Yesu “mu Nsi y’Abayudaaya”

NG’AWA obujulirwa eri Koluneeriyo, omutume Pawulo yamenya ebintu Yesu bye yakolera “mu nsi y’Abayudaaya ne mu Yerusaalemi.” (Bik 10:39) Olowooza bifo ki bye yagendamu ng’ali mu buweereza bwe obwali obukulu ennyo mu byafaayo by’abantu?

‘Ensi y’Abayudaaya’ yali ezingiramu Buyudaaya, Yesu gye yakolera egimu ku mirimu gya Katonda. (Luk 4:44) Oluvannyuma lw’okubatizibwa, Yesu yamala ennaku 40 mu ddungu lya Yuda, (oba, Buyudaaya), ekifo ekyali ekikalu era ekyesudde, omwateranga okubeera abayeekera n’ababbi. (Luk 10:30) Nga wayiseewo akaseera katono, Yesu bwe yali ayolekera ebukiika kkono ng’ava e Buyudaaya, yabuulira omukazi Omusamaliya okumpi n’e Sukali.​—Yok 4:3-7.

Bwe twekenneenya Enjiri tulaba nga Yesu yasinga kubuulira mu Ggaliraaya. Wadde nga yagendanga mu bukiika ddyo e Yerusaalemi ku mbaga ezaabangawo buli mwaka, kumpi emyaka ebiri egyasooka egy’obuweereza bwe yagimalira mu kitundu eky’omu bukiika kkono obw’Ensi Ensuubize. (Yok 7:2-10; 10:22, 23) Ng’ekyokulabirako, yabategeeza enjigiriza enkulu nnyingi nnyo n’akola n’eby’amagero eby’ekyewuunyo ng’ali ku lubalama ne ku nnyanja kwennyini ey’e Ggaliraaya. Jjukira nti yakkakkanya omuyaga gw’oku nnyanja eyo era n’atambulira nako. Yabuuliranga ebibinja by’abantu ebyali ku lukalu lw’ennyanja ng’atudde mu lyato. Abagoberezi be abasooka baava mu bavubi n’abalimi ab’omu kitundu ekyo.​—Mak 3:7-12; 4:35-41; Luk 5:1-11; Yok 6:16-21; 21:1-19.

Mu buweereza bwe obw’omu Ggaliraaya Yesu yalinga ku lubalama e Kaperunawumu, mu “kibuga ky’ewaabwe.” (Mat 9:1) Ng’ali ku lusozi okumpi n’ekibuga ekyo yawa okubuulira okw’Oku ku Lusozi okumanyiddwa ennyo. Ebiseera ebimu yasaabaliranga mu lyato okuva e Kaperunawumu okutuuka e Magadani, Besusayida, oba mu bifo ebiriraanyewo.

Weetegereze nti “[e]kibuga ky’ewaabwe” tekyali wala na Nazaleesi, gye yakulira; tekyali wala na Kaana, gye yafuulira amazzi omwenge; tekyali wala na Nayini, gye yazuukiriza mutabani wa nnamwandu; era tekyali wala na Besusayida, gye yaliisiza abasajja 5,000 era n’azibula n’omusajja omuzibe w’amaaso mu ngeri ey’eky’amagero.

Oluvannyuma lw’embaga ey’Okuyitako nga 32 C.E., Yesu yagenda mu bukiika kkono e Ttuulo n’e Sidoni, emyalo gy’Abafoyiniiki. Okuva awo yagaziya obuweereza bwe okutuuka mu bibuga 10 eby’Abayonaani ebiyitibwa Dekapoli. Yesu yali kumpi ne Kayisaliya ekya Firipo (F2) Peetero gye yamutegeerera okuba Masiya, era amangu ddala oluvannyuma lw’ekyo, n’afuusibwa ku Lusozi Kerumooni. Nga wayiseewo akaseera, Yesu yabuulira mu kitundu ky’e Pereya, ebuvanjuba w’omugga Yoludaani.​—Mak 7:24-37; 8:27–9:2; 10:1; Luk 13:22, 33.

Yesu yamala wiiki ye eyasembayo ku nsi ng’ali n’abayigirizwa be munda mu Yerusaalemi, “ekibuga kya Kabaka omukulu,” era n’okumpi waakyo. (Mat 5:35) Osobola okuzuula ku mmaapu eno ebifo ebiriraanyewo by’osomyeko mu Njiri, nga Emawo, Bessaniya, Besufaage ne Besirekemu.​—Luk 2:4; 19:29; 24:13; laba “Ekitundu kya Yerusaalemi,” ku lupapula 18.

 [Mmaapu eri ku lupapula 29]

(Bw’oba oyagala okulaba bwe bifaananira ddala, genda mu katabo)

Ensi Ensuubize (mu Biseera bya Yesu)

Ensi mu biseera bya Yesu

Ebibuga bya Dekapoli

E5 Hippo

E6 Pella

E6 Sikopolisi

F5 Gadala

F7 Gerasa

G5 Diyoni

G9 Firaderufiya

H1 Ddamasiko

H4 Lafanayo

I5 Kanasa

Enguudo Enkulo (Laba akatabo)

Ekkubo Ekkulu Eriva e Ggaliraaya Okutuuka e Yerusaalemi (Laba katabo)

Ekkubo Eddala Eriva e Ggaliraaya Okutuuka e Yerusaalemi, Eriyitira mu Pereya (Laba katabo)

A11 Gaaza

B6 Kayisaliya

B8 Yopa

B9 Luda

B12 Beeruseba

C4 Potolemaayi

C8 SAMALIYA

C8 Antipatuli

C8 Alimasaya

C9 Emawo

C10 BUYUDAAYA

C11 Kebbuloni

C12 IDUMAYA

D1 Sidoni

D2 Ttuulo

D3 BUFOYINIIKI

D4 GGALITAAYA

D4 Kaana

D5 Ssefolisi

D5 Nazaleesi

D5 Nayini

D7 Samaliya

D7 Sukali

D9 Efulayimu

D9 Besufaage

D9 Yerusaalemi

D9 Bessaniya

D10 Besirekemu

D10 Kerodiyamu

D10 EDDUNGU LYA YUDA

D12 Masada

E4 Kolaziini

E4 Besusayida

E4 Kaperunawumu

E4 Magadani

E5 Tiberiya

E5 Hippo

E6 Bessaniya? (emitala wa Yoludaani)

E6 Sikopolisi

E6 Pella

E6 Salimu

E6 Enoni

E9 Yeriko

F1 ABIREENE

F2 Kayisaliya Ekya Filipo

F4 Gamala

F5 Abira

F5 Gadara

F7 PEREYA

F7 Gerasa

G3 ITULIYA

G5 Diyoni

G6 DEKAPOLI

G9 Firaderufiya

H1 Ddamasiko

H3 TIRAKONITI

H4 Lafanayo

H12 BUWALABU

I5 Kanasa

[Ensozi]

D7 Olusozi Ebali

D7 Olusozi Gerizimu

F2 Olusozi Kerumooni

[Ennyanja]

B6 Ennyanja Meditereniyani (Ennyanja Ennene)

E4 Ennyanja Ggaliraaya

E10 Ennyanja ey’Omunnyo (Ennyanja Enfu)

[Emigga]

E7 Omugga Yoludaani

[Emigga]

D7 Oluzzi lwa Yakobo

[Ekifaananyi ekiri ku lupapula 28]

Ennyanja ey’e Ggaliraaya. Kaperunawumu kiri ku kkono mu maaso. Wano we tulaba wasangibwa bukiika ddyo w’ebugwanjuba ng’oyisiza Olusenyi lwa Genesaleeti

[Ekifaananyi ekiri ku lupapula 28]

Abasamaliya baasinzizanga ku Lusozi Gerizimu. Olusozi Ebali luli mabega