Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

Sa Mulicishi?

Sa Mulicishi?

Sa bantu ba muciindi camu Baibo bakalinga kusebensesha shishango shiitwa ayi papyrus kupanga maato?

Shishango shiitwa ayi papyrus

BANTU baanji balicishi kwaamba ayi myaaka iinji yainda, bene Ijipiti bakalinga kusebensesha shakulembawo shakapangwa kushishango shiitwa ayi papyrus. Abalo ba Giliki alimwi abene Loma nshobakalinga kusebensesha. * Nacibi boobo, teshi baanji bacishi ayi shishango ishi shakalinga kusebenseshekwa akupanga maato kuteshibo kupanga shakulembawo.

Cikope ncobakacana mucuumbwe ca bene Ijipiti citotondesha maato obilo akapangwa kuswa kushishango sha papyrus

Myaaka 2,500 yaiinda, mushinshimi Isaya wakalemba ayi bantu “bekala muya milonga ya mucishi ca Isopya” bakatuma “beshinkombe mumaato a matete [“papyrus,” NWT] paMulonga.” Mukuya kwa ciindi mushinshimi Jelemiya wakaambila limwi ayi bene Mediya a Pesha ndyeshi bakaye bakalwane bene Babiloni balaakutenta ‘maato oonse a matete [“papyrus,” NWT]’ abene Babiloni kwaamba ayi batakalooboki.​—Isa. 18:1, 2; Jele. 51:32.

Baibo yakatanjililwa a Lesa, aboobo beshikwiiya Baibo tabakankamani kwaamba ayi nshebakacana beshikukaba shakukabakaba shilatondesha ayi muciindi camu Baibo bakalinga kupanga maato kusebensesha shishango shiitwa ayi papyrus. (2 Timo. 3:16) Ino nshiinshi nshobakacana? Beshikukaba shakukabakaba bakacana bumboni bukwene butondesha ayi mu Ijipiti bakalinga kupanga maato kusebensesha shishango shiitwa ayi papyrus.

INO MAATO AYA AKALINGA KUPANGWA BUYANI?

Mushuumbwe sha bene Ijipiti bakalinga kulembaamo shikope isho shakalinga kutondesha bantu mbobakalinga kutema shishango ishi akupanga maato. Basankwa bakalinga kushitema alimwi akushaanga pomwi mumile. Lyalo bakalinga kwaanga mile iyo pomwi. Ceebo cakwaamba ayi nshiniini kunembo, na bashaanga pomwi shakalinga kuba mule uyumu abuumbi. Libuku liitwa ayi A Companion to Ancient Egypt, lyakaamba ayi maato akapangwa kuswa kushishango sha papyrus mpashi akalinga kulaampa mamita eendilila 17 alimwi akalinga kucite shakweenshesha shili 10 na 12 kulubasu lomwi.

Cikope caku Ijipiti citotondesha mbobakalinga kupanga maato akapangwa kuswa kushishango sha papyrus

INO NCEEBONSHI BESHIKUPANGA MAATO BAKALINGA KUSEBENSESHA SHISHANGO ISHI?

Mu Ijipiti, shishango ishi shakalinga kucanika bunene mweela mulonga wa Nailo. Alimwi maato aya taakalinga kushupiteewo kupanga. Alimwi nabibo bantu ndyebakatalika kusebensesha shisamu kupanga maato anene, beshikucaya nswi alimwi abapalu bakalinga kusebensesha maato aniini akapangwa kuswa kushishango sha papyrus.

Bantu bakatolelela kusebensesha maato amushobo uyu kwaciindi cilaamfu. Mulembi waci Giliki waliina lya Plutarch, uyo wakekalaako mumyaaka yapakati ka mwaanda wakutaanguna amwaanda wabili, wakaamba ayi bantu bamwi paciindi cilya bakatolelela kusebensesha maato aya.

^ par. 3 Shishango ishi shilamena bunene mumisena mucanika maanshi alimwi amumilonga maanshi mwatakuunki abuumbi. Shilalaampa mamita ashika ku 5 alimwi cishiko cilakomena kushika ku masentimita 15.