Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

MUTWI WAKWIIYA 45

Amutolelele Kutondeshanya Lusuno Lutamaani

Amutolelele Kutondeshanya Lusuno Lutamaani

‘Munotondeshanya lusuno lutamaani alimwi akunyumfwilana nkumbu.’—SEKA. 7:9.

LWIIMBO 107 Citondesho Cakwe Lesa Calusuno

NSHESHI TWIIYE *

1-2. Ino nsheebo nshi shibotu sheelete kutupa kutondeshanya lusuno lutamaani?

KULI sheebo shibotu sheelete kutupa kutondesha lusuno lutamaani. Ino nsheebo nshi shimwi pasheesho? Amunyumfwe maswi atokonkelaawo akatanjililwa amushimu ngotucana mulibuku lya Tushimpi mbwaakumbula mwiipusho uyu: ‘Utakasuminishi lusuno lutamaani akushomeka kwaamba ayi shikushiiye. . . . Lyalo Lesa abantu balaakusangalala pali ndiwe alimwi ulaakuba ampuuwo ibotu.’ ‘Muntu ucite lusuno lutamaani ulafubilaamo mwiine.’ ‘Uyo ukonkela shiluleme alimwi ucite lusuno lutamaani, ulaakucana buumi.’—Tus. 3:3, 4; 11:17, NWT; 21:21, NWT.

2 Malembo aya alaamba sheebo shotatwe sheelete kutupa kutondesha lusuno lutamaani. Cakutaanguna, kutondesha lusuno lutamaani kulapa kwaamba ayi Lesa atusuune abuumbi. Cabili, na katutondesha lusuno lutamaani tulafubilaamo sobeene. Kucakubonenaako, tulatolelela kuba bushicibusa abamwi. Alimwi catatu, kutondesha lusuno lutamaani kulaakupa kwaamba ayi tukatambule shoolwe kunembo kwiilikaawo abuumi butamaani. Ncakwiila kuli sheebo shibotu sheelete kutupa kunyumfwila Maswi akwe Lesa akwaamba ayi: ‘Munotondeshanya lusuno lutamaani alimwi akunyumfwilana nkumbu.’—Seka. 7:9.

3. Ino njimiipusho nshi njeshi tucane shikumbulo mumutwi uyu?

3 Mumutwi uyu tutocana shikumbulo kumiipusho yone. Ino mbaani mbotweelete kutondesha lusuno lutamaani? Ino nshiinshi nsheenga tweeya kuswa mulibuku lya Lute pamakani akutondesha lusuno lutamaani? Ino inga twatondesha buyani lusuno lutamaani munshiku shino? Ino nshoolwe nshi nshobacana abo batondesha lusuno lutamaani?

INO MBAANI MBOTWEELETE KUTONDESHA LUSUNO LUTAMAANI?

4. Ino inga twatondesha buyani lusuno lutamaani bweenka mbuli Yehova? (Maako 10:29, 30)

4 Bweenka mbotwakeeya mumutwi wamana, Yehova alatondeshabo lusuno lutamaani kubaabo bamusuni alimwi bamusebensela. (Danye. 9:4) Mukwiinga tuli bana bakwe Lesa abo mbwaasuni, tulyeelete kukonkela mibo yakwe. (Efe. 5:1) Aboobo tulisuni kunotondesha lusuno lutamaani kubamakwesu abenankashi.—Amubelenge Maako 10:29, 30.

5-6. Ino nceebonshi muntu waambwa mucakubonenaako ici watolelela kusebensa pakampani mpwaabete?

5 Inga mwasumina kwaamba ayi na twanyumfwishisha kabotu lusuno lutamaani ncocaamba, inga caba cuubu kutondesha mubo uyu kubamakwesu abenankashi. Amuleke tubandike pacakubonenaako kwaamba ayi tunyumfwishishe kabotu lusuno lutamaani ncocaamba.

6 Amuyeeye pamuntu umwi wasebensa pakampani imwi kwamyaaka iinji. Mpashi kwamyaaka yoonse njasebensa pakampani iyo, taana kubonanawo kale abene kampani. Mpashi inga katakondetwe amilawo imwi ya pakampani iyo. Alimwi inga kaataisuniwo kampani, sombi watolelela kusebensa kwaamba ayi anocana maali ngaayandika. Inga watolelela kusebensa pakampani iyo kushikila wacita litaya na kushikila akacane ncito imwi ibotu kumwi.

7-8. (a) Ino nciinshi cipa muntu kutondesha lusuno lutamaani? (b) Ino nceebonshi tutokwiiya pamalembo amwi kuswa mulibuku lya Lute?

7 Sa mwaboona bupusano buli pakati ka lusuno lutamaani ambwaalinyumfwa muntu uyu usebensa pakampani? Bupusano buliiwo, nceeco cimupa kutolelela kusebensa pakampani iyo. Muntu uyu watolelela kusebensa pakampani iyi mukwiinga njencito mwaacanina maali. Sombi ino nceebonshi basebenshi bakwe Lesa baambwa mu Baibo bakalinga kutondesha lusuno lutamaani? Abo bakatondesha lusuno lutamaani bakacita boobo kuteshi kwaamba ayi bakalinga kweelete kucita boobo na kwaamba ayi batambule cintu cimwi, sombi myoyo yabo njeyakabapa kwaamba ayi batondeshe lusuno lutamaani. Amuyeeye pacakubonenaako cakwe Defedi. Moyo wakwe wakamupa kutondesha lusuno lutamaani kuli Jonasani shicibusa wakwe ngwaakalinga kusuni abuumbi, nabi kwaamba ayi baishi Jonasani bakalinga kusuni kucaya Defedi. Ndipakeenda myaaka iinji kuswa ciindi Jonasani ndyaakafwa, Defedi wakatolelela kutondesha lusuno lutamaani kuli Mefibosheti mwanaakwe Jonasani.—1 Samwe. 20:9, 14, 15; 2 Samwe. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7. *

8 Inga tweeya shiinji pamakani a lusuno lutamaani kwiinda mukubona malembo amwi mulibuku lya Lute. Ino nshiinshi nsheenga tweeya pamakani a lusuno lutamaani kuswa kushakubonenaako sha bantu baambwa mulibuku ili? Ino nsheenga tweeya kuswa kushakubonenaako shabo inga twashikonkela buyani mulibungano lyesu? *

INO NSHIINSHI NSHEENGA TWEEYA KUSWA MULIBUKU LYA LUTE PAMAKANI AKUTONDESHA LUSUNO LUTAMAANI?

9. Ino nceebonshi Naomi wakayeeya ayi Yehova wamufutatila?

9 Mulibuku lya Lute tulacana makani aamba pali Naomi, Lute mulokashi wakwe alimwi a Bowasi musankwa wakalinga kusuni Lesa uyo wakalinga wamukowa a ibaye Naomi. Mucishi ca Isilaeli ndyemwakaba nsala, Naomi, ibaye alimwi abana babo basankwa bobilo bakalongela ku Moabu. Ndibakalinga ku Moabu ibaye Naomi wakafwa. Bana babo basankwa bobilo bakeeba, sombi abalo mukuya kwaciindi bakafwa. (Lute 1:3-5; 2:1) Mapensho aya ngaakendaamo Naomi, akamupa kulinyumfwa kulefuka abuumbi. Wakalefuka abuumbi cakwaamba ayi wakalinga kuyeeya ayi, Yehova wamufutatila. Amubone nshaakaamba mboshitondesha mbwaakalinyumfwa: ‘Yehova wamfutatila.’ “Lesa Shinkusu Shoonse walengesha buumi bwangu kubica abuumbi.” Alimwi wakaamba ayi: ‘Yehova Shinkusu Shoonse wamfutatila akuntumina mapensho.’—Lute 1:13, 20, 21.

10. Ino Yehova wakacita buyani ndyaakanyumfwa maswi abuumba Naomi ngakaamba?

10 Ino Yehova wakacita buyani ndyaakanyumfwa maswi abuumba Naomi ngakaamba? Taakwe kucileka kucafwa musebenshi wakwe wakalinga kulefukite. Sombi wakamuyeeyelaako. Yehova alanyumfwishisha ayi ‘kulyatililwa kulakonsha kulengesha musongo kuba muluya.’ (Shiku. 7:7) Sombi Naomi wakalinga kuyandika kucafwikwa kwaamba ayi abone ayi Yehova wakalinga anguwe. Ino Lesa wakamucafwa buyani? (1 Samwe. 2:8) Wakapa kwaamba ayi Lute atondeshe lusuno lutamaani kuli Naomi. Lute wakalinga kusuni kutondesha lusuno kuli Naomi. Aboobo munshila yalusuno wakamucafwa kutalinyumfwa kulefuka abuumbi, akushiba ayi Yehova wakalinga kumusuni. Ino nshiinshi nsheenga tweeya kuswa kucakubonenaako cakwe Lute?

11. Ino nceebonshi bamakwesu abenankashi bacite nkumbu baleelesha kucafwa baabo balefukite?

11 Lusuno lutamaani lulatupa kwaamba ayi tucafwe baabo balefukite. Bweenka mbuli Lute mbwaakatolelela kuba a Naomi, bamakwesu abenankashi baanji bacite nkumbu balatolelela kucafwa balefukite mulibungano. Balibasuni bamakwesu abenankashi alimwi balisuni kucita shoonse nsheenga bacikonsha kwaamba ayi babacaafwe. (Tus. 12:25; 24:10) Mutumwi Paulo wakatuyuminisha kucita boobo ndyaakaamba ayi: “Amuyuminishe baabo balefukite, amucafwe baabo batacite nkusu alimwi bantu boonse kamubakalikila myoyo.”—1 Tesa. 5:14.

Inga twacafwa mukwesu nabi nankashi ulefukite kwiinda mukumukutika (Amubone palagilafu 12)

12. Ino ninshila nshi ibotu abuumbi mbweenga twacafwa mukwesu nabi nankashi ulefukite?

12 Nshila ibotu abuumbi mbweenga twacafwa mukwesu nabi nankashi ulefukite, nkwiinda mukumukutika akumucafwa kushiba ayi tulimusuni. Yehova alalumba abuumbi pa nshemucita kwaamba ayi mucafwe basebenshi bakwe mbwaasuni. (Kulu. 41:1) Tushimpi 19:17 ilaamba ayi: ‘Kucafwa bapengete cili anga nkukongwesha Yehova. Lyalo Lesa alaakukubooshesha kweelana ambowakapa.’

Lute wakaka kupansaana a Naomi mupongoshi wakwe, sombi Opa waboolaamo ku Moabu. Lute walwiita Naomi ayi: “Kuli koonse nkweshi muye, anebo ntooya” (Amubone palagilafu 13)

13. Ino Lute wakalinga kupusene buyani a Opa, alimwi ino Lute wakatondesha buyani lusuno lutamaani? (Amubone cikope cili papeeji yakutaanguna.)

13 Tulanyumfwishisha kabotu lusuno lutamaani ncocaamba na twayeeya shakacitika kuli Naomi pesule lyakwaamba ayi ibaye alimwi abana bakwe basankwa bobilo bafwa. Naomi ndyaakashiba kwaamba ayi ‘Yehova wakabayeeya bantu bakwe akubapa shakulya shiinji,’ wakasalawo kuboolela kumishaabo. (Lute 1:6) Bamalokashi bakwe boonse bobilo bakanyamuka kwaamba ayi bayaakwe kumishaabo. Sombi ndyebakalinga munshila Naomi wakalwiita bamalokashi bakwe ayi babooleleemo ku Moabu. Ino nshiinshi shakacitika? Baibo ilaamba ayi: “Opa wakalasha bapongoshi bakwe banakashi kwiinda mukubafyonta akuboolela kumishaabo. Sombi Lute wakakakatila.” (Lute 1:7-14) Opa wakacita nshaakamulwiita Naomi akuboolela kumishaabo. Sombi Lute wakakaka kuboolelamo, alimwi kuli ashimwi nshaakacita. Alakwe wakalinga kwaangulukite kuboolelamo. Sombi ceebo calusuno lutamaani, wakasalawo kutolelela kuba a Naomi. (Lute 1:16, 17) Lute wakasalawo kutolelela kuba a Naomi, kuteshi ceebo cakwaamba ayi wakalinga kweelete kucita boobo, sombi wakalinga kusuni kucita boobo. Lute wakatondesha lusuno lutamaani. Ino nshiinshi nsheenga tweeya kuswa kusheesho Lute nshaakacita?

14. (a) Ino bamakwesu abenankashi baanji balasalawo kucita nshi? (b) Kweelana a Bene Ebulu 13:16, ino inga twacita buyani kwaamba ayi tusangalashe Lesa?

14 Lusuno lutamaani lulatupa kucita shintu bamwi nshebatatotulangila. Bweenka mbuli basebenshi bakwe Lesa bakale kale, bamakwesu abenankashi baanji munshiku shino bakasalawo kutondesha lusuno lutamaani kubashominyinaabo, kwiilikaawo akubaabo mbobateshi. Kucakubonenaako, na bashiba ayi kwacitika mapensho anene alicitikila, peenkaapo balasuna kushiba mbweenga bacafwilisha. Na umwi mulibungano atokwiinda mulipenshi lyakubula maali, balafwambaana kumucafwa kwiinda mukucitawo comwi. Bweenka mbuli Beneklistu baku Makedoniya, bamakwesu abenankashi balacita shiinji kwaamba ayi bacafwe bamwi. Balaaba ciindi ankusu shabo kwaamba ayi bacafwe bashominyinaabo batokwiinda mumapensho. (2 Koli. 8:3) Yehova alyeelete alasangalala kubona bantu bakwe mbobatondesha lusuno lutamaani!—Amubelenge Bene Ebulu 13:16.

INO INGA TWATONDESHA BUYANI LUSUNO LUTAMAANI MUNSHIKU NSHINO?

15-16. Ino Lute wakatolelela buyani kweelesha kucafwa Naomi?

15 Kuli shibotu shiinji nsheenga tweeya, na twabelenga makani amu Baibo aamba pali Naomi a Lute. Amuleke tubandike pashimwi nsheenga tweeya.

16 Amutolelele kweelesha kucafwa. Lute ndyakalyaaba kuya a Naomi ku Juda, pakutaanguna Naomi wakakaka. Sombi Lute taakwe kucileka kweelesha kumucafwa. Ino nshiinshi shakaswaamo? “Naomi ndyaakabona ayi Lute ulishinishite kuyaakwe, wakabula maswi amwi akwaamba.”—Lute 1:15-18.

17. Ino nciinshi ceshi cikatucaafwe kutafwambaana kucileka kweelesha kucafwa bashominyineesu?

17 Nsheenga tweeyawo: Cilayandika kukalika moyo kwaamba ayi tucafwe baabo balefukite. Sombi tatweelete kucileka kweelesha kubacafwa. Nankashi utoyandika lucafwo, pakutaanguna inga wakaka kumucafwa. * Sombi lusuno lutamaani lulaakutupa kwaamba ayi tutolelele kweelesha kumucafwa. (Gala. 6:2) Tulalangila ayi mukuya kwaciindi inga wasumina kumucafwa akumuyuminisha.

18. Ino nciinshi mpashi cakapa Lute kulinyumfwa cibiibi abuumbi?

18 Mutanokalala. Naomi a Lute ndyebakashika ku Betileemu, Naomi wakakumana abantu mbaakalinga kushibeneabo. Wakabalwiita ayi: ‘Ndindakalonga kuswa kokuno ndakalinga kucite shintu shiinji, sombi Yehova wamboosha maansabo.’ (Lute 1:21) Amuyeeyebo Lute mpashi mbwaakalinyumfwa ndyaakanyumfwa maswi Naomi ngakaamba! Lute wakacita shoonse nsheenga wacikonsha kwaamba ayi acafwe Naomi. Lute wakalila anguwe, kumuyuminisha alimwi akweenda mushinso wanshiku shiinji pomwi anguwe. Nabi kwaamba ayi Lute wakacita shoonse ishi, Naomi wakaamba ayi: ‘Yehova wamboosha maansabo.’ Naomi ndyaakaamba maswi aya wakatondesha ayi taakwe kulumba palucafwo lwakwe Lute, uyo wakalinga kwiimfwibo pafwiifwi anguwe. Ici cilyeelete cakamucisa abuumbi Lute! Sombi wakatolelela kuba pomwi a Naomi.

19. Ino nciinshi ceshi cikatucaafwe kutolelela kucafwa muntu ulefukite?

19 Nsheenga tweeyawo: Nankashi ulefukite inga waamba maswi eenga atukalasha nabi kwaamba ayi twacita shiinji kwaamba ayi tumucaafwe. Sombi tatweelete kukalala. Tulatolelela kweelesha kumucafwa alimwi akusenga Yehova kwaamba ayi atucaafwe kumuyuminisha.—Tus. 17:17.

Ino bamanene munshiku shino inga bacikonkela buyani cakubonenaako cakwe Bowasi? (Amubone mapalagilafu 20-21)

20. Ino nciinshi cakacafwa Lute kutolelela kucafwa Naomi?

20 Amuyuminishe muntu na mwaboona ayi atoyandika kuyuminishikwa. Lute wakatondesha lusuno lutamaani kuli Naomi. Sombi Lute alakwe wakalinga kuyandika kuyuminishikwa. Alimwi Yehova wakapa kwaamba ayi Bowasi amuyuminishe. Bowasi wakalwiita Lute ayi: ‘Yehova aakupe shoolwe pasheesho shoonse nshewakacita. Yehova Lesa wa bene Isilaeli uyo ngowesa mukulishisaako, aakupe cilambu cinene.’ Maswi aya abotu abuumbi akamuyuminisha Lute. Lute wakalwiita Bowasi ayi: ‘Mwanengesha kunyumfwa kabotu abuumbi kwiinda mukunjuminisha.’ (Lute 2:12, 13) Maswi apaciindi ceelete Bowasi ngakaamba akacafwa Lute kutolelela kucafwa Naomi.

21. Kweelana a Isaya 32:1, 2, ino nshiinshi bamanene babikila maano nshobacita?

21 Nsheenga tweeyawo: Abo batondesha lusuno lutamaani kubamwi cimwi ciindi abalo balayandika kuyuminishikwa. Bowasi wakalumba Lute ndyaakabona mbwaakacafwa Naomi. Munshiku shino, bamanene balalumba bamakwesu abenankashi mulibungano na babona mbobatoocafwa bamwi. Kubalumba kwapaciindi ceelete alimwi kuyuminisha, kulabacafwa kutolelela kucafwa bashominyinaabo.—Amubelenge Isaya 32:1, 2.

INO NSHOOLWE NSHI NSHOBACANA ABO BATONDESHA LUSUNO LUTAMAANI?

22-23. Ino nciinshi cakacafwa Naomi kwaalula mbwaakalinga kulinyumfwa alimwi ino nceebonshi? (Kulumbaisha 136:23, 26)

22 Ndyepakeenda ciindi, Bowasi wakapa Lute a Naomi shakulya shiinji. (Lute 2:14-18) Ino Naomi wakacita buyani Bowasi ndyakabapa shakulya? Wakaamba ayi: ‘Yehova alatondesha lusuno lutamaani kubaabo bacili boomi akubaabo bakafwa kale.’ (Lute 2:20a) Naomi wakaalula mbwaakalinga kuyeeya! Pakutaanguna wakalinga waamba kaalila ayi: ‘Yehova wamfutatila.’ Sombi paciindi ici wakaamba calusangalalo ayi: ‘Yehova alatondesha lusuno lutamaani kubaabo bacili boomi akubaabo bakafwa kale.’ Ino nciinshi mpashi cakapa kwaamba ayi Naomi aalule mbwaakalinga kuyeeya?

23 Mukweelaako Naomi wakatalika kubona ayi Yehova wakalinga anguwe. Yehova wakacafwa Naomi kwiinda muli Lute ndyebakalinga palweendo kuya ku Juda. (Lute 1:16) Alimwi Naomi wakanyumfwishisha ayi Yehova wakasebensesha Bowasi kucafwa nguwe a Lute. (Lute 2:19, 20b) Alyeelete wakayeeya ayi, ‘Ano ndanyumfwishisha, Yehova taakwe kundekelesha. Walinga andime ciindi coonse ici!’ (Amubelenge Kulumbaisha 136:23, 26.) Naomi alyeelete wakalumba kwaamba ayi Lute a Bowasi tabakwe kucileka kweelesha kumucafwa! Boonse bakasangalala kwaamba ayi Naomi wakaba alusangalalo alimwi akuba ankusu shakutolelela kusebensela Yehova.

24. Ino nceebonshi tulisuni kutolelela kutondesha lusuno lutamaani kubashominyineesu?

24 Ino nshiinshi nshotweeya pamakani alusuno lutamaani kuswa mulibuku lya Lute? Lusuno lutamaani lulatupa kwaamba ayi tutolelele kweelesha kucafwa bamakwesu abenankashi balefukite. Alimwi lulatucafwa kucita shiinji kwaamba ayi tubacaafwe. Bamanene balyeelete kunooyuminisha baabo batondesha lusuno lutamaani kubamwi na babona ayi batoyandika kuyuminishikwa. Na twabona baabo batoyandika lucafwo baba alusangalalo alimwi ankusu shakutolelela kusebensela Yehova, tulaba alusangalalo abuumbi. (Milimo 20:35) Ino nciinshi ciyandika abuumbi ceelete kutupa kutolelela kutondesha lusuno lutamaani? Mukwiinga tulisuni kusangalasha Yehova uyo ‘uswite lusuno lutamaani’ alimwi akukonkela cakubonenaako cakwe.—Kulo. 34:6; Kulu. 33:22.

LWIIMBO 130 Amube Bantu Balekelelana

^ par. 5 Yehova alisuni ayi tunootondesha lusuno lutamaani kubamakwesu abenankashi mulibungano. Inga twanyumfwishisha kabotu lusuno lutamaani ncocaamba, na twabona shakubonenaako sha basebenshi bakwe Lesa bakale kale bakatondesha mubo uyu. Mumutwi uyu tutobandika nsheenga tweeya kuswa kucakubonenaako cakwe Lute, Naomi alimwi a Bowasi.

^ par. 7 Liswi lyakasansululwa ayi “inkumbu” mumalembo atondeshekwa mupalagilafu iyi lilasansulula lusuno lutamaani mumushobo wakutaanguna wakasebenseshekwa kulemba Baibo.

^ par. 8 Kwaamba ayi munyumfwishishe kabotu nsheshi tukeeye mumutwi uyu, tutomuyuminisha ayi mubelenge Lute capita 1 a capita 2.

^ par. 17 Twasebensesha cakubonenaako cakwe nankashi utoyandika lucafwo, mukwiinga tutobandika pacakubonenaako cakwe Naomi. Sombi makani ngotutokwiiya mumutwi uyu inga asebensa akubamakwesu.