Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

MUTWI WAKWIIYA 22

LWIIMBO 127 Muntu Ngonjeelete Kuba

Mbweenga Mwasalawo Kabotu Cakucita Ndyemutoshibana Angomusuni Kweebanaakwe

Mbweenga Mwasalawo Kabotu Cakucita Ndyemutoshibana Angomusuni Kweebanaakwe

‘Kulibotesha kwanu akube kwa mukati mumoyo. . . Buumi bwa mushobo wooyu Lesa mbwaabona ayi bulayandika abuumbi.’1 PIT. 3:4.

CITEENTE CINENE

Nsheenga batoshibana kabotu bacita kwaamba ayi basalewo kabotu cakucita ansheenga bamwi mulibungano bacita kwaamba ayi babacaafwe.

1-2. Ino bamwi balalinyumfwa buyani ndyebatoshibana kabotu amuntu ngobasuni kweebanaakwe?

 CIINDI musankwa amwanakashi ndyebatoshibana kabotu, inga kabasangalala abuumbi. Na mutoshibana kabotu amuntu umwi, ncakutatoonsha mulisuni kwaamba ayi shintu shinokweenda kabotu. Alimwi ubo liinji mbociba kubaabo batoshibana kabotu. Nankashi Tsion, a uyo ukala ku Ethiopia, wakaamba ayi: “Ciindi cimwi ndyendakasangalalawo abuumbi mubuumi bwangu, nciindi ndyendakalinga kushibana abeebaangu. Twakalinga kubandika pamakani ayandika alimwi twakalinga kuseka. Ndakasangalala ndyendakashiba ayi ndacaana muntu ngoonsuni alimwi unsuni.”

2 Nacibi boobo, Mukwesu Alessio ukala ku Netherlands wakaamba ayi, “Cakalinga ciindi cisangalasha ndyendakalinga kushibana amukaangu, sombi cimwi ciindi shintu tashakalinga kweenda kabotu.” Mumutwi uyu, tutobandika mapensho amwi batoshibana kabotu ngeenga bacana, anjiisho shamu Baibo sheenga shabacafwa kusalawo kabotu cakucita. Alimwi tutobandika ansheenga bamwi mulibungano bacita kwaamba ayi bacafwe baabo batoshibana kabotu.

LUYAANDO LWAKUSHIBANA KABOTU

3. Ino nduyaando nshi lwa kushibana kabotu? (Tushimpi 20:25)

3 Nabi kwaamba ayi musankwa amwanakashi ndyebatoshibana kabotu inga basangalala, balyeelete kushiba ayi ici ncintu ciyandika ceenga capa kwaamba ayi basalewo kweebana. Pabushiku bwa bwiinga, musankwa amwanakashi balashomesha cakulumbila kuli Yehova ayi balakutolelela kutondeshanya lusuno akupana bulemu mubuumi bwabo boonse. Kamutana kushomesha cakulumbila, mulyeelete kuyeeyawo cakubikila maano. (Amubelenge Tushimpi 20:25.) Ubu mbocibete akushomesha cakulumbila kwakuba mucikwati. Musankwa amwanakashi ndyebatoshibana kabotu balaba acoolwe cakusalawo kabotu cakucita. Cimwi ciindi inga basalawo ayi beebane nabi kusalawo kumana bushicibusa bwabo. Na basalawo kumana bushicibusa bwabo tacisansululi ayi kuli shimwi nshebatana kucita kabotu. Sombi cilasansulula ayi kushibana kabotu kwabacafwa kusalawo kabotu cakucita.

4. Ino nceebonshi tulyeelete kunoobona kushibana kabotu munshila yeelete?

4 Bantu bobilo batabete mucikwati balyeelete kunokwiibaluka ayi luyaando lwabo lwa kushibana kabotu nkushiba na inga beebana. Na bantu batabete mucikwati kababona makani aya munshila yeelete, teshi bakatalike kushibana amuntu ngobatasuni kweebanaakwe. Nacibi boobo, teshibo bantu batabete mucikwati beelete kunoobona makani aya munshila yeelete. Soonse mbotweelete kunoabona. Kucakubonenaako, bamwi balayeeya ayi na musankwa amwanakashi batalika kushibana kabotu, balyeelete kweebana. Ino kuyeeya boobo kulabakuma buyani Beneklistu batabete mucikwati? Nankashi uteebetwe waliina lya Melissa ukala ku United States, wakaamba ayi: “Na mukwesu anankashi batoshibana kabotu, Bakamboni bamwi balabalangila ayi balaakweebana. Aboobo bamwi batoshibana kabotu balaleya kumana bushicibusa bwabo nabi kwaamba ayi shintu tashitokweenda kabotu. Bamwi batabete mucikwati balaleya kusalawo kutalika kushibana kabotu amuntu umwi. Ici inga cabapa kulisukama abuumbi.”

AMUSHIBANE KABOTU

5-6. Ino nshiinshi musankwa amwanakashi nshobeelete kweelesha kushiba ndyebatoshibana kabotu? (1 Pita 3:4)

5 Na kuli muntu ngomusuni kweebanaakwe, ino nciinshi ceshi cikamucaafwe kusalawo kweebana nabi sobwe? Amushibane kabotu. Ncakutatoonsha kwaamba ayi kuli shintu shimwi nshomwakashiba pamuntu uyo kamutana kutalika kushibana kabotu anguwe. Sombi ano mulicite coolwe cakushiba mbwaabete “mukati mumoyo.” (Amubelenge 1 Pita 3:4.) Ndyemutoshibana, inga mwashiba kabotu bushicibusa bwakwe a Yehova mbobubete, mibo njaacite alimwi ambwayeeya. Mukuya kwaciindi mulyeelete kucikonsha kukumbula miipusho mbuli: ‘Sa muntu uyu atokweelela kubaakwe mucikwati?’ (Tus. 31:​26, 27, 30; Efe. 5:33; 1 Timo. 5:8) ‘Sa ndanocikonsha kumutondesha lusuno akumubikilako maano, alimwi sa alakwe ananocikonsha kucita boobo kuli ndime? Sa tunanocikonsha kusulaako kutuntu tuniini niini ntotutaciti kabotu?’ b (Loma. 3:23) Ndyemutoshibana kabotu munokwiibaluka ayi: Cintu ciyandika abuumbi teshi kweendelana mushintu shiinji, sombi nkushiba na inga mwacikonsha kwaaluka kweelana aumwi mbwaabete.

6 Ino nshiinshi shimwi nshomweelete kushiba ndyemutoshibana kabotu? Kamutana kusunana abuumbi, inga mwayandika kubandika makani ayandika mbuli muntu uyo nshaasuni kucita mubuumi. Ano ino mbuyani kubandika pabuumi bwakwe mbobubete, lipenshi lya maali, apashintu shimwi shibiibi shakamucitikilawo shikuma mbwayeeya, mbwalinyumfwa anshaacita? Teshi makani oonse ngeenga mwabandika ndyemwatalikabo kushibana kabotu. (Amweelanye a Joni 16:12.) Na mwaboona ayi inga kwayandika kwiindaako ciindi kwaamba ayi mukumbule miipusho imwi, amumulwiite muntu uyo. Sombi mukuya kwaciindi uyo ngomusuni kweebanaakwe alakuyandika kushiba makani aya kwaamba ayi asaleewo kabotu cakucita. Aboobo paciindi cimwi, mulaakuyandika kwaamba cakwaanguluka alimwi cakuteenda mweela pamakani aya.

7. Ino musankwa amwanakashi inga bacita buyani kwaamba ayi bashibane kabotu? (Amubone akabokosi kacite mutwi utokwaamba ayi “ Na Mutoshibana Kabotu Amuntu Ukala Kulaale Abuumbi.”) (Amubone ashikope.)

7 Ino inga mwacita buyani kwaamba ayi mushibe kabotu muntu uyo mbwaabete? Nshila yomwi ibotu nkwiinda mukubandika cakwaanguluka alimwi cakuteenda mweela, akumwiipusha miipusho lyalo akukutika cakubikila maano. (Tus. 20:5; Jemu. 1:19) Mpashi inga mwasalawo kucitila pomwi shintu sheenga shapa kwaamba ayi cimubete cuubu kubandikishanya mbuli kulita pomwi, kuya cifwakasha kumusena kucanika bantu baanji akushimikila pomwi. Alimwi inga mwashibana kabotu na kamucana ciindi cakuba pomwi abeshicibusa banu abamumukwashi. Kwiilikaawo, amubike bubaambo bwakucitila pomwi shintu sheenga shamucafwa kushiba muntu uyo mbwacita shintu mubukaalo bupusenepusene alimwi andyaali pabantu bapusenepusene. Amunyumfwe ba Aschwin bakala ku Netherlands, nshobakeelesha kucita. Bakaamba paciindi ndyebakalinga kushibana aba Alicia ayi: “Twakalinga kuyeeya nsheenga twaciita sheenga shatucafwa kushibana kabotu. Liinji twakalinga kucitabo shintu shiniini niini mbuli kuteleka shakulya pomwi na kusebensako ncito imwi pomwi. Ndyetwakalinga kucita shintu ishi twakalinga kushiba mibo umwi njacite ashintu nshataciti kabotu.”

Mulaakushibana kabotu angomusuni kweebanaakwe, na kamucitila pomwi shintu sheenga shapa kwaamba ayi cimubete cuubu kubandikishanya (Amubone palagilafu 7 a 8)


8. Ino kwiiyila pomwi inga kwacafwa buyani musankwa amwanakashi batoshibana kabotu?

8 Alimwi inga mwashibana kabotu na kamwiiya pomwi makani amu Baibo. Na mukeebane, mulaakuyandika kunoocana ciindi cakucita kulambila kwamukwashi, kwaamba ayi Lesa akanoomucafwa mucikwati canu. (Shiku. 4:12) Aboobo mpashi inga kamucana ciindi cakunokwiiya pomwi ndyemutoshibana kabotu. Kwalo, abo basuni kweebana tabacina kuba mukwashi alimwi mukwesu taacina kuba mutwi wakwe nankashi. Nacibi boobo, na lyoonse kamwiiyila pomwi inga mwashiba bushicibusa bwanu a Yehova mbobubete. Ba Max aba Laysa beebene baku United States, bakaamba cibotu cimwi ncobakacana ceebo cakwiiyila pomwi. Ba Max bakaamba ayi: “Ndyetwakatalikabo kushibana kabotu, twakatalika kwiiya mabuku aamba pa kushibana kabotu, cikwati abuumi bwa mumukwashi. Kwiiya mabuku aya kwakatucafwa kwaanguluka kubandika pamakani amwi ayandika ayo mpashi naakwiinga akatuyumina kubandikaawo.”

SHIMWI NSHOMWEELETE KUYEEYAWO

9. Ino nshiinshi batoshibana kabotu nshobeelete kuyeeyawo ndyebatosalawo bakulwiitako pabushicibusa bwabo?

9 Ino mbaani mbomweelete kulwiitako ayi kuli ngomutoshibanaakwe? Nobeene amuntu uyo mulyeelete kulisalila. Na ndyemwatalikabo kushibana kabotu, mpashi inga mwasalawo kulwiitakobo bantu baniini pamakani ayo. (Tus. 17:27) Na mwacita boobo, inga mwaleya kumwiipusha miipusho iinji pabushicibusa bwanu akukakatishikwa kusalawo cakucita. Nacibi boobo, na tamuna kulwiitako muntu uli woonse inga mwatalika kuyubilila ceebo cakuloonda ayi bamwi inga bashiba. Sombi na kamubabo nweenka mpashi inga mwaciita cintu cimwi citabete kabotu. Aboobo inga cabota kulwiitako beenga bamupa lucafwo luyandika akumucafwa munshila shimwi. (Tus. 15:22) Kucakubonenaako, inga mwalwiitako bamumukwashi bamwi, beshicibusa banu bashimpite lwakumushimu na bamanene mulibungano.

10. Ino musankwa amwanakashi inga bacita buyani kwaamba ayi batolelele kulemeka Lesa ndyebatoshibana kabotu? (Tushimpi 22:3)

10 Ino inga mwacita buyani kwaamba ayi mutolelele kulemeka Lesa ndyemutoshibana kabotu? Bushicibusa bwanu ndyebutooya ciyuminaako, mulaakutalika kunyumfwana abuumbi. Ino nshiinshi sheenga shamucafwa kuleya kucita cili coonse ceenga cakalasha Yehova? (1 Koli. 6:18) Amuleye kubandika pashintu shiteelete, kubabo nobilo akunwa cakwiindilisha. (Efe. 5:3) Shintu ishi inga shapa kwaamba ayi lusuno lwakoonana lukomene akupa kwaamba ayi cimuyumine abuumbi kucita ciluleme. Inga caba kabotu lyoonse kunobandika nsheenga mwacita kwaamba ayi munoopana bulemu akukonkela njiisho shakwe Yehova. (Amubelenge Tushimpi 22:3.) Amunyumfwe shakacafwa ba Dawit aba Almaz bakala ku Ethiopia. Bakaamba ayi: “Twakalinga kuba pomwi kumusena kucanika bantu baanji na kuba pomwi abeshicibusa besu. Twakalinga kuleya kuba sweenka mumotoka nabi muŋanda. Aboobo ici cakapa kwaamba ayi tuleye bukaalo mbweenga tweeleshekwa.”

11. Ino nshiinshi musankwa amwanakashi nshobeelete kuyeeyawo ndyebatosalawo shakucita pamakani akutondeshanya lusuno?

11 Sa batoshibana balyeelete kunootondeshanya lusuno? Bushicibusa bwanu ndyebutooya ciyuminaako inga mwasalawo kunootondeshanya lusuno munshila sheelete. Nacibi boobo, na lusuno lwakoonana lwakomena cilaakumubeta ciyumu abuumbi kusalawo kabotu cakucita pamuntu ngomusuni kweebanaakwe. (Lwiimbo lwa. 1:2; 2:6) Alimwi na kamutondeshanya lusuno inga caba cuubu kwaalilwa kulicata lyalo akucita cintu ceenga cakalasha Yehova. (Tus. 6:27) Aboobo ndyemwatalikabo kushibana, amubandike pa njiisho shakwe Yehova shaamba pamakani akulilemeka alimwi akusala nsheenga mwaciita ansheenga tamuciti ndyemutotondeshanya lusuno. c (1 Tesa. 4:​3-7) Amuliipushe ayi: ‘Ino bantu bakumusena nkotukala inga batubona buyani na katutondeshanya lusuno? Sa kucita boobo inga kwapa kwaamba ayi tube alusuno lwakoonana?’

12. Ino nshiinshi musankwa amwanakashi batoshibana kabotu nshobeelete kuyeeyawo na cimwi ciindi balapusana?

12 Ino inga mwacita buyani na mwapusana? Ano ino mbuyani na mulapusana ciindi aciindi? Sa ici cilasansulula ayi tamuna kucana muntu uli kabotu wakweebanaakwe? Sobwe; bantu boonse batoshibana cimwi ciindi balapusana. Cikwati cilayuma na beebene kabasebensela pomwi kumana lipenshi ndyeenga kabacite. Aboobo nshomucita na mwapusana shilatondesha na mulaakuswitilila mucikwati canu. Mbuli bantu basuni kweebana, amuliipushe ayi: ‘Sa na twapusana tulabandika cakukalika moyo alimwi munshila ya bulemu? Sa tulafwambaana kusumina cilubo nceenga twacita akweelesha kusebenselawo? Sa tulafwambaana kwaaluka, kusenga kulekelelwa akulekelela camoyo woonse?’ (Efe. 4:​31, 32) Nacibi boobo, na lyoonse mulapusana na kupikishanya ndyemutoshibana kabotu mpashi shintu teshi shikaalukeewo pesule lya kweebana. Na mwashiba ayi muntu ngomutoshibanaakwe teshi muntu uli kabotu wakweebanaakwe, kumana bushicibusa bwanu inga caba cintu cili kabotu abuumbi kuli ndimwe noonse. d

13. Ino nshiinshi sheenga shacafwa baabo basuni kweebana kushiba bulaamfu bwaciindi nceenga batola kabashibana kabotu?

13 Ino mulyeelete kutola ciindi cilaamfu buyani kamushibana kabotu? Liinji shintu tasheendi kabotu na mweengana kusalawo shakucita. (Tus. 21:5) Aboobo palyeelete kwiindaako ciindi kwaamba ayi muntu ngomusuni kweebanaakwe mumushibe kabotu. Nacibi boobo, tamweelete kutola ciindi cilaamfu abuumbi kamushibanabo. Alimwi Baibo ilaamba ayi: “Cilacisisha moyo na koolangila kapongo kafwite.” (Tus. 13:12) Kwiilikaawo, na kamucanika bunene pomwi, inga camubeta ciyumu abuumbi kukoma lusuno lwakoonana. (1 Koli. 7:9) Muciindi cakubikila maano kuciindi ncomwatola kushibana kabotu, inga mwaliipusha ayi, ‘Sa kuli shimwi nshontoyandika kushiba pamuntu uyu kantana kusalawo cakucita?’

NSHEENGA BAMWI BACITA KWAAMBA AYI BACAFWE BAABO BATOSHIBANA KABOTU

14. Ino ninshila nshi mbweenga bamwi bacafwa baabo batoshibana kabotu? (Amubone acikope.)

14 Na kuli mbotwishi batoshibana kabotu, ino inga twabacafwa buyani? Inga twabeetako kukulambila kwamukwashi, kucita shakulikondelesha na kulita pomwi shakulya. (Loma. 12:13) Ndyebali mubukaalo bwamushobo uyu, inga cababeta cuubu kushibana kabotu. Inga mwabacafwa kwiinda mukuya cifwakasha ambabo, kweendela pomwi ambabo mumotoka na kubeetako kumishaanu kwaamba ayi batabi beenka. (Gala. 6:10) Ba Alicia aba Aschwin mbotwalinga twaambaawo bakaamba mbobakalumba. Ba Alicia bakaamba ayi, “Twakalinga kusangalala na bamakwesu abenankashi bamwi batulwiita ayi inga twabafwakashila na katuyandika musena wakuba pomwi kuteshi kuba sweenka.” Na bantu batoshibana kabotu bamusenga ayi mubashindikile, munoobona ayi ninshila iyandika mbweenga mwacafwa beshicibusa banu. Amucenjele kwaamba ayi mutabashiyi beenka sombi alimwi amushibe ndyeenga mwayandika kubatalamukaako kwaamba ayi babandike bobilo.—Filip. 2:4.

Na kuli mbotwishi batoshibana kabotu, inga tweelesha kucana nshila sha mbweenga twabacafwa (Amubone palagilafu 14 a 15)


15. Ino nshiinshi shimwi nsheenga beshicibusa bacita kwaamba ayi bacafwe baabo batoshibana kabotu? (Tushimpi 12:18)

15 Nshila aimwi mbweenga twacafwa batoshibana kabotu nkwiinda mushintu nsheenga twaamba ansheenga tatwaambi. Pashiindi shimwi inga twayandika kuumunabo. (Amubelenge Tushimpi 12:18.) Kucakubonenaako, mpashi inga katusunishishi kulwiitako bamwi ayi mukwesu anankashi umwi batalika kushibana sombi mpashi beene batoshibana inga kabasuni kulwiitako bamwi pamakani ayo. Tatweelete kufuya baabo batoshibana kabotu na kwaamba shibiibi pakusala kwabo. (Tus. 20:19; Loma. 14:10; 1 Tesa. 4:11) Kwiilikaawo, tatweelete kwaamba na kwiipusha miipusho abo batoshibana kabotu yeenga yabapa kulinyumfwa ayi balyeeletebo kweebana. Nankashi Elise abeebaye bakaamba ayi, “Twakalinga kunyumfwa nsoni na bamwi batwiipusha pa bubaambo bwesu bwa bwiinga swebo sobeene katutana kubandikawo pamakani aya.”

16. Ino tulyeelete kucita buyani na abo batoshibana kabotu basalawo kumana bushicibusa bwabo?

16 Ino mbuyani na abo batoshibana kabotu basalawo kumana bushicibusa bwabo? Tulyeelete kuleya kunjila mumakani atatukumite na kupa mulandu umwi ayi ngwakalengesha ayi bushicibusa bwabo bumane. (1 Pit. 4:15) Nankashi Lea wakaamba ayi: “Ndakanyumfwa ayi bamwi bakalinga kwaamba cakapa kwaamba ayi bushicibusa bwesu amukwesu umwi bumane, nabi kwaamba ayi tabakalinga kucishiwo ciine cakalengesha. Cakancisa kumoyo abuumbi.” Kweelana ambotwaambaawo, na batoshibana kabotu bamana bushicibusa bwabo tacaambi ayi tabana kusala kabotu. Liinji cilasansulula ayi kushibana kabotu kwabacafwa kusalawo kabotu cakucita. Nacibi boobo, mpashi inga kabacilinyumfwa cibiibi ceebo cakusala kwabo akulinyumfwa kuba beenka. Aboobo inga tweelesha kucana nshila sha mbweenga twabacafwa.—Tus. 17:17.

17. Ino nciinshi batoshibana kabotu ncobeelete kutolelela kucita?

17 Kweelana ambotweeya, nabi kwaamba ayi batoshibana kabotu inga bacana mapensho, cimwi ciindi inga kababa alusangalalo. Ba Jessica bakaamba ayi: “Kwaambabo lushinisho, tacakalinga cuubu ndyetwakalinga kushibana kabotu. Sombi ndakasangalala kwaamba ayi twakasebensesha ciindi ankusu shesu kwaamba ayi tushibane kabotu.” Na kuli ngomutoshibanaakwe, amutolelele kweelesha kushibana kabotu. Na mwacita boobo, kushibana kabotu kulaakumucafwa kusalawo kabotu cakucita.

LWIIMBO 49 Kulengesha Yehova Kukondwa

a Meena amwi akaalulwa.

b Kwaamba ayi mushibe miipusho aimwi njeenga mwaliipusha, amubone libuku lyamu Cisungu lyaamba ayi Questions Young People Ask—Answers That Work, Volyumu 2, mape. 39-40.

c Kusekanya busankwa na bwanakashi bwa umwi ndubasu lwa koonana kutabete kabotu alimwi bamanene inga bayandika kupanga komiti ya boomboloshi. Kusekanya nkolo akuba amibandi yeenga yaleta miyeeyo yakoonana inga caba ayi nkwiinda mu mameseji na kubandika pa fooni, akwalo inga kwapa kwaamba ayi kupangwe komiti yaboomboloshi kweelana abukaalo na shalinga kucitika.

d Kwaamba ayi mushibileewo ashimwi, amubone lubasu lwa “Miipusho Kuswa Kubeshikubelenga” mu Njashi Yamulindilishi yamu Cisungu ya August 15, 1999.