Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

Military equipment: Anton Petrus/Moment via Getty Images; money: Wara1982/iStock via Getty Images Plus

AMUTOLELELE KUBA BALIBAMBITE!

Matililiyoni Akasebenseshekwa Ciindi ca Nkondo—⁠Ino Nshiinshi Shiine Shakaswaamo?

Matililiyoni Akasebenseshekwa Ciindi ca Nkondo—⁠Ino Nshiinshi Shiine Shakaswaamo?

 Nshiinji shakaswaamo ceebo ca nkondo.

  •   “Mwaaka wamana mfulumeende nsengwe yoonse, shakasebensesha maali amadola aku America ashika ku 2.2 tililiyoni munkondo shipusenepusene. Aya nga maali aanji ngobakasebensesha mu nkondo kwiinda mumwaaka uli woonse.”​—The Washington Post, February 13, 2024.

 Nshiinji shakaswaamo kuteshibo kufula kwa maali ngobakasebensesha. Amuyeeye pa cakubonenaako comwibo: Inkondo ili ku Ukraine.

  •   Bamasoja. Bantu bamwi beeite abuumbi balashoma ayi mpashi bamasoja bashika pafwiifwi a 500,000 bakacaikwa na kucisikwa kuswa ciindi inkondo ndyeyakatalika myaaka yobilo yainda.

  •   Bantu batatolwanako nkondo. Kweelana a libunga lya United Nations mbolyakaamba, bantu beendilila 28,000 bakafwa na kulicisa. Nacibi boobo, muntu umwi wasebensa myaaka iinji mulibunga ili wakaamba ayi: “Tacikonsheki kushiba kabotu namba ya bantu bakafwa na kulicisa ceebo ca nkondo iyi yanyonyoola shintu shiinji.” a

 Bantu baanji abuumbi batoopenga ceebo ca nkondo akutanyumfwana nsengwe yoonse.

  •   114 miliyoni. Namba yabantu bakashiya maandaabo ceebo ca nkondo akucayana nsengwe yoonse kusa mukushika mu September 2023.

  •   783 miliyoni. Namba yabantu batacite shakulya shikwene. “Inkondo ncecintu cinene citoopa kwaamba ayi bantu baanji batabi ashakulya shikwene. Alimwi nsengwe yoonse bantu beendilila 70 pesenti batokala mumisena muli nkondo akucayana.”​—World Food Programme.

 Sa inkondo ilaakumana? Sa inga twalangila ayi ncakwiila kulaakuba luumuno pacishi? Sa kulaakubawo ciindi ndyeshi kukabule muntu mukandu alimwi uli woonse ndyeshi akabe ashakulya shikwene? Ino nshiinshi Baibo nshoyaamba?

Ciindi ca nkondo

 Baibo yakaambila limwi pa nkondo shitocitika nsengwe yoonse, alimwi yakashisansulula munshila yacikoshanyo ayi shili anga ngu muntu utantite pa liaki.

  •   “Mpeeke mwakaswa liaki limwi, lyalo lyakalinga lisalala. Uyo wakalinga kutantiteewo wakapekwa nkusu shakubusha nkondo mucishi ca panshi kwaamba ayi bantu bacayane. Lakwe wakapekwa mupeeni unene.”​—Ciyubululo 6:4.

 Musankwa wacikoshanyo utantite pa liaki lisalala atokonkelwa abasankwa bobilo bacikoshanyo batantite pa maaki ayo emikaninaako nsala alimwi alufu ceebo camapensho na shintu shimwi. (Ciyubululo 6:5-8) Kwaamba ayi mushibe shiinji pa bushinshimi ubu bwamu Baibo a sheenga shapa kwaamba ayi tushome cakutatoonsha ayi butokumanishikwa munshiku shino, amubelenge mutwi wamu Chitonga waamba ayi Basimabbiza Bone—Ino Mbaani?

Ciindi pacishi ndyeshi pakabe luumuno

 Coononobo buboni buli mucishi teshi bukanosebenseshekwa munkondo. Nacibi boobo, teshi bantu beshi bakape kwaamba ayi ici cicitike. Baibo ilaamba ayi:

  •   Lesa ‘alaakumana nkondo mucishi ca panshi coonse.’​—Kulumbaisha 46:9.

  •   Lesa alaakukushawo mapensho ngotwiindaamo ceebo ca nkondo. ‘Alimwi ulaakubakunkumuna minsonshi yoonse, lufu teshi lukabeeko alimwi, teshi kukabe buumba, kulila nabi kunyumfwa kucisa, mukwiinga shintu shikulukulu shoonse shashimingana.’​—Ciyubululo 21:4.

  •   Lesa alakushinisha kwaamba ayi muntu uli woonse akekale muluumuno kwamuyayaya. “Lyalo bantu bangu balaakwikala mumaanda a luumuno, mutaamu cakulisukama alimwi mutaamu cibapilinganya.”​—Isaya 32:18.

 Kweelana abushinshimi bwamu Baibo, inkondo ashintu shimwi nshetutobona shitocitika munshiku shino shitotondesha ayi ciindi ndyeshi tukekale muluumuno cili pafwiifwi.

 Ino Lesa alaakucita buyani kwaamba ayi alete luumuno pacishi? Alaakucita boobo kwiinda mu mfulumeende yakwe yakwiculu na Bwaami. (Mateyo 6:10) Kwaamba ayi mushibe Bwaami ubu sheshi bukacite ambweenga bwamucafwa pacecino ciindi, amweebele vidyo ifwiifwi icite mutwi waamba ayi Ino Bwaami Bwakwe Lesa Nciinshi?

a Ba Miroslav Jenca ba mukabunga ka United Nations beshikucafwilisha secretary-general ku Europe, December 6, 2023.