Skip to content

Skip to table of contents

LONGANEDHA DHI RI 38

Jadda kpa, nidhó maisha ká sie ngbǎ?

Jadda kpa, nidhó maisha ká sie ngbǎ?

“Lo utsod’idha si ni ronga b’ob’o.”​—MEZ. 2:11.

DYI 135 Yehova Anakuomba “Ukuwe na Hekima”

RI NǍ LE SI CHU NÁ LO a

1. Yehoashi ma, Uzia ma, Yosia ma na ká hwingʉeni ngbá kpakpalo tso ró?

 NI KÁ ka ni mbue ni ngbaribbai njati le lie ni pi Mungu dzá ndrŭ djo go ni kʉ jadda bbo ro ró! Ni ká ka ni njie njí nidhó bbonga ma, kpakpanga ma na na ngbaribbai? Biblia tilo bí kʉ ná jadda kpa djo Yuda nǎ pikpa ndima ngʉngʉe ro. Loroji na, Yehoashi dhó cho ngʉe 7, Uzia dhó cho ngʉe 16, ndirigoti Yosia dhó cho ngʉe 8. Føri ka ndi ée kpakpa tso ngʉ o fø kpa dho ná lo! Ro, nì mai fø lo ngʉe kpakpa ro, Yova ma, nja ndrŭ ma na kongʉe kpa tsotso ndiro kpa njí bí kʉ ná bblo lo d’e.

2. Ká addudho ringani ko chu lo Yehoashi ma, Uzia ma, Yosia ma na dhó loroji djo?

2 Ko nga kʉ pikpa inga isɨ pi ri, ro ko ka ko ba bbo na mana kʉ ná somo Biblia tilo djo ná gbo kʉ ná fø kpa dhó loroji nǎ ro. Kpa vʉngʉe lonanga bblo ndirigoti kpa vʉngʉe lonanga che maddi. Kpadhó loroji nǎ ro ko si addudho ma ringani ko vʉ bblo kʉ ná bbakau ko dho, ko é nyenyenga na ndirigoti ko rá anzi Yova ko ne nari na nari nja.

AVɄ BBLO KɄ NÁ BBAKAU

Ri ka ndi kaka le dyø Yehoashi dhó loroji bblo kʉ ná bbakau dhó lo le rr nari chulu (Anja paragrafu 3, 7) c

3. Bbò kuhani Yehoiada ká kongʉe Pi Yehoashi tsotso ngbaribbai ndiro ke vʉ lonanga nyodyu na d’e?

3 Adyø Yehoashi dhó nyodyu dhi lonangavʉdha. Go Pi Yehoashi ngʉe jadda ro, ke vʉngʉe lonanga nyodyu na. Kedzá baba ngʉe nga nari dho, ke ngʉ adi chi ngʉ adi tøni ná Bbò Kuhani Yehoiada dhó chutsoddadha dyø. Fø kuhani ngʉ adi loja ke dho ndi nganga dzá ngba bbai. Føri dho, Yehoashi vʉngʉeri ndi njinjí Yova dho ndirigoti ke kongʉe nja ndrŭ tsotso maddi nja kpa njinjí Yova dho d’e. Føri goti Yehoashi kpengʉeri le thɨ Yova dhó hekalu ronga.​—2 Ny. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Ko ká adi faida ba ngbaribbai njati ko ji Yova dhó yadha ndirigoti ko rrnga ri dho ró? (Mezali 2:1, 10-12)

4 Njati rie nidhó gø dhi ndrŭ inga nja ndrŭ riddi ni dho ni ji Yova ndirigoti ni njinjí kedhó yadha na ri ró, ni ba nari kʉ bbo na mana kʉ ná kado. (Azø Mezali 2:1, 10-12.) Nidhó gø dhi ndrŭ ka ndima bbʉ formasio ni dho bí kʉ ná chu nǎ. Anja ngbaribbai ma Katya ró dho kʉ ná le-ve tsotso ndidzá baba kongʉe ndiro le vʉ lonanga bblo d’e nari. Krʉ ddo ró darasa na ngba dzá baba ngba mba ná saa na, kpa ngʉ adi loti andiko la siku nǎ lo djo. Le pori, “Fø ko loti nari ngʉ adi ma tsotso kó ndiro ma hwini fø dyi ma si bani na ná lo na d’e.” Nidzá gø dhi ndrŭ ka ndima li Biblia ró dyʉ ndi ná yadha ni nji, ro njaro ni ka ni nja fø yadha cho ni ronga tso cho ni ji ni njí ná lo ró nari bbai? Nde, ni tsotso ká addu ka ndi kó nja ni rrnga kpadhó chutsoddadha dho d’e? Anastasia ró dho kʉ ná le nonga nari kʉ, ndidzá gø dhi ndrŭ ngʉ adi saa ba ndiro ndima tu addudho ma ndima li ddikpa yadha nari nanga ndi dho d’e. Le pori, “Føri lingʉeri ma famuri nari kʉ, kpa nzɨ ngʉ adi yadha li ndiri na ndima cho ma ronga tso cho d’e ri, ro ndiri na ndima b’o ma ronga ndima ji ma ji nari djotsina.”

5. Ni nji ná lo ká ka ndi lø nidhó gø dhi ndrŭ ma, Yova ma na ronga ngbaribbai? (Mezali 22:6; 23:15, 24, 25)

5 Ni di njínji Biblia nǎ nyodyu dhi shauri na ró, ni si hwè bbʉ nidzá gø dhi ndrŭ dho. Føri djolu pli ni si hwè bbʉ Mungu dho ndirigoti ni kana kau si ngʉ kpakpa ke na. (Azø Mezali 22:6; 23:15, 24, 25.) Føri i kʉ jadda Yehoashi ngʉe ro ke ngʉ adi nji ná lo le ka le dyø dho ná lo.

6. Yehoashi ká rrngʉe ie ma dhó shauri ndirigoti føri ká bbʉngʉe ngbá matokeo? (2 Mambo ya Nyakati 24:17, 18)

6 Aba somo Yehoashi dhó che kʉ ná lonangavʉdha nǎ ro. Yehoiada dhe nari goti, Yehoashi vʉngʉe che kʉ ná bbakau ndi dho. (Azø 2 Mambo ya Nyakati 24:17, 18.) Ke vʉngʉeri ndi rrnga Yuda nǎ nzá jingʉe Yova ná bbobbonga dho. Ni ka ni uri u nari kʉ Yehoashi dho ri ka ndi kae ka nzɨ ndi gba ndi tso fø kpa na dhonalo føri ngʉe che kʉ ná kpa. (Mez. 1:10) Ro, ke rrngʉe kpadhó che kʉ ná shauri. Føri dho, Yehoashi dzá shangazi dzá ke Zekaria mbungʉeri ndi bbʉ shauri ke dho ná saa na, Yehoashi lingʉeri le hwi fø ke hwi. (2 Ny. 24:20, 21; Mt. 23:35) Føri ngʉe che kʉ ná lo ndirigoti rrdha ke njingʉeri! Yehoashi ngangʉe ndidhó maisha tso bblo, ro njedha dhi lo kʉ luti ke ngʉngʉe tsatsa ná ke ndirigoti bʉ hwi. Føri goti ke nganga dhó njí dhi kpa hwingʉe ke. (2 Ny. 24:22-25) Kedhó maisha ka ndi ée bblo njati ke rae anzi Yova ma, ngbà ji ke ná kpa ma na dho ndi ngarr nari na ró! Ni ká ka ni ba ngbá somo fø loroji nǎ ro?

7. Ni ká ka ni vʉ ie ma ndima é nidhó kau? (Anja ji maddi.)

7 Yehoashi dhó che kʉ ná lonangavʉdha nǎ ro ko ka ko ba ná ddikpa somo kʉ, ringani ko vʉ nì ka ndima é bblo kʉ ná matokeo na ko djo ná bbakau, føri kʉ jiji Yova ná ndrŭ ndirigoti nì rine ndima bbʉ hwè ke dho ná ndrŭ. Ri nzá ngani ko di kau nji ddiddi ma na kodhó cho kʉ ná ndrŭ ma na dhé ri. Anonga nari kʉ, Yehoashi ngʉe jadda pli ndidzá kau Yehoiada dho. Adhu i lo ni tso ni vʉ ni dho ná bbakau djo: ‘Kpa ká adi ma tsotso kó nì ndiro ma li madhó udha kpakpa Yova djo d’e? Kpa ká adi ma li kpakpa nì nja ma njinjí Mungu dhó kanuni na d’e? Kpa ká adi loti Yova ma, kedzá bbo na mana kʉ ná bbʉbbʉlo ma na djo nì? Kpa ká adi heshima bbʉ Mungu dhó kanuni dho nì? Kpa ká adi shauri bbʉ ma dho madhó lo uri ná saa na nì?’ (Mez. 27:5, 6, 17) Bbʉbbʉ dhé, njati rie nzá nidhó bbakau jirie Yova ri ró, føri nga kʉ nidhó lo u ná kpa ri. Ro, njati nidhó bbakau é ngbà ji Yova ná kpa ró, kpa sie tayari ndima kó ni tsotso krʉ ddo ró!​—Mez. 13:20.

8. Njati rie eternete na ko adi njínji ri ró, ri ká ngani ko ddinga ngbá lo djo?

8 Eternete kʉ bblo kʉ ná chu ndiro ko tilo kodhó familia ma, bbakau ma na na d’e. Ro, nja kʉ ná ndrŭ adi njínji eternete na ndiri na ndima drr ndrŭ dhó nganjadha ndima djo, ndima li na ndima dzie ná ritsi ma, ndima njie ná ritsi ma na dhi foto ma, video ma na d’e. Njati rie eternete na ni adi njínji ri ró, adhuri ni tso: ‘Ma ká adi rine ma drr nja ndrŭ dhó nganjadha ma djo? Ma ká adi rine ma di nja ndrŭ li kpakpa inga ma ká adi rine nja ndrŭ bbʉ madha ma dho? Ma ká ribba nja ndrŭ dhó ngaddidha le madhó ngaddidha ma, lotidha ma, ma nji ná lo ma na thika nzá thonga ná chu nǎ?’ Lo dho chutso ná Baraza nǎ ngʉ adi njínji ná le-djo Nathan Knorr bbʉngʉe i shauri: “Nzɨ di rine nidzá lo tho ndrŭ nyǒ. Ni di rine nidzá lo tho ndrŭ nyǒ ró, ie nyǒ ro ma nzɨ ddi nidzá lo si tho ri. Abbari nidzá lo tho Yova nyǒ, føro nidzá lo si ngbà ji Yova ná ndrŭ nyǒ tho.”

RINGANI KO É NYENYENGA NA

9. Yova ká kongʉe Uzia tsotso ke njí addu d’e? (2 Mambo ya Nyakati 26:1-5)

9 Adyø Uzia dhó bblo kʉ ná lonangavʉdha. Pi Uzia ngʉe jadda ná saa na, ke ngʉe nyenyenga na. Ke chungʉe lo “bbʉbbʉ Mungu do njidha djo.” Ndirigoti kedhó cho singʉe kpø 68 ndirigoti fø cho dzá cho bí kana Yova lengʉe ke ronga bbo. (Azø 2 Mambo ya Nyakati 26:1-5.) Uzia singʉe Waizraeli dhó bí kʉ ná mbubai djolu ndirigoti ke lingʉeri Yerusalemu ronga b’oni bblo. (2 Ny. 26:6-15) Bbʉbbʉ dhé, Uzia ngʉe hwè na Mungu ko ndi tsotso ro ndi njingʉe ná lo krʉ dho.​—Muh. 3:12, 13.

10. Uzia dhó lo ká lengʉe ndi thí ngbǎ?

10 Abba somo Uzia dhó che kʉ ná lonangavʉdha nǎ ro. Pi Uzia ngʉ adi loja nja ndrŭ dho. Nde, ri ká kʉ føri i lingʉeri ke ddiri ndi ka ndi njí ndi ji ná lo krʉ ri? Ddikpa cha Uzia vʉngʉeri ndi tsu Yova dhó hekalu na ndirigoti kimbelembele djotsina, ke ngangʉe uvumba ndi bɨ mazabahu djó nari tso, ná føri kʉ nzá tso ungʉeni pikpa dho ndima njí ná lo. (2 Ny. 26:16-18) Bbò Kuhani Azaria mbungʉeri ndi bbʉ shauri Uzia dho ro, ke nanga kangʉeni bbo. Njedha dhi lo kʉ, Uzia sangʉe chi ndi ngʉ tøni Yova dho nari sa ndirigoti Yova bbʉngʉe malipizi ke dho ndi lingʉeri korøkorø ta ke ro nari na. (2 Ny. 26:19-21) Kedhó maisha ka ndi ée bblo pli njati ke ée nyenyenga na ró!

Ko nji ná lo dho ko die ko ngbengbe nari rɨngana, ringani ko bbʉ madha Yova dho ko nji ná lo djotsina (Anja paragrafu 11)  d

11. Ko kʉ nyenyenga na nari ká ngbá lo ka ndi dhǒ? (Anja ji maddi.)

11 Uzia ngʉngʉe kpakpanga na ná saa na, ke nzá pongʉe mbai ki ro Yova njingʉe ndi dho anziro ná bblo lo krʉ dho ri. Ko ká ba ngbá somo? Ringani ko nonga nari kʉ, ri kʉ Yova i adi bblo kʉ ná krʉ ritsi bbʉ ko dho ndiro ko é hwè na kodhó maisha nǎ ndirigoti ndidzá njí kana d’e ri. B’lo ko nji ná lo dho ko njie nodha nari rɨngana, ringani ko po mbai Yova liri ko njí fø lo nari dho. b (1 Ko. 4:7) Nyenyenga na ringani ko chu nari kʉ, ko kʉ nzá kaka ná ndrŭ ndirigoti kodhó lo u nizamu. Cho 60 kʉ ná ddikpa le-djo ndingʉeri ɨ: “Ma ra ri jifunza nari kʉ, ri kʉ bblo nzɨ ma bbari lo kani ma lu inga ma thí bʉni nja ndrŭ po madhó kosa ronga ná saa na. Njati le oo ma na ma nji ná kosa djó ró, ma adi kpakpanga nji ma thɨ ri thika ndirigoti ma rá anzi Yova dho ma njínji nari na.” Ko di ngarr ndirigoti ko é nyenyenga na ró, ko sie bbʉbbʉ kʉ ná hwè na maisha nǎ.​—Mez. 22:4.

ARA ANZI YOVA NI NE NARI NA

12. Jadda Yosia ngʉe ná saa na ká ke nengʉe Yova ngbaribbai? (2 Mambo ya Nyakati 34:1-3)

12 Adyø Yosia dhó bblo kʉ ná lonangavʉdha. Yosia ngʉe jadda Yova nedha tso ndi ngangʉe ná saa na. Ke jingʉeri ndi chu lo Yova djo ndirigoti ndi njí ke ji ná lo. Ro, fø jadda pi dhó maisha nga ngʉe sʉsʉ ri. Kedho ringangʉeni ndi tøni tsetse ná ibada laidjo ndiro ndi si kali dhi ibada d’e. Ndirigoti ke ngʉe nga nǎ do ro! Nzá Yosia dhó cho d’e si 20 ro, ke ngangʉe kali dhi ibada ndi tu ndrŭ kana ro nari tso.​—Azø 2 Mambo ya Nyakati 34:1-3.

13. Yova dho ni ni bbʉ nari na mana ká kʉ addu ni dho?

13 Njati ni é jadda bbo ma ró, ni ka ni vʉri ni dyø Yosia Yova ni ne ndirigoti bbo ni lochu kedhó bblo kʉ ná sifa djo nari chulu. Fø ni rinji nari si ni ronga cho ni bbʉ ni ke dho. Ke dho ni ni bbʉ ná føri na mana ká sie addu nidhó maisha nǎ? Cho 14 djó bangʉe batiso ná ke Luke pori, “Kpadjo nga djó ro, ma li Yova dho ma njínji nari anziro madhó maisha nǎ ndirigoti ma njí kpakpanga ma bbʉ hwè ke dho.” (Mk. 12:30) Njati ni ma njiri fø i ró, ni si ledha ba bbo!

14. Abbʉ ngbaribbai ma nja kʉ ná jadda kpa Pi Yosia dyø nari dhi loroji.

14 Yova dho njínji ná jadda ke ká ka ndi ro bani ngbá kpakpalo na mai? Cho 12 djó bangʉe batiso ná ke Johan pori, ndi lai darasa nǎ nzø ngʉ adi ndi cho nja ndi ddá elektronike dhi mbazz d’e. Elektronike dhi mbazz ka ndi sae kedhó afya ndirigoti ke ma kana kʉ Yova na ná kau. Cho 14 djó bangʉe batiso ná Rachel d’ra ndi tsotso kongʉe ná lo ndiro ndi hwini darasa nǎ ndi ngʉ bani na ná kpakpalo tso ró d’e. Le pori: “Ma ngʉ adi rimbu ma ne ngbà ka ndi no longa ma dho Yova ma, Biblia ma na djo ná lo. Loroji na, historia nǎ lo ngʉ adi ngano ma dho nari kʉ, Biblia nǎ lo inga ddikpa unabi nǎ lo. Inga nja nzø na ma loti darasa nǎ nari ngʉ adi rili ma ddinga ma ka ma tilo djo ná verse djo.” Njaro ni bani na ná kpakpalo kʉ njonjo Pi Yosia dhó ri ró ro, ro ri ka ndi kaka ni é nyodyu na ndirigoti chi ke ngʉe nari bbai. Ni di hwini kpakpalo na go ni kʉ jadda ro ná føri ni tayarisha gosi ná cho na ni si bani na ná kpakpalo dho.

15. Yosia tsotso ká addu kongʉe ndiro ndi njinjí Yova dho chi ndi tøni ro d’e? (2 Mambo ya Nyakati 34:14, 18-21)

15 B’lo Pi Yosia dhó cho si 26 ro, kedho ringangʉeni ndi nga hekalu ronga thɨdha tso. Fø njí dhi saa na, “Musa chulu Yova bbʉngʉe ná Yadha dhi buku” bangʉeni. Ri le zø nari pi rrngʉe ro, ke øngʉe ndidhó lo thika thei nja ndi njinjí ri nǎ ndini ná lo na d’e. (Azø 2 Mambo ya Nyakati 34:14, 18-21.) Ni ká ka ni jiri ni zø Biblia krʉ ddo ró ngbà? Nde rie nì ni rinji fø ri ró, ri ká bbi ngbaribbai? Ni ká adi ni tsotso ka ndi kó ná verse ro li nì? B’lo djo ko tielo ro anziro ná Luke adi ndi nyǒ tho ná lo ndi kaye na. Ni njiri fø nari ka ndi kó ni tsotso ni no Biblia nǎ verse nga inga ri nǎ ro ni ba ná somo nga. Ni di lochu bbo Biblia djo ndirigoti ni ji ri bbo ró, ni ka ni jiri ni njinjí bbo Yova dho. Pi Yosia bbai, ni ronga ri si cho ni njinjí Mungu dzá Lo na.

16. Yosia ká njingʉe bbò kosa addudho, ndirigoti ko ká ba ngbá somo?

16 Aba somo Yosia dhó che kʉ ná lonangavʉdha nǎ ro. Cho 39 Yosia ngʉe ná saa na, ke njingʉe ná kosa lingʉeri ke dhedhe. Ke lingʉe ndi thí ndi djo Yova dhó chutsoddadha ndi nee nari rɨngana. (2 Ny. 35:20-25) Fø lo nǎ ro ko ka ko ba somo. Njati kodhó cho é ngbabø ma inga rie ngbabø ma ko zø Biblia ri ró, ringani ko rá anzi dhé Yova ko ne nari na. Føri tsu ndi nǎ nari kʉ, bí ina ko kedhó chutsoddadha ne sala chulu nari ma, Biblia ko zø nari ma, dhidhi kiroho nǎ ná Wakristo dhó shauri nǎ ro ko rine ko ba faida nari ma na. Fø ko di rinji ró, ko nzá ka ko njí bbo pli kʉ ná kosa ri ndirigoti ko sie hwè na.​—Yak. 1:25.

JADDA KPA​—RI KA NDI KAKA NIDHÓ MAISHA É BBLO

17. Ko ká ka ko ba ngbá somo Yuda nǎ gbo ngʉe ná pikpa dhó lo nǎ ro?

17 Jadda ni kʉ ná saa na ni ka ni njí ná bblo lo kʉ bí. Yehoashi ma, Uzia ma, Yosia ma na dhó loroji ridho nari kʉ ri ka ndi kaka jadda kpa vʉ lonanga nyodyu na ndirigoti ndima njí Yova nyǒ tho ná lo ndima dhó maisha nǎ. Bbʉbbʉ dhé, fø kpa vʉngʉe lonanga che nari bbʉngʉe kpakpalo kpa dho. Ro, njati ni dyø kpa njingʉe ná bblo lo ndirigoti ni njí kpa njingʉe ná kosa nzá ró, ni sie hwè dhi maisha na.

Jadda Daudi ngʉe ro, ke ma kana nga ngʉe chøchø Yova na. Ke tso Mungu ungʉe u ndirigoti kedhó maisha ngʉe bblo (Anja paragrafu 18)

18. Ri ká kʉ Biblia nǎ ngbá loroji i ridho nari kʉ, ri ka ndi kaka ni é hwè na maisha nǎ ri? (Anja ji maddi.)

18 Biblia tilo chøchø ma kana nga ngʉe Yova na ná jadda kpa djo, u ke ungʉe ndima tso ndirigoti bblo ndima dhó maisha ngʉe ro. Daudi kʉ fø kpa kana ddi ke. Go ke ngʉe jadda ro, ke vʉngʉeri ndi njinjí Yova dho, ndirigoti luti ke ngʉngʉe chi kʉ ná pi. Bbʉbbʉ dhé, nja saa na Daudi njingʉe kosa maddi, ro ke tso Mungu ungʉe u. (1 Fa. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Daudi dhó maisha ma, ke njingʉe chi ndi tøni ro ná njí ma na djo ni lo zø nari ka ndi li ni kpakpa ndirigoti ri ka ndi cho ni ronga ni njinjí Yova dho chi ni tøni ro. Inga ni ka ni kperi ni zø lo bbo Marko ma, Timoteo ma na dhó loroji djo. Ni si rinja nari kʉ kpa njingʉe njí Yova dho jaddanga nǎ ro ndirigoti Mungu ungʉe kpa tso u ndirigoti kpa ngʉe hwè na

19. Ri ká ka ndi kaka ni ba ngbǎ di ná maisha?

19 Ngbaribbai ma ni njínji nidhó maisha na kpadjo nari si ngbaribbai ma nidhó maisha sie nari ronga lølø. Ni li ni thí Yova djo ni djo ni lie ni thí nari rɨngana ró, ke si chutso dda ni dho. (Mez. 20:24) Ni ka ni ba ledha ndirigoti ni ka ni é hwè na nidhó maisha nǎ. Anonga nari kʉ, Yova adi ni nji ndi dho ná lo nja mana na bbo. Kodhi baba Yova dho ni nidhó maisha bbʉ ndiro ni njinjí ke dho ná føri djolu ni ka ni njinjí bblo pli nidhó maisha na ná chu ki ro nga kʉ ri.

DYI 144 Kaza Macho ku Zawadi!

a Jadda kpa, Yova churi chu nari kʉ nja saa na rie kpakpa ni dho ni njí bblo kʉ ná lo ndirigoti ni é ndidzá kau. Nde, ni ká ka ni vʉ lonanga nyodyu na ngbaribbai ndiro ni bbʉ hwè nidzá ra nǎ Baba dho d’e? Ko si loti gbo kʉ ná kpetsi kpa dhó loroji djo, luti ndima ngʉngʉe Yuda nǎ pikpa ro. Anja fø kpa dhó lonangavʉdha nǎ ro ni ka ni ba ná somo.

b Anja kisanduku “Uepuke unyenyekevu wa kinafiki’” jw.org djó ɨ djǒ ripo ná lo nǎ “Ni Jambo ya Maana Kujulikana Sana ku Site za Enternete za Kupashana Habari?”

c JI DJÓ LONGA LE TU NARI: Ddikpa dhidhi ná le-ve shauri bbʉ jadda le-ve dho.

d JI DJÓ LONGA LE TU NARI: Asamble nǎ, onyesho kʉ djó ná le-ve ndi thí li Yova djo ndirigoti le madha ngʉ Yova dho.