1-2. Ri ká ngani ko njí addu ø dz’ ko b’o nari kana?

 KO ADI mbai po bbo Yova dho ke tsoni ndi si che kʉ ná i dz’ thika ø chølo dhi ø dz’ na nari dho. (2 Pe. 3:13) Nzá mai ko chu ngbá saa djo ma fø ø dz’ si si nari ro, njʉ ko nja dz’ djó ná lo ri dhǒ nari kʉ ø dz’ si si ná ddo kʉ chøchø.​—Mt. 24:32-34, 36; Mdo. 1:7.

² Fø lo ko b’o nari kana, rie cho thɨ ma ko nji bbʉbbʉlo kana ri ró, ko krʉ dho ringani ko li kodhó udha kpakpa dhé fø tsodha djo. Ká addudho? Dhonalo kpakpa kʉ ná udha ka ndi djødjø maddi. Bbʉbbʉ dhé, mutume Paulo pongʉeri nga ledhó udha kʉ ná føri kʉ “tse adi ko lø ná chenga.” (Ebr. 12:1) Ndiro nzɨ kodhó udha djødjø ró, ringani ko di ngaddi krʉ saa ró ø dz’ kʉ chøchø nari dhǒ ná lo djo.​—Ebr. 11:1.

3. I lo nǎ ká ko si loti addu djo?

³ I lo nǎ, ko si Yova nji ø dz’ djo ná tsodha djo ko ka ko li kodhó udha kpakpa lú ná gbo kʉ ná chu nja: (1) le ødha dhi be djo ko ngaddi nari chulu, (2) Yova dhó kpakpanga djo ko ngaddi nari chulu, ndirigoti (3) chøchø ka ndi ngʉ ko kana nga Yova na ná lo ko nji nari chulu. Føri goti ko si ngbaribbai ma Habakuki dho Yova d’rangʉe ná lo ka ndi li kodhó udha kpakpa njʉ nari nja. Ya kwanza, akonja kodhó udha ringani ko li kpakpa ø dz’ dhi tsodha djo dho ná lo ro di.

KPAKPA RINGANI KODHÓ UDHA É DHO NÁ LO

4. Ri ká ngbá lo nangavʉdha i riu kodhó udha é kpakpa ri?

⁴ Krʉ ddo ró, ko adi kpakpa ringani kodhó udha é dho  ná lo nanga vʉ. Fø lo nangavʉdha tsu ndi nǎ nari kʉ, kodhó bbakau ma, ko nyǒ ko djé na ná ritsi ma, darasa ma, ndoa ma, nzø ma, le ndí ronga dhi njí ma na. Ringani ko di ridhu ko tsó, ‘Ma nanga vʉ ná lo ká ma churi i dz’ si sani sa ndirigoti Mungu si ri thika ø ndidhó ø dz’ na karrnga goti nari i dhǒ nì? Inga ma ka adi njini nzá u choro nŭnŭ di ná shinga kʉ nì nari ná ndrŭ adi njini nari bbai?’ (Mt. 6:19, 20; Lu. 12:16-21) Njati ko li kodhó udha kpakpa karrnga goti si si ná ø dz’ djo ró, ko si lonanga vʉ bblo.

5-6. Kpakpalo dhi saa djo ká kodhó lo adi kpakpa kʉ ná udha u addudho? Abbʉ loroji.

⁵ Ko krʉ adi bani kpakpa ringani kodhó udha é dho ná lo na. Njaro ko ka ko é nzadha ma, nzɨ sini ná dhe ma, inga bʉ dho ko thí ka ndi bʉni ná nja lo ma na tso ró ko hwini ro. Ya kwanza, ko ka ko ddiri nari kʉ, ko ka ko ve fø kpakpalo tso ngbà. Ro, bí ina fø di ná kpakpalo nzɨ adi sini tse ri. Føri dzá lo dho ringani kodhó udha é kpakpa nja ko ve ri tso ndirigoti ko ra anzi hwè na ko njínji Yova dho nari na d’e.​—Ro. 12:12; 1 Pe. 1:6, 7.

⁶ Kpakpalo na ko bani ná saa na ko ka ko ddiri nari kʉ, Yova dhó ø dz’ ro nzá ka ndi si ri. Ro, føri na mana ká kʉ kodhó udha djødjø? Ri nga ka ndi é fø dhé ri. Addinga i loroji djo di. Bbo grì o ná saa djo ko ka ko ddiri nari kʉ, dyi dhi saa ro nzá ka ndi si ri. Nì mai ri kʉ føro, dyi dhi saa ka ndi ve si si dhé. Føri bbai, bbo ko thí bʉni ná saa djo ko ka ko ddiri nari kʉ, ø dz’ ro nzá ka ndi si ri. Ro, njati kodhó udha é kpakpa ró, ko ka ko uri u nari kʉ Mungu tsoni djo ná lo si njini nji dhé. (Zb. 94:3, 14, 15; Ebr. 6:17-19) Føri ko chu nari ka ndi liri, ko li Yova dho ko madha bbʉ nari anziro kodhó maisha nǎ.

7. Ri ká ngani ko b’o ko ronga ngbá ngaddidha ró?

⁷ Føri kina kodhó lo kpakpa kʉ ná udha u nja ko njí lod’radha dhi njí d’e. Lo ko d’ra dho ná bí kʉ ná ndrŭ adi riddi nari kʉ, Mungu dhó ø dz’ djo tilo ná “hwè dhi lo-i” ro nga kʉ bbʉbbʉ ri. (Mt. 24:14; Eze. 33:32) Ro, ringani ko di krr ndiro nzɨ ko nanga di rɨni Yova ddi ko dho ná lo djo fø ndrŭ bbai ró. Nja ko b’o ko ronga fø lo ró d’e, ringani ko li kodhó udha kpakpa. Akonja fø lo ko ka ko njí lú ná gbo kʉ ná chu di.

LE ØDHA DHI BE DJO KO NGADDI NARI

8-9. Le ødha dhi be djo ko ngaddi nari ká adi kodhó udha li kpakpa ngbaribbai?

⁸ Ko ka ko li kodhó udha kpakpa nǎ ná ddikpa chu kʉ le ødha dhi be djo ko ngaddi nari. Le ødha dhi be adi rili ko uri nari kʉ Mungu tsoni djo ná lo krʉ si njini nji. Njati ko di ngaddi li ko li ko dyu ro le ødha dhi be ká Mungu bbʉngʉe addudho nari ma, ri na mana ká kʉ addu ma nari ma na djo ró, ko adi kodhó udha li kpakpa Mungu nji ø dz’ ma, choro nŭnŭ di ná shinga ma na djo ná tsodha djo. Fø ká ko ka ko pori addudho?

⁹ Le ødha dhi be na mana ká kʉ addu? Yova chongʉe ndidzá bbo ndi ji ná ya kwanza Ngba ndi si gøni i dz’ djo kaka na ke d’e. Dz’ djó ndi ngʉe ná saa na, Yesu vengʉe kpakpalo krʉ tso ve. Føri goti ke nzangʉeni ndirigoti ke dhengʉe bbo dro o ná dhe dho. Yova bbʉngʉe bbo ró dzi kʉ ná ritsi ko dho! Kodhi ji dhi Mungu nzá ka ndi bbaeri ro Addù ndi nzani ndiro ko ba bblo kʉ ná shinga sese ddo dho dhé ri. (Yoh. 3:16; 1 Pe. 1:18, 19) Yova  bbʉngʉe bbo ro dzi kʉ ná ritsi ko dho nari dho, ke si rili ri kaka ko ba choro nŭnŭ di ná shinga ø dz’ djo.

MUNGU DHÓ KPAKPANGA DJO KO NGADDI NARI

10. Waefeso 3:20 ripo nari bbai, Yova dho ká ri ka ndi kaka ndi njí addu?

¹⁰ Ya pili, ko ka ko li kodhó udha kpakpa Yova dhó kpakpanga djo ko ngaddi nari chulu. Ke kʉ kpakpanga na ndi njí ndi tsoni djo ná ritsi krʉ njí. Bbʉbbʉ dhé, ke tsoni ndi si choro nŭnŭ di ná shinga bbʉ ko dho ø dz’ djó, ná føri ka ndi njani bí kʉ ná ndrŭ dho nzá ka ndi njini nari bbai. Ro, bí ina Yova adi tsoni djo ná ri kʉ nzá ro ndrŭ ka ndima njí ná ritsi. Ke ka ndi nji fø ri nji, dhonalo ke kʉ Ritsi krʉ na ka ná Mungu. (Yob. 42:2; Mk. 10:27) Føri dzá lo dho ko nanga ro nzá ka ndi rɨni, ke tsoni ké ka ndi ke le nanga ná ritsi djo nari dho ri!​—Azø Waefeso 3:20.

11. Abbʉ Yova tsongʉeni djo ná ké ka ndi ke le nanga ná lo kana ddikpa loroji ro. (Anja ɨ djǒ ripo ná kisanduku “ Ké ka ndi ke le nanga ná nji njingʉeni ná tsodha.”)

¹¹ Addinga drrdrr djo Yova tsongʉeni ná nzá ka ndi njini nari bbai ngʉ njani ná lo djo di. Ke pongʉeri Abrahamu ma, Sara ma na dho kpa si kpetsi ngba ba ndima dhó ngó djó. (Mwa. 17:15-17) Føri kina ke pongʉeri Abrahamu dho ke nǎ gø dho Kanaani si che. Cho bí Abrahamu nǎ gø nji Misri nǎ no tse nǎ nari kana, fø tsodha ka ndi njangʉeni nzá ka ndi njini nari bbai. Ro, ri vengʉe ra njini nji dhé. Luti, Yova d’rangʉeri Elizabeti sie ngba ba nì mai ndi ngʉe ngó ro. Føri kina nzá Maria ro d’engʉe ddo kpetsi ke na ro, ke pongʉeri Maria sie ndi nganga dzá ngba gø, ná føri na ke lingʉeri cho bí ndi njingʉe Edeni nǎ ná tsodha njini!​—Mwa. 3:15.

12. Yoshua 23:14 ma, Isaya 55:10, 11 ma na ká addu po ko dho Yova dhó kpakpanga djo?

¹² Ko di ngaddi Yova njingʉe ná tsodha ma, ngbaribbai ma ke njingʉe ri ró njí nari ma na djo ró, fø chulu ko adi ke kʉ kpakpanga na bbo nari famu. Føro kodhó udha si ngʉ kpakpa ø dz’ djo ke nji ná tsodha djo. (Azø Yoshua 23:14; Isaya 55:10, 11.) Føri adi ko tayarisha bblo nja ko kó nja ndrŭ tsotso kpa famu ø dz’ djo Mungu nji ná tsodha nga kʉ nyǒ le nyo ri nari d’e. Yova nganga pori ø ra ma, ø dz’ ma na djo ɨ: “Fø lo kaka le u ndi u ndirigoti ri kʉ bbʉbbʉ.”​—Ufu. 21:1, 5.

ADI CHØCHØ DHO NI KANA NGA KA NDI NGɄ YOVA NA NÁ RITSI NJI

13. Kutaniko nǎ njudha ká ka ndi li kodhó udha kpakpa ngbaribbai? Aturinga.

¹³ Ya tatu, ko ka ko ngʉ kodhó udha kpakpa lú ná chu kʉ, chøchø ka ndi ngʉ ko kana nga Yova na ná ritsi ko nji nari. Loroji na, addinga ngbaribbai ma ko adi faida ba kodhó kutaniko nǎ ko adi nji ná njudha nǎ ro nari djo di. Cho bí kana nji krʉ saa ró le nji ná njonjo njí ná le-ve Anna pori: “Njudha kongʉe ma tsotso ma b’o madhó udha ronga kpakpa d’e. Hotuba bbʉ ná ke é nzá ma ndi chu loddidha bblo ro inga ke d’ra ø lo ro nzá ma ró, bí ina ma adi ma tsotso ka ndi kó nja ma famu Biblia bblo d’e ná lo ma, kpakpa ka ndi li madhó udha ná lo ma na ro ba ngodhé.” b Føri kina ko djoi ma, ko vei ma na bbʉ njudha dhi ngana ná komatere ko rr nari maddi adi kodhó udha li kpakpa.​—Ro. 1:11, 12; 10:17.

14. Lod’radha dhi njí ká adi kodhó udha li kpakpa ngbaribbai?

 ¹⁴ Føri kina ko adi kodhó udha li kpakpa lod’radha dhi njí ko nji nari chulu. (Ebr. 10:23) Barbara, cho 70 djolu ndi njinjí Yova dho ro pori: “Krʉ ddo ró ma ngʉ adi rinja nari kʉ lod’radha dhi njí ngʉ adi madhó udha li kpakpa. Ma di loti bbo nja ndrŭ dho Yova dhó bblo pli e ná tsodha djo ró, madhó udha maddi adi ngʉ kpakpa.”

15. Ddiro ko ngazø nari ká adi kodhó udha li kpakpa ngbaribbai? (Anja ji maddi.)

¹⁵ Akonja kpakpa adi kodhó udha ngʉ ná nja ritsi ki di, føri kʉ: ddiro le ngazø nari. Susan pori nari kʉ ndi si djo ngazø ná sehemu ndi kpe nziná ná føri adi ndi tsotso kó bbo. Le pori: “Yenga na, ma adi gosi ná yenga dyi le si nǎ longa ne ná Dzamu dhi Munara zø. Wanzia ma, ronjí ma na na, ma adi ma tayarisha yenga ddo kana e ná njudha dho. Ndirigoti nja ddo kana, ma adi ngbaribbai ma ma ka ma njí madhó funzo la pekee nari kpe.” Krʉ ddo ró ndi ngazødha dho ndi kpe ná fø lo dyø nari chulu, Susan adi ra anzi kpakpa ndi ndidhó udha li nari na. Yova dzá Dimu dhó lo dhi bbo bbagʉ njinjí cho bí ná le-ve Irene pori nari kʉ, Biblia nǎ unabi ndi zø nari adi ndidhó udha li kpakpa. Le pori: “Yova tsoni djo ná unabi adi njini ndi nǎ nini lo dju ma na krʉ nari adi ma nanga keke.” c

“RI SI NJINI NJI”

16. Yova d’rangʉe Habakuki dho ná lo na mana ká kʉ ko dho maddi njʉ addudho? (Waebrania 10:36, 37)

¹⁶ Yova dhó njí dhi nja ndrŭ b’o i dz’ dzá mwisho si nari cho bí b’lo. Nja ndrŭ ka ndima ddiri nari kʉ, Mungu dhó tsodha ka ndi ve ra njini cho bí goti. Ro, Yova churie ndidzá ndrŭ ká adi ndima mbu ngbaribbai ma nari chu. Føri dho  ke pongʉeri nabi Habakuki dho: “Fø maono kʉ ndi dho lini ná saa dho, ri ra ndidzá mwisho djo, ndirigoti ri nzɨ kali ro sha ri. Ri di rɨni rɨ ma ró, ara anzi dhé ri ni b’o nari na! Dhonalo ri si njini nji. Ri ro nga sie retar ri!” (Hab. 2:3) Mungu pongʉe ná fø lo ká ngʉe Habakuki dhó faida dho dhé? Inga fø lo nǎ ro ká ko ma ka ko ba faida njʉ ddi? Roho dda chutso ndi dho ro, mutume Paulo njingʉe njí fø lo na ø dz’ adi b’o ndima nǎ bbo ù na ná Wakristo djo ndi ngʉ loti ná saa djo. (Azø Waebrania 10:36, 37.) Bbʉbbʉ dhé, ko ka ko uri u nari kʉ Yova tsoni ndi si ko gøgø ná føri di njini tse nzá ma ró, “ri si njini nji dhé. Ri ro nzɨ si si retar ri!”

17. Ddikpa le-ve ká njingʉe njí ngbaribbai Habakuki dho Yova bbʉngʉe ná shauri na?

¹⁷ Yova dhó njínji ná bí kʉ ná ndrŭ adi njínji ke bbʉ ná ɨ shauri na, “ara anzi nga ni b’o nari na.” Nja kpa njinjí fø lo na cho bí b’lo. Loroji na, Louise ngangʉe njí njidha tso Yova dho 1939 na. Le pori: “Fø saa djo, ma ngʉ adi riddi Armagedoni ka ndi si nzá ma d’e bbo darasa tso dya ro. Ro, føri nzá njingʉeni ri. Fø cho krʉ kana ko ma tsotso nari ngʉe Yova tsoni djo ná lo b’ongʉe ná kpa djó lo ma zø Biblia nǎ ro nari, føri kʉ Noa ma, Abrahamu ma, Yosefu ma, nja ndrŭ ma na bicha ndima b’ongʉe nga nja ndima ve ra Yova tsongʉeni djo ná ledha ba ro. Fø tsodha si njini nji nari ma u nari kongʉe ma ma, nja ndrŭ ma na tsotso nja ko uri u nari kʉ ø dz’ si si na nga gʉ di chøchø.” Yova dho njinjí cho bí ná nja ndrŭ urie fø lo u!

18. Nononi ná ritsi ko nja nari ká ka ndi li kodhó udha kpakpa ngbaribbai gosi si ná ø dz’ djo?

¹⁸ Bbʉbbʉ dhé, ø dz’ ro nzá d’e si ri. Ro, adi ngaddi nì njani ná ritsi djo. Føri i kʉ dyødyø ma, tsú ma, zǎ ma, ni lai nja ndrŭ ma na. Ddikpa le nanga ro ma nzá ddi ka ndi rɨni fø ritsi e nì nari djo ri, nga mai fø ritsi ngʉe ddikpa saa na ro. Njʉ fø ritsi e nì Yova nongʉe ri nari dho. (Mwa. 1:1, 26, 27) Føri bbai kodhi Mungu nji ø dz’ djo ná tsodha ke si njinji. Ø dz’ djó ndrŭ si kʉ di theinga dho kaka ná afya na. Ko ka ko uri u nari kʉ ø dz’ si kʉ si b’lo Mungu kperie ri dho ná saa na dhé.​—Isa. 65:17; Ufu. 21:3, 4.

19. Ni ká ka ni li nidhó udha kpakpa ngbaribbai?

¹⁹ Fø saa ni b’o nari kana, anji ni dho ka ná lo krʉ nja ni li nidhó udha kpakpa d’e. Adi mbai po le ødha dhi be dho. Adi ngaddi Yova dhó kpakpanga djo. Adi chøchø ka ndi ngʉ ni kana nga Yova na ná ritsi nji bbo nidhó maisha nǎ. Ni di rinji fø ró, ni sie “ngatsovedha ma, udha ma na chulu bangʉe Mungu dhó tsodha ná ndrŭ kana.”​—Ebr. 6:11, 12; Ro. 5:5.