1-2. Yova ká nongʉe ko ko di hwè ba nja ndrŭ dho ko ritsi bbʉ nari nǎ ro addudho?

 NDRŬ Yova nongʉe ro, ke kpengʉeri ndrŭ di hwè ba bbo ritsi bbʉdha nǎ ro ritsi badha djolu. (Mdo. 20:35) Føri na mana ká kʉ ko adi hwè ba nzɨ njati nja ndrŭ bbʉ kado ko dho ró? Ri nga kʉ føri. Ko krʉ e hwè na kado le bbʉ ko dho ró. Føro mai nja ndrŭ dho ko ritsi bbʉ nari nǎ ro ko adi hwè ba bbo pli. Bbʉbbʉ dhé, ri kʉ kodhi bblonga dho i Yova nongʉe ko fø ri. Ká addudho?

² Fø ndi no ko nari na, Yova liri ri kaka ko é hwè na bbo. Ko ka ko ba hwè bbo njati ko di ngaddi ngbá chu nǎ ma ko ka ko bbʉ ritsi nja ndrŭ dho nari djo ndirigoti ko njíri fø ró. Yova nongʉe ko fø chu nǎ ná føri kʉ bblo pli.​—Zb. 139:14.

3. Ká addudho ko ka ko pori Yova kʉ “hwè dhi Mungu”?

³ Biblia ripo nja ndrŭ dho ritsi bbʉ ná ndrŭ e hwè na, ná føri dho ko ka ko famu addudho ma Yova kʉ “hwè dhi Mungu” nari bblo pli. (1 Ti. 1:11) Ke i ngangʉe ritsi bbʉdha tso nja ndrŭ dho ndirigoti ke kʉ bbo adi ritsi bbʉ ná ke. Mutume Paulo pongʉeri nari bbai, “ko kʉ shi, ko ronga adi ja ndirigoti ko kʉ” ke djotsina. (Mdo. 17:28) Bbʉbbʉ dhé, “krʉ kʉ ná bblo kado ma, krʉ kʉ ná kaka ná ritsi ma na” adi si Yova dhó ro.​—Yak. 1:17.

4. Addui ká ka ndi liri ko é hwè na bbo?

⁴ Njaro ko krʉ barie ritsi le bbʉ nari nǎ ro adi si ná bbò hwè ro b’lo. Ko ka ko njíri fø, bbo pli adi ritsi bbʉ ná ke Yova ko dyø nari chulu. (Efe. 5:1) Følo djo ko ngaddi nari kana, akonja addu ma ko ka ko njí njati ko bbʉ ritsi dho ná ndrŭ po mbai nzá ma ró nari. Fø lo si ko tsotso ko ko b’o kodhó hwè ronga ndirigoti ko ba hwè bbo ritsi ko bbʉ nja ndrŭ dho nari chulu.

 ADYØ YOVA NJA NDRŬ DHO NI RITSI BBɄ NARI CHULU

5. Yova ká bbʉrie ngbá ritsi ko dho?

⁵ Yova ká adi addu bbʉ ko dho hwè na? Akonja ri ro sese. Yova adi ko dhó lo u ná ritsi bbʉ ko dho. Njaro kodhó maisha nga ka ndi é bblo pli ri. Ro, krʉ ddo ró ke adi rili ko ba kodhó lo u ná ritsi. Loroji na, ke adi rili ko ba nyo ma, ru ma, didha dhi nga ma na. (Zb. 4:8; Mt. 6:31-33; 1 Ti. 6:6-8) Nde, Yova ká adi ko ndí ronga dhi fø ritsi bbʉ ko dho ndidho ringani ndi njiri fø nari dho dhé? Ri nga fø ri! Nde, Yova ká adi fø ritsi nji ko dho addudho?

6. Matayo 6:25, 26 nǎ ro ká ko ba ngbá somo?

⁶ Yova adi kodhó lo u ná ritsi bbʉ ko dho ndi ji ko ji nari dho. Anja Matayo 6:25, 26 (Azø.) nǎ Yesu pongʉe ná lo. Yesu njinjí nononi ná ritsi dhó loroji na. Rè djo ndi tilo ro ke pongʉeri: “Ri nzɨ adi nyo ro zʉ, nyo ro wé inga nyo tso ro nju depo na ri.” Nì mai ri kʉ føro, anja luti ke po ná lo: “Nidhi ra nǎ Baba adi ri ngungu dhé.” Føri goti Yesu dhungʉeri: “Ni na mana ká kʉ bbo rè djolu nga?” Ke ká ngʉ riji ndi ddi ngbá lo nga ko dho? Chi ndima tøni ro njínji Yova dho ná ndrŭ ke adi nja mana na bbo zǎ djolu. Njati rie nì Yova adi zǎ dhó lo u ná ritsi bbʉ ri dho ró, ko ka ko uri u nari kʉ, ke si kodhó lo u ná ritsi ma bbʉ ko dho ddi! Ddiddi ndidhó familia ronga b’o ná nzø ba bbai, Yova adi ndidhó familia nǎ ndrŭ dhó lo u ná ritsi bbʉ kpa dho ndi ji kpa ji nari dho.​—Zb. 145:16; Mt. 6:32.

7. Ko ká ka ko dyø Yova adi ritsi bbʉ ndrŭ dho ná føri ddikpa ngbá chu nǎ? (Anja ji maddi.)

⁷ Yova bbai ko ma ka ko bbʉ nja ndrŭ dhó lo u ná ritsi ddi kpa dho ko ji kpa ji nari dho. Loroji na, ni ká chu nyo inga ru dzá lazima na kʉ ná le-djo inga le-ve ro ddi? Ni chulu Yova ka ndi bbʉ fø le inga ke dhó lo u ná ritsi ke dho. Yova dzá ndrŭ churieni chu tse ndima adi nja ndrŭ tsotso kó kpakpalo dhi saa na nari dho. Loroji na, Coronavirus dhi saa djo le-djoi ma, le-vei ma na bbʉngʉe nyo ma, ru ma, nja ritsi ma na ri dhi lazima na ngʉe ná ndrŭ dho. Bí kʉ ná ndrŭ bbʉngʉe ndima dhó mbø ji ndima nanga jini ro dz’ djolu gble njini ná njí tsotsokodha dho. Føri lingʉeri le kó dz’ djolu gble kʉ ná le-djoi tsotso chʉ adi ngaba ná lo djotsina ndima ngʉ nzani ro. Fø le-djoi ma, le-vei ma na adi Waebrania 13:16 nǎ i lo dyø: “Nzɨ ni vi bblolo ni nji nari ma, ritsi ni bbʉ nja ndrŭ dho nari ma na nga, dhonalo fø di ná bbʉdha adi hwè bbʉ Mungu dho.”

8. Yova ká adi ko tsotso kó ndidhó kpakpanga na ngbaribbai? (Wafilipi 2:13)

 ⁸ Yova adi kpakpanga bbʉ. Yova adi ndidhó nzá tso d’ø ná kpakpanga bbʉ hwè na chi ndima tøni ro njínji ndi dho ná ndrŭ dho. (Azø Wafilipi 2:13.) Ni ká nzieri ri ro b’lo Yova bbʉ kpakpanga ni dho ni tøni mbudha tso ró inga ni ve kpakpalo tso d’e? Njaro ni nzirie ri ro b’lo ddikpa cha ke bbʉ kpakpanga ni dho ndiro ni ra anzi ni nji ná lo d’e. Njati rie b’lo ke ngʉrie nidhó sala goti ro kpakpanga ndi bbʉ ni dho nari na ró, ni ka ni u mutume Paulo pongʉe ná i lo u: “Krʉ kʉ ná lo kana ma adi kpakpanga ba ma dho adi kpakpanga bbʉ ná ke chulu.”​—Flp. 4:13.

9. Ko ká ka ko dyø Yova ngbaribbai kodhó kpakpanga na ko nja ndrŭ tsotso kó nari kana? (Anja ji maddi.)

⁹ Nzá kaka ná ndrŭ ma ko kʉ ro, ko ka ko dyø ji ndi nanga jini ro adi njínji ndidhó kpakpanga na ná ke Yova ngbà dhé. Kodhó ngae nzá tso d’ø ná kpakpanga Yova bbai ri ndirigoti ko nzá ka ko bbʉ kpakpanga nja ndrŭ dho ke adi ri bbʉ nari bbai ri. Ro, ko ka ko dyø ke ngbà nja ndrŭ tsotso ko kó kodhó kpakpanga na nari chulu. Loroji na, ko ka ko kó ngó ngʉ inga dhe nji ná le-djoi ma, le-vei ma tsotso kpa bbá dza nanga ko thɨ inga nga ko ra dzi kpa dho nari chulu. Njati kodhó hali u ri tso ngbà ró, ko ka ko kó ngatsotso Pidhinga dzá dza nanga ma, ri ronga ma na ko thɨ nari chulu. Njati ko di njínji kodhó kpakpanga na fø di ná chu nǎ ró, ko ka ko njí bí kʉ ná bblolo ko djoi ma, ko vei ma na dho.

10. Ko ká ka ko li nja ndrŭ kpakpa ko po ná lo chulu ngbaribbai?

¹⁰ Ko tso nǎ lo e kpakpanga na nari nga nzɨ vi. Ni ká chu ji nanga ka ndi jini ndi le li kpakpa ndi nji ná bblolo djotsina ná le ro ddi? Ni ká chu pɨ iso ringani le pɨ ná le ro ddi? Njati rie fø ró, adho ni adi ni dyu lili fø le ro nari dhǒ le dho. Ni ka ni ra le ronga be, ni nzi le telefone chulu, njaro ni ka ni chó barua inga mesaje le dho. Nzɨ bbari ni ká si addu ma po nari d’o ni nanga bbo. Sese dhé ni po jidha na ná lo ka ndi é nidhi djona inga nidhi vena dhó lo u ndiro ndi ra anzi chi ndi tøni nari na d’e ná lo nganga inga ri ka ndi kó ke tsotso ke mbu ndi bblo.—Mez. 12:25; Efe. 4:29.

11. Yova ká adi njínji ndidhó nyodyu na ngbaribbai?

¹¹ Yova adi nyodyu bbʉ. Mutume Yakobo ndingʉeri: “Njati ddikpa ke é nyodyu nga ró, ke nziri Mungu tsó, dhonalo ke adi ri bbʉ ndrŭ krʉ dho nga nǎ dya ro ndirigoti tse ndi thí djonga tse ro.” (Yak. 1:5; maelezo ya chini.) Fø lo ridho nari kʉ, Yova nzɨ adi ndrŭ tso ro jʉ ndidhó nyodyu ró ri.  Ke adi ri bbʉ nja ndrŭ dho ji ndi nanga jini ro. Yakobo pori ki, rié nyodyu Yova bbʉ ró, ke adi ri bbʉ “nga nǎ dya ro,” inga “tse ndi thí djonga tse ro.” Ke nzɨ adi riji ko mbu ko che ko chutso ddadha nzi ndi tso nari dho ri. Føri ró ro njonjo ke adi riji ko krʉ nziri ndi tso.​—Mez. 2:1-6.

12. Ko ká ka ko d’ra ko chu ná lo ro nja ndrŭ dho ngbá chu lu?

¹² Ko ká ka ko dyø Yova nja ndrŭ dho ko ko chu ná lo ro d’ra nari chulu ddi? (Zb. 32:8) Yova dzá ndrŭ e ndima chu ná lo nga ndima ddi nja ndrŭ dho ná chu na bí. Loroji na, bí ina ko adi mazoezi bbʉ ø nga lod’radha tso ná ndrŭ dho. Wazee adi watumishi wa huduma ma, b’lo ba batiso ná nja le-djoi ma na tsotso kó ngatsovedha na ndiro kpa chu kutaniko nǎ bbʉni ndima dhó ná njí njidha bblo d’e. Bblo chu ngachidha dhi njí ma, dza ronga dhidha ma na ná le-djoi ma, le-vei ma na adi mazoezi bbʉ nja ndrŭ dho ndiro kpa chi Yova dzá njí tsotso adi kó ná dza d’e.

13. Ko ká ka ko dyø Yova rié mazoezi ko bbʉ nja ndrŭ dho ró ngbaribbai?

¹³ Amburi ni dyø Yova rie mazoezi ni bbʉ nja ndrŭ dho ri ró. Anonga nari kʉ Yova adi ndidhó nyodyu bbʉ nja ndrŭ dho ji ndi nanga jini ro. Føri bbai ko adi ko chu ná lo ro d’ra nja ndrŭ dho ji ko nanga jini ro. Ko nzɨ adi nja lo ruru longa ko ddi dho ná ndrŭ na le ka le si ko thika ø nari do ko nji nari dho ri. Nja ndrŭ adi riddi ndima dho nzá ndrŭ ddingʉe longa ro ri nari dho ndima maddi nzɨ longa ro ddi nja ndrŭ dho ri. Yova dzá ndrŭ kana ddikpa le dho ma nzá ddi ri ro ngani ndi é fø di ná ngaddidha na ri. Føri rɨngana, ko adi ko chu ná lo krʉ d’ra hwè na ndirigoti ko adi ko dho ka ná lo nji krʉ ko ddi longa nja ndrŭ dho d’e. (1 Te. 2:8) Ko adi riji, “kpa dho maddi ri si kaka ndima ddi longa nja ndrŭ dho.” (2 Ti. 2:1, 2) Njati ko di kodhó nyodyu bbʉ ji ko nanga jini ro ró, ko ma, nja ndrŭ ma na krʉ sie nyodyu na ndirigoti hwè na.

NJATI RI DI NJANI NZÁ MA NJA NDRŬ PO MBAI NARI BBAI RÓ

14. Bí kʉ ná ndrŭ ká adi rinji ngbǎ ritsi le bbʉ ndima dho ró?

¹⁴ Njati ko njí ritsi inga ko bbʉ ritsi nja ndrŭ dho, pli siri rie ko djoi inga ko vei ró, kpa adi mbai po ko dho. Kpa ka ndima ndi barua ko dho inga ndima po mbai ko dho nja chu nǎ. (Kol. 3:15) Ndrŭ po mbai ko dho ró, føri adi hwè bbʉ ko dho.

15. Ri ká ngani ko nó ngbá lo nga njati nja ndrŭ po mbai nzá ma ko nji ndima dho ná lo dho ró?

¹⁵ Bbʉbbʉlo kʉ, nja saa djo nzɨ ndrŭ adi mbai po ko nji ndima dho ná ritsi dho ri. Nja saa na ri ka ndi njani nzɨ nja ndrŭ mbai po ko nji ndima dho ná lo dho nari bbai, inga ri ka ndi di njani nzá kpa famu ngbá ngatsi ma ko vie kodhó saa ma, ko ró kpakpanga ma, kodhó mbø ma na ndiro ko kó ndima tsotso d’e nari bbai. Njati fø di ná lo njini ró ká ko ka ko njiri ngbǎ ndiro ko b’o kodhó hwè ronga ndirigoti nzɨ ko thí bʉni ró? Ringani ko no Matendo 20:35 nǎ lo nga. Ritsi ko bbʉ nari nǎ ro adi si ná hwè nzá dyʉ ndi ndrŭ po mbai inga nzá nari ró ri. Ko ka ko vʉri ko di ritsi bbʉ hwè na dhé, njati ri di njani nzɨ ma nja ndrŭ mbai po ko dho nari bbai ró. Ko tsotso ká addu ka ndi kó? Anja ri ni ka ni njí ná chu ro sese.

16. Ri ká ngani ko no ngbá lo nga ritsi ko bbʉ ná saa na?

¹⁶ Anonga nari kʉ nja ndrŭ dho ni ritsi bbʉ nari na ni Yova dyø. Ke adi bblo ritsi bbʉ ndrŭ dho, ndrŭ po mbai inga nzá ma ró. (Mt. 5:43-48) Yova tsoni njati ko maddi di ritsi bbʉ nja ndrŭ dho “nzɨ ko rib’o kpa si ddikpa ritsi ro nji ko dho ro ró,” ko  si ko “kobe ba bbo.” (Lu. 6:35) Føri dzá lo dho nzɨ bbari ni thí bʉni njati ndrŭ di mbai po nzá ma ni dho ró. Anonga nari kʉ Yova si ni kobe bbʉ, ni nja ndrŭ tsotso kó bblolo ni nji kpa dho nari na ndirigoti ni kʉ ‘ritsi bbʉ hwè na ná ke’ nari dho.​—Mez. 19:17; 2 Ko. 9:7.

17. Ko ká adi ritsi bbʉ nja ndrŭ dho addudho? (Luka 14:12-14)

¹⁷ Ritsi ko bbʉ ná saa na, ko ka ko dyø Yova Luka 14:12-14 (Azø.) nǎ Yesu pongʉe ná lo na ko njínji nari chulu. Bbʉbbʉ dhé, nyo ko bbʉ inga bblolo ko nji ngbà ka ndima si ko tsotso ko luti ná ndrŭ dho ná føri ro nga kʉ che ri. Ro, njati ko ra ri utso d’i ko adi ritsi bbʉ bí ina ngbà ka ndima si ko tsotso ko luti ná ndrŭ dho dhé ró, ká ringani ko njiri ngbǎ? Njati rié fø ró akomburi ko no Yesu pongʉe ná lo nga. Ko ka ko mburi ko bbʉ ritsi nzá ka ndi si ritsi ro bbʉ luti ko dho ná le dho. Ko njiri fø ró ko sie hwè na ko dyø Yova nari dho. Ndirigoti rié nzɨ ko rib’o nja ndrŭ si ritsi ro bbʉ ko dho ró, ko ka ko bbʉ ritsi hwè na dhé nja ndrŭ dho njati kpa po mbai nzá ma ró.

18. Ri ká ngani nzɨ ko nji ngbá lo ndirigoti addudho?

¹⁸ Nzɨ di che kʉ ná ngaddidha na nja ndrŭ djo. (1 Ko. 13:7) Njati ddikpa le po mbai nzá ma ró, akodhuri ko tsó: ‘Fø le ká adi mbai po nzɨ dhé inga le ró ká mbai ndi po nari nga vivi?’ Njaro le po mbai ko jie nari bbai nzá dho ná ddikpa lo ro kʉ nì. Nja le nanga ka ndi jini bbo ko nji ná ritsi dho, ro mbai le po nari i ka ndi é kpakpa. Njaro kpa djo ndima tsotso le kó nari adi do pa, bbo pli rie kpa i ngʉ adi nja ndrŭ tsotso kó anziro ró. Ro, njati rie ngbà ko ji ko djoi ma, ko vei ma na ró, ko nga sie che kʉ ná ngaddidha na kpa djo ri ndirigoti ko si ra anzi dhé hwè na ko ritsi bbʉ kpa dho nari na.​—Efe. 4:2.

19-20. Ko tsotso ka ndi kó ná njari ká kʉ ngbá lo ndiro ko bbʉ ritsi nja ndrŭ dho hwè na d’e? (Anja ji maddi.)

¹⁹ Adi ngatsovedha na. Nyodyu na ngʉe ná Pi Sulemani ndingʉeri ɨ: “Abu nidzá mukati dda djo dhonalo bicha ddo goti ni  si ri ki ba vi.” (Muh. 11:1) Fø lo ngaddi ko dho nari kʉ, nja saa na nja ndrŭ ka ndima dhǒ ndima nanga jieni ngbà ko nji ndima dho ná lo dho nari “bicha ddo goti.” Føri kʉ ddikpa le-ve ró njingʉeni ná lo.

²⁰ Ddikpa mwangalizi bbá le ndingʉe kpakpa ka ndi li le ná barua ø bangʉe batiso ná le-ve dho ná nga djó ro cho da bí b’lo. Fø barua nǎ le dhongʉe addudho ma ri kʉ bbo na mana kʉ ná lo le rá anzi chi le tøni Yova dho ro nari. B’lo cho da 8 nari goti fø le-ve ngʉngʉe fø barua goti ro, le pongʉeri: “Njaro nzá ni churi ri, ro ma jiri ni churi nari kʉ, b’lo da ná cho kana ni kongʉe ma tsotso bbo. Ni ndingʉe bblo pli kʉ ná lo ma dho ndirigoti ma nzá d’erie fø barua nǎ ni ndingʉe ma dho ná andiko nga ro vi ri.” a B’lo ndi tu ndi dalu ná kpakpalo nanga le dho nari goti, le-ve pongʉeri ki: “Nja saa djo ma ngʉ adi riji ma d’i ji ndirigoti ma bbá Yova dzá Dimu ma kʉ ná føri tso ma bbá ddi. Ro, ma ddinga ni ndingʉe ma dho ná barua nǎ ngʉe ná andiko djo ró . . . ri ngʉ adi kpakpanga bbʉ ma dho ma tøni chi. Cho 8 kana fø barua li ma kpakpa bbo nja ritsi krʉ djolu.” Addinga ngbá ngatsi ma fø mwangalizi bbá le bangʉe hwè “bícha ddo goti” ndi ba fø barua goti ro nari djo di! Njaro ko dho maddi ndrŭ ka ndima po mbai bícha ddo goti bblolo ko nji ndima dho nari goti.

21. Ni ká vʉri ni ra anzi Yova adi ritsi bbʉ nari ni dyø nari na addudho?

²¹ B’lo ko nja nari bbai, Yova nongʉe ko pekee kʉ ná uwezo na. Nì mai ko adi hwè ba ritsi ko ba nari nǎ ro ro, ko adi hwè ba bbo pli ritsi ko bbʉ nja ndrŭ dho nari nǎ ro. Ko adi ko mbu bblo ko lai Wakristo tsotso ko ko nari dho. Ndirigoti ko e hwè na kpa po mbai ko dho ró. Ro, njati kpa po mbai ngbà inga nzá ma ró, ko ka ko é hwè na dhé dhonalo ko nji bblolo. Nzɨ vi ringa nari kʉ rié addu ma ni bbʉ ró, “Yova si ri bbʉ ni dho fø nga djolu pli.” (2 Ny. 25:9) Ko nzá ka ko bbʉ ritsi ro nja ndrŭ dho Yova adi ri bbʉ ko dho ná nga djolu ri! Ndirigoti Yova bbʉ ni kobe nari djolu da ná le kobe ro nga kʉ ri. Akora anzi kodhi ra na Baba adi ritsi bbʉ ji ndi nanga jini ro nari ko dyø nari na.