1-2. (a) Mezali 16:31 ripo naribbai, kodho ká ringani konja chí tøni ná ngó nrŭ ngbaribbai? (b) Ko kasi ngba lo goti ngʉ?

ARKANSAS, U.S.A. nǎ nga rabe ná kpa ka ndima ba bblo kʉ ná diama dz’ na. Ni mai ri kʉ føro, fø diama na nzá le ka le thɨ biju ro ri. Føri dho bí kʉ ná nrŭ nzɨ adi fø dju ro nja mana na ri, kpa nanga nzɨ adi keni ri dho ri.

² Føribbai, kodhi ngó ngʉ ná nrŭ kʉ fø diama bbai; kpa na mana kʉ bbo. Mungu dzá lo ripo kpa djǒ ró pʉ kʉ taji bbai. (Azø Mezali 16:31; 20:29) Ni mai ri kʉ fø ro, ri kandie dhʉdhʉ lebe fø kpa pa. Njati jaddakpa di ngó nrŭ nja mana na ngba ró, kpa ka ndima ba bbo na mana kʉ nalo kpa dhó ro. I lo nǎ kosi 3 kʉ ná logoti ngʉ: Yova ká adi chí tøni ná ngó nrŭ nja mali bbai addudho? Ngó nrŭ ká kʉ mana na bbo addudho Yova dzá tengenezo na? Ko ká ka ko nji addu ndiro koba faida kpadhó loroji nǎ ro d’e?

3. Zaburi 92:12-15 ripo naribbai, chí tøni ná ngó nrŭ ká Yova adi nja mana na bbo addudho?

³ Yova adi ngó ngʉ ná nrŭ nja mana na bbo. Ke chu kpadhó lo ma, kpa dhó bblo kʉ ná sifa ma na. Yova nanga adi jini bbo ngó ngʉ ná nrŭ ndima chu nalo d’ra jaddakpa dho ná saa na. (Yob. 12:12; Mez. 1:1-4) Ndirigoti Yova adi ngatso kpa ve nari ma nja ddi. (Mal. 3:16) Kpa adi bani kpakpalo na bí, ro kpae kpakpa kʉ ná udha na dhé Yova djo. Kpadjo kpa kʉ na ná ngab’odha kʉ bbo bbʉbbʉlo kpa chungʉe ná saa na kpa ngʉe ri na nari  djolu. Yova ji kpa bbo dhonalo kpa ke rodho d’ra “ngba mai kpa ngʉ ngó ro.”​—Azø Zaburi 92:12-15.

4. Addui ká ka ndi li ngó ngʉ ná nrŭ kpakpa?

⁴ Njati rie ngó ni ngʉ ri ró, achuri nari kʉ, Yova ni njingʉe ndi dho anziro ná njí ngano ni. (Ebr. 6:10) Ni ngʉ adi lod’ra kpakpanga na, føri ngʉ adi hwè bbʉ nidzá ra nǎ Baba dho. Ni ngʉ adi kpakpalo tso ma ve, ni ngʉ adi ngarr Biblia nǎ shauri dho ndirigoti ni ngʉ adi rid’ra nja nrŭ dho, dhonalo føri kʉ bbo na mana kʉ nalo Yova dzá tengenezo na. Ni nji kpakpanga bbo b’lo ndiro nilé nidhó lo thika Yova dzá tengenezo rinji naribbai d’e. Ni ko nja kpa tsotso ndirigoti nili kpa kpakpa ndiro kpa ra Mungu dzá njí na anzi d’e. Yova ji ni bbo dhonalo ni tøni chí ke dho. Ke pori nari kʉ “ndi nzɨ bba ndidzá chí tøni ná nrŭ ro ri”! (Zb. 37:28) Ke pori i: “Kpø ni djoka na pʉ ta nanga djo, ma sie ni ma na dhé.” (Isa. 46:4) Føri dho, anichuri nari kʉ ni na mana kʉ bbo Yova dzá tengenezo nǎ. Ni na mana kʉ bbo!

5. Ngó nrŭ dho ká ringani ndima chu ngba bbo na mana kʉ nalo?

⁵ Ngó nrŭ ka ndima njí nalo kʉ bí. Kpaé anziro ndimae na ná kpakpanga na nga ma ró, kpa chulo bbo dhonalo kpadhó cho kʉ bí. Yova ka ndi njínji kpa na njonjo kʉ ná chulu, drdr ngʉe ná nrŭ dhó loroji ndirigoti i ddoro kʉ ná nrŭ dhó loroji si ridho naribbai.

6-7. Yova ká lengʉe chí njingʉe njí ndi dho ná ngó nrŭ ronga ngbaribbai? Abbʉ loroji.

⁶ Ko ka koba somo Biblia nǎ chí tøngʉeni ná nrŭ dhó loroji nǎ ro dhonalo fø nrŭ rangʉe anzi dhé Yova dho ndima njínji nari na ngbamai ndima ngʉngʉe ngó ro. Lorojina, Musa ngʉngʉe Yova dzá nabi ndirigoti chutso ddá Waizraeli dho ná ke 80 ndidhó cho ngʉe ro. Ngba mai Danieli dhó cho dangʉe 90 djolu ro, kengʉe Yova dzá nabi dhé. Mutume Yohana dhó cho dangʉe 90 djolu Ufunuo dzá buku ndi ndingʉe ná saa na.

⁷ Chí tøngʉeni Yova dho ná nja nrŭ nzá kochu krʉ ri ndirigoti nja nrŭ djó lo nzá  le d’rari. Ro Yova chu kpa ngba ndirigoti kesi kpa kobe bbʉ ni kpa tøni ngʉe chí nari dho. Lorojina “chø lo dhi” ke Simeoni djo le tilo sese Biblia nǎ, ro Yova chu ke ngba ndirigoti Yova bbʉngʉe ke dho ná pendeleo ngʉe ke nja Yesu dzá kalʉ ndirigoti ndi d’ralo fø ngba ma djo ndizá mama ma na. (Lu. 2:22, 25-35) Addinga mujani ngʉe ná nabi Anna djo maddi. Ledhó cho ngʉe 84, ro le ro “nzɨ ngʉ adi má hekalu nǎ ro ri.” Le ngʉ adi “si njudha dhi ngana krʉ saa ró,” føri kobe le bangʉe Yesu dzá kalʉ ndi njangʉe ná saa na. Simeoni ma, Anna ma na ngʉe mana na bbo Yova dho.​—Lu. 2:36-38.

8-9. Dhe bbá ke dhengʉe ná ddikpa isɨle ká njingʉe addu Yova dzá tengenezo nǎ?

⁸ I ddoro, chí tøni ná bí kʉ ná ngó nrŭ adi bblo kʉ ná loroji bbʉ jaddakpa dho. Akonja le-ve Lois Didur dhó loroji. Ledhó cho ngʉe 21 painia dzá njí tso le ngangʉe ná saa na Canada nǎ. Føri goti, lebbá ke John ma na le ma ngʉ adi safari nji bí ina. Luti kpa njingʉe njí Canada nǎ Beteli nǎ cho 20 djolu. Lois dhó cho singʉe 58 ná saa na, kpa le chongʉe ndima ra njínji Ukraine na d’e. Kpa ká ka ndima njie ri ngba? Kpa ká ka ndima vʉeri ndima ra njínji nja ngø na b’lo ndima ngʉ ngó ro bbʉbbʉ? Kpa ungʉeri u ndima ra ndima le cho ná ngana, ndirigoti John ngʉngʉe Tawi nǎ komite nǎ ddike. John dhe narigoti cho da saba ro, Lois mangʉe ndi ngʉ nji ná njí na dhé. Kpadjo Lois dhó cho kʉ 81. Le njínji Ukraine nǎ Beteli nǎ familia ma na ndirigoti nrŭ jirie le bbo.

⁹ Lois bbai dhe bbá kpa dhe ná isɨ nrŭ nzá nja nrŭ ka ndima nja mana na nrŭ bbá kpetsikpa ngʉe shi ná saa na nrŭ ngʉ kpa nja naribbai ri, ro kpa kʉ mana na bbo. Bicha ko ndima bbá kpetsikpa tsotso ndirigoti go tøni chí Yova dho ná le-vei Yova adi nja mana na bbo. (1 Ti. 5:3) Føri adi jadda kʉ ná nrŭ li kpakpa.

10. Tony ká bba ngba bblo kʉ ná loroji?

¹⁰ Chi tøni Yova dho ná nja ngó nrŭ kʉ ddawa djolu ma, fø nrŭ ma Yova adi nja mana na bbo ddi. Lorojina, le-djo Tony kʉ fø di nalo kana njʉ. Ke bangʉe batiso Pennsylvania na, États-Unis nǎ cho 1942 nǎ bi 8 na 20 ndidhó cho ngʉe ro. Batiso ke ba nari goti, le pongʉeri ke tsu sødda dzá njí na. Fø lo ke ungʉe nzá naridho, ke le mbangʉe prizo na cho aro na nusu dho. Ke bbale Hilda ma na kpa kongʉe ndima dhi aro kʉ ná nzø tsotso ndima chu bbʉbbʉlo d’e. Cho bí kana Tony ngʉe mwangalizi musimamizi 3 kʉ ná kutaniko nǎ (i ddoro fø njínji ná kpa le adi nzi muratibu wa baraza la wazee) ndirigoti ke ngʉe mwangalizi wa muzunguko maddi. Ke ngʉ adi mikusanyiko  ma, funzo ma na ongoza prizo nǎ. Cho 98 ma Tony dhó cho si ro, ke nzá dhé bba Yova dho ndi njínji nari tso ro ri. Ke adi kpakpanga nji ndiro ndi njínji Yova dho ndirigoti ndima kana ngae kutaniko nǎ nrŭ na chøchø d’e!

11. Ko ká ka ko dhori ko nja ngó ngʉ ná nrŭ ronga leb’o ná ngana di ná ngó nrŭ mana na nari ngbaribbai?

¹¹ Ko ká ka ko bbʉ heshima ngbaribbai ngó nrŭ ronga leb’o ná ngana di ná ngó nrŭ dho? Ngba ri ka ró, wazee ka ndima kó kpa tsotso kpadi si njudha dhi ngana ma, kpadi føga da nalo ro ma rr, ndima d’ralo ro maddi. Kpa konja mana na nari ko ka kodho njati kodi kpa ronga ro ma be inga kodi kpa ro nzi telefone na ma ró. Nja kʉ ná ngó nrŭ ronga leb’o da ngana ndirigoti kpa kʉ da ndima dhó kutaniko ro ró, fø nrŭ nga ma nzá ddi ringani kovi ri. Njati ko ddinga ngó ngʉ ná nrŭ djo nzá ro, føri ka ndi njani pa kobe kpa naribbai. Kpa kana nja nrŭ dho ri ka ndie kpakpa ndima d’ra ndima dhó lo nja nrŭ dho. Ro njati kodi nga ro ma dhu kpa tso inga kpa di loti ndima ba ná hwè djo tengenezo nǎ ro, føri ka ndi li ko kpakpa.

12. Kodhó kutaniko nǎ ká ko ka ko ba ngbadi ná le-djoi ma, le-vei ma na?

¹² Kutaniko nǎ ngó nrŭ bani ná na bblo kʉ na loroji kpadi d’ra ko dho nari ka ndi ke ko nanga ke. Le-ve Harriette njinjí Yova dho cho bi New Jersey na kutaniko nǎ États-Unis nǎ. Le ma rangʉe d’ingana na ndidzá singbangba ma na. Le ma ngʉe na ná kutaniko nǎ le-djoi ngʉ adi saa ba ndima chu le d’e ndirigoti kpa chungʉe ø lo le dhó ro. Le ngʉ adi kpa li kpakpa bbʉbbʉlo ndi chungʉe ná saa na ndi ngʉ adi bani na lod’radha dhi nji kana nalo na 1920 na. Le ngʉ adi bbi le ku dhi broso na lo ndi ra d’ra ná ngalu dhonalo fø saa na, nrŭ ka ndi ma løe le ndima li le prizo na. Cho 1933 na, le nrŭ lingʉe aro ina prizo na. Fø saa na, le bbake ngangʉe Yova dza Dimu ri, ro ke ngʉ adi le tsotso kó ko dhe. Prizo nǎ le ngʉe ná saa na, lebba ke b’ongʉe ndima dhi 3 kʉ ná nzø ronga. Bbʉbbʉ dhé, Harriette bbai ngʉ ngó ná nrŭ dho ringani le bbʉ heshima!

13. Ngó ngʉ ná nrŭ kʉ mana na bbo Yova dzá tengenezo nǎ, fø lo nǎ ro ká koba ngba somo?

¹³ Ngó ngʉ ná ko djoi ma, ko vei ma na kʉ mana na bbo Yova dho ndirigoti kedzá tengenezo dho. Kpadhó maisha nǎ, kpa nja ngbaribbai ma Yova le ndidzá tengenezo ronga nari ndirigoti kpa ronga nari maddi. Kpa ba somo ndima njingʉe ná kosa nǎ ro. Anidi kpa nja “nyodyu tø ná nga” bbai ndirigoti aniba somo kpa dhó ro. (Mez. 18:4) Njati niba saa ni chú kpa ró, nidhó udha ka ndi ngʉ kpakpa ndirigoti nisi lochu bbo!

14. Kumbukumbu la Torati 32:7 ká jaddakpa li kpakpa ndima njiri ngba?

¹⁴ Adi saa ba ndiro ni tilo ngó nrŭ na d’e. (Azø Kumbukumbu la Torati 32:7.) Bbʉbbʉ dhé, kpa nzá ka ndima njanga bblo ri, kpa nzá ka ndi bbi lele ri, kpa ka ndima tilo dzodzo. Ro kpa adi riji ndimae kpakpa dhé ndirigoti ndima “rodho é bblo” Yova nyo njí. (Muh. 7:1) Ano addudho ma Yova adi kpa nja mana na nari nga. Adi heshima bbʉ kpa dho. Adi Elisha bbai. Ke ungʉeri ndima kana nga di chøchø Eliya na ndima kana nga ndoni Eliya na nari njí. Gbo ina ke pongʉeri  Eliya ni: “Ma nzɨ ni ro bba ri.”​—2 Fa. 2:2, 4, 6.

15. Ngó nrŭ tso ká ni ka nidhu ngbadi nalo ro?

¹⁵ Ni ngaddi ngó nrŭ djo nari adi dho nga ro ma nidhu kpa tso nari chulu. (Mez. 1:5; 20:5; 1 Ti. 5:1, 2) Adi ri ro dhu i mai: “Jadda ni ngʉe ná saa na, addui ká lingʉeri ni uri nari kʉ ni ba bbʉbbʉlo?” “Addui ká kongʉe ni tsotso ndiro ni kana nga ngʉ chøchø Yova ma na d’e?” “Addui ká ngʉ adi ni tsotso kó ndiro nidi hwè na Yova dzá njí kana d’e?” (1 Ti. 6:6-8) Arr kpa ndima dhó lod’ra ni dho nari.

16. Ngó ngʉ ná le ma loti ndima kana jadda ke na nari ká ka ndi li kpa kpakpa ngbaribbai?

¹⁶ Ngó le ma di loti ndima kana jadda ke na ná saa na, kpa ka ndima li ndima kpakpa. (Ro. 1:12) Jaddakpa ni di rinji fø ró, ni ka ni njari nari kʉ Yova ngaddi ni ndidzá njí dhi nrŭ djo ndirigoti ngó le ka ndi mbu ndi bblo. Ke ka ndie hwè na ndi d’ra ngbaribbai ma Yova le ndi ronga nari ni dho.

17. Ká addudho ko ka ko pori ngó ngʉ ná nrŭ adi d’ani bbo krʉ choro?

¹⁷ Le ndí d’ani nari adi sini si ngó le ngʉ ná saa na, ro chi tøni Yova dho ná ngó nrŭ adi d’ani ke nyodjo krʉ cho ró. (1 Te. 1:2, 3) Fø lo ká kʉ bbʉbbʉ addudho? Dhonalo cho da naribbai, Yova dhó roho takatifu chulu kpa ba mazoezi ndirigoti føri ko kpa tsotso ndiro kpadhó bblo kʉ ná sifa dhidhi d’e. Njati ko chu ngó ngʉ ná ko djoi ma, ko vei ma, ko di heshima bbʉ kpa dho ndirigoti kodi rine ko chulo kpa dhó ro ró, ko ka ko nja kpa mana na bbo!

18. Gosi ná sura nǎ ká kosi loti ngba lo djo?

¹⁸ Kutaniko adi ngʉ kpakpa dho nari nga kʉ jaddakpa ngó nrŭ nja mana na nari dhé ri, ro ri kʉ ngó nrŭ ma jaddakpa nja mana na ddi naridho. Gosi nalo nǎ, kosi ngbaribbai ma ngó nrŭ ka ndima nja jaddakpa mana na kutaniko nǎ nari nja.