Awˬ lawn awˬ tanˇ hkʼa gaˬ hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

Awˬ hkʼaˇ lonˉ maˬ teˇ hpaˍ cawˬ taˍ ve liꞈ mehˆ hpfuhˇ lo hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

Kʼoˆ maˍ ve awˬ lawn

Kʼoˆ maˍ ve awˬ lawn
  1.  Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ aˬ htoꞈ ma kʼoˆ gaˇ ve le?

  2.  Meˍsiˉyaꞈ hkʼaˬ ve teˇ yanˇ tawˆ la ve le?

  3.  Awˬ suhˍ htaꞈ yehˇ leh a naˍ gu ve awˬ hkʼaˇ

  4.  Teˇ gʼaˇ teˇ kaˬ chehˇ ve

  5.  Jehˇ ve awˬ nyi leh pawehˇ teˇ hpaˍ

  6.  A naˍ pehˉ puiˉ ve

  7.  Ca caˇ gʼaꞈ caˇ hpawˇ leh awˬ liˇ tawˇ hkawˇ hpawˇ maˇ hawˍ daꞈ ve

 1. Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ aˬ htoꞈ ma kʼoˆ gaˇ ve le?

“Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ” lehˬ maˇ heˆ heˆ ve bon liˇ teˇ maˬ le le htaꞈ kʼoˆ gaˇ ve tehꞈ ngaˬ hui hkʼaˬ hkʼe te shiˍ gʼa ve le? (Hpeuꞈ maˍ ve 17:5) Chi teˇ hpaˍ htaꞈ nyi sheˍ:

  • Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ miˬ guiˬ hkʼoˆ teˇ kaˬ le le cawˬ ve. Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ laˇ ve Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ lehˬ, “chaw awˬ moˍ lonˉ teˇ hpaˍ, mvuhˇ miˬ teˇ hpaˍ” awˬ hkʼoˆ mui chehˇ leh, “miˬ guiˬ ve hkunˉ hawˉ hkanˇ teˇ hpaˍ htaꞈ uˉ peunˍ” chehˇ ve yoˬ.—Hpeuꞈ maˍ ve 17:15, 18.

  • Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ lehˬ mvuhˇ miˬ hpawˇ leh tanˇ kaˬ hpawˇ te ve htaꞈ kʼoˆ gaˇ ve maˇ heˆ. Awˬ lawn kʼo, Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ htaꞈ te luˬ htaˇ, “miˬ guiˬ ve hkunˉ hawˉ hkanˇ teˇ hpaˍ” leh “tanˇ kaˬ paˍ teˇ hpaˍ” htaꞈ te luˬ piˇ ve maˇ heˆ.—Hpeuꞈ maˍ ve 18:9, 15.

  • Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ lehˬ Gʼuiˬ sha ve awˬ meh htaꞈ te luˬ piˇ ve. Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ htaꞈ meh maˬ lanˉ lonˉ tehꞈ kuˬ ve yoˬ. Awˬ lawn kʼo, yawˇ lehˬ mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ ve awˬ moˍ teˇ hpaˍ htaꞈ caˉ daꞈ leh yawˇ hpu shi maˇ maˇ shaw hpoˆ ve yoˬ. (Hpeuꞈ maˍ ve 17:1, 2) Yawˇ mvuhˇ miˬ yaˇ teˇ hpaˍ htaꞈ heˍ leh chaw maˇ maˇ suh tuˬ te piˇ ve yoˬ.—Hpeuꞈ maˍ ve 18:23, 24.

Awˬ lawn 13 awˬ lawn ehˉ 6 htaꞈ kʼawꞈ nyi sheˍ

 2. Meˍsiˉyaꞈ hkʼaˬ ve teˇ yanˇ tawˆ la ve le?

Liꞈ hpu hkʼaw awˬ gʼuˇ suhˍ htaˇ kaꞈ kʼoˆ taˍ ve, Meˍsiˉyaꞈ lehˬ ‘7 hkʼawꞈ 7 pawˆ’ leh “62 hkʼawꞈ 7 pawˆ” awˬ yanˇ chi peuˬ hkʼawꞈ nawˉ tawˆ la tuˬ yoˬ.—Daˍyeˍlaˆ 9:25 gʼaw sheˍ.

  • Awˬ yanˇ chi ve hkʼaˬ htaˆ tanˬ ve le? Awˬ yanˇ chi 455 B.C.E. htaˇ tanˬ ve yoˬ. Oˇ htaˇ, Neˍhaˍmiˆ Yeˍruˆsaˍlehnˍ venˇ htaꞈ “kʼawꞈ gu te” la ve yoˬ.—Daˍyeˍlaˆ 9:25; Neˍhaˍmiˆ 2:1, 5-8.

  • Awˬ yanˇ chi ve hkʼaˬ maw maw cawˬ ve le? ‘7 hkʼawꞈ 7 pawˆ’ lehˬ 49 hkʼawꞈ tehꞈ shawˍ ve yoˬ. “62 hkʼawꞈ 7 pawˆ” lehˬ 434 hkʼawꞈ tehꞈ shawˍ ve yoˬ. Hkʼe te leh, hkʼa peu˗eˬ lehˬ 483 hkʼawꞈ cawˬ ve yoˬ. (49+434=483)

  • Awˬ yanˇ chi ve hkʼaˬ htaˆ peuˬ ve le? 455 B.C.E. htaˇ tanˬ gʼaw kʼawꞈ la leh 29 C.E. htaˇ gaˬ kʼo, 483 hkʼawꞈ cawˬ ve tehꞈ ngaˬ hui shiˍ gʼa ve yoˬ. a 29 C.E. htaˇ Yeˍsuˆ Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ leh Meˍsiˉyaꞈ hpehꞈ la ve yoˬ!—Luˉkaꞈ 3:1, 2, 21, 22.

Awˬ lawn 15 awˬ lawn ehˉ 5 htaꞈ kʼawꞈ nyi sheˍ

 3. Awˬ suhˍ htaꞈ yehˇ leh a naˍ gu ve awˬ hkʼaˇ

A shu yawˇ ve awˬ suhˍ yehˇ leh a naˍ gu ve awˬ hkʼaˇ teˇ hpaˍ hpaˍ cawˬ ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, ngaˬ hui ve awˬ suhˍ shu htaꞈ tanˇ piˇ ve, maˇ heˆ leh shawˆ hpeꞈ htaˇ yehˇ tuˬ awˬ pon maˇ shawˆ hpeꞈ sheˍ htaˇ, a shu yawˇ ve awˬ suhˍ chawꞈ teh taˍ tcuh ve yoˬ. Chi hkʼe te ve awˬ hkʼaˇ ngaˬ hui Hkriꞈ yaˇ haꞈ yuˬ maˇ gʼa ve yoˬ.—Bon maˍ ve 15:23.

Yaꞈ hkʼaˇ, a naˍ gu ve awˬ hkʼaˇ teˇ hpaˍ hpaˍ kʼo, Hkriꞈ yaˇ haꞈ yuˬ gʼa ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, awˬ suhˍ tehˆ nyi ve (blood tests), awˬ laˇ shiˍ awˬ tan te taˍ ve awˬ hkʼeun htaꞈ yehˇ leh awˬ suhˍ tsuhˇ ve (hemodialysis), awˬ suhˍ nyiˉ˗ehˍ ve pehˆ˗e tuˬ te ve (hemodilution), shawˆ hpeꞈ htaˇ awˬ suhˍ chawꞈ gʼa taˍ ve awˬ hkʼeun hkʼaw kʼawꞈ tsuhˇ leh awˬ to hkʼaw kʼawꞈ loꞈ˗e tcuh ve (cell˗salvage), nyi ma shiˍ maˇ heˆ leh awˬ tsuhˇ hpoˆ awˬ tan te taˍ ve awˬ hkʼeun yehˇ ve yoˬ. (heart˗lung bypass machine) Shawˆ hpeꞈ htaˇ, tehˆ nyi htaˇ, leh a naˍ haꞈ shaˉ chehˇ htaˇ Hkriꞈ yaˇ teˇ gʼaˇ le le a shu yawˇ ve awˬ suhˍ hkʼaˬ hkʼe te yehˇ tuˬ gʼa dawˇ cheˆ ve yoˬ. Saˍ laꞈ gʼonˍ teˇ gʼaˇ leh teˇ gʼaˇ, a naˍ gu ve awˬ hkʼaˇ chi teˇ hpaˍ te htaˇ, a ciˉ ciˉ peun daꞈ ve yoˬ. Chi htaꞈ pa taw, maˇ shawˆ hpeꞈ sheˍ htaˇ, Hkriꞈ yaˇ lehˬ a shu yawˇ ve awˬ suhˍ hkʼaˬ hkʼe te yehˇ tuˬ awˬ hkʼaˇ gʼa chaˬ nyi ve yoˬ. A shu yawˇ awˬ to htaꞈ na hkawˇ chi teˇ hpaˍ na nyi sheˍ:

  • Ngaˬ ve awˬ suhˍ teˇ hpaˍ awˬ to hkʼaw tawˆ˗e htaˇ, awˬ hkʼeun teˇ hpaˍ hkʼaw loꞈ˗e leh awˬ suhˍ teˇ hkui jehˇ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, ngaˬ ve awˬ to hkʼaw kʼawꞈ loꞈ la ve yoˬ. Chi hkʼe hpehꞈ ve kʼo, ngaˬ ve dawˇ shiˍ puiˉ ve nyi ma awˬ suhˍ oˇ ve ngaˬ ve awˬ suhˍ hpehꞈ chehˇ sheˍ ve tehꞈ shawˍ ve laˇ, maˇ heˆ leh awˬ suhˍ htaꞈ “miˬ chaˇ hkʼoˆ lo” gʼa ngeuˍ baˬ ve tehꞈ ngaˬ shawˍ ve laˇ?—Bon maˍ ve 12:23, 24.

  • A naˍ gu ve hkʼaw ngaˬ ve awˬ suhˍ tawˆ˗e leh, teˇ ceuˬ ceuˬ te leh ngaˬ ve awˬ to hkʼaw kʼawꞈ loꞈ la ve kʼo, ngaˬ ve dawˇ shiˍ puiˉ ve nyi ma Liꞈ hpu hkʼaw cawˬ taˍ ve awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ htaꞈ hawˍ daꞈ ve pa taw, ngaˬ haꞈ yuˬ gʼa˗aw laˇ?

Awˬ lawn 39 awˬ lawn ehˉ 3 htaꞈ kʼawꞈ nyi sheˍ

 4. Teˇ gʼaˇ teˇ kaˬ chehˇ ve

Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ ve, awˬ hpawˇ awˬ miˇ ma lehˬ teˇ gʼaˇ teˇ kaˬ maˇ gʼa chehˇ. Leh teˇ gʼaˇ teˇ kaˬ chehˇ ve lehˬ awˬ nu ve teˇ gʼaˇ htaꞈ kʼawꞈ heuˆ tuˬ a hkaw˗anˬ maˇ cawˬ. (1 Kawˇrenˍhtuˆ 7:10, 11) Teˇ pawˆ pawˆ kʼo, Hkriꞈ yaˇ teˇ hpaˍ hpaˍ lehˬ a shu yawˇ ve awˬ ca geh teˇ gʼaˇ teˇ kaˬ chehˇ tuˬ dawˇ cheˆ ve yoˬ.

  • Coˇ caˇ leh yehˬ kʼa htaꞈ maˇ hu ve: Awˬ hpawˇ yehˬ kʼa htaꞈ maˇ ca caˍ leh yehˬ kʼa hkʼaw caˇ tuˬ maˇ cawˬ ve yoˬ.—1 Tiˆmoˉseˍ 5:8.

  • Awˬ to dawˆ naˬ ve: Teˇ gʼaˇ htaꞈ suh lawꞈ naˬ lawꞈ dawˆ piˇ leh, awˬ to leh a shaꞈ htaꞈ heuˆ la kuiˬ cawˬ ve yoˬ.—Gaˍlaˍtiˆ 5:19-21.

  • Yaˬhoˉvaˬ geh maˇ gʼa meuˆ daꞈ tuˬ gʼaˇ hteꞈ tawˍ piˇ ve: Teˇ gʼaˇ htaꞈ Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ maˇ gʼa te tuˬ gʼaˇ hteꞈ tawˍ piˇ ve yoˬ.—Tcuh yaˇ 5:29.

Awˬ lawn 42 awˬ lawn ehˉ 3 htaꞈ kʼawꞈ nyi sheˍ

 5. Jehˇ ve awˬ nyi leh pawehˇ teˇ hpaˍ

Hkriꞈ yaˇ lehˬ Yaˬhoˉvaˬ nyi hkʼaˇ maˇ suh ve pawehˇ htaꞈ maˇ te ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, pawehˇ cawˬ ve awˬ yanˇ htaˇ Hkriꞈ yaˇ lehˬ Liꞈ hpu hkʼaw ve awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ htaꞈ hawˍ daꞈ tuˬ a shu yawˇ ve dawˇ shiˍ puiˉ ve nyi ma htaꞈ cuˇ leh gʼa dawˇ cheˆ ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ teˇ hpaˍ htaꞈ teˇ geh nyi sheˍ.

  • Pawehˇ cawˬ ve awˬ yanˇ htaˇ chaw teˇ gʼaˇ nawˬ htaꞈ awˬ bon naꞈ laˇ ve. Nawˬ chi hkʼe kʼoˆ piˇ hpehꞈ ve, “awˬ bon uiˍ jaˇ mehˍ.” Leh aˬ htoꞈ ma te nawˬ pawehˇ maˇ te ve yawˇ shiˍ gaˇ ve kʼo, nawˬ kʼoˆ maˍ piˇ hpehꞈ ve yoˬ.

  • Nawˬ ve awˬ ca Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw maˇ hpehꞈ leh, jehˇ ve awˬ nyi htaˇ yawˇ ve awˬ viˉ awˬ nyi geh awˍ teˇ geh caˇ˗e tuˬ jehˬ laˇ ve. Nawˬ ve dawˇ shiˍ puiˉ ve nyi ma kʼai gʼa ve tehꞈ dawˇ ve kʼo, awˍ caˇ ve awˬ yanˇ htaˇ Yaˬhoˉvaˬ nyi hkʼaˇ maˇ suh ve awˬ ceuˬ te tcuh laˇ ve kʼo, nawˬ ve awˬ ca htaꞈ awˬ gʼuˇ suhˍ htaˇ kaꞈ maˇ te tehꞈ kʼoˆ piˇ gʼa ve yoˬ.

  • Pawehˇ cawˬ ve awˬ yanˇ htaˇ nawˬ ve paw leˍ hpu laꞈ shawnˍ peꞈ laˇ ve. Nawˬ maˇ heuˆ cawˇ ve tehꞈ kʼoˆ gaˇ ve laˇ? Maˇ heˆ. Nawˬ dawˇ cheˆ gʼa tuˬ na hkawˇ chi teˇ hpaˍ htaꞈ dawˇ nyi gʼa ve yoˬ. Hpu laꞈ shawnˍ chi pawehˇ htaꞈ caˉ daꞈ ve pa taw paw leˍ peꞈ laˇ ve laˇ? Maˇ heˆ leh nawˬ kanˉ te puiˉ ve pa taw peꞈ laˇ gaˇ ve laˇ?

  • Pawehˇ cawˬ ve awˬ yanˇ htaˇ chaw teˇ gʼaˇ gʼaˇ nawˬ htaꞈ laꞈ shawnˍ peꞈ laˇ ve. Peꞈ laˇ ve chaw kʼoˆ ve, “nawˬ pawehˇ chi htaꞈ maˇ te ve ngaˬ shiˍ˗oˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, ngaˬ nawˬ htaꞈ laꞈ shawnˍ peꞈ laˇ gaˇ jaˇ ve yoˬ.” Yawˇ shiˍ puiˉ leh nawˬ htaꞈ laꞈ shawnˍ peꞈ laˇ gaˇ ve yoˬ hehˉ. Maˇ heˆ leh yawˇ nawˬ ve yonˍ hkʼaˇ htaꞈ lawˇ nyi gaˇ leh, nawˬ htaꞈ pawehˇ oˇ ve te tcuh gaˇ ve laˇ? Hkʼa dehꞈ dawˇ nyi peuˬ hkʼawꞈ nawˉ laꞈ shawnˍ oˇ ve htaꞈ heuˆ tuˬ laˇ maˇ heuˆ tuˬ laˇ nawˬ hkʼaˇ nawˬ gʼa dawˇ cheˆ ve yoˬ.—Tcuh yaˇ 23:1.

Awˬ lawn 44 awˬ lawn ehˉ 1 htaꞈ kʼawꞈ nyi sheˍ

 6. A naˍ pehˉ puiˉ ve

Ngaˬ hui awˬ nu ve chaw htaꞈ haꞈ ve pa taw, ngaˬ hui ve a naˍ awˬ nu ve chaw htaꞈ maˇ pehˉ tcuh gaˇ. Chi htaꞈ pa taw, ngaˬ hui a naˍ pehˉ puiˉ ve cawˬ ve, maˇ heˆ leh a naˍ cawˬ ve tehꞈ dawˇ ve kʼo, ngaˬ hui shaˍ tiꞈ gʼa te cawˇ ve yoˬ. Awˬ lawn kʼo, Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ laˇ ve “nawˬ awˬ to htaꞈ haꞈ ve hkʼe, awˬ paˇ awˬ kui chehˇ ve chaw teˇ hpaˍ htaꞈ haꞈ˗oꞈ.”—Roˉmaꞈ 13:8-10.

A naˍ pehˉ puiˉ ve cawˬ ve chaw lehˬ, shu htaꞈ haꞈ ve tehꞈ hkʼaˬ hkʼe te hpeuꞈ maw piˇ gʼa ve le? Shu htaꞈ laꞈ sheh caˉ daꞈ ve, maˇ heˆ leh kʼuˉ daꞈ ve maˇ te cawˇ ve yoˬ. Awˬ nu ve chaw yawˇ hui ve yehˬ kʼa a naˍ maˇ gʼa nehˉ tuˬ fanˬ taˍ ve pa taw, yawˇ htaꞈ aˉ hkʼaw lo laˬ tuˬ maˇ jehˬ laˇ ve kʼo, nyi ma taˇ luˬ. A naˍ pehˉ puiˉ ve cawˬ ve chaw yawˇ ve a naˍ awˬ nu ve chaw htaꞈ maˇ gʼa pehˉ kʼai tuˬ, Baˆtiˆsaˬ maˇ haꞈ yuˬ sheˍ htaˇ, nyi haꞈ shaˉ paˍ awˬ moˍ hkʼaw caˉ daꞈ paˍ htaꞈ yawˇ awˉ lawˉ gʼa kʼoˆ piˇ ve yoˬ. Chi hkʼoˆ kaꞈ, yawˇ chaw teˇ gʼaˇ htaꞈ maˇ gʼa maˆ daꞈ sheˍ htaˇ, yawˇ a naˍ pehˉ puiˉ ve cawˬ ve tehꞈ dawˇ ve kʼo, awˬ suhˍ tehˆ nyi cawˇ sheˍ ve yoˬ. Chi hkʼe te ve lehˬ, yawˇ awˬ nu ve chaw awˬ pon dawˇ nyi piˇ ve tehꞈ hpeuꞈ maw piˇ ve yoˬ. Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ ve, “a shu yawˇ awˬ to htaꞈ caˉ daꞈ ve awˬ lawn teˇ hpaˍ htaꞈ ceh tiˉ taˇ dawˇ nyi. Yaꞈ hkʼaˇ, shu htaꞈ caˉ daꞈ ve awˬ lawn teˇ hpaˍ htaꞈ htawˇ dawˇ nyi˗o.”—Hpiˇliˇpiˆ 2:4.

Awˬ lawn 56 awˬ lawn ehˉ 2 htaꞈ kʼawꞈ nyi sheˍ

 7. Ca caˇ gʼaꞈ caˇ hpawˇ leh awˬ liˇ tawˇ hkawˇ hpawˇ maˇ hawˍ daꞈ ve

Ca caˇ gʼaꞈ caˇ hpawˇ leh hpu awˬ lawn maˇ cawˇ maˇ hawˍ daꞈ ve maˇ gʼa hpuˇ tuˬ, teˇ ceuˬ le le kaꞈ liꞈ gʼa bvuhꞈ cheˆ ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi Hkriꞈ yaˇ hpehꞈ ve htawˇ, ngaˬ hui hkʼaˬ htaˆ kaꞈ chi hkʼe te cawˇ ve yoˬ. (Yeˍraˍmiˆ 32:9-12) Teˇ pawˆ pawˆ kʼo, Hkriꞈ yaˇ lehˬ hpu maˇ heˆ leh awˬ nu ve awˬ ceuˬ htaꞈ awˬ lawn cawˬ daꞈ puiˉ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, yawˇ hui hkʼaˇ yawˇ hui awˬ lawn chi htaꞈ haˆ haˆ yaw daꞈ leh, cawˇ daꞈ hawˍ daꞈ tuˬ te cawˇ ve yoˬ.

Yaꞈ hkʼaˇ, awˬ lawn uiˍ ve kʼo hkʼaˬ hkʼe te tuˬ le? Tawˇ pa haˉ te kʼo, heˍ caˇ ve, maˇ heˆ leh maˇ heˆ heˆ sheˍ pfuhˍ ve. (Maꞈhtehˍ 18:15-17 gʼaw sheˍ.) Ngaˬ hui gʼa te cawˇ ve shehˆ ceuˬ htaꞈ Yeˍsuˆ kʼoˆ laˇ ve yoˬ.

  1. Yawˇ huiˉ maˬ tawˇ awˉ lawˉ yaw daꞈ cawˇ ve yoˬ.—Kaˇ nanˉ ehˉ 15 hkʼaw nyi sheˍ.

  2. Maˇ kʼawꞈ cawˇ daꞈ sheˍ ve kʼo, co ha hpawˇ ve chaw mawˇ hpehꞈ ve awˬ viˉ awˬ nyi teˇ gʼaˇ, maˇ heˆ leh nyiˇ gʼaˇ htaꞈ ga laˇ tcuh cawˇ ve yoˬ.—Kaˇ nanˉ ehˉ 16 hkʼaw nyi sheˍ.

  3. Awˬ lawn maˇ gu gʼa sheˍ ve kʼo, Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw ve nyi haꞈ shaˉ paˍ htaꞈ kʼoˆ piˇ cawˇ ve yoˬ.—Kaˇ nanˉ ehˉ 17 hkʼaw nyi sheˍ.

Maˇ˗awˍ ve kʼo, shaˉ nanˉ lo awˬ viˉ awˬ nyi htaꞈ suhˉ taˆ daꞈ ve maˇ te cawˇ. Awˬ lawn kʼo, Yaˬhoˉvaˬ leh Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ htaꞈ shu maˇ daꞈ ve hpawˇ dawˇ tuˬ te piˇ la ve yoˬ. (1 Kawˇrenˍhtuˆ 6:1-8) Yaꞈ hkʼaˇ, teˇ pawˆ pawˆ kʼo mvuhˇ miˬ hpawˇ ve awˬ liˇ tawˇ hkawˇ yehˇ tuˬ loˍ ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, baˬ daꞈ ve, yaˇ nyi haꞈ shaˉ tuˬ a hkaw˗anˬ lawˬ ve, baˬ daꞈ htaˇ hpu pehˬ daꞈ ve, teˇ ceuˬ ceuˬ hpehꞈ la htaˇ hpu gʼa tuˬ liꞈ te taˍ ve, jeˬ cha maˇ jaˇ leh hkʼawꞈ piˇ maˇ gʼa ve, awˬ shinˉ awˬ ka pehˬ piˇ tuˬ liꞈ bvuhꞈ cheˆ taˍ ve yoˬ. Hkriꞈ yaˇ hui lehˬ, mvuhˇ miˬ hpawˇ ve awˬ liˇ tawˇ hkawˇ yehˇ leh awˬ lawn chi teˇ hpaˍ htaꞈ gawˬ lehˍ ve hkʼaw gu ve lehˬ Liꞈ hpu hkʼaw ve awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ htaꞈ maˇ yaꞈ.

Nyiˉ behˇ ve, yaˇ ehˉ htaꞈ hkʼa mvuhˇ hkʼa na te piˇ ve, suh lawꞈ naˬ lawꞈ dawˆ ve, shu mawˇ hkʼawˇ ve, chaw htaꞈ tiˇ pehˍ ve, leh awˬ kaˍ awˬ nu haiˬ jaˇ ve awˬ ceuˬ htaꞈ gʼa hpuˇ ve teˇ yanˇ, Hkriꞈ yaˇ lehˬ mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ geh kʼai leh kʼoˆ piˇ gʼa ve yoˬ. Chi hkʼe te ve lehˬ Liꞈ hpu hkʼaw ve awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ htaꞈ maˇ gʼaꞈ te ve tehꞈ kʼoˆ gaˇ ve maˇ heˆ.

Awˬ lawn 56 awˬ lawn ehˉ 3 htaꞈ kʼawꞈ nyi sheˍ

a 455 B.C.E. htaˇ tanˬ gʼaw kʼawꞈ la leh 1 B.C.E. htaˇ gaˬ kʼo, 454 hkʼawꞈ cawˬ ve yoˬ. 1 B.C.E. htaˇ tanˬ gʼaw kʼawꞈ la leh 1 C.E. htaˇ gaˬ kʼo, 1 hkʼawꞈ cawˬ ve yoˬ. (0 awˬ hkʼawꞈ maˇ cawˬ) 1 C.E. htaˇ tanˬ gʼaw kʼai leh 29 C.E. htaˇ gaˬ kʼo, 28 hkʼawꞈ cawˬ ve yoˬ. Hkʼa peu˗eˬ lehˬ, 483 hkʼawꞈ cawˬ ve yoˬ.