Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

CIIYO 39

Lesa Mbwaabona Makani Abulowa

Lesa Mbwaabona Makani Abulowa

Bulowa ncintu ciyandika abuumbi. Taakuwo muntu weenga waba abuumi kwakubula bulowa. Mbuli Mulengi wesu, Lesa ngoocite nkusu shakutulwiita mbotweelete kusebensesha bulowa. Ino nshiinshi nshakaamba pamakani abulowa? Sa tulyeelete kulya na kubikwa bulowa? Alimwi ino nciinshi ceenga camucafwa kusala kabotu pamakani aya?

1. Ino Yehova alabubona buyani bulowa?

Yehova wakalwiita basebenshi bakwe bakale kale ayi: “Buumi bwa cintu cili coonse cuumi buli mubulowa.” (Bene Lefi 17:14) Aboobo kuli Yehova, bulowa buleemikaninako buumi. Mukwiinga buumi ncipo cilibetele kuswa kuli Lesa, bulowa abwalo bulilibetele abuumbi.

2. Ino nshiinshi Lesa nshaakasha pamakani abulowa?

Yehova wakalwiita basebenshi bakwe bakalingaako Yesu kaatana kusa pacishi capanshi ayi tabakalinga kweelete kulya bulowa. (Amubelenge Matalikilo 9:4 alimwi a Bene Lefi 17:10.) Wakashinisha mulawo uyu bamu likoto litanjilila ndyebakalwiita Beneklistu ayi “mutanoolya bulowa.”—Amubelenge Milimo 15:28, 29.

Ino kutalya bulowa cilaamba nshi? Atwaambe ayi ba dokota bamukasha kunwa bwalwa, sa inga kamulya shakulya nshobakabikamo bwalwa na kuliyasa nyeleti ya bwalwa? Ncakutatoonsha inga tamuciti boobo. Ubu mbocibete akumulawo Lesa ngwakaamba pamakani akutalya bulowa, tatweelete kunwa bulowa na kulya nyama yakalifwita nabi itana kucinjwa. Alimwi tatweelete kulya shakulya shili shoonse shicite bulowa.

Ino mbuyani pamakani akushilikwa kwiinda mukusebensesha bulowa? Nshila shimwi shilabonekela patuba kwaamba ayi tasheendelani amulawo wakwe Lesa. Nshila ishi shileelikaawo kubikwa bulowa bwiine na lubasu lomwi pambasu shinene shone shipanga bulowa mbuli—maseelo apanga bulowa (red blood cells), maseelo alwana tulongolo (white blood cells), amaseelo acafwa bulowa kwaangana (platelets), alimwi a maanshi amubulowa (plasma). Nshila shimwi sha kushilikwa mpashi inga tashitondeshi patuba na muntu atopwaya mulawo wakwe Lesa nabi sobwe. Kucakubonenaako, kushilika kumwi kuleelikawo kusebensesha mbasu shiniini niini shiswa kumbasu shinene sha bulowa. Nshila shimwi shileelikaawo kusebensesha bulowa bwa muntu eenka ngobatooshilika. Ndyetutolanga langa nshila njeenga twasalaawo, womwi awomwi alyeelete kulisalila mwiine. aBene Galatiya 6:5.

AMWIIYILEWO ASHIMWI

Amwiiye sheenga shamucafwa kusala kabotu pamakani akushilikwa.

3. Amusale kushilikwa munshila yeenga yasangalasha Yehova

Ino inga mwacita buyani kwaamba ayi munoosala kushilikwa munshila yeendelana a Lesa mbwabona bulowa? Amweebele VIDYO, akubandika kuyandika kwa kucita shitokonkelaawo.

  • Amupaile kwaamba ayi Lesa amupe busongo.—Jemusi 1:5.

  • Amulangoole njiisho shamu Baibo akushiba mbweenga mwashikonkela.—Tushimpi 13:16.

  • Amweeleshe kwiipusha kwaamba ayi mushibe nshila sha kushilikwa shikonsheka nkomukala.

  • Mulyeelete kushiba kabotu nshila sha kushilikwa nsheenga mwakaka.

  • Amushinishe kwaamba ayi nshemwasala shitoomupa kutolelela kuba anjeelacaamba isalalite.—Milimo 24:16. b

  • Mutaluubi kwaamba ayi mulyeelete kulisalila nobeene kwiinda mukutanjililwa anjeelacaamba yanu pamakani akushilikwa. Teshi mukuli wa bakaanu na beebanu, munene mulibungano, na abo batomwiisha Baibo, na muntu umwi uli woonse.—Bene Loma 14:12.

  • Amulembele limwi nshemwasala.

4. Bakamboni Bakwe Yehova balisuni kushilikwa kabotu

Inga twacikonsha kukonkela mulawo wakwe Lesa pamakani a bulowa alimwi akushilikwa kwakubula kusebensesha bulowa. Amweebele VIDYO.

Amubelenge Taitasi 3:2, akubandika mwiipusho uyu:

  • Ino nceebonshi lyoonse tulyeelete kwaamba cabulemu alimwi cakulibombya ndyetutobandika amadokota pamakani akushilikwa?

Nshetukaka

Mwineklistu nshaeelete kulisalila

A. Maanshi amubulowa (plasma)

Mbasu shiniini niini shiswa ku maanshi amubulowa (plasma)

B. Maseelo alwana tulongolo (white blood cells)

Mbasu shiniini niini shiswa ku maseelo alwana tulongolo (white blood cells)

C. Maseelo acafwa bulowa kwaangana (platelets)

Mbasu shiniini niini shiswa ku maseelo acafwa bulowa kwaangana (platelets)

D. Maseelo apanga bulowa (red blood cells)

Mbasu shiniini niini shiswa ku maseelo apanga bulowa (red blood cells)

 5. Kushilikwa kwiilikaawo mbasu shiniini niini shiswa kubulowa

Mbasu shinene shone shipanga bulowa shileetwa ayi: maanshi amubulowa (plasma), maseelo apanga bulowa (red blood cells), maseelo alwana tulongolo (white blood cells), amaseelo acafwa bulowa kwaangana (platelets). Mbasu shinene ishi shilicite mbasu shiniini niini. c Mbasu shimwi shiniini niini shilasebenseshekwa mumisamu yakushilika malwashi amwi na kukasha bulowa kuswa.

Kwaamba pamakani a mbasu shiniini niini shiswa kubulowa, Mwineklistu womwi awomwi alyeelete kulisalila mwiine kweelana anjeelacaamba yakwe yakaiishikwa Malembo. Bamwi inga basala kukaka kushilikwa munshila ili yoonse ilikaawo kusebensesha mbasu shiniini niini shiswa kubulowa. Bamwi inga basumina kweelana anjeelacaamba yabo.

Amuyeeye pamwiipusho uyu ndyemutosala pamakani akushilikwa:

  • Ino inga ndabasansulwiita buyani ba dokota ncoonkakila na kusumina mbasu shiniini niini shiswa kubulowa?

BAMWI INGA BAMWIIPUSHA AYI: “Sa kubikwa bulowa nkubiibi?”

  • Ino mwebo mulabona buyani?

CITEENTE CINENE

Yehova alisuni ayi tunoobona bulowa mbuli cintu cisalalite.

Kwiindulukaamo

  • Ino nceebonshi Yehova alabona ayi bulowa ncintu cilibetele?

  • Ino tulishi buyani ayi mulawo wakwe Yehova wakwaamba ayi tatweelete kulya bulowa ulakuma akumakani akubikwa bulowa?

  • Ino inga mwacita buyani kwaamba ayi musale kabotu pamakani akushilika nkobasebensesha bulowa?

Nsheenga Mwaciita

AMULANGWETEEWO ASHIMWI

Ino nshiinshi nshomweelete kuyeeyawo kamutana kusalawo kushilikwa kusebensesha bulowa bwanu?

Miipusho Kuswa Kubeshikubelenga” (Njashi Yamulindilishi, October 15, 2000)

Ino nciinshi ncomweelete kuyeeyawo ndyemutosala kusumina na kukaka kubikwa mbasu shiniini niini sha bulowa?

Miipusho Kuswa Kubeshikubelenga” (Njashi Yamulindilishi, June 15, 2004)

Ino nciinshi cakapa muntu umwi wakeeya shakushilika kushoma kwaamba ayi Yehova mbwabona bulowa njenshila ibotu?

“Ndakatalika Kubona Bulowa Bweenka Mbuli Lesa Mbwabubona” (Sinsimuka!, December 8, 2003)

Amwiiye bamanene bacafwilisha mu Makomiti Alanga Pamakani Ashakucipatela mbobacafwa bamakwesu abenankashi.

Yehova Alabacafwa Balwashi (10:23)

a Amubone Ciiyo 35, “Sheenga Shatucafwa Kusala Kabotu.”

b Amubone  citeente 5 citokwaamba ayi “Kushilikwa Kwiilikaawo Mbasu Shiniini Niini Shiswa Kubulowa,” alimwi a Makani Aamwi 3, “Kushilika Kwiinda Mukusebensesha Bulowa.”

c Bamadokota bamwi balabona mbasu shinene shili 4 shipanga bulowa mbuli mbasu shiniini niini sha bulowa. Aboobo mulyeelete kushinisha kwaamba ayi mwabasansulwiita kabotu ba dokota kwaamba ayi tamusumini kubikwa mbasu shinene shone shipanga bulowa, nkokwaamba ayi maanshi amubulowa (plasma), maseelo apanga bulowa (red blood cells), maseelo alwana tulongolo (white blood cells), amaseelo acafwa bulowa kwaangana (platelets).