Amuye ku shebo

SHEENGA SHACAFWA MUKWASHI | KULELA BAANA

Mbweenga Mwaba Mushali Musankwa Uli Kabotu

Mbweenga Mwaba Mushali Musankwa Uli Kabotu

 Ino ngumukuli nshi mushali musankwa ngwaacite?

  •   Mwanaanu kaatana kushalwa. Nshomucita pacecino ciindi mbuli musankwa weebete shilatondesha mushali musankwa ngweshi mukabe kunembo. Libuku licite mutwi waamba ayi Do Fathers Matter? lyakaamba ayi:

     “Mushali musankwa ucafwa mukaakwe uli pakati kuula shiyandika, kumutola kucipatela mukupimisha, akubona mwaana mbwashiite mumala nabi kunyumfwa moyo wa mwaana na uli kabotu, alesa mukumusuna abuumbi mukaakwe kwiilikaawo amwaana weshi akashalwe.”

     “Nshindakalinga kusuniiwo ayi mukaangu anoolinyumfwa kuba eenka ndyaakalinga pakati. Aboobo ndakacita nsheenga ndacikonsha kwaamba ayi mucaafwe. Alimwi twakabamba acipinda ca mwaneesu pomwi. Cakalinga ciindi cilibetele abuumbi kuli ndiswe ndyetwakalinga kulindila ayi mwaneesu ashalwe.”—James.

     Njisho yamu Baibo: ‘Munoobikila maano kushintu shicafwa bamwi kuteshibo kusheesho shicafwa ndimwe nweenka.’—Bene Filipi 2:4.

  •   Pesule lyakwaamba ayi mwanaanu washalwa. Inga mwayumya bushicibusa bwanu amwanaanu na kamusekanaakwe akunoomunyamunaako. Amucafwane kunomulama kabotu mwanaanu. Nsheenga kamucita mbuli mushali musankwa shilakuma mwanaanu mbweshi akakule. Lusuno ndweenga kamucite ku mwanaanu lulatondesha ayi mulamubona ayi alayandika abuumbi.

     “Amucite shintu anga ngumwaana. Munosekanaakwe. Munoocita shintu shisekesha anguwe. Mutanoonyumfwa nsoni kucita shintu ishi anguwe. Munookwiibaluka ayi mwanaanu alataanguna kwiiya kunotondeshekwa lusuno kuswa kuli ndimwe nobashali.”—Richard.

     Njisho yamu Baibo: ‘Baana ncipo kuswa kuli Yehova, ncakwiila ncilambu ncaatupa.’—Kulumbaisha 127:3.

  •   Mwanaanu ndyaatoya cikula. Malipooti amwi alatondesha ayi baana bacite bushicibusa bubotu abaishiwabo balacita kabotu kucikolo, tabapenshekwi mumiyeeyo, alimwi teshi liinji ndyebatalika kusebensesha misamu ikola nabi kulicana mumapensho. Amucane ciindi cakucitila pomwi shintu amwanaanu kwaamba ayi mube abushicibusa buli kabotu anguwe.

     “Mwanaangu musankwa wakandwiita ayi na akasweewo paŋanda, shintu nsheshi akanooyeeya bunene nji mibandi njotwakalinga kubaayo ndyetwakalinga palweendo andyetwakalinga kulita pomwi cakulya camacolesha. Mibandi imwi iyandika abuumbi njotwakalinga kubaayo yakalinga kubako paciindi ncondatakalinga kwiingashila. Twakalinga kuba amibandi iyo ceebo cakwaamba ayi twakalinga kuba pomwi kwaciindi cilaamfu.”—Dennis.

     Njiisho yamu Baibo: ‘Amucenjele abuumbi. Mutekaali anga mbantu batacite lushibo, sombi anga mbantu basongo, munoosebensesha kabotu ciindi ncomucite.’—Bene Efeso 5:15, 16.

 Ino nceebonshi kuba mushali musankwa ngumukuli uyandika abuumbi?

 Bantu baanji balalangila mushali musankwa kulangweta mukwashi wakwe shiyandika lwakumubili akuushitilisha. Lyalo balalangila mushali mwanakashi kubikila maano kubamumukwashi, kubayuminisha akushinisha ayi boonse kabasangalala. (Dutolonomi 1:31; Isaya 49:15) Nacibi boobo, mumikwashi imwi mushali musankwa ngwasebensa ncito sheelete kucitwa amushali mwanakashi nabi mushali mwanakashi kusebensa ncito sheelete kucitwa amusankwa. Sombi beshikulangoola makani balaamba ayi mushali womwi awomwi alacafwa mukwashi munshila ilibetele. a

 Ba Judith Wallerstein abo balangoola makani aamba pa mikwashi, bakaamba shakabacitikila shitondesha mushali womwi awomwi mbwaacafwa mukwashi wakwe. Bakaamba ayi: “Mwanaangu mwanakashi ndyaakapunkwa motoka kaacite myaaka 12, wakalinga kusuni ayi baishi babeemo mu ambulansi pakumutola kucipatela mukwiinga wakalinga kushomete ayi inga bamushitilisha mubukaalo ubu. Lyalo ndyaakashika kucipatela, wakalinga kusuni ayi nebo nooshitebo pafwiifwi anguwe bushiku boonse kwaamba ayi noomuyuminisha.” b

 “Mushali musankwa inga wacafwa mukwashi wakwe kulinyumfwa kushitilishikwa, sombi inga caba ciyumu kumushali mwanakashi kucita boobo palwaakwe eenka. Nacibi boobo, mushali mwanakashi alacafwa bana bakwe kulinyumfwa ayi alibasuni alimwi alanyumfwishisha kabotu mbobalinyumfwa. Bashali boonse balasebensela pomwi mbuli tiimu.”—Daniel.

 Njiisho yamu Baibo: ‘Omwanaangu, kokutika kululika kwa baiso, akutanyansha shitokwiisha banyoko.’—Tushimpi 1:8.

 Bashali basankwa abana babo banakashi

 Mbuli mushali musankwa, nshomucita inga shacafwa mwanaanu mwanakashi kushiba basankwa nshobeelete kunoocita ku banakashi. Inga weeya pamakani aya munshila shobilo shitokonkelaawo:

  •   Kwiinda mukubona nshomucita kuli banyina. Na kamutondesha lusuno abulemu kubakaanu, mwanaanu mwanakashi alaakushiba mibo iyandika pakusala musankwa wakweebanaakwe.—1 Pita 3:7.

  •   Kwiinda mukubona nshomucita kuli nguwe. Na kamutondesha bulemu ku mwanaanu mwanakashi, mulamwiisha ayi alyeelete kunoolilemeka. Alimwi alashiba ayi basankwa bamwi abalo balyeelete kunomutondesha bulemu.

     Ano na lyoonse kamukalalila mwanaanu nabi taapuwo ciine cabica, inga watalika kulinyumfwa ayi taakuwo mbwaabete akusuna kunotondeshekwa lusuno ku basankwa bamwi. Sombi basankwa abo inga kabacite luyaando lutabete kabotu.

     “Na mwaana mwanakashi kaatondeshekwa lusuno kuli baishi alimwi kabamucafwa, teshi liinji ndyeenga watalika bushicibusa amusankwa utacitewo mibo iyandika kwaamba ayi abe musankwa weebete uli kabotu.”—Wayne.

a Bashali banakashi baanji balacikonsha kulela bana babo kwakubula lucafwo lwa baishiwabo.

b Kuswa mulibuku lyaamba ayi The Unexpected Legacy of Divorce.