1. Yova ká nji addu ko kana njale ddiro dho?

YOVA drr ko kana njale ddiro ndi ró. (Yoh. 6:44) Addinga følo na mana djo. Yova njae dz’ djó bí kʉ ná nrŭ ná saa na, ke njae ni thí kʉ bblo ndirigoti ni ka ni ji ndi ngba. (1 Ny. 28:9) Føri na mana kʉ bbo Yova dho, Yova chu ni ngba ke famu ni ngba ndirigoti ke ji ni ngba. Føri kʉ kpakpa ka ndi li le nalo!

2. Yesu ká kongʉe ko tsotso ko famu Yova ngaddi bbo ko djo nari ngba loroji chulu?

² Yova adi ngaddi bbo ni djo, ndirigoti ke adi ngaddi bbo ko djoi ma ko vei ma na Wakristo djo. Ndiro ko famu fø lo bblo d’e, Yesu pori Yova kʉ ddiddi chembø ronga b’o ná ke bbai. 100 kʉ ná chembø kana ro ddikpa ri vi ró, chembø ronga b’o ná ke ká ka ndi njiri ngba? Ke ka ndi bbá “99 kʉ ná chembø ngøtsi djo ndirigoti ndi ra vivi nari ne.” Miya ró rø ná ke ba ndidhó chembø ró, ke nanga nzá ka ndi kani ridjo ri. Ro ke ka ndie hwè na. Fø lo nǎ ro ká ko ba ngba somo? Krʉ kʉ ná chembø kʉ mana na bbo Yova dho. Yesu pongʉeri: “Madzá ra nǎ baba nzá ji fø rere nzø ro vi ddikpa ma ddi ri.”​—Mt. 18:12-14.

3. I lo nă ká kosi ngba lo chu?

³ Bbʉbbʉ dhé, ko nzá ka ko ji ko nji ko djoi ma ko vei ma na thí ka ndi bʉ nalo ro ri. Ko ká ka ko njiri ngba ndiro nzɨ ko bbʉ njedha nja nrŭ thí dho ró? Ndirigoti ddikpa ke bʉ ko thí ró ká ko ka ko nji addu? I lo nă kosi fø logoti ngʉ. Ya Kwanza, kosi lo chu bbo Matayo 18 tilo djo ná “rere nzø” djo.

4. “Rere fø nzø” ká kʉ ie?

⁴ “Fø rere nzø” kʉ Yesu unakpa krʉ. Kpa kʉ “nzø bbai” dhonalo kpa adi ri u Yesu ddi longa ndima dho. (Mt. 18:3)  Føri kʉ njonjo ngana dhi ná nrŭ ma, njonjo bbu nǎ ro si ná nrŭ ma, njonjo dhó nyi kʉ na nrŭ ma, u ndima u Kristo ro. Ndirigoti Kristo ma ji kpa bbo ddi.​—Mt. 18:6; Yoh. 1:12.

5. Yova ká adi ndi mbu ngba njati ddikpa le di ndidzá nrŭ nzanza ró?

⁵ Krʉ fø “rere nzø” kʉ mana na bbo Yova dho. Nja ko famu ngbaribbai ma Yova adi ndi mbu nari d’e, akonja ngbaribbai ma ko adi ko mbu nzø djo nari. Nzø ma kʉ mana na bbo ddi. Ko adi riji ko b’o kpa ronga b’o dhonalo kpa nga kʉ kpakpanga na, kpa nga kʉ nyodyu na ndirigoti kpa nzá chulo bbobbo nrŭ bbai ri. Ko nanga nzɨ adi jini njati ko di rinja ddikpa ke nrŭ nza ró. Fø ridho ko nanga adi kani bbo pli ko di rinja le ddikpa ngba nzanza ró. Føri bbai, Yova adi riji ndi b’o ko ronga b’o, ndirigoti ke nanga adi kani bbo njati ddikpa le di ndidzá nrŭ nzanza ró!​—Isa. 63:9; Mk. 9:42.

6. Ddiddi 1 Wakorintho 1:26-29 ripo naribbai, dz’ dzá nrŭ ká adi Yesu unakpa nja ngbaribbai?

⁶ Yesu unakpa ká kʉ “rere nzø” bbai ngba chulu? Dz’ dzá nrŭ ká adi ie ma nja mana na bbo? Mali dhi kpa ma, chuchuni ná kpa ma ndirigoti kpakpanga na kʉ ná kpa ma. Fønga ringani Yesu unakpa nga kʉ fø kpa bbai ri, føri dzá lodho dz’ dzá nrŭ adi kpa nja nga na mana kʉ ná “rere nzø” bbai. (Azø 1 Wakorintho 1:26-29.) Ro Yova nzɨ adi kpa nja fø ri.

7. Yova ká adi riji ko di ko mbu ngba ko djoi ma, ko vei ma na djo?

⁷ Yova jirie ndidzá njí dhi kpa krʉ, rie bicha ma kpa njinjí ndi dho inga rie nzá ma kpa d’e njínji bicha ke dho ri ró. Ko djoi ma, ko vei ma na Yesu adi nja mana na bbo, føri dho kodho maddi ringani ko di kpa nja mana na bbo. Ko adi riji ko “dho jidha ko djoi krʉ dho,” nga nja kʉ ná ko djoi dho dhé ri. (1 Pe. 2:17) Kodho ringani ko njí kpakpanga ndiro ko b’o kpa ronga ndirigoti ko di ngaddi kpa djo. Njati ko d’i ri utso nari kʉ ko nji chelo ddikpa ke ró ró, kodho nzá ringani ko di riddi nari kʉ ko nji nalo nzá ka ndi kani ke lu ri inga ke dho ringani ndi nji ko zø inga ndi bbá fø lo pa ko dho ri. Nja kʉ ná nrŭ nanga ká adi kani addudho? Njaro nja kʉ ná le djoi ma, le vei ma na dhi naribbai, kpa ka ndima ddiri nari kʉ ndima nga kʉ mana na ri. Nja kʉ ná nrŭ chu bbʉbbʉlo ø nari dho, nrŭ nzá churie nja nrŭ zø le ka le nji nari ri rie nrŭ nji che lo kpa ró ri ró. Ro rie ngba ma ko ko mbu nrŭ nji ko ró ná che lo dho ró, kodho ringani ko nji kpakpanga ndiro ko kana e ngoi d’e. Njati ddikpa ke nanga di kani lele nja nrŭ djo ró, kedho ringani ndi chu nari kʉ føri kʉ che kʉ ná nyi, ndirigoti kedho ringani ndi le ndidhó nyi thika le. Ke njiri fø ró, ke ka ndie hwè na ndirigoti kpa kana nga ka ndie chøchø nja Wakristo ma na.

8. Yesu unakpa ká ngʉ ndima dhó saa na nrŭ ngʉe na ná ngba sifa dyø?

⁸ Yesu ká tingʉe lo fø “rere nzø djo” addudho? Ke unakpa dhungʉe ddikpa lo ke tso: “Ra nǎ Pidhinga na ie ká kʉ bboke?” (Mt. 18:1) Fø saa na ngʉe ná Wayaudi ngʉ adi bbonga (cheo) nja bbo na mana kʉ ri. Nga adi ndi ná ddikpa ke pori i: “Fø saa na nrŭ jingʉeri nrŭ bbʉ madha ndima dho ndirigoti ndima chuni chu.”

9. Yesu unakpa dho ká ringangʉeni ndima nji addu?

⁹ Yesu chungʉeri nari kʉ, bí kʉ ná Wayaudi ngʉ riji ndima chuni nja nrŭ djolu pli. Føri dzá lodho ke unakpa dho  ringangʉeni ndima njí kpakpanga ndiro nzɨ kpa dyø fø nrŭ dho nyi d’e. Ke pongʉeri kpa dho: “Ni kana bbo ke dho ringani ndie jadda pli kʉ ná ke bbai, ndirigoti chutso ddá nrŭ dho ná ke dho ringani ndie njínji nrŭ dho ná ke bbai.” (Lu. 22:26) Ko adi ridho ko kʉ “jadda kpa” bbai, ko di nja nrŭ nja “pli ko djolu” ná saa na. (Flp. 2:3) Njati koe fø di ná sifa na ró, ko nzá ka ko bʉ nja nrŭ thí ro ri.

10. Kodho ká ringani ko njínji Paulo bbʉngʉe ná ngba shauri na?

¹⁰ Ko djoi ma ko vei ma na krʉ darie ko djolu na nalo ro kʉ ni. Ri ka ndie dhʉdhʉ ko famu fø lo njati ko di kpa dhó bblo kʉ ná sifa nja ró. Kodho ringani ko njínji mutume Paulo bbʉngʉe Korintho nǎ Wakristo dho ná i shauri na: “Addui ká rili nie nja nrŭ djolu pli? Nde nzá ni ba nari ká kʉ addu? Njati rie ni kʉ na ná ritsi ni ba ri ró, addu dzá lodho ká ni ni nji pli nzá ba ri nari bbai?” (1 Ko. 4:7) Kodho nzá ringani ko di rine nrŭ bbʉ madha ko dho inga ko di ko nja nja nrŭ djolu pli ri. Lorojina njati ddikpa le-djo e uwezo na ndi bbʉ hotuba inga ddikpa le-ve di Biblia nǎ funzo tso nga bí kʉ ná nrŭ na ró, kpa dho ringani ndima bbʉ madha Yova dho.

11. Pi ma ndidhó nokpa ma na njingʉe ná fø lo nǎ ro ká Yesu ddi ngba lo ko dho?

¹¹ Yesu bbʉngʉe shauri ndi unakpa dho ndiro nzɨ kpa bʉ nja nrŭ thí ró. Føri goti ke bbʉngʉe ddikpa loroji ddikpa pi djo ndidzá nokpa ma na. Ke bbangʉe ndidhó nokpa nă ngʉe ná bbo ddeni pa dhonalo ri nzá ka ndi kae ke dho ke lipa ri ro ri. Ro luti ke nzá ungʉeri ndi bbá ndi lai ke nǎ sese kʉ ná ddeni pa ri. Pi lingʉe nga nǎ zø kʉ ná fø nokpa prizo na. Fø lo nǎ ro ká ko ba ngba somo? Yesu pongʉeri: “Ri kʉ føri bbai i madzá ra nǎ baba si rinji ni ró ri njati ni kana nja ke ddiro njí adjo ndi zø ndi thí nǎ nzá ró.”​—Mt. 18:21-35.

12. Nja nrŭ ró ká ko adi rinji che ngbaribai njati ko njí kpa zø nzá ró?

¹² Nokpa njingʉe ná fø lo nzá bbʉngʉe che lo ke dho ddiro dhé ri, ro nja nrŭ thí ma bangʉe njedha ddi. Ya kwanza, ke nzá njingʉe ndi lai ke zø ro ri, ke lingʉe ke prizo nǎ kpø ke bbʉ ndidhó ddeni krʉ ná ngadjo.” Ya pili, ke lai nja kʉ ná nokpa bangʉe njedha kpa njangʉe ke nji ná fø lo ná saa na. Ke lai nja kʉ ná nokpa njangʉe “fø lo ro kpa thí bangʉe njedha bbo.” (Mt. 18:29-31) Føri bbai ko nji nalo adi nja nrŭ ronga ma lø ddi. Njati ddikpa ke nji chelo ma ko ró ró, ndirigoti ko nji ke zø nzá ró ká ngba lo ka ndi banga? Ya kwanza, føri na ko chelo nji ke ró ndirigoti ko ridho ko nzá ji ke ri. Ya pili, føri na ko chelo nji kutaniko nǎ nja nrŭ ró dhonalo kpa thí ka ndi bʉni bʉ njati ko nji ngoi fø ke na nzá ró.

13. Ddikpa painia dhó lo nǎ ro ká ko ba ngba somo?

¹³ Njati ko di ko djoi ma, ko vei ma na zø nji ró, føri ka ndi liri ko mbu ko bblo ndirigoti kpa ma ka ndima mbu ndima bblo ddi. Painia kʉ ná le-ve Crystal bangʉeni fø di nalo na. Kutaniko nǎ ddikpa le-ve njingʉe nalo bʉngʉe le thí bʉ. Crystal pori: “Nja saa na le po nalo ngʉ njini sa na le ma krr naribbai. Ma nzɨ ngʉ riji ma ra lod’ra ri. Ma vingʉe madhó hwè vi lod’radha dhi njí kana.” Crystal ngʉ adi riddi nari kʉ ndi nanga ka ndi kani dho nalo kʉ ni. Ro Crystal nzá bbangʉeri ndi nanga kani inga ndie che kʉ ná ngaddidha  na fø le djo ri. Fønga ringana, le ngʉe nyenyenga na ndirigoti le njingʉe njí Biblia nǎ shauri na. Le zøngʉe Bi 10 ddo 15, 1999 nă Dzamu dhi Munara (Swahili) nă i djŏ ripo nalo “Samehe Kutoka Katika Moyo Wako.” Le njingʉe ndi dhi vena zø nji. Crystal pori: “Ma ra ri utso d’i nari kʉ, ko krʉ adi kpakpanga nji nja ko le kodhó nyi thika d’e ndirigoti Yova adi ko zø nji krʉ ddoro. Ma mbungʉe ma bblo ndirigoti ma bangʉe hwè ki vi.”

14. Matayo 18:21, 22 ripo naribbai, kpakpa ngʉ njani Petro dho nari ká kʉ ngba lo ndirigoti Yesu pongʉe nalo nǎ ro ká ko ka ko ba ngba somo?

¹⁴ Ko churi nari kʉ, nrŭ zø le nji ná føri kʉ bblo kʉ nalo. Ro nja saa na rie kpakpa ko njiri fø. Ri njani nari kʉ ddikpa saa na mutume Petro ma ngʉ ndi mbu føi naribbai. (Azø Matayo 18:21, 22.) Ko tsotso ká ngba lo ka ndi kó? Ya kwanza, akodi ngaddi Yova adi ko zø nji nari djo. (Mt. 18:32, 33) Ko ro nzá karie zølo dho ri, ro Yova adi ko zø nji jidha na. (Zb. 103:8-10) “Rie fø ró kodho ringani ko di zølo dho ko kana.” Le zø le nji ná føri kʉ ngangani ko dho nalo. Kodho ringani ko di ko djoi ma, ko vei ma na zø njinji. (1 Yo. 4:11) Ya pili, akoddinga njati rie nrŭ zø ko nji ró ka ndi njini nalo djo. Føri na ko ka ko kó ko ró nji che lo ná ke tsotso, ri ka ndi liri kutaniko tso gbani ddi, ko kana nga e chøchø Yova na ndirigoti ko ka ko rr ko bblo. (2 Ko. 2:7; Kol. 3:14) Ya mwisho, akodi sala nji zølo kó ko tso ná nrŭ dho. Nzɨ bbari Stani sa ni kana kau ni djoi ma, ni vei ma na. (Efe. 4:26, 27) Kodho ringani Yova kó ko tsotso nja koe ngoi na kutaniko nǎ d’e.

15. Wakolosai 3:13 ripo naribbai, ko ká ka ko nji addu njati ko djoi ma, ko vei ma na nji bʉ ka ndi bʉ ko thí nalo ró?

¹⁵ Ri ká ka ndie ngba njati ni lai Mukristo nji che lo ni ró ró? Nidho ká ringani ni nji addu? Ringani ni nji kpakpanga nja  ni kana e ngoi d’e. Ad’ra ngbaribbai ma ni ni mbu nari Yova dho. Anziri Yova le che lo nji ni ró ná le ronga le, anziri ke kó ni tsotso ni nja fø le dhó bblo kʉ ná sifa dhonalo Yova jirie le fø sifa dzá lodho. (Lu. 6:28) Njati ni njari nari kʉ ni nzá ka ni vi adjo ni nji ná longa ri ró, aneri ni tilo fø le na fø lo djo. Achuri nari kʉ nidhi djona nzá ka ndi neri ndi nji che lo ni ró ndana ri. (Mt. 5:23, 24; 1 Ko. 13:7) Lo ni ti ke na ná saa na, aneri ni famu kedhó bblo kʉ ná ngaddidha. Njati ke jiri ndi nji ngoi nzá ni na ró ká ni ka ni nji addu? “Adi ke zø njinji.” Adi adjoni tso veve. (Azø Wakolosai 3:13.) Bbo na mana kʉ nalo kʉ nzɨ ni bbari ni nanga kani ke djo, dhonalo ri ka ndi sa ni kana kau sa Yova na. Nzɨ bba ddikpa lo ro ma bʉ ni thí ro ddi. Njati ni njiri fø ró ni ka ni dhori ni ji Yova bbo pli nja ritsi krʉ djolu.​—Zb. 119:165.

16. Ko krʉ dho ká ringani ko nji addu?

¹⁶ Ko adi mbai po bbo Yova dho dhonalo ko adi njínji ddinga ko djoi ma, ko vei ma na “ddikpa kundi bbai” ndirigoti “miya ró rø na ddikpa ke” dhó bbonga tsena! (Yoh. 10:16) Kitabu Tengenezo Lenye Kufanya Mapenzi ya Yehova (Swahili Congo), paje 165, ripo: “Nja ko tso gbani ddi d’e kodho ringani ko nji kpakpanga.” Kodho ringani ko “di ko djoi ma, ko vei ma na nja Yova adi kpa nja naribbai.” Yova nyo nji ko krʉ kʉ mana na bbo “rere nzø” ko kʉ ro. Ni ká adi ni djoi ma, ni vei ma na nja Yova adi kpa nja nari bbai ni? Ni nji ná kpakpanga Yova adi nja mana na bbo nja ni ko kpa tsotso ndirigoti ni b’o kpa ronga d’e.​—Mt. 10:42.

17. Kodho ká ringani ko nji addu?

¹⁷ Ko jirie ko lai nja Wakristo ji. Føri dho kodho ringani ko “nji kpakpanga ndiro nzɨ ko nji ko djoi ma, ko vei ma na thí ka ndi bʉ nalo ró.” (Ro. 14:13) Ko adi ko djoi ma, ko vei ma na nja ko djolu pli ndirigoti ko adi riji ko nji kpa zø ko thí nǎ ro krʉ. Ko nzá ka ko bbari nja nrŭ nji nalo bʉ ko thí ri. Fønga ringana “akone ngoi dhi lo ndirigoti ddi ka ndi gba ko tso nalo.”​—Ro. 14:19.