Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

Sa Mulicishi?

Sa Mulicishi?

Sa bene Loma bakalinga kusuminisha kubika muntu ngobacaya pacisamu mbuli Yesu, bweenka mbuli bamwi mbobakalinga kubikwa?

BANTU baanji balyeshi makani akwaamba ayi Yesu wakapopwa pacisamu pakati kabakapondo bobilo. (Mate. 27:35-38) Nacibi boobo, bantu bamwi balashoma ayi Baibo nshoyaamba nshakubeca ndyeyaamba ayi mutuntu wakwe Yesu bakaubamba akuubika mucuumbwe.​—Maako 15:42-46.

Bamwi batoonsha makani alembetwe mumabuku Amakani Abotu balaamba ayi muntu wakapopwa pacisamu taakalinga kubikwa mucuumbwe bweenka mbuli bantu bamwi mbobakalinga kubikwa. Sombi balashoma ayi mpashi bakapondo bakalinga kupopwa pacisamu bakalinga kubikwa munshila ipuseneeko. Shikulemba makani waliina lya Ariel Sabar wakasansulula bamwi ncobakalinga kuyeeyela boobo, ndyaakalemba mulibuku lya Smithsonian ayi: “Kupopwa pamucilingano nkwaanishikwa kwakalinga kupekwa kubakapondo babiibi abuumbi. Alimwi bantu bamwi beeite balaamba ayi, kuyeeya ayi bene Loma bakalinga kusuminisha kubika bantu bamushobo uyu mbuli bantu bamwi mbobakalinga kubikwa, nkutayeeya kabotu.” Bene Loma bakalinga kusuni kulensha nsoni bakapondo kwiinda mukushiya mituntu yabo pashisamu kwaamba ayi ilikwe kushinyama shamuluundu. Lyalo shakalinga kucaalako bakalinga kushiwalabo mucuumbwe.

Nacibi boobo, makani ngobakacana beshikukaba shakukabakaba akatondesha shipuseneeko paba Juda bamwi bakacaikwa. Mu mwaaka wa 1968, bakacana mafuwa amusankwa wakacaikwa paciindi Yesu ndyaakalinga pacishi. Bakacana mafuwa aya mucuumbwe ca mukwashi waba Juda pafwiifwi a Jelusalemu. Mafuwa aya akalinga mukabokosi nkobakalinga kubikaamo mafuwa. Pa mafuwa ayo pakalinga acifuwa caku kashindi ico cakalinga kupopetwe kulipulanga kusebensesha musipikili ulaampa masentimita 11.5 (4.5 inci). Ba Sabar bakaamba ayi: “Cifuwa caku kashindi cakalinga ca muntu waliina lya Yehochanan, cakatondesha bumboni bwakatondesha ayi mpashi makani akubika Yesu mucuumbwe ayo ngotucana mu Makani Abotu ngancine. Cifuwa ici cakwe Yehochanan cakalinga cakubonenaako ca muntu wakapopwa pamucilingano, bene Loma ngobakasuminisha kubikwa kweelana amilawo yaba Juda muciindi cakwe Yesu.”

Kweelana acifuwa caku kashindi cakwe Yehochanan mbocitondesha, bantu balayeeya shipusenepusene pamakani aamba Yesu mbwakapoopwa pacisamu. Sombi cancine ncakwaamba ayi bakapondo bamwi bakacaikwa bakalinga kubikwa bweenka bantu bamwi mbobakalinga kubikwa. Ncakutatoonsha kwaamba ayi makani amu Baibo aamba ayi Yesu wakabikwa mucuumbwe ngancine. Bumboni bulatondesha ayi Baibo nshoyaamba ayi mutuntu wakwe Yesu bakaubamba akuubika mucuumbwe nshancine.

Alimwi ciyandika abuumbi, Yehova wakaambila limwi ayi Yesu alaakubikwa mucuumbwe ca musankwa mubile. Taakuwo weenga wapa kwaamba ayi Lesa nshaamba shitakumanishikwi.​—Isa. 53:9; 55:11.