Amuye ku shebo

Sa Baibo Kuli Moyakaalulwa?

Sa Baibo Kuli Moyakaalulwa?

 Sobwe. Na twakoshanisha makani alembetwe mu Baibo kumabuku akupeta akale kale abuumbi palembetwe makani amu Baibo, cilacanika ayi taakuwo Baibo mpoyakaalulwa nabi kwaamba ayi yakakopololwa mankanda aanji akulembwa pashintu shifwambaana kunyonyooka.

Sa nkokwaamba ayi bakalinga kukopolola taakuwo mobakalubisha?

 Kuli mabuku aanji abuumbi akale kale ngobakacana palembetwe makani amu Baibo. Mabuku amwi alipusene mumbasu shimwi kutondesha ayi bakalinga kukopolola kuli mobakalubisha. Bupusano buunji tabwaaluli muyeeyo. Nacibi boobo, kuli mbasu shimwi mabuku aya mwapusene abuumbi alimwi citoboneka ayi bakalinga kukopolola bakacita kashanga kwaamba ayi baalule Baibo nshoyaamba. Atubandike pa shakubonenaako ishi shobilo shitokonkelaawo:

  1.   Muma Baibo amwi akasansululwa kale kale abuumbi, pa 1 Joni 5:7 palaamba ayi: “kwiculu, Ishi, Liswi, alimwi a Mushimu Usalashi: alimwi aba botatwe balyeelenebo.” Nacibi boobo, mabuku amwi akale kale bantu ngobashoma alatondesha ayi maswi aya taakalingamo mu Baibo ndyeyakalembwabo. Akeelikwamobo mu Baibo mukuya kwaciindi. a Aboobo, muma Baibo amwi akasansululwa munshiku shino ayo bantu ngobashoma, maswi aya tabakwe kwabikaamo.

  2.   Liina lyakwe Lesa lilacanika mankanda aanji abuumbi mumabuku akale kale mulembetwe makani amu Baibo. Nacibi boobo, muma Baibo aanji liina lyakwe Lesa bakalikushaamo akubikamo maswi abulemu mbuli “Mwaami” na “Lesa.”

Ino inga twashiba buyani ayi taakuwo mbasu ashimwi sheshi shikacanike Baibo moitakwe kukopololwa kabotu?

 Munshiku shino, bantu bakacana mabuku aanji mulembetwe makani a Baibo, aboobo ncuubu kushiba mobatakwe kukopolola kabotu. b Ino kukoshanisha shilembetwe mumabuku ayo kulatondesha buyani ayi Baibo nshoyaamba nshancine?

  •   Kwaamba pa Malembo amu ciEbulu (bantu baanji ngobeshi ayi “Cipangano ca Kale Kale”), muntu wakeeya abuumbi waliina lya William H. Green wakaamba ayi: “Pamabuku oonse akalembwa kale kale, taakuwo libuku lili anga ni Baibo mukwiinga makani aliimo alibo bweenka mbwaakalinga ndyeyakalembwabo.”

  •   Muntu wakeeya makani amu Baibo abuumbi waliina lya F. F. Bruce wakaamba pa Malembo a Bwineklistu amu ciGiliki na “Cipangano Cipya” ayi: “Kuli mabuku aanji abuumbi akalembwa kale kale bantu ngobashoma. Ano ino nceebonshi inga kabatoonsha makani alembetwe mu Cipangano Cipya nabi kwaamba ayi kuli bumboni buunji butondesha ayi ngancine?”

  •   Ba Sir Frederic Kenyon, abo bakeeya shiinji pamabuku mulembetwe makani amu Baibo bakaamba ayi: “Na muntu kaacite Baibo taeelete kutoonsha ayi muli maswi akwe Lesa, mukwiinga kuswabo kale kale taakuwo makani ayandika ngobakakushaamo nabi kwaalula pa kukopolola.”

Ino nshiinshi shimwi sheenga shatupa kushoma ayi Baibo taikwe kwaalulwa?

  •   Bakalemba Malembo amu ciEbulu alimwi a Malembo a Bwineklistu amu ciGiliki bakalemba shilubo shinene bantu bakwe Lesa nshobakacita. c (Shakubelenga 20:12; 2 Samwelo 11:2-4; Bene Galatiya 2:11-14) Alimwi bakalemba makani atondesha baJuda mbobatakalinga kunyumfwila Lesa amakani aamba pa njiisho sha bantu. (Osiya 4:2; Malaki 2:8, 9; Mateyo 23:8, 9; 1 Joni 5:21) Ceebo cakwaamba ayi bakakopolola makani kweelana ambwaakalinga kulembetwe, cakatondesha ayi bakalinga kushomeka alimwi bakalinga kulemeka Maswi akwe Lesa.

  •   Inga tatutoonshi kwaamba ayi Lesa uyo wakatanjilila bantu kulemba Baibo kwiinda mumushimu usalashi, inga washinisha akwaamba ayi maswi akwe ataalulwi. d (Isaya 40:8; 1 Pita 1:24, 25) Alimwi taakwe kulembelabo bantu bakale kale, sombi wakalembela andiswe. (1 Bene Kolinto 10:11) Cancine ncakwaamba ayi ‘shintu shoonse shakalembwa kale kale shakalembelwa kutwiisha, kwaamba ayi kwiinda mukuliyumya kwesu alimwi akwiinda mukuyuminishikwa kwamu Malembo inga twaba akulangila.’​—Bene Loma 15:4.

  •   Yesu abashikwiiya bakwe bakalinga kusebensesha Malembo amu ciEbulu kwakubula kutoonsha ayi taakwe kukopololwa kabotu.​—Luka 4:16-21; Milimo 17:1-3.

a Maswi aya taamo mulibuku lya Codex Sinaiticus, Codex Alexandrinus, Vatican Manuscript 1209, Latin Vulgate yakutaanguna, Philoxenian-Harclean Syriac Version, nabi mu Syriac Peshitta.

b Kucakubonenaako, bakacana mabuku eendilila 5,000 mulembetwe malembo eetwa ayi Cipangano Cipya na ayi Malembo a Bwineklistu amu ciGiliki.

c Baibo tayaambi ayi bantu bakwe Lesa tabakalinga kucita shilubo. Ilaamba cakuteenda mweela ayi: “Taaku muntu nabi womwi utabishi.”​—1 Baami 8:46.

d Baibo ilaamba ayi Lesa wakatanjilila miyeeyo ya bantu bakalemba maswi akwe, nabi kwaamba ayi taakwe kubalwiita liswi lyomwi alyomwi ndyebakalinga kweelete kulemba.​—2 Timoti 3:16, 17; 2 Pita 1:21.