Følo lingʉeri ma le madhó maisha thika le dhonalo fø saa na ma ngangʉe Mungu djo ma lochu nari tso. Fø kuna njingʉeni ná njalo ma d’ra ni dho nari nji, anibba ma d’ra ngbaribbai ma ma dhingʉe ndirigoti ngbaribbai ma jadda mangʉe ná saa na ma bangʉeni na nalo chongʉe ma ronga ma chu lo Mungu djo nari.

Ma gøngʉeni 1937 na Guesnain nǎ agʉnga laidjó France nǎ. Madzá baba ngʉ charbon le nzi ná dju dhi njínji ndirigoti ke ddingʉeri ma dho ri kʉ bblo le njinjí kpakpanga na. Madzá baba ndrongʉe nga kʉ chø nalo ndro. Fø njínji ná kpa krʉ ke ngʉ nja nzanzani naribbai ndirigoti kpa ngʉ njínji hatari dhi nga na, føri dho ke jingʉeri ndi kó kpa tsotso ko. Ndirigoti baba tsungʉe fø njínji ná nrŭ dhó haki adi ne ná kpa kana. Dini djó bbobbonga ngʉe wanafiki, føri ma bʉngʉe ke thí ddi. Dini djó bbobbonga dhó maisha ngʉe bblo, ro kpa ngʉ nyǒ ma, mbø ma kó charbon dhi njí ngʉ nji ná kpa tso nza ndima ngʉ nzani ro. Dini djó bbobbonga dhó nyi bʉngʉe madzá baba thí bʉ nari dho, ke nzá ddingʉe lo ro ma dho dini djo ri. Føri dho ko nzɨ ngʉ adi lo ro ti Mungu djo ri.

 Ma ngʉ dhi ná saa na, ma ma ndrongʉe nga kʉ chø nalo ddi. Ma ngʉ nja che bbo ná ddikpa lo ngʉe, ma ngʉ di ná ngana bí kʉ ná nrŭ nzá jingʉe nja ngana ro si ndima di France nǎ ná nrŭ ro ri. Ma ngʉ adi kpa (kucheza) nja ngana ro si ná nzø na ndirigoti ma ngʉ adi riji ma di kpa ma na ddinga. Madzá mama ngʉe Pologne nǎ le, nga France nǎ le ri. Ma ngʉ adi riji njonjo bbu nǎ ro si ná nrŭ di ddinga ndirigoti ngoi na.

Ma ngangʉe sødda dzá njí tso 1957 na. Føri dzá lodho i ma bangʉeni Algeria nǎ ngøtsɨ djo ddikpa cha kuna anziro ma poeri naribbai. “Mungu! Ee, Mungu!” ma hø nari goti ma nzá njangʉe mbuba ro ri, ro ma njangʉe tso nǎ kana dhi zǎ! Ma thí jotso kongʉe ko! Fø lo ma, ma ngʉ nji na lɨ ma na lingʉeri ma ddinga bbo maisha djo. Ma ngʉ ri dhu ma tso: Ko ká adi shi addudho? Mungu ká adi ngaddi ko djo ni? Theinga dho di ná ngoi ká ko ka ko ba ddi?

Føri goti ma rangʉe madzá gødhi nrŭ ronga be ná saa na, ma njungʉe ddikpa Yova dzá Dimu na. Ke bbʉngʉe La Sainte Bible ma dho Francais nǎ ri katoliki bbá Biblia ndirigoti Algeria na ma ngʉngʉe ná saa na, ma ngangʉe ri zødha tso. Bbo lingʉeri ma ddinga nari ngʉe Ufunuo 21:3, 4 nǎ kʉ nalo. Fø andiko ripo: “Mungu dzá hema kʉ nrŭ na . . . Ke si nrŭ nyodda njʉ krʉ ndirigoti dhe ro kasie nga, hø le hø nari ma, le ronga ndí nari ma kasie ngaddi.” * Fø lo kengʉe ma nanga bbo. Ma dhungʉeri ma tso, ‘Føri ká ka ndie bbʉbbʉ?’ Fø saa na, ma nzá chungʉe ddikpa lo ro maddi Mungu djo ndirigoti Biblia djo ri.

Ma bbangʉe sødda dzá njí 1959 na ná saa na, ma njungʉe François rodho ngʉe ná Yova dzá Dimu na, ke ddingʉe lo bbo ma dho Biblia nǎ ro. Lorojina, ke dhongʉe Mungu rodho ma dho Biblia nǎ, fø dho kʉ Yova. (Zb. 83:18) François ddingʉeri ma dho Yova si chølo li dz’ djo, kesi dz’ ngʉ Paradiso ndirigoti kesi Ufunuo 21:3, 4 nǎ kʉ nalo njinji.

Fø bbʉbbʉlo ngʉe d’ʉ ndirigoti ri løngʉe ma thí ronga bbo. Dini djó bbobbonga ngʉ nji nalo ngʉ adi kani ka ma lu ndirigoti ma ngʉ adi riji ma dhori kpa dho nari kʉ, kpa ddi nrŭ dho nalo ro nga kʉ Biblia nǎ ri! Ma ngʉ adi ngaddi madzá baba bbai ndirigoti ma ndrongʉe nga kʉ chø nalo ndro. Føri dho ma ngʉ adi riji ma nji ma ka ma nji nalo thei!

François ma, Yova dzá Dimu kana ro ma bangʉe ná ø ddikpa kau ma na kongʉe ma tsotso ndiro nzɨ ma nanga di kani bbo ró. Kpa ddingʉeri ma dho nari kʉ ko kʉ Wakristo nari dho kodho nzá ringani ko d’i lo nrŭ djo ri, ro ko kó nrŭ tsotso ndima e ngab’odha na Mungu dhó Pidhinga dhi hwè lo i chulu. Føri kʉ Yesu njingʉe ná njí ndirigoti ke pongʉeri ndi unakpa ma nji fø njí ddi. (Mt. 24:14; Lu. 4:43) Ma dho ringangʉeni ma tilo nrŭ na bblo ndirigoti heshima na ni mai ko u nalo ngʉe njonjo ro. Biblia ripo: “Bboke dzá njí dhi ke dho nzá ringani ndi di gʉnigʉ ri, ro kedho ringani ndie bblo krʉ kʉ ná nrŭ ladjo.”​—2 Ti. 2:24.

Ma lengʉe madhó lo thika le ndirigoti ma bangʉe batiso Yova dzá Dimu dhó muzunguko  nǎ da ná asamble nǎ 1959 na. Fø lu ma njungʉe le-ve Angèle na, le dzá lo thongʉe ma nyo bbo. Ma ngʉ adi le ngʉe nǎ ná kutaniko ronga be ndirigoti ko chingʉe ndoa 1960 na. Le ngʉe bblo kʉ ná isɨle ndirigoti le ngʉe Yova bbʉ ma dho ná bblo kʉ ná kado.​—Mez. 19:14.

Cho bí kana, ma bangʉe somo nyodyu dhi le-djoi dhó ro ndirigoti ngba ndima chulo ro. Føri kana ro bbo na mana kʉ nari ngʉe iri: Ndiro ko si kpakpalo djolu ko le cho ná ngana d’e, kodho ringani ko njínji Mezali 15:22 nǎ kʉ nalo na, i ndi ripo ro: “Shauri bbʉ ná nrŭ é bí ró, krʉ kʉ nalo adi njini bblo.”

Cho 1964 na, ma njangʉe fø lo njini nari. Fø cho na, ma ngangʉe muzunguko nǎ njí tso, ma ngʉ adi kutaniko nǎ le-djoi ma, le-vei ma na ronga be ndiro ma li kpa kpakpa ndima kana ngae chøchø Yova na d’e. Ro madhó cho ngʉe 27 ndirigoti ma nzá chungʉe lo ro bbo ri. Ma ngʉ adi kosa ma nji ddi. Ro ma ngʉ adi riji ma ba somo ri nǎ ro. Føri djolu pli ma bangʉe somo bbo chuchulo ná “shauri bbʉ ná kpa” dhó ro.

Ma adi ø ma ngangʉe muzunguko nǎ nji tso ro dangʉe nalo nga no godhé. Paris nǎ ddikpa kutaniko ronga ma bengʉe nari goti, ddikpa dhidhi kiroho nǎ ná le-djo dhungʉeri ma tso, ri ká ka ndi kaka ndi ti lo ma na ddiro. Ma pongʉeri, “Ri ka ndi kaka.”

Ke dhungʉeri matso, “Louis, munganga ká adi ra ie ronga be abba?”

Ma ngʉngʉe logoti, “Dhe nji ná le.”

Ke pongʉeri: “Føri kʉ bbʉbbʉ. Ro ma njari nari kʉ, ni saa ba bbo ni di kutaniko nǎ bblo dhó kiroho kʉ ná nrŭ na, lorojina wazee na. Kodhó kutaniko nǎ bʉ thí bʉni ná nrŭ ma, ø si ná nrŭ ma, nzɨ loti bbo ná nrŭ ma na kʉ bí. Njati fø nrŭ na nidi ddinga inga ni nyonga ma kpa ma na ró, ri ka ndi li kpa kpakpa.”

Ma na nga jingʉeni bbo fø le-djo bbʉngʉe ma dho ná bblo kʉ ná shauri dho. Kengʉe jidha na Yova dzá chembø laidjo nari løngʉe ma thí ronga bbo. Ni mai ringʉe kpakpa ma u kosa ma nji nari tso ro, ma njingʉe njí théi ke bbʉngʉe ma dho ná shauri na. Fødi ná le-djoi dzá lodho ma adi mbai po bbo Yova dho.

Cho 1969 ndirigoti 1973 na, ma le lingʉe ma nja nyǒ bbʉ nrŭ dho ná departema djonga  Colombes, Paris nǎ dangʉe ná aro kʉ ná asamble eternasionale na. Cho 1973 na dangʉe ná asamble nǎ ringangʉeni le bbʉ nyǒ nrŭ 60 000 dho ddo 7 kana! Ma nzá chungʉe ngbaribbai ma ko ka ko njie følo nari ro ri. Ro følo kana maddi ringangʉeni le njinjí Mezali 15:22 nǎ nyodyu dhi lo na, le ne shauri nja kʉ ná nrŭ dhó ro. Ma nengʉe shauri chuchulo ná le-djoi dhó ro. Fø kpa kana ngʉe zǎ ji ná kpa ma, nyǒ ri ná kpa ma, ritsi ra dzi ná kpa ma na. Ri ka ndi kae ka ko njí kpakpa ngʉe ná fø njí ddinga.

Cho 1973 na, ma le nzingʉe mabbá le ma na ko ra Mungu dzá njínji France nǎ Beteli na. Følu le bbʉngʉe ma dho ná njí ma ngʉe kpakpa ddi. Ma dho ringʉ ngani ma cho vichapo Afrika na, Cameroun nǎ kʉ ná le-djoi dho ndirigoti følu kodhó njí gʉngʉeni gʉ 1970 djó ro kpø 1993 djo. Ma nzá chungʉe ma dho ká fø njí ka ndi ka ngba ma nari ro ri. Njaro b’lo ke d’ingʉe ma djonga ngʉ ngbʉ nalo utso narigoti, France nǎ ngʉ adi Mungu dzá njí djonga nja ná le-djo lingʉe ma kpakpa i ndi pongʉeri ro: “Cameroun nǎ le-djoi dhó lo ji kiroho nǎ nyǒ bbo. Kodho ringani ko bbʉ kiroho na nyǒ kpa dho!” Føri i kʉ ko njie nalo.

Ma njingʉe safari bí ina Cameroun nǎ ndiro ma nju følu ngʉe ná wazee na d’e. Fø le-djoi ngʉe bidii na ndirigoti nyodyu na. Kpa kongʉe ma tsotso ndiro ma chu ngbaribbai ma ma ka ma di vichapo cho le-djoi dho krʉ saa ró nari d’e. Yova lengʉe kodhó kpakpanga ronga le. Cho 20 kana, kedzá nrŭ kana ddikpa le ma nzáddi kosa ngʉe Dzamu dhi Munara ndirigoti bi ro le ngʉ adi cho ná kichapo ro ri, fø saa na le ngʉ adi rinzi Utumishi Wetu wa Ufalme.

Ko ngangʉe kau tso Angèle ma na nanga djó ro, ma rangʉe ri utso d’i nari kʉ le ma kana nga kʉ chøchø Yova na. Ko chingʉe ndoa ná saa na, ma njangʉe følo pʉlʉpʉlʉ.  Lorojina, ndoa ko chingʉe ná dyi ngasnga le pongʉeri ma ni ma nzinga Yova tso ndiro ke kó ko tsotso ko njinjí ke dho krʉ saa ró ddinga d’e. Yova ngʉngʉe fø sala goti ngʉ.

Angèle kongʉe ma tsotso ndiro ma li ma thí bbo Yova djo d’e. Lorojina: Cho 1973 na, ko le nzingʉe Mungu dzá njí dho Beteli na ná saa na, ma nanga rɨngʉeni rɨ dhonalo ma jingʉe muzunguko nǎ njí bbo. Ro Angèle nongʉe ringa ma dho ko bbʉe kodhó maisha krʉ Yova dho. Kodho ká ringani ko njí kedzá tengenezo po ko nji nalo krʉ nzá? (Ebr. 13:17) Ma ungʉe le po nalo u! Ko rangʉe Beteli na. Mabbá le kʉ nyodyu na ndirigoti ngba ndi ji Yova ro. Føri lingʉeri ko kana kau e kpakpa ndirigoti ko vʉ lonanga bblo ddinga ko njinjí cho bí nari kana.

Ngba mai ko ngʉ ngó ro, Angèle kʉ bblo kʉ ná le ndirigoti le adi ma tsotso kó bbo. Lorojina, nja ko nji Yova dzá tengezo nǎ njonjo kʉ ná darasa d’e ni mai fø darasa kana bí kʉ nari adi da Angle dhi luga na ro, ko njie kpakpanga Angèle ma na ndiro ko chu fø luga bblo d’e. Føri dzá lodho ko ngʉngʉe Angle dhi kutaniko na, ngba mai kodhó cho dangʉe 70 djolu ro. Ma kʉ France nǎ Tawi na komite nǎ ddike nari dho ri kʉ kpakpa ma ba saa nja ma jifunza ø luga d’e. Ro Angèle ma na ko ngʉ adi ko tsotso kó ko ko kana. Kpadjo kodhó cho da 80 djolu, ro ko adi kutaniko nǎ lo tayarisha Angle dhi luga na ndirigoti Kifarasa na. Ko adi kpakpanga nji ko njuni ndirigoti ko d’ralo ngodhé kodhó kutaniko na. Yova le Angle chudha dho ko nji ná kpakpanga ronga le.

Ko bangʉe ddikpa bbo na mana kʉ ná ledha 2017 na. Angèle ma na ko bangʉe hwè bbo ko le nzingʉe ko nji Tawi nǎ komite na kpa dhó darasa ndima bbá isɨle nrŭ ma na nari dho Patterson, New York na.

Bbʉbbʉ dhé Yova kʉ bbo Mwalimu. (Isa. 30:20) Føri dzá lodho ko krʉ adi bblo kʉ ná mafundisho ba koe ngó ma inga jadda ma ró! (Kum. 4:5-8) Ma ra ri utso d’i nari kʉ ni ngarr Yova dho ndirigoti dhidhi ná nrŭ dho ná jadda kpa adi lo nanga vʉ bblo ndirigoti kpa adi tøni chí Yova dho. Mezali 9:9 i longa no ko dho, “Abbʉ ritsi nyodyu dhi ke dho ndirigoti ke si ngʉ nyodyu na bbo. Addilo chø kʉ nalo nji ná ke dho ndirigoti kedzá lochudha si ndrini ndri.”

Nja saa na, ma adi ngaddi Algeria nǎ ngøtsɨ djó ma ngʉe ddikpa cha kuna nari djo føri goti cho da 60 b’lo. Fø dyi kuna ma nzá ddingʉe nga ro ma ká ka mae hwè na maisha na fø nari djo ri. Ma bangʉe somo bbo nja nrŭ dhó ro! Yova le ma ronga le ndirigoti ke bbʉ bblo kʉ ná isɨle ma dho, Angèle. Bbʉbbʉ dhé, ko nzá ka ko bba lo ko chu kodhi ra nǎ baba djo nari tso ro ri. Nja kʉ ná ko djoi ma, ko vei ma na e nyodyu na ndirigoti chu ndima chulo ro ngba ndima ji Yova ro, fø kpa dhó ro ko lo chu nari tso ro nzá ko ka ko bba ri.