Madzá gø dhi ndrŭ rangʉe Estonie nǎ ro Allemagne na ya Pili dangʉe dz’ djolu gble ná vita nǎ, fø lu i ma gøngʉeni. Ma gøni nari goti kpa kpengʉeri ko tsɨ Canada na. Canada nǎ ngʉe ko abbá ná ya kwanza dza ngʉe chøchø Ottawa kuso, ri ngʉe sese ndirigoti ø (kuku) ma ngʉ adi ri nǎ i. Ko ngʉe njedha bbo, ro øbbi ro ko ngʉ adi ba ngodhé bbʉtso nga dhi nyo dho.

Ddikpa cha Yova dzá Dimu zøngʉe Ufunuo 21:3, 4 madzá mama dho. Le nanga jingʉeni bbo Biblia d’rangʉe ná lo dho ndirigoti le ngangʉe dzz tso. Madzá mama ma, baba ma na rangʉe anzi Biblia ndima jifunza nari na ndirigoti tse kpa singʉe batiso ba.

Madzá gø dhi ndrŭ nzá chungʉe Anglais bblo ri, ro kpa ngʉe bidii na Yova dho ndima njínji nari kana. Chøchø krʉ zanji ró, b’lo ko njinjí kuna b’u Sudbury nǎ, Ontario nǎ izine nǎ nari goti, ko ngʉ adi ra lod’ra madzá baba ma, madhi vena sylvia ma na. Ndirigoti krʉ yenga ddo dzá mwisho na ko ngʉ adi Dzamu dhi Munara zø familia nǎ. Mama ma, baba na lingʉeri ma ji Mungu bbo. Føri chongʉe ma ronga ndirigoti ma bangʉe batiso 1956 na 10 madhó cho ngʉe ro. Ngbá ngatsi ma kpa jingʉe Yova nari djo ma di ngaddi ná saa na, ri adi ma li kpakpa ma rá anzi ke dho ma njínji nari na.

B’lo ma dya bbò darasa tso nari goti, nzá ma lingʉe ma thí ki Yova dho ma njínji nari djo ri. Ma ngʉ riddi ma ngʉ painia ró ma nzɨ ba mbø bbo nja ma bbi ngø djolu avio nǎ ma ngʉ riddi nari bbai ri. Ma bangʉe njí ddikpa radio na ndirigoti ma ngʉe miziki dhi lo djonga nja ná ke, ná føri ngʉe bbo ma jingʉe ná njí. Ro, ma ngʉ adi njínji ngasdjo, føri dho ma nzɨ ngʉ adi si bí ina njudha dhi ngana ri ndirigoti ma gbangʉe ma tso nzá ji Mungu ná ndrŭ na. Madhó zamiri vungʉe ndi Biblia nǎ lo na nari dho, ma øngʉe madhó lo thika ø.

Ma tsɨngʉe Ontario nǎ Oshawa na. Fø lu ma njungʉe Ray Norman ma, ndidhi vena Lesli ma, nja painia ma na. Kpa kongʉe ma bblo. Kpa ngʉe na ná hwè chongʉe ma ronga ma ddinga madhó maisha nǎ ma ka ma njí ná lo djo. Kpa lingʉe ma kpakpa ma nga upainia tso, ndirigoti ma ngangʉe ri tso 1966 na. Ma ngʉe hwè na ndirigoti madhó maisha ngʉ njani bblo kʉ nari bbai. Nì mai ri kʉ føro, madhó maisha thika ka ndi sie ø ná nzá djo ma ddingʉe nga ná lo singʉe njini.

Go ma ngʉe bbò darasa nǎ ro, ma chongʉe fomu Canada nǎ Toronto nǎ Beteli na. Luti painia ma ngʉngʉe ná saa na, le nzingʉe ma ma njinjí Beteli nǎ cho 4 dho. Ro, ma jingʉe Lesli bbo nari dho ma do ngʉ nji, njati ma u fø evitasio tso ró ma nzá ka ma nja le ki ri. B’lo ma nji sala bbo nari goti, ma vengʉe ra Beteli nzi ma nari tso uu, ro Lesli dho ma ripo ama bblo nari bbʉngʉe njedha bbo ma dho.

Beteli nǎ ma ngʉ adi ru ʉ ndirigoti luti ma ngʉngʉe sekretere. Fø saa na Lesli ngʉngʉe painia wa pekee Quebec nǎ, Gatineau na. Bí ina ma ngʉ adi le ká kʉ ngbaribbai ma ndirigoti ma ká vʉngʉe lonanga bblo ngbà ma nari dhu ma tso. Føro nzá djo ma ddingʉe nga ná hwè dhi lo kana ddiri njingʉeni madhó maisha nǎ. Lesli dhi djona Ray le nzingʉe Beteli na. Ke na ko ngʉe ddikpa chumba nǎ! Føri lingʉeri ko nga kau tso ki vi Lesli na. Ko chingʉe ndoa Beteli nǎ ma njingʉe ná cho 4 dzá mwisho na, føri ngʉe Bi 2 ddo 27, 1971 na.

Lesli ma na ko ngʉ njínji Quebec nǎ français dhi kutaniko nǎ. Karrnga goti ma nanga kengʉeni ma le nzingʉe ma é mwangalizi wa muzunguko 28 madhó cho ngʉe ro nari dho. Ma ngʉ riddi ma kʉ jadda go ndirigoti ma nzá d’e lochu bbo mwangalizi ngʉ ná ngatsi ri. Ro, Yeremia 1:7, 8 lingʉe ma kpakpa. Nì mai ri kʉ føro, Lesli njingʉe aksida ndirigoti ddo le ddo nari ngʉe kpakpa. Føri dho ko njangʉeri muzunguko nǎ njí kʉ kpakpa ko dho. Ro, le pongʉeri, “Njati Yova nzi ko ko njí ddikpa njí ró, ringani ko njí ri nji.” Ko ungʉe fø njí tso u ndirigoti ko njingʉe bbi nǎ le bbi ná fø njí cho 17.

Muzunguko nǎ njí ngʉe bbo ndirigoti krʉ ddo ró nzɨ ma ngʉ adi saa ba bbo Lesli dho ri. Ringʉngani ma ba nja d’i somo ki. Ddikpa cha wanzia dyi bbʉtso ndrŭ d’ongʉe kodhó dzaitso. Ddikpa le ro ma ngaddi ngʉeri, ro føga ngʉe ná kitunga nǎ ngʉe nyo ma, nape ma, tunda ma, fromaje ma, mukati ma, wa kʉ nǎ ná chupa ma, ver ma na, ndirigoti føga ngʉe ná barua djó le ndingʉeri ɨ: “Adzi nibbá le ni rá bbi na d’e.” Ri ngʉe ddikpa bblo dyi kangʉe ná dyinga. Ro, ma pongʉeri Lesli dho ma hotuba tayarisha ndirigoti ma nzá ka ma ra ri. Le famungʉeri ngbà, ro le i ngʉe njedha ro na thé. Madhó biro nǎ ma ngʉe ná saa djo madhó zamiri ngangʉe ma nzadha tso. Ma ddingʉe nga Waefeso 5:25, 28 nǎ lo djo. Ma ddingʉeri Biblia nǎ fø verse na Yova no ma djǒ nga ndiro ma ddinga mabbá le djo d’e. B’lo ma nji sala nari goti ma pongʉeri Lesli dho, “Akora” føri thongʉe le nyǒ bbo. Ko rangʉe ddikpa dda tso ró bbo d’ani ná ngana, ko dingʉe nape djo ndirigoti føri ngʉe bbo ko bangʉe hwè ná dyi nga. Ní mai ri ngʉe føro ma tayarishangʉe madhó hotuba ngbà dhé.

Britanique Columbie ndirigoti Terre neuve nǎ ko njingʉe muzunguko nǎ ná njí nǎ ro ko bangʉe hwè  bbo. Go ma ngʉe sese ro ma ngʉ adi riji ma bbibbi ná fø lo njingʉeni nji. Ma ngʉ adi ngaddi Gileadi nǎ darasa djo, ro ma nzá jingʉe d’i ngø na ma rá misionere nari ri. Ri ngʉ adi njani bbamisionere kʉ pekee kʉ ná ndrŭ nari bbai ndirigoti ma ngʉ adi ma mbu nzá dho fø njí ka ndi ka ri. Føri kina, ma ngʉe do na dhonalo ma ngʉ riddi ko le si cho Afrika na, dhe ma, vita ma na kʉ ná ngana. Ma ngʉe hwè na ma ngʉe Canada nǎ nari dho.

Cho 1992 na kodhó lod’radha dhi njí tso ki ungʉeni Union Sovietique tsena ngʉe ná nja ngø na ná saa na, le dhungʉe ko ká kʉ tayari nì ko tsɨ Estonie na ndirigoti ko é misionere nari ko tsó. Ko nanga kengʉeni bbo, ro ko njingʉe sala fø lo djo. Ko nongʉe i lo nga ki, ‘Njati Yova nziri ko njí ddikpa njí ró, akomburi ko nji ri.’ Ko ungʉe evitasio tso u ndirigoti ko nzá rangʉe ‘Afrika na ri.’

Føro théi ko ngangʉe Estonie nǎ ndrŭ adi ti ná luga ko jifunza nari tso. B’lo ko nji bi ro fø bba nari goti le nzingʉeri ko njí muzunguko nǎ njí. Ko ngʉ adi chøchø 46 ngʉe ná kutaniko ma, gbo kʉ ná ngø lu ngʉe na kikundi ma na ronga bé, føri kina ko ngʉ adi Russie nǎ Kaliningrad nǎ ngʉe ná kikundi ronga ma be ddi. Føri dho ringʉngani ko chu, Latvian ma, Lithuanian ma, Russie ma na nǎ ndrŭ ti ná luga. Ri ngʉe kpakpa. Ro, le-djoi ma, le-vei ma na nanga jingʉeni bbo ko nji ná kpakpanga dho, føri dho kpa kongʉe ko tsotso ko. Cho 1999 na, tawi dhó biro ngʉngʉe Estonie na ndirigoti ko ngangʉe njí tso tawi nǎ komite nǎ ddironga Toomas Edur ma, Lembit Reile ma, Tommi Kauko ma na.

Ko chungʉe Siberie na le mbangʉe anziro ná bí kʉ ná Yova dzá Dimu. Ngbà mai le nzangʉe kpa prizo nǎ ndirigoti kpa kana nga ndongʉeni ndima dhó familia na ro, kpa nanga ro nzá kangʉeni ri. Kpa b’ongʉe ndima dhó hwè ronga ndirigoti kpa ngʉe bidii na lod’radha dhi njí dho. Føri kongʉe ko tsotso ko churi nari kʉ, ringani ko ve ngatso ndirigoti ko é hwè na dhé kpakpalo kana.

Ko njingʉe njí bbo Lesli ma na ndirigoti ko nzɨ ngʉ adi saa ro ba ko ronga chʉdha dho ri nari dho le ngangʉe bbo ndi njeni nari tso. Ko nzá d’ingʉe le ngʉ adi njeni fibromyalgie le nzǐ ná dhe dho nari utso ro ri. Ko vʉngʉeri ko ngʉ Canada na. Ko le nzingʉe ko ra Gileadi nǎ darasa nji États-Unis nǎ New York nǎ Patterson na ná saa na, ma ddingʉeri ko nzá ka ko si ri. Nì mai ri kʉ føro, b’lo ko nji sala bbo nari goti, ko ungʉe ri tso u. Yova lengʉe ko vʉngʉe nanga ná lo ronga le. Ri ngʉe fø darasa nǎ i Lesli bangʉe ndidhó lo u ná dawa ri. Føri dho, ko ngʉngʉe ko ngʉ adi nji ná njí tso ro dhé.

Ddikpa cha ngasdjo Estonie nǎ 2008 na le nzingʉe ma kodhó lo dhi bbò bbagʉ ro, le dhungʉeri ma ká ka ma u Congo na ma rá nari tso ngbà. Ma nanga kengʉeni bbo dhonalo ri ungʉeri ma ngʉ logoti bbʉdyi. Ma nzá pongʉeri Lesli dho ri dhonalo ma chungʉeri chu le nzá ka ndi ddoe fø dyi ri. Føri rɨngana, ma nyǒ na i nzá ddo singʉeri dhonalo ma ngʉ nganzi Yova tsó ma adi do nji Afrique nǎ ná lo djo.

 Bbʉdyi ma pongʉe fø lo Lesli dho ro, ko ddingʉeri: “Yova ko nzǐ ko ra Afrique na. Nde, ko ká ka ko chu ko ka ko njí fø njí nzá nari ngbaribbai njati ko mbu ri mbu nzá ro?” Cho 16 ko nji Estonie nǎ nari goti ko rangʉe Congo Kinshasa na. Tawi nǎ ngʉe bbo d’ani ná í ndirigoti ndi nǎ ngoi na. Kodhó chumba na Lessli lingʉe ná ritsi kana ya kwanza le lingʉe Canada nǎ ro le rangʉe na ná karte. Ri djó le ndingʉeri “Aba hwè ni kʉ nanga dho.” Ko bangʉe hwè ki bbo ko njungʉe le-djoi na ma, ko jifunzangʉe Biblia ma ndrŭ na, ko njangʉe bbamisionere le kʉ nari bbʉ ná hwé ma nari dho. Fø saa na, ko bangʉe pendeleo ko ra Afrique nǎ 13 kʉ ná ngø nǎ tawi ronga be. Føri lingʉeri ko nja njonjo kʉ ná ndrŭ tsɨ ndima d’ani nari ma na. Ma ki ro nzá do njingʉe Afrique nǎ ma kʉ nari dho ri. Ndirigoti ko pongʉe mbai Yova chongʉe ko Afrique na nari dho.

Congo nǎ le ngʉ njonjo kʉ ná nyo bbʉ ko dho, loroji na ucha mai, føri ma ngʉ ddi nzá ro ka ndi nyoni ma dho ná nyo. Ro, ko djoi ngʉ adi ri nyo hwè na nari dho ko mbungʉeri ko di ri nyonyo ndirigoti ri ngʉ o djuu.

Ko rangʉe congo nǎ dyi adi si ná nga laidjó ngʉe ná le-djoi li kpakpa kiroho nǎ ndirigoti ko bbʉngʉe kimwili nǎ ritsi kpa dho dhonalo guvernema ro tsangʉe ná bbasødda ngʉ adi li ta ndirigoti kpa ngʉ adi che kʉ ná lo nji isɨ ndrŭ ma, nzø ma na ró. Bí kʉ ná le-djoi dhó nga ritsi dja ro ngʉeri. Ro, kpa ngʉe kpakpa kʉ ná ngab’odha na gadha djo, kpa jingʉe Yova, ndirigoti kpa ngʉ tøni chi kedhó tengenezo dho nari løngʉe ko thí ronga bbo. Føri chongʉe ko ko ne kodhó lo nanga ki vi ndirigoti ko li kodhó udha kpakpa ke djo. Nja kʉ ná le-djoi ngʉ nzani ndima bba ndima dhó dza ma, ndima dhi na ná nyo ma na nari dho. Føri lingʉeri ma nja ngbaribbai ma, kimwili nǎ ritsi adi da tse ndirigoti Yova na kʉ ko kana ná kau na mana kʉ bbo nari. Ngbà mai kpa bangʉeni kpakpalo na ro, kpa nanga ro nzɨ ndima vi ná ritsi ngʉ d’o ri. Kpadhó nganjadha lingʉe ko kpakpa ko hwini kpakpalo na ndirigoti afya dhi lo tso ró nga nǎ do ro.

Føro ké dho le nanga keni ná nja lo njingʉeni. Ko dho le pongʉeri ko ra Hong Kong nǎ tawi na. Ko nzá d’engʉe Asie na ko ka ko rá nari  ro ddi ri. Ro, ko ddingʉe nga Yova dhó jidha dhi le thó djo b’lo ko nji ná njí krʉ kana nari goti, ko ungʉe ko ra nari u. Cho 2013 na dzz ko dzz ro ko bbangʉe kodhó bbo ko ji ná bbakau ma, Afrique nǎ bbo d’ani nanga ma, nzá ko chu ngbà di ngana ma ko ra nari ro.

Hong Kong ngʉe njonjo ngø lu ro si ná ndrŭ ngʉe nǎ ná bbò vile ndirigoti ri nǎ didha ngʉe kpakpa. Føri kina Kichinois ko ti nari ngʉe ko dho kpakpa. Le-djoi kongʉe ko bblo ndirigoti ko ngʉ fø bbagʉ nyonyo ji ko nanga jini ro. Njí ngʉ ra anzi, ro njí le nji na ná ritsi ro dzi djingʉe lele. Føri dho, Lo dho chutso ddá ná Baraza vʉngʉe lonanga nyodyu na ndirigoti kpa pongʉeri le dzi tawi dhó bí kʉ ná ritsi nanga dzi. Karrnga goti 2015 na ko rangʉe Corée du Sud na, føga ko njínji kpø njʉnga djo. Iga ma ko ki bangʉeni luga chudha dhi kpakpalo na ddi. Nzɨ mai ko ri ti bblo ro, le-djoi ripo ko kpakpanga nji nì Corée nǎ luga ko chu nari na, ná føri adi ko li kpakpa.

Ø kʉ ná kau le ba nari nga e sʉsʉ krʉ ddo ró ri, ro ko ra riba ndiro le ba bbakau d’e ri kʉ bblo le di lʉ kó. Ko njari nari kʉ ko djoi krʉ kʉ ddiddi ndirigoti Yova no ko na ná kpakpanga adi rili ko dhǒ jidha ndirigoti ko ji bí kʉ ná ndrŭ.​—2 Ko. 6:11.

Ko nja addudho ma ri kʉ bblo le di ndrŭ nja Yova adi ndrŭ nja nari bbai ndirigoti addudho ma ringani ko di Yova dhó jidha ma, kedhó chutsoddadha ma na dhǒ ná lo ne kodhó maisha nǎ nari. Ko di ko mbu bʉ thí bʉni nari bbai ndirigoti ko di ridhu ko tso le-djoi ká ji ko ji i bbʉbbʉ ná saa na, ko adi kodhó bbakau chongʉe ko dho ná kpakpa ka ndi li ko ná karte inga barua ki zø vi. Yova ngʉngʉe kodhó sala goti ngʉ, ke dhongʉe jidha ko dho ndirigoti ke bbʉngʉe kpakpanga ko dho nja ko ra anzi kodhó njí na d’e.

Cho kpari kana, Lesli ma na ko chu ngbaribbai ma ri kʉ bbo na mana kʉ ná lo nja le ddiro di saa ro baba ndi lai dho rie bbo ma le nji ná njí kʉ ri ró. Føri kina, ko famu ngbaribbai ma ri kʉ bblo le di ngagbo njati nzá ma ni po ddikpa lo bblo d’i luga nǎ ró nari. Ndirigoti krʉ ddo ró kuna, ko adi rimbu ko ne fø dyi Yova njie ko dho ná lo ndirigoti ko po mbai ke dho ri djotsina.

Bbʉbbʉ dhé, ma nzá mbungʉe ma ro misionere inga d’i ngø nǎ ka ndi di ná ke bbai ri. Ro, ma ba hwè bbo ma njari krʉ kʉ ná lo kaka Yova dhó le tsotsokodha chulu nari dho. Nabi Yeremia dhó i lo noni ma djǒ nǎ: “Ni sha ma sha, Ee Yova.” (Yer. 20:7) Bbʉbbʉ dhé, ke bbʉ hwè ma dho bí kʉ ná chu nǎ, ke le ma ronga nzá djo ma ddingʉe nga nari bbai, føri kina ke liri ma bbi avio nǎ ma ngʉ riji nari bbai. Ko bbi nzá djo ma ddingʉe nga go ma ngʉe sese ro ná bí kʉ ná ngalu, loroji na ko be njonjo kʉ ná tawi ronga 5 kʉ ná bbobbo ngø (continents) lu. Ko nji ná njí krʉ kana ma po mbai bbo Lesli dho le e tayari ma tsotsokodha dho nari dho.

Krʉ ddo ró ko adi ngano nari kʉ, fø njí krʉ ko njie ko ji Yova nari dho. Njʉ ko ba ná bblo ritsi ngbaribbai ma ri sie bblo pli ndirigoti theinga dho gosi ná saa djo nari dhǒ. Fø saa na Yova si “[ndi] thó tso we ndirigoti ndi gba shi di ná krʉ kʉ ná ritsi nǎ ù tso.”​—Zb. 145:16.