleo ndima bbʉ madha Yova dho ndima dhó saa ma, ndima dhó kpakpanga ma, ndima dhó mali ma na chulu nja ndima njinjí ke dho d’e. Mutume Paulo pongʉeri Wayaudi ngʉe ná Wakristo dho nari bbai “krʉ ddo ró ko ka ko bbʉ madha dhi bbʉdha Mungu dho, føri kʉ le tso ddʉ djó tunda, ndrŭ kpari nyǒ njí ndi ke ró dho d’ra ro.” (Ebr. 13:15) Ko ka ko dhǒ ko nanga jini ngbà ko ba pendeleo ko bbʉ madha Yova dho nari dho nari, ko dho ka ná lo ko nji krʉ kedzá njí kana nari chulu.

18. Waebrania 10:22-25 ridho nari bbai, nzá ringani ko be pá nari ká kʉ ngbá lo ndirigoti ri ká ngani nzɨ ko vi ngbá lo nga?

18 Azø Waebrania 10:22-25. Paulo ndingʉe Waebrania dho ná barua dzá mwisho nǎ ke d’rangʉe nzá ringani ko be pá Yova ko má nari kana ná lo. Føri i kʉ Yova ro ko ko ndri sala chulu nari ma, nja ndrŭ dho ko lod’ra nari ma, ddinga ko njuni nari ma, kpakpa ko ko li ko kana nari ma na “ddiddi [ko] rinja [Yova] dhó ddo si chøchø nari bbai.” Chøchø le si Ufunuo dzá buku nǎ kʉ ná lo dzá mwisho na ná ngana Yova dhó malaika pori: “Ama Mungu!” (Ufu. 19:10; 22:9) Ke pongʉe fø lo aro ina ndiro ndi dhǒ ngbá ngatsi ma fø lo na mana kʉ bbo nari d’e. Nzɨ ko vi li tso o ná fø bbʉbbʉlo nga Yova dhó kiroho nǎ bbò hekalu djo ndi tilo ro ndirigoti akoba hwè ko ba pendeleo ko má kodhi bbò Mungu nari dho!

DYI 88 Addi nidzá chu nga ma dho

a Mungu dzá lo nǎ li tso o ná mafundisho kana ddikpa ri kʉ Yova dhó kiroho nǎ bbò hekalu. Nde, fø hekalu ká kʉ addu? I lo si fø hekalu djo Waebrania dzá buku dho ná njonjo kʉ ná lo dho. I lo si ni tsotso ko ni nanga jini bbo ni ba pendeleo ni bbʉ madha Yova dho d’e nari dho.

b Ndiro ni nja Waebrania dzá buku nǎ kʉ ná lo ro d’e, anja video Utangulizi wa Kitabu cha Waebrania jw.org djó.

c Waebrania kʉ Kigiriki nǎ maandiko ya Kikristo kana tilo Yesu kʉ bbò Kuhani nari djo ná ddikpa dhé kʉ ná buku.

d Ddikpa lo dhori nari kʉ, ri njani Yerusalemu bangʉe sadha cho 70 na Y.G.G. nari ngʉe b’lo bbakuhani øngʉe ndima nanga chøchø 84 hekalu na nari bbai.

f Anja kisanduku “Jinsi Roho Ilivyofunua Maana ya Hekalu la Kiroho” Bi 7 ddo 15, 2010 nǎ Dzamu dhi Munara nǎ paje 22 djó.