Skip to content

Skip to table of contents

NDRŬ DHÓ MAISHA DJO TILO NÁ LO

Yova dho ma njínji nari kana ma bangʉe ná ledha

Yova dho ma njínji nari kana ma bangʉe ná ledha

CHO 1951 na ma singʉe Rouyn le nzi ná ngana, ná føri kʉ Canada nǎ Québec nǎ sese ngʉe ná bba. Ma dho le bbʉngʉe dhi adrese ná dzaitso nganga dhé ma rangʉe d’o. Le-djo Marcel Filteau, a Gileadi zøngʉe ná misionere singʉe dzaitso pʉ ma dho kedhó chongʉe 23 ndirigoti ke dhingʉe da, ro madhó cho ngʉe 16 ndirigoti ma dhingʉe dʉ. Ma dhongʉe ma dhona le bbʉngʉe ma é painia ná barua ke dho. Ke zøngʉe ri ndirigoti ke njangʉe ma, ro ke pongʉeri “Nidzá mama ká chu ni si iga nari ngbà?”

NGBARIBBAI MA MAISHA NGɄE KO ABBÁ NARI

Ma ngøngʉeni 1934 na madzá ngø dhi ndrŭ tsingʉe Suisse nǎ ro Timmins na, føri kʉ Canada nǎ Ontario nǎ or ndrŭ ngʉ adi bbi ná nga. Cho 1939 na madzá mama ngangʉe Watchtower ngʉ pʉ ná gazeti zødha tso ndirgoti le ngangʉe Yova dzá Dimu dhó njudha dhi ngana ndi si nari tso. Le ngʉ adi ra ma ma, ma djoi 6 kʉ ná kpa ma na na følu. Føri goti tse le ngʉngʉe Yova dzá Dimu.

Madzá baba nanga nzá jingʉeni le ngʉ Yova Dimu ná føri dho ri. Madzá mama jingʉe bbʉbbʉlo ji ndirigoti le vʉngʉeri ndi tøni chi Yova dho. Cho 1940 na Yova dzá Dimu dhó njí gʉngʉeni Canada nǎ ná saa na, ma le tøngʉeni chi dhé Yova dho. Ndirigoti nì mai madzá baba ngʉ adi njini d’idhé madzá mama na ro, le ngʉ adi njini ke na bblo ndirigoti le ngʉ adi heshima dhé bbʉ ke dho. Ledhó bblo kʉ ná loroji kongʉe ko tsotso ma djoi ma na ko vʉri ko njínji Yova dho. Ko bangʉe hwè bbo kodhi baba øngʉe ndidhó nganjadha thika ndirigoti ke ngʉ njini ko na bblo nari dho.

KRɄ SAA RÓ LE NJÍNJI NARI TSO NGADHA

Cho 1950 nǎ bbo dyi ngʉ ka ná saa na, ma rangʉe Asamble na New York City na. Dz’ djó krʉ nga lu ro si ná le-djoi ma, le-vei ma na ndirigoti Gileadi dhi darasa nǎ ro si ná le-djoi ma, le-vei ma na pongʉe ná lo chongʉe ma ronga ma njínji bbo Yova dzá njí kana ndirigoti ma nga krʉ saa ro le njínji nari tso! Ma ngʉ abba nari goti thei ma jazangʉe fømu ndiro ma ngʉ painia wa kawaida d’e. Canada nǎ tawi ndingʉe nga ma dho ndirigoti kpa pongʉeri ma ba batiso vi ritso ma nga nari njí. Føri dzá lo dho 1950 nǎ Bi 10 ddo 1 na ma bangʉe batiso. Bi da ddikpa fø nga djó ro nari goti ma ngʉngʉe painia wa kawaida. Ya kwanza le chongʉe ma ma rá njínji Kapuskasing le nzi ná ngana, ná fønga ngʉe da kodhó familia ngʉ adi di ná nga nǎ ro.

Québec nǎ ma ngʉ adi njínji ná saa

Cho 1951 na tawi pongʉeri Français ti ná le-djoi ddinga ndima ká ka ndima tsɨ ngbà ma Québec nǎ Français ndrŭ ti nǎ ná eneo na nari djo. Følu wahubiri dhó uhitaji ngʉe bbo. Ma dhingʉe nì ma Français ma, Anglais ma na ti ro nari dho, ma ungʉe følu ma ra nari tso u ndirigoti le chongʉe ma Rouyn na. Ná følu nzá ma chungʉe ddikpa le ro maddi ri. Madhó ngʉe ma dhona le bbʉngʉe ná adrese dhé anziro ma d’raeri nari bbai. Ro, madhó lo bbingʉe bblo. Marcel ma na ko ngʉngʉe bbakau ndirigoti ko njingʉe painia wa pekee dzá njí cho tho kana Québec nǎ nari dho ko ngʉe hwè na.

GILEADI NDIRIGOTI NZƗ NJINI TSE NÁ LO

Québec na mangʉe ro ma bangʉe hwè bbo dhonalo le nzingʉe ma ma rá 26 na risi ná Gileadi nǎ darasa na New York nǎ South Lansing na. Gileadi nǎ diplome ko bangʉe Bi 2 ddo 12, 1956 na nari goti le chongʉe ma Ghana, b na, Afrique nǎ dyi tsu ná nga laidjo. Ro, følu ma ra nari njí ri ngʉ ngani ma ngʉ Canada na ndiro ma ba følu ma ra na ná dokima d’e. Ma ngʉ riddi Canada nǎ ma ka ma njí yenga aro inga gbo dhé.

Ro, Toronto nǎ ma njingʉe Bi 7 fø dokima ma b’o ro. Fø saa krʉ kana Cripps dhó familia kongʉe ma ndima bba, føga i ma chungʉe kpadhi singba ngba Sheila, ndirigoti ko jingʉeni ji. Ndoa ko pɨ ko si chi ná ddo kana madhó visa singʉe si. Sheila ma na ko nzingʉe nga følo djo ndirigoti ko vʉngʉeri ma rá ra ma le chongʉe ná fø nga ná. Ro, ko vʉngʉeri ko di barua ndi ko kalu ndiro ko chu ko ká si ndoa chichi ma gosi ná saa djo nari d’e. Fø di ná lonangavʉdha ngangʉe sʉsʉ ri, ro luti ko rangʉe ri utso d’i ko vʉngʉe lonanga bblo pli.

B’lo ma bbi Bi ddikpa, tre ma, motokari ma, avio ma na nǎ nari goti ma vengʉe si Ghana nǎ Accra na. Føga le lingʉe ma ma é mwangalizi wa wilaya. Føri lingʉeri ma di bbi Ghana ma, Ivory Coast (njʉ Côte d’Ivoire) ma, Togoland (Togo le adi ndi nzi njʉ ro) ma na lu. Bí ina ma ngʉ adi bbi ddiro tawi bbʉngʉe ma dho ná motokari nǎ. Ma djoi ronga ma be ná føri dho ma ngʉe hwè na bbo!

Zanji ma, yenga ma na dyi ma ngʉ adi njínji mwangalizi wa muzunguko bbai. Kodhó ngangʉe Asamble dhi dza ro ri. Føri dho le-djoi vʉngʉeri ndima chi dza ro bɨ na ndirigoti kpa chingʉe ché bɨ ri djo ndiri b’o ndima ronga bbo ká ná dyi ró d’e. Kafeteria dhi ngana nga frigo ro ngʉeri nari dho le-djoi ngʉ adi rivʉ ndima si shi kʉ ná zǎ na ndiri ndima si ji asamble dhi ngana si ná ndrŭ dho d’e.

Asamble dhi ngana gbo ka ndi ta le ná nja lo ngʉ adi njini. Ddikpa cha misionere ngʉe ná ke Herb Jennings ngʉ ndidhó hotuba bbʉ ná saa na, c cafeteria nǎ le ngʉ ji ná tsí nyingʉe nga. Ri d’angʉe esdrade djolu ndirigoti ndrŭ kalu. Herb tøngʉe ndidhó hotuba tso ndirigoti tsí ngʉ njani ngbʉ djonga ngbʉni nari bbai. Tho kʉ ná kpakpa kʉ ná le-djoi løngʉe fø tsí ndirigoti kpa ngʉngʉeri cafeteria na føri ndrŭ nja nari goti ndrŭ b’ɨngʉe ndima thó.

Yenga ddo kana ma dhongʉe ddikpa filme ɨ ndi djǒ ripo ro The New World Society in Action vilaje nǎ chøchø kʉ ná ndrŭ dho. Nja ko dhǒ fø filme d’e ko ngʉ adi sawø dra chi aro kʉ ná tsu kana. Vilaje nǎ ndrŭ jingʉe fø video bbo! Bí kʉ ná ndrŭ nzá d’engʉe fø di ná video ro nja ri. Ndrŭ b’ɨngʉe ndima thó batiso ndrŭ ba nari ndima nja ro. Fø filme kongʉe ndrŭ tsotso ndrŭ njari pʉlʉ nari kʉ, Yova dzá Dimu kʉ ddi tso gbani dz’ djolu gble ná ndrŭ.

Ko chingʉe ndoa Ghana nǎ 1959 na

Bblo ma nji cho chøchø aro Afrique nǎ nari goti 1958 na ma ngʉe hwè na bbo dhonalo ma le chongʉe ma ra asamble eternasionale na New York City na. Ma ngʉe hwè na bbo ko ki njangʉeni Sheila na vi nari dho. Le singʉe Québec nǎ ro painia wa pekee ndi ngʉe ná nga nǎ ro. Anziro ko ngʉ loti barua chulu, ro kpadjo ko ka ko njae ko ronga ki vi, ná føri goti ma pongʉeri le dho ko chi ndoa, ro le ungʉe ritso u. Ma ndingʉe nga le-djo Knorr d dho ndirigoti ma dhungʉeri ke tso, Sheila ká ka ndi rá ngbà Gileadi na ndirigoti ndi si ma ulu Afrique na. Ke ungʉe ritso u føri lingʉeri Sheila si Ghana na. Ko chingʉe ndoa Accra nǎ 1959 nǎ Bi 9 ddo 3 na. Ko njangʉeri nari kʉ, Yova lengʉe ko ronga bbo dhonalo ko lingʉe bbo na mana kʉ ná lo anziro kodhó maisha nǎ.

DDINGA KO NJINJÍ CAMEROUN NǍ NARI

Cameroun nǎ tawi nǎ ma ngʉ njínji ro

Cho 1961 na le chongʉe ko Cameroun na. Le-djoi pongʉeri ma ra nga tsotso ko ddikpa ø tawi na, ná føri lingʉeri ma ró njié bbo. Ma le lingʉe ma di Cameroun nǎ ø tawi djonga nja nari dho ri ngʉ ngani ma chulo bbo. Føri goti cho 1965 na ko rangʉe ri utso d’i nari kʉ, Sheila kʉ linga na. Ko ka ko ngʉ gø dhi ndrŭ ná føri ko u nari ngʉe kpakpa. Ro, ko ngʉe hwè na bbo kodhó bbʉni ná fø daraka dho ndirigoti Canada na ko ngʉ rikpe ko ngʉ ro, bʉ ka ndi bʉ ko thí ná ddikpa lo bangʉe nga.

Sheila o sangʉeni sa. Doctere d’rangʉeri ko dho nari kʉ, kodhi gosi gøni ná føri sie kpatsi ngba. Følo njini ná nga djo ro cho da 50 b’lo, ro ko nzá dhé d’erie ri nga ro vi ri. Ngbà mai bbo bbʉngʉe njedha ko dho ná fø lo njingʉeni ko ró ro, ko mangʉe ma dhé d’i ngø na, dhonalo ko jingʉe ko e nji ná fø njí bbo.

Ko kʉ Sheila ma na Cameroun nǎ 1965 na

Cameroun na le-djoi ngʉ adi ndima tso gba nzɨ politiki dhi lo na nari dho ndrŭ ngʉ adi kpa nzá bbo. Prezida ndrŭ di vʉ ná ddo kana ri ngʉe kpakpa bbo kpa dho. Cho 1970 nǎ Bi 3 ddo 13 na, nzá djo ko ddinga ná ddikpa lo njingʉeni, føri ngʉe Yova dzá Dimu dhó njí gʉngʉeni nari. Guvernema dhʉngʉe kodhó bbo d’angʉeni ná ø tawi Bi 5 dhé ko dingʉe ri nǎ ro. Føri goti nzá yenga d’e da ddikpa ro, fø ngø nǎ ngʉe ná bbamisionere le dingʉe di, fø kpa kana i ngʉe ko, Sheila ma na. Ko jingʉe le-djoi ma, le-vei ma na bbo nari dho ko ka nanga ko ndo nari ngʉe kpakpa bbo ndirigoti ko do ngʉ nji kpa ka ndima sie ba ná kpakpalo dho.

Føri goti ko njingʉe Bi 6 France nǎ tawi nǎ. Følu mangʉe ro ma ngʉ ra anzi dhé Cameroun nǎ le-djoi dhó lo u ná lo ma kpe nari na. Fø cho nǎ Bi 12 na le chongʉe ko Nigeria nǎ tawi na dhonalo ri ngangʉe Cameroun nǎ njí djonga njadha tso. Nigeria nǎ le-djoi ma, le-vei ma na kongʉe ko hwè na ndirigoti ko njingʉe njí hwè na føga cho bí kana.

DDIKPA KPAKPA KɄ NÁ LONANGAVɄDHA

Cho 1973 na ko vʉngʉe kpakpa bbo kʉ ná lo nanga. Sheila bangʉeni afya dhi kpakpa lo na bbo. New York nǎ ko ngʉe asamble nǎ ná saa na, le dingʉe gʉna ndirigoti le pongʉeri ma dho: “Ma nzá ka ma rá anzi ko nji ná i njí na ri! Dhonalo ma njeni nje ndirigoti ma dhe nji bí ina.” Le ma na ko njingʉe njí Afrique nǎ dyi adi tsu ná nga laidjó cho 14 kana. Ma ngʉe hwè na bbo ledzá lo dho le njingʉe njí chi ndi tøni ro nari dho, ro kpadjo ri ngʉ ngani ko ø kodhó lo thika ø. B’lo ko tilo kodhó lo djo ndirigoti ko nzinga nari goti ko vʉngʉeri ko ngʉ Canada na dhonalo ri kʉ følu i ma ka ma b’oe le ronga bblo ri. Misionere dhi njí ma, krʉ saa ró le nji ná njí ma na ko bba nari ngʉe kpakpa bbo dhonalo ko nzá d’engʉe fø di ná lonanga ro vʉ anziro ri.

Canada na ko si ro ma bangʉe ddikpa njí, ná fø njí ko ngʉ adi nji madhó ddikpa kau ma na, ná fø ke ngʉ adi Toronto nǎ bbobbonga dhó motokari dya. Ko nengʉe ddikpa dza, ko dzingʉe adza ritsi ndirigoti ko ngangʉe kodhó maisha tso ngana deni ro. Ko ngʉngʉe kodhó maisha tso dhʉdhʉ dhonalo ko ngʉ riddi njaro ko ka ko si ngʉngʉ krʉ saa ró le nji ná njí gʉ. Ko nanga kengʉeni bbo dhonalo følo njingʉeni tse nzá djo ko ddingʉe nga ná saa na.

Ma ngʉ adi njínji zanji dyi Asamble dhi dza ndrŭ ngʉ chi Norval nǎ, Ontario nǎ ná ngana. Luti le pongʉeri ma di asamble dhi dza djonga nja. Sheila dhó afya ngʉngʉe bblo nari dho ko njangʉeri ko ka ko njí fø njí ngbà. Føri dzá lo dho cho 1974 nǎ Bi 6 na ko tsɨngʉe Asamble dhi dza ngʉe ná ngana. Ko ngʉe hwè na ko ki ngʉ krʉ saa ró le nji ná njí kana nari dho!

Sheila dhó afya rangʉe anzi dhé bblo pli ndi ngʉ ro. Cho aro da fønga djó ro nari goti ko ngangʉe muzunguko nǎ njí tso. Fø njí ko rangʉe nji Canada nǎ Manitoba le ngʉ nzi ná provese na, ná fø ngana grì ngʉ adi o bbo. Ro, ko bangʉe hwè bbo fø bba ngʉe ná le-djoi ma, le-vei ma na kongʉe ko bblo nari dho. Ko chungʉeri nari kʉ bbo na mana kʉ nari nga kʉ ngbaga ma le njínji nari ri, ro ri kʉ Yova dho le njínji nari njati rie ngbaga ma ró.

BBO NA MANA KɄ NÁ SOMO

B’lo ko nji muzunguko nǎ njí cho bí kana ro, le nzingʉe ko 1978 na Canada nǎ Beteli na. Føri goti ma bangʉeni ddikpa lo na nari nǎ ro ma bangʉe bbo na mana kʉ ná somo. Le pongʉeri ma njí saa ddi na nusu dhi hotuba Français nǎ pekee ngʉe ná njudha nǎ Montreal nǎ. Njedha dhi lo kʉ ma bbʉngʉe ná fø hotuba nzá løngʉe ndrŭ thí ronga ro ri ndirigoti njí dhi Departema nǎ ddikpa le-djo bbʉngʉe shauri ma dho fø lo djotsina. Fønga djo ró, kpø njʉnga djo ma churieri chu nari kʉ, ma dho nzɨ hotuba ro adi bbʉni bblo ri. Ro, ke bbʉngʉe ma dho ná shauri nzá thongʉe ma nyǒ ro ri. Ke na nzá ko ro rrngʉeni ri dhonalo ke nzá d’rangʉe ma nji ná bblolo ro ma dho ri, ro ke d’rangʉe ma nji ná chelo kpali. Ma njingʉe ná kosa ngʉe, ma ngʉ lod’i shauri bbʉni ná chu ma, ngbaribbai ma, má shauri bbʉ ma dho ná ke nja nari ma na ró ro.

Ma bangʉe bbo na mana kʉ ná somo Français nǎ ma bbʉngʉe hotuba nari goti

B’lo ddo ro da sese nari goti tawi nǎ komite nǎ ddike tingʉe lo ma na fø lo djo. Ma ungʉe madhó kosa tso u ndirigoti ma kongʉe zø fø lo dho. Føri goti ma rangʉe loti shauri bbʉngʉe ma dho ná le-djo na. Ke njingʉe ma zø nji. Fø lo ddingʉe nga ma dho nari kʉ, ri kʉ bblo le é nyenyenga na ndirigoti ma nzá d’erie fø shauri nga ro vi ri. (Mez. 16:18) Ma nzingʉe nga bí ina Yova tso fø lo djo ndirigoti ma vʉrieri nzɨ ma gʉ ndrŭ bbʉ ma dho ná shauri ki.

Ma njinjí cho 40 djolu b’lo Canada nǎ Beteli nǎ ndirigoti 1985 na le lingʉe ma ma é tawi nǎ komite nǎ kpa kana ddike. Cho 2021 nǎ Bi 2 na, mabbá bbo ma ji ná le Sheila dhengʉe dhe. Le dyu adi ma hwi bbo ndirigoti ma adi hwini afya dhi kpakpalo na. Ro, anzi ma ra Yova dho ma njínji nari na ná føri adi rili ma e hwè na ndirigoti “nzɨ ma ddinga bbo b’lo da ná ddo djo.” (Muh. 5:20) Ngbà mai ma bani kpakpalo na bí madhó maisha nǎ ro, ma ba ná hwè dada fø kpakpalo djolu. Madhó maisha lu nǎ ma li Yova anziro ndirigoti ma nji cho 70 b’lo krʉ saa ró le nji ná nji kana, ná føri nǎ ro ma barie ledha bbo. Ma adi rinzi jadda le-djoi ma, le-vei ma na li Yova dho ndima njínji nari anziro ndima dhó maisha nǎ dhonalo ma uri u kpa ronga si leni le kpa njiri fø ró.

a Anja Marcel Filteau dhó maisha djo tilo ná lo, cho 2000 Bi 2 ddo 1 dhi Mnara wa Mlinzi nǎ ɨ djǒ ripo “Yehova Ni Ngome na Nguvu Yangu” ná lo tse nǎ.

b Kpø 1957 djo, Afrique nǎ fø eneo djo Angletere ngʉ adi pinyo ndirigoti le ngʉ adi ri nzǐ Gold Coast.

c Anja Herbert Jennings dhó maisha djo tilo ná lo, cho 2000 nǎ Bi 12 ddo 1 dhi Mnara wa Mlinzi nǎ ɨ djǒ ripo, “Hamjui Uhai Wenu Utakuwa Nini Kesho” ná lo tse nǎ

d Fø saa na Nathan H. Knorr ngʉ adi chutso ddá kodhó njí dho.