Skip to content

Skip to table of contents

LONGANEDHA DHI RI 37

“Ma si nrŭ tsɨ krʉ nanga jaja”

“Ma si nrŭ tsɨ krʉ nanga jaja”

“Ma si nrŭ tsɨ krʉ nanga jaja, ndirigoti krʉ nrŭ tsɨ kpari dhi ji le ji ná ritsi sisi.”​—HAG. 2:7.

DYI 24 Tuende ku Mulima wa Yehova

RI NǍ LE SI CHU NALO *

1-2. Nabi Hagai ká d’rangʉe ngba lo kodhó saa djo?

“SESE saa kana dhé, d’uka ma, drdr nrŭ chingʉe ná bbobbo dza ma na glungʉeni krʉ. Krʉ kʉ ná nrŭ thí bangʉe njedha bbo fø lo dho . . . Bi kʉ ná nrŭ ngʉ ripo fø lo njingʉeni chøchø miniti aro kana dhé. Ro, ma dho fø lo ngʉ njani bicha njini naribbai.” Fø lo pongʉe nari kʉ 2015 na gøngʉe ná nrŭ Nepal na dangʉe ná rɨ (matetemeko ya inchi) goti. Njati ni njae fø di nalo ró, ni nzá ka ni vi ringa ri.

2 Ro, i ddoro ja nrŭ tsɨ nanga ja nalo ro kʉ thei, føri nzɨ njini ddikpa ngø nǎ dhé ri. Yova adi dz’ djó nrŭ tsɨ krʉ nanga jaja ndirigoti fø lo ke nji cho bi b’lo. Nabi Hagai tingʉe lo fø lo djo. Ke ndingʉeri: “I ri kʉ bbasøda dhi Mungu Yova po nalo, ‘Ddi ina ki, sese nga goti ma si ra ma, dz’ ma, jʉdda ma, ndirigoti dyudyu ná dz’ ma na nga jaja.’”​—Hag. 2:6.

3. Hagai tilo nrŭ tsɨ nanga le já nari djo, føri ma kana ká kʉ ngba njonjonga rɨ na?

3 Hagai d’rangʉe nari nga kʉ rɨ nganga da ndi sanga nari ri. Fø nga ringana Hagai tilo djo nalo bblo lo si njini nari dho. Yova nganga ripo ko dho: “Ma si krʉ kʉ ná nrŭ tsɨ nanga jaja, ndirigoti nrŭ tsɨ krʉ dhó madha dhi ritsi sisi; masi i dza nanga lɨlɨ kadha na.” (Hag. 2:7) Fø unabi na mana ka ngʉe addu Hagai dhó saa na ngʉe ná nrŭ dho? Ndirigoti njʉ ká fø lo na mana kʉ addu ko dho? Kosi fø logoti ba, ndirigoti kosi ngbaribbai ma ko ma ka konjí nrŭ tsɨ nanga le ja i ddoro ná fø njí ddi nari nja.

HAGAI DHÓ SAA NA LINGɄE NRŬ KPAKPA NALO

4. Yova ká chongʉe Hagai ndidzá nrŭ dhi ngana addudho?

4 Nabi Hagai dho Yova bbʉngʉe bbo na mana kʉ ná njí. Anja anziro dangʉe nalo. Hagai ngʉe Babiloni nǎ ro ngʉ Yeruzalemu nǎ ná nrŭ kana, cho 537 Y.G.N. Yeruzalemu na kpa singʉe nari goti, chi ngʉ tøni Yova dho ná kpa ngangʉe hekalu ndima chi nari tso. (Ezr. 3:8, 10) Ro karr nga goti kpakpalo bangʉe nga. Kpa thí bangʉe njedha ndirigoti kpa bbangʉe njí njidha tso dhonalo kpa bangʉe upinzani bbo. (Ezr. 4:4; Hag. 1:1, 2) Ro cho 520 Y.G.N., Yova pongʉeri Hagai cho kpa ronga ndiro kpa nga hekalu chidha tso ki d’e. *​—Ezr. 6:14, 15.

5. Hagai d’rangʉe nalo ká ka ndi lie Mungu dzá nrŭ kpakpa ngbaribbai?

5 Hagai d’rangʉe nalo lingʉe Wayaudi dhó udha kpakpa Yova djo. Nabi Hagai d’rangʉeri bʉ thí bʉni ná Wayaudi dho ɨ: “‘Aningʉ kpakpa, ngø djó nrŭ krʉ,’ Yova pori, ‘ndirigoti aninji njí. Dhonalo ma kʉ ni na,’ bbasødda dhi Yova pori.” (Hag. 2:4) Le ripo “bbasødda dhi Yova” nari na mana kʉ ngba djo le ka le li le thí ná ke. Yova adi chutso ddá ndidhó bbasødda dhi malaika dho, føri dho njati Wayaudi jieri ndima dhó lobbi bblo ró, kpa dho ri ngʉ ngani ndima li ndima thí Yova djo.

6. Hagai d’rangʉeri nrŭ nanga le si jaja nari dho ká ngba lo ka ndi njieni?

6 Yova pongʉeri Hagai ra d’ra Wayaudi dho nari kʉ ndi si nrŭ tsɨ krʉ nanga jaja nari. Fø lo lingʉe bʉ thí bʉni ná Wayaudi kpakpa. Fø lo ngʉ ngbaribbai ma Yova ka ndi jae Perse nanga nari dho Puissance Mondiale ndi ngʉe fø saa na ro. Fø lo ká ka ndi bbʉe ngba faida? Ya kwanza, Mungu dzá nrŭ ka ndima dyae hekalu ndima chi nari tso dya. Føri goti, nga kʉ Wayaudi ná nrŭ ma ka ndima sie ddi Yova madha dho ø ki le chingʉe ná hekalu na. Fø lo lingʉe Mungu dzá nrŭ kpakpa!​—Zek. 8:9.

JA DZ’ NANGA JA NJɄ NÁ NJÍ

Nrŭ tsɨ nanga le ja na ná fø njí tsotso ká ni adi kó ni njʉ? (Anja paragrafu 7-8) *

7. Ko ká ka ko kó ja na le nrŭ nanga ja ná ngba njí tsotso njʉ? Aturinga.

7 Hagai dhó unabi ká ngba lo ngaddi ko dho? Yova adi nrŭ nanga ja godhé njʉ ndirigoti ko adi nrŭ tsotso kó nja ndima nji fø njí d’e. Anja i lo: Cho 1914 na, Yova lingʉe Yesu ndie ra nǎ Pidhinga na Pi. (Zb. 2:6) Føri nzá bbʉngʉe hwè ro dz’ djó pikpa dho ri. Føri na mana kʉ “nrŭ tsɨ dhó saa” tso dyangʉeni dya. Inga le ka le pori Yova wakilisha ná pi ngʉe nga ná saa singʉe ndidhó mwisho na. (Lu. 21:24) Føri dzá lodho cho 1919 djoro, Yova dzá nrŭ adi rid’ra nrŭ krʉ dho nari kʉ, ko ka ko li kodhó ngab’odha Mungu dhó Pidhinga djo dhé. Fø “Pidhinga dzá hwè lo i” le d’ra nari adi dz’ djó nrŭ krʉ nanga jaja.​—Mt. 24:14.

8. Zaburi 2:1-3 ripo naribbai, njʉ ká bí kʉ ná nrŭ adi ko d’ra ná hwè lo i nja ngbaribbai?

8 Njʉ ká nrŭ adi hwè lo i le d’ra nari nja ngbaribbai? Nja nrŭ nzɨ adi fø lo uri. (Azø Zaburi 2:1-3.) Nrŭ nanga lo jaja. Yova li ddikpa Pi nari nzɨ kpa adi u ri. Nrŭ nzɨ adi ko d’ra nalo ro nja “hwè dhi lo i” bbai ri. Føri dho nja pikpa adi kodhó lod’radha dhi njí gʉgʉ! Ni mai ri kʉ fø ro fø nrŭ tsɨ djó bbobbonga adi ripo ndima madha bbʉ Mungu dho, ro kpa nzɨ adi riji ndima bbá ndima dhó bbonga ri. Yesu dhó saa na pikpa ngʉ rinji naribbai, njʉ maddi pikpa adi Yova dzá Che na le d’ri ná ke gʉgʉ ke unakpa ndima nzanza nari chulu.​—Mdo. 4:25-28.

9. Nrŭ nzɨ Yova dhó pidhinga u ri, nde Mungu ká bba saa kpa dho kpa njí addu?

9 Yova ká adi nzɨ lo u ná fø nrŭ nja ngbaribbai? Zaburi 2:10-12 ngʉ fø logoti: “Nde kpadjo, ni pikpa, anidho nyodyu na ni kʉ nari; aniu nizamu dz’ djó lod’i ná kpa. Aninji njí Yova dho do na ndirigoti aninji hwè ta ni ronga ta ro. Anibbʉ heshima ngba dho, njati ni njiri fø nzá ró, nisi sadha ba, dhonalo ke nanga adi kani lele. Hwè na kʉ nari kʉ kedhi ngana runi ná nrŭ krʉ.” Yova kʉ bblo kʉ ná Mungu ndirigoti ke bba saa ndiro kpa vʉ lonanga njʉ d’e. Kpa ka ndima leni ngba ndiro ndima u Yova dhó Pidhinga d’e. Saa ma sese. Kodi nga sini “ná saa na.” (2 Ti. 3:1; Isa. 61:2) Kpadjo kʉ lele le ka le chu Mungu ná saa ndirigoti le ka le vʉri le njínji ke dho ná saa.

NJA NRŬ DHÓ NGANJADHA KɄ BBLO

10. Hagai 2:7-9 rid’ra naribbai, nrŭ nanga ja ná njí ká ka ndi bbʉe ngba bblo lo?

10 Hagai pongʉeri nrŭ nanga lo si jaja nari lø bblo dhó nganjadha kʉ ná nrŭ ronga maddi. Ke pori nrŭ nanga lo si jaja nari si rili, “krʉ nrŭ tsɨ [ni thí kʉ bblo ná nrŭ] kpari dhi ji le ji ná ritsi sisi” ndiro ndima má Yova d’e. * (Azø Hagai 2:7-9.) Isaya ma, Mika ma na d’rangʉe nari kʉ “nga sini ná saa na” fø di nalo ka ndi njini ngba.​—Isa. 2:2-4, maelezo ya chini; Mik. 4:1, 2, maelezo ya chini

11. Ddikpa le-djo rrngʉe Biblia nǎ hwè dhi lo i ya kwanza ná saa na, ká ke njingʉeri ngba?

11 Le-djo Ken njínji Yova dzá Dimu dhó bbo bbagʉ, (Makao makuu ya Mashaidi wa Yehova) anja ngbaribbai ma ja le nanga ja nalo ke rrngʉe ná saa na ke njingʉe nalo. Ke adi Mungu dzá lo ndi rrngʉe ya kwanza nari ngano godhé, føri goti cho da 40 b’lo. Ken pori: “Ya kwanza ma rrngʉe bbʉbbʉlo Biblia nǎ ro ná saa na, ma nanga jingʉeni bbo dhonalo ma famungʉeri ko ishi nga sini ná saa na. Ma jingʉeri Mungu u matso ndirigoti ma ba choro nŭnŭ di ná shinga. Ma njangʉeri nzɨ ma gba ma tso i dz’ dzá lo na ndiro ma tøni chí Mungu laidjo d’e. Ma nzingʉe nga Yova tso ndiro ma njiri fø d’e. Ma bbangʉe dz’ djó lo na ma matso gba nari ndirigoti ma ungʉeri ma ronga b’oni Mungu dhó nzɨ si sani ná Pidhinga tsena.”

12. Nga sini ná i saa na, Yova dzá hekalu nanga ká li ngbaribbai madha na?

12 Bbʉbbʉ dhé Yova lengʉe ndidzá nrŭ ronga le. Nga sini ná i saa na, bí kʉ ná nrŭ nga Yova dho ndima madha bbʉ nari tso. Cho 1914 nǎ ko nga ngʉe bí ri. Ro njʉ milioni 8 djolu kʉ ná nrŭ Mungu má ndirigoti milioni ddi djolu kʉ ná nrŭ adi si njuni ko na ukumbusho dho krʉ choro. Føri chulu, Yova dzá dz’ djó hekalu ya kiroho na inga ibada safi nǎ le Mungu má ná nga lɨlɨ ndi nǎ “ji nrŭ ji ná ritsi na.” Yova rodho ma madha ddi ba dhonalo fø nrŭ ndima dhó nyi thika le ø le ndí ndima njø nari na.​—Efe. 4:22-24.

Dz’ djolu gble Yova dzá nrŭ lod’ra hwè na nja nrŭ dho Mungu dhó Pidhinga djo (Anja paragrafu 13)

13. Nrŭ si bí Yova madha dho, føri chulu ká ngba unabi njini? (Anja ri chuti ji.)

13 Fø lo chulu nja kʉ ná unabi njini, lorojina føri kʉ Isaya 60 nǎ kʉ ná unabi. Fø sura nǎ verse 22 ripo: “Re pli kʉ nari singʉ løfu ndirigoti sese kʉ ná nrŭ singʉ kpakpa kʉ ná nrŭ tsɨ. Ma Yova, masi rili ri njini ndi dho ma li ná saa na.” Bí kʉ ná nrŭ nga Yova ndima má nari tso nari dho, ke ka ndi ke le nanga nalo njini. Fø “ji le ji ná ritsi” inga nrŭ kʉ njonjo kʉ ná ufundi na ndirigoti njonjo kʉ ná uwezo na, kpa nanga adi jini ji ndima d’ra “Pidhinga dzá hwè lo i.” Føri dho Isaya pongʉeri, Yova dzá nrŭ si “nrŭ tsɨ kpari bba njʉ”. (Isa. 60:5, 16) Fø kpetsikpa ma, isɨ nrŭ ma na dhi lodho, pidhinga dzá hwè lo i d’rani 240 kʉ ná ngø lu 1 000 djolu da ná luga na.

LONANGA VɄDHA DHI SAA

14. Njʉ ká ringani nrŭ vʉri ndima njí addu?

14 Nga sini ná i saa na, nrŭ tsɨ rine ndima vʉ lonanga. Kpa ká ka ndima vʉri ndima kó Mungu dhó Pidhinga tsotso inga ndima li ndima thí i dz’ djó pidhinga djo? Føri kʉ nrŭ krʉ ka ndima vʉ nanga ná bbo na mana kʉ nalo. Ni mai ri kʉ fø ro Yova dzá nrŭ adi rine ndima rrnga ndima di ná ngana kʉ ná pikpa dho, ndirigoti kpa nzɨ adi ndima tso tsu politiki nǎ lo nari. (Ro. 13:1-7) Kpa churi nari kʉ Mungu dhó Pidhinga dhé kasi nrŭ dhó kpakpalo tso d’ø. Fø Pidhinga nga kʉ i dz’ dzá ri ri.​—Yoh. 18:36, 37.

15. Ufunuo na ká le tilo ngba bbo mbudha djo?

15 Ufunuo ripo, chi tøni Mungu dho ná nrŭ kasi mbudha ba nga sini ná saa na. Fø mbudha sie kpakpa bbo ko kana nja nrŭ dho. Pikpa si riji ko bbʉ madha ndima dho ndirigoti kpa si nzɨ ndima tsotso kó ná nrŭ nzanza. (Ufu. 13:12, 15) Kpa si “nrŭ krʉ li nzadha na, rere nrŭ ma, bbobbo nrŭ ma, mali bai ma, njedha dhi nrŭ ma, nokpa ma, fø nrŭ si alama ba ndima thó thá djó ridjo inga ndima nyitso.” (Ufu. 13:16) Drdr nokpa nyitso le ngʉ adi alama li theinga dho ndiro le chu ke ká kʉ ie dhó nokpa ma nari d’e. Føri bbai i ddoro maddi nrŭ krʉ rib’o ndima kasi alama ba ndima thó thá djó ri djo inga ndima nyitso. Kpadhó ngaddidha ma, kpa nji nalo ma na ridho kpa kʉ politiki nǎ nrŭ.

16. Ká addudho ri kʉ mana na bbo ko tøni chí Yova dho kpadjo ngadjo ro?

16 Ko ká si riu koba fø alama inga ko kó i dz’ djó pidhinga tsotso? Nzá u fø alama ná nrŭ si bani kpakpalo na ndirigoti kpa si tsu hatari na. Ufunuo dzá buku adi ripo i: “Ddikpa le ma nzá ddi ka ndi dzi ritsi inga ndi dzi ritsi nanga ro ri, rie nga alama kʉ ró ná ke dhé ri ró.” (Ufu. 13:17) Ro Mungu dzá nrŭ chu Mungu sinji nalo ngba alama kʉ ro ná nrŭ dho Ufunuo 14:9, 10 ripo naribbai. Fø alama le ka le u nari rɨngana, kpa si ri ndi ndima thó thina nari kʉ, “ndima kʉ Yova dzá nrŭ.” (Isa. 44:5) Iri kʉ ko ka ko dhori Yova dho ko tøni chí ná saa. Yova sie hwè na ndi pori nari kʉ ko kʉ ndidzá nrŭ!

YA MWISHO LE SI NRŬ NANGA JA NARI

17. Kodho ká ringani ko no ngba lo nga Yova dhó ngatsovedha djo?

17 Yova adi ndi kʉ ngatsovedha na nari dho nga sini ná i saa na. Ke nzá jiri ndi sa ddikpa le ma ddiri. (2 Pe. 3:9) Ke bba saa ndiro ko leni le ndirigoti ko vʉ lonanga bblo d’e. Ro kedhó ngatsovedha tso si d’ød’ø. Gʉ kedhó Pidhinga gʉ ná nrŭ si Musa dhó saa na bangʉe Farao nalo ba. Yova pongʉeri Farao dho: “Njati ma ddae ma tho, ma ti ni tso nidzá nrŭ ma na che kʉ ná dhe na ró, ni tso ka ndi dyaeni dya dz’ djó ro. Ro ma bbari nidi shi: nja ni nja madzá kpakpanga ndiro ma rodho d’rani dz’ djo lu gble d’e.” (Kut. 9:15, 16) Nrŭ krʉ si ri chu nari kʉ Yova ddiro dhé kʉ bbʉbbʉ Mungu. (Eze. 38:23) Fø lo ká si njini ngbaribbai?

18. (a) Hagai 2:6, 20-22 tilo ja le nrŭ nanga ja nari djo, nde føri ká kʉ addu? (b) Hagai tilo gosi ná saa na si njini nalo djo nari ká ko chu ngbaribbai?

18 B’lo Hagai dhe narigoti cho da bi ro, roho takatifu chulu Mutume Paulo d’rangʉeri Waebrania nǎ Wakristo dho nari kʉ Hagai 2:6, 20-22 nǎ kʉ nalo si njini gosi ná saa na. (Azø.) Paulo ndingʉeri: “Kpadjo ke tsoni: ‘Ma si rinanga ki ja vi, nga dz’ kpali dhé ri, ro ra maddi.’ ‘Vi’ le ri nanga ja nari na mana kʉ, ja nanga le ja ná ritsi tuni tu ndiro nzá nanga le ja nari má d’e.” (Ebr. 12:26, 27) Iga le ripo le si nrŭ nanga ja nari nga kʉ Hagai 2:7 nǎ kʉ nalo ri. Ro ri kʉ gʉgʉ Yova Farao bbai ná nrŭ ndirigoti fø kpa si sadha ba theinga dho.

19. Nzɨ nanga si jani nari ká kʉ addu, ndirigoti føri ká ko chu ngbaribbai?

19 Nzɨ nanga le si ja nari ká kʉ addu? Paulo pongʉe ri ki: “Kosi nzɨ ronga jaja ná Pidhinga ko naridho, akoko nzá tso ka ndi kó kodjo ná zølo ndiro ko nji takatifu kʉ ná njí Mungu dho ngba tso ke u ná chulu, ni ko Mungu do nji ro ndirigoti ni ko heshima bbʉ ke dho ro.” (Ebr. 12:28) B’lo le ja dz’ nanga ya mwisho nari goti Mungu dhó Pidhinga si ma ddiro dhé. Ri ki ro nzɨ kasi sani ri!​—Zb. 110:5, 6; Da. 2:44.

20. Nrŭ dho ka ringani ndima vʉ ngba lo nanga ndirigoti ko ká ka ko kó kpa tsotso ngbaribbai?

20 Vi le ka levi ná saa ro nga kʉ ri! Nrŭ dho ringani ndima vʉri: Ndima kó dz’ djó lo tsotso ndiro ndima kasi sadha ba d’e. Inga ndima njí Mungu ji nalo ndiro ndima kasi choro nŭnŭ di ná shinga ba d’e. (Ebr. 12:25) Lod’radha dhi njí chulu ko ka ko kó nrŭ tsotso ndiro nrŭ vʉ bbo na mana kʉ ná fø lo nanga d’e. Akoko bí kʉ ná nrŭ tsotso ndiro kpa gba ndima tso Mungu dhó Pidhinga na d’e. Bí ina ringani kodi kodhi Bboke Yesu pongʉe ná i longa no: “Pidhinga dzá hwè lo i dho ringani ndi d’rani dz’ djolu gble ndie ushuuda dz’ djó nrŭ krʉ dho ndirigoti mwisho sisi d’e.”​—Mt. 24:14.

DYI 40 Weye Ni wa Nani?

^ par. 5 I lo si rili ko famu Hagai 2:7 nǎ kʉ nalo ki bblo. I lo nǎ kosi ngbaribbai ma ko ka ko njí krʉ nrŭ tsɨ nanga le si ja na ná bbo na mana kʉ ná njí nari. Ndirigoti kosi ngbaribbai ma nja nrŭ nanga adi jini fø njí dho nari nja ndirigoti nja nrŭ nanga nzɨ adi jini fø njí dho ri.

^ par. 4 Ko churi nari kʉ Hagai njingʉe ndi dho Yova po nalo ngba dhonalo hekalu chidha tso dyangʉeni 515 na Y.G.N.

^ par. 10 Iri kʉ anziro ko famu ngʉe nalo nanga ki le tu nari. Anziro ko pongʉeri nari kʉ, ri nga kʉ nrŭ krʉ tsɨ nanga le ja nari dho i bblo thí kʉ ná nrŭ ngangʉe Mungu dho ndima njínji nari tso ro ri. Anja “Ngazø ná kpa adi dhu nalo” Bi 5 ddo 15, 2006 (Swahili Kenya) nǎ lonanganedha dhi Dzamu dhi Munara wa Mulinzi.

^ par. 63 JI DJÓ LONGA LE TU NARI: Hagai d’rangʉeri Mungu dzá nrŭ chi hekalu bidii na, njʉ maddi Mungu dzá nrŭ adi hwè dhi lo i d’ra bidii na. Ddikpa dza dhi nrŭ lod’ra i dz’ nanga le si ja ya mwisho nari djo.