Awˬ lawn awˬ tanˇ hkʼa gaˬ hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

Awˬ hkʼaˇ lonˉ maˬ teˇ hpaˍ cawˬ taˍ ve liꞈ mehˆ hpfuhˇ lo hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

AWˬ LAWN 42

Nawˬ “na yuˬ puiˉ ve” chaw hpehꞈ gaˇ˗aw laˇ”?

Nawˬ “na yuˬ puiˉ ve” chaw hpehꞈ gaˇ˗aw laˇ”?

‘Mvuhˇ naw ma lo yaꞈ la ve cuˇ yiˍ htaꞈ na yuˬ gaˇ ve yoˬ.’—YAˍKOˆ 3:17.

KʼA MUIˬ HKAWˇ 101 Teˇ moˍ tiˉ hpehꞈ ve hkʼaw teˇ geh kanˉ te ve

HENˇ TUˬ VE TEˇ HPAˍ a

1. Na yuˬ tuˬ haˍ jaˇ tehꞈ teˇ pawˆ pawˆ kʼo aˬ htoꞈ ma te ngaˬ hui dawˇ ve le?

 Na yuˬ tuˬ haˍ jaˇ tehꞈ nawˬ dawˇ jaw˗aw laˇ? Jawˇ mawˇ Daˍviˆ kaꞈ chi hkʼe dawˇ jaw ve yoˬ. Hkʼe te leh, yawˇ Yaˬhoˉvaˬ geh bon lawˬ ve, “ngaˬ htaꞈ na yuˬ puiˉ ve chaw kʼawꞈ hpehꞈ la piˇ˗oˆ.” (Chiˇ mvuh ve 51:12) Daˍviˆ Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ haꞈ ve htawˇ, teˇ pawˆ pawˆ kʼo yawˇ na yuˬ tuˬ haˍ jaˇ tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Ngaˬ hui kaꞈ chi hkʼa shuˍ dawˇ ve yoˬ. Aˬ htoꞈ ma pa taw le? Awˬ hkʼaˇ teˇ hkʼaˇ lehˬ, venˇ baˆ htaꞈ pa taw ngaˬ hui maˇ na yuˬ gaˇ ve yoˬ. 2 hkʼaˇ teˇ hkʼaˇ lehˬ, Saˍtanˍ ngaˬ hui htaꞈ yawˇ hkʼa shuˍ Gʼuiˬ sha ve kanˇ paˆ htaꞈ tawˍ daꞈ tcuh gaˇ ve yoˬ. (2 Kawˇrenˍhtuˆ 11:3) 3 hkʼaˇ teˇ hkʼaˇ lehˬ, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo maˇ˗awˍ ve ‘maˇ na yuˬ puiˉ ve chaw teˇ hpaˍ ve nyi ma awˬ hkʼaw lo kanˉ te chehˇ ve geh ngaˬ hui chehˇ ve yoˬ.’ (Eˇfeˇsuꞈ 2:2) Chi htaꞈ pa taw, Yaˬhoˉvaˬ leh yawˇ kanˇ paˆ piˇ ve chaw hkawˇ na yuˬ tuˬ, ngaˬ hui maˇ biˇ ve chaw hpehꞈ ve, Saˍtanˍ leh miˬ guiˬ ve awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ htaꞈ kaꞈ gʼa tawˍ daꞈ ve yoˬ.

2. “Na yuˬ puiˉ ve” aˬ htoꞈ ma htaꞈ kʼoˆ gaˇ ve le? (Yaˍkoˆ 3:17)

2 Yaˍkoˆ liꞈ 3:17 gʼaw sheˍ. Yaˍkoˆ htaꞈ dawˇ pawnˍ piˇ leh bvuhꞈ tcuh ve, cuˇ yiˍ cawˬ ve chaw lehˬ “na yuˬ puiˉ” ve yoˬ. Chi kʼoˆ gaˇ ve lehˬ Yaˬhoˉvaˬ kanˇ paˆ piˇ taˍ ve chaw hkawˇ ngaˬ hui gʼa na yuˬ cawˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Yaˬhoˉvaˬ ve awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ maˇ na yuˬ ve chaw hkawˇ ngaˬ hui na yuˬ tehꞈ kʼoˆ gaˇ ve maˇ heˆ.—Tcuh yaˇ 4:18-20.

3. Kanˇ paˆ cawˬ ve chaw hkawˇ na yuˬ tuˬ aˬ htoꞈ ma te Yaˬhoˉvaˬ awˬ pon a yeˇ uiˍ jaˇ ve le?

3 Chaw yaˇ ve hkawˇ na yuˬ ve aꞈ kehˉ Yaˬhoˉvaˬ ve hkawˇ ngaˬ hui na yuˬ tuˬ sha ve tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Awˬ lawn kʼo, yawˇ beˆ maˍ laˇ ve lehˬ biˇ jaˇ ve yoˬ. (Chiˇ mvuh ve 19:7) Yaꞈ hkʼaˇ, chaw yaˇ kanˇ paˆ cawˬ ve htawˇ, biˇ ve chaw hpehꞈ ve maˇ heˆ. Chi hkʼe hpehꞈ ve htawˇ Yaˬhoˉvaˬ lehˬ awˬ pa awˬ e, mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ, leh Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw nyi haꞈ shaˉ paˍ htaꞈ kanˇ paˆ piˇ sheˍ ve yoˬ. (Tawˇ naˉ ve 6:20; 1 Hteˇsaˍlawˇniˆ 5:12; 1 Peˍtruˆ 2:13, 14) Ngaˬ hui yawˇ hui ve hkawˇ na yuˬ ve kʼo, Yaˬhoˉvaˬ ve hkawˇ na yuˬ chehˇ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ kanˇ paˆ piˇ ve chaw ve hkawˇ teˇ pawˆ pawˆ kʼo, ngaˬ hui maˇ dawˇ cawˇ ve, maˇ heˆ leh yawˇ hui beˆ maˍ laˇ ve htaꞈ ngaˬ hui maˇ gʼaꞈ te gaˇ ve kʼo, hkʼaˬ hkʼe te tuˬ ve htaꞈ teˇ geh nyi sheˍ.

AWˬ PA AWˬ E HKAWˇ NA YUˬ VE

4. Yaˇ leh yaˇ nehˬ laiˉ gʼaˇ aˬ htoꞈ ma te awˬ pa awˬ e hkawˇ maˇ na yuˬ ve le?

4 Yaˇ leh yaˇ nehˬ teˇ hpaˍ “awˬ pa awˬ e hkawˇ htaꞈ maˇ na yuˬ ve chaw” geh awˬ chawˇ te ve yoˬ. (2 Tiˆmoˉseˍ 3:1, 2) Yaˇ leh yaˇ nehˬ teˇ hpaˍ aˬ htoꞈ ma pa taw, awˬ pa awˬ e hkawˇ maˇ na yuˬ ve le? Yaˇ teˇ hpaˍ hpaˍ kʼo, awˬ pa awˬ e maˍ laˇ ve hkʼe maˇ gʼaꞈ te tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, yaˇ teˇ hpaˍ hpaˍ kʼo, awˬ pa awˬ e beˆ maˍ piˇ ve hkawˇ yuˬ yehˇ maˇ gʼa tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Leh yawˇ hui maˍ laˇ ve awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ hehnˇ jaˇ tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Nawˬ yaˇ leh yaˇ nehˬ hpehꞈ ve kʼo, chi hkʼe dawˇ˗aw laˇ? Laiˉ gʼaˇ Yaˬhoˉvaˬ ve tawˇ hkawˇ htaꞈ gʼaꞈ te gʼa tuˬ haˍ jaˇ tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Oˇ kaˬ lo kʼoˆ ve, ‘Jawˇ mawˇ Gʼuiˬ sha awˬ hkʼaw lo nawˬ hui ve awˬ pa awˬ e ve tawˇ hkawˇ htaꞈ na yuˬ˗oꞈ. Awˬ lawn kʼo, chi hkʼe te cawˇ ve yoˬ.’ (Eˇfeˇsuꞈ 6:1) Nawˬ Yaˬhoˉvaˬ ve tawˇ hkawˇ htaꞈ gʼaꞈ te gʼa tuˬ aˬ htoꞈ ma ga laˇ gʼa ve le?

5. Yeˍsuˆ lehˬ awˬ pa awˬ e ve hkawˇ na yuˬ ve aˬ htoꞈ ma te daꞈ jaˇ ve henˇ tuˬ hpehꞈ ve le? (Luˉkaꞈ 2:46-52)

5 Awˬ pa awˬ e hkawˇ na yuˬ ve lehˬ, Yeˍsuˆ daꞈ jaˇ ve henˇ yuˬ tuˬ hpehꞈ leh nawˬ kaꞈ yawˇ htaꞈ henˇ yuˬ gʼa ve yoˬ. (1 Peˍtruˆ 2:21-24) Yeˍsuˆ lehˬ biˇ jaˇ ve chaw hpehꞈ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, yawˇ ve awˬ pa awˬ e maˇ biˇ ve chaw hpehꞈ ve yoˬ. Awˬ pa awˬ e yawˇ htaꞈ te yaꞈ leh maˇ na gʼa ve htawˇ, yawˇ awˬ pa awˬ e htaꞈ yawˆ yan piˇ ve yoˬ. (Tawˆ kʼai ve 20:12) Yeˍsuˆ 12 hkʼawꞈ htaˇ ve awˬ lawn htaꞈ teˇ geh nyi sheˍ. (Luˉkaꞈ 2:46-52 gʼaw sheˍ.) Oˇ ve teˇ yanˇ Yeˍsuˆ awˬ pa awˬ e hkʼaˇ suh Yeˍruˆsaˍlehnˍ venˇ lo kʼai ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Yeˍsuˆ oˇ kaˬ lo chehˇ taˉ sheˍ ve htaꞈ yawˇ hui leunˇ˗e ve yoˬ. Yoˇsehꞈ leh Maˍriˆ yaˇ teˇ gʼaˇ le le kʼawꞈ la peuˬ˗oˬ ve laˇ tehꞈ nyi cawˇ ve yoˬ. Yoˇsehꞈ leh Maˍriˆ Yeˍsuˆ htaꞈ ca mawˬ htaˇ, Yeˍsuˆ ve yaꞈ kuiˬ hpehꞈ ve tehꞈ Maˍriˆ kʼoˆ ve yoˬ. Awˬ tehˬ kʼo, Maˍriˆ chi hkʼe kʼoˆ ve maˇ cawˇ tehꞈ Yeˍsuˆ kʼoˆ gʼa ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Yeˍsuˆ chi hkʼe maˇ kʼoˆ. Awˬ pa awˬ e htaꞈ yawˇ nuˇ nehˬ ve leh yawˆ yan ve hkʼaw hkʼawꞈ piˇ ve yoˬ. “Yawˇ kʼoˆ ve tawˇ hkawˇ htaꞈ yawˇ huiˉ maˬ maˇ na gʼa” ve htawˇ, yawˇ “yawˇ huiˉ maˬ ve tawˇ hkawˇ htaꞈ hkʼa dehꞈ na yuˬ chehˇ ve yoˬ.”

6-7. Yaˇ leh yaˇ nehˬ awˬ pa awˬ e hkawˇ na yuˬ tuˬ aˬ htoꞈ ma ga piˇ gʼa ve le?

6 Yaˇ leh yaˇ nehˬ teˇ hpaˍ, awˬ pa awˬ e te yaꞈ htaˇ maˇ heˆ leh yawˇ hui nawˬ htaꞈ maˇ na gʼa laˇ htaˇ, yawˇ hui ve hkawˇ na yuˬ tuˬ haˍ˗a tehꞈ dawˇ˗aw laˇ? Nawˬ awˬ pa awˬ e hkawˇ na yuˬ tuˬ aˬ htoꞈ ma ga laˇ gʼa ve le? Awˉ lawˉ teˇ hkʼaˇ lehˬ, Yaˬhoˉvaˬ ve te hkʼaˇ dawˇ hkʼaˇ htaꞈ dawˇ nyi sheˍ. Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ ve, ‘Jawˇ mawˇ Gʼuiˬ sha awˬ hkʼaw lo nawˬ hui ve awˬ pa awˬ e ve tawˇ hkawˇ htaꞈ na yuˬ˗oꞈ.’ (Kawˇlawˇsehˇ 3:20) Awˬ pa awˬ e nawˬ htaꞈ hkʼa dehꞈ maˇ na gʼa ve maˇ heˆ leh yawˇ hui awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ teh ve awˬ hkʼaˇ hkʼa dehꞈ maˇ ca ve htawˇ, nawˬ yawˇ hui ve hkawˇ na yuˬ ve kʼo, Yaˬhoˉvaˬ ha lehˬ tuˬ te piˇ ve tehꞈ yawˇ shiˍ ve yoˬ.

7 2 hkʼaˇ teˇ hkʼaˇ lehˬ, awˬ pa awˬ e ve te hkʼaˇ dawˇ hkʼaˇ htaꞈ dawˇ nyi piˇ sheˍ. Nawˬ awˬ pa awˬ e ve hkawˇ na yuˬ ve kʼo, awˬ pa awˬ e ha lehˬ tuˬ te piˇ leh yawˇ hui nawˬ htaꞈ yonˍ gʼa tuˬ yoˬ. (Tawˇ naˉ ve 23:22-25) Nawˬ yawˇ hui geh kaꞈ meuˆ daꞈ tuˬ yoˬ. Beh˗laˬjiˬ˗anˬ mvuhˇ miˬ lo chehˇ ve awˬ viˉ awˬ nyi hawˉ hkʼaˆ A˗riˆsha˗deuˇ kʼoˆ ve, “ngaˬ pa ngaˬ e hkawˇ na yuˬ leh gʼaꞈ te piˇ htaˇ, ngaˬ hui meuˆ daꞈ leh ha lehˬ jaˇ ve yoˬ.” b 3 hkʼaˇ teˇ hkʼaˇ lehˬ, chi teˇ hkui kaꞈ nawˬ awˬ pa awˬ e ve hkawˇ na yuˬ ve kʼo, awˬ gʼuˇ suhˍ hpawˇ nawˬ awˬ pon awˬ bon hkʼaˬ hkʼe cawˬ ve htaꞈ dawˇ nyi sheˍ. Baˬraˬziˇ mvuhˇ miˬ lo chehˇ ve Ba˗lonˍ kʼoˆ ve, “ngaˬ pa ngaˬ e ve hkawˇ na yuˬ htaˇ Yaˬhoˉvaˬ leh kanˇ paˆ cawˬ ve chaw hkawˇ na yuˬ tuˬ ga laˇ ve yoˬ.” Awˬ pa awˬ e ve hkawˇ na yuˬ tuˬ a yeˇ uiˍ jaˇ ve Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ laˇ taˍ ve yoˬ. Ngaˬ hui awˬ pa awˬ e ve hkawˇ na yuˬ leh yawˆ yan ve kʼo, “miˬ guiˬ hkʼoˆ lo co zuhˬ ha zuhˬ cawˬ tuˬ” yoˬ.—Eˇfeˇsuꞈ 6:2, 3.

8. Aˬ htoꞈ ma te yaˇ leh yaˇ nehˬ laiˉ gʼaˇ awˬ pa awˬ e hkawˇ na yuˬ tuˬ leuˆ yuˬ ve le?

8 Yaˇ leh yaˇ nehˬ laiˉ gʼaˇ na yuˬ ve lehˬ, yawˇ hui awˬ pon awˬ bon cawˬ jaˇ ve htaꞈ gʼa mawˬ ve yoˬ. Baˬraˬziˇ mvuhˇ miˬ lo chehˇ ve Lu˗i˗ziˆ kʼoˆ ve, yawˇ ve awˬ pa awˬ e tawˇ yaw tuˬ awˬ hkʼeun teˇ tcuhˉ teˇ yanˇ maˇ yehˇ tcuh laˇ ve yoˬ. Aˬ htoꞈ ma pa taw awˬ pa awˬ e chi hkʼe te ve le naˍ yawˇ awˉ lawˉ htaˇ maˇ na gʼa ve yoˬ. Awˬ lawn kʼo, yawˇ hkʼa shuˍ ve a shaꞈ maˇ˗awˍ ve chaw tawˇ yaw tuˬ awˬ hkʼeun cawˬ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, awˬ pa awˬ e chi hkʼe dawˇ cheˆ ve lehˬ yawˇ htaꞈ haꞈ shaˉ laˇ gʼa ve tehꞈ yawˇ dawˇ ve yoˬ. Chi teˇ hkui yawˇ kʼoˆ ve, “ngaˬ pa ngaˬ e ve hkawˇ na yuˬ ve lehˬ teˇ ceuˬ le le maˇ te tcuh laˇ ve maˇ heˆ tehꞈ ngaˬ dawˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, kaˇ ciˇ htaˇ haˍ pi keu taˍ ve lehˬ ngaˬ ve a shaꞈ htaꞈ haꞈ shaˉ laˇ ve htaꞈ shuˍ ve yoˬ.” Aˍmeˬriˆkaꞈ mvuhˇ miˬ lo chehˇ ve awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ Eˇliˇsaˍbehˆ kʼoˆ ve, teˇ pawˆ pawˆ awˬ pa awˬ e ve hkawˇ na yuˬ tuˬ maˇ sha tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Yawˇ kʼoˆ ve, “ngaˬ pa ngaˬ e awˬ liˇ teˇ ceuˬ ceuˬ teh ve htaꞈ ngaˬ maˇ na gʼa ve yoˬ. Peuˬ laˬ htaˇ ngaˬ pa ngaˬ e awˬ liˇ teh taˍ ve ngaˬ htaꞈ hkʼaˬ hkʼe ga laˇ gʼa ve htaꞈ ngaˬ coˇ caˇ leh dawˇ nyi ve yoˬ.” Aˍmeˇniˇ˗aˇ mvuhˇ miˬ lo chehˇ ve Mo˗ne˗kaˇ kʼoˆ ve, yawˇ awˬ pa awˬ e ve hkawˇ na yuˬ ve teˇ pawˆ le le, teˇ ceuˬ le le kaꞈ daꞈ jaˇ leh maˇ na yuˬ htaˇ aꞈ kehˉ daꞈ ve yoˬ.

“Uˉ PEUNˍ TUˬ KANˇ PAˆ” CAWˬ VE CHAW VE HKAWˇ NA YUˬ VE

9. Awˬ liˇ tawˇ hkawˇ htaꞈ na yuˬ tuˬ laiˉ gʼaˇ hkʼaˬ hkʼe dawˇ ve le?

9 Liꞈ hpu hkʼaw mvuhˇ miˬ htaꞈ “uˉ peunˍ tuˬ kanˇ paˆ” cawˬ ve chaw tehꞈ kʼoˆ ve yoˬ. (Roˉmaꞈ 13:1) Maˇ˗awˍ ve chaw kʼoˆ ve mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ ve chaw cawˬ ve kʼo daꞈ jaˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, yawˇ hui mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ ve awˬ liˇ teh taˍ ve teˇ lawn le le htaꞈ maˇ na yuˬ. Awˬ liˇ teh taˍ ve hkʼaˬ ve teˇ lawn maˇ hteˇ maˇ cawˇ ve kʼo, yawˇ hui na yuˬ tuˬ maˇ loˍ tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, awˬ hkawnˍ keu ve awˬ lawn Uˉyawˉpaˆ miˬ guiˬ mvuhˇ miˬ teˇ peˆ peˆ hkʼaw chaˬ nyi mawˬ ve, mvuhˇ miˬ yaˇ 4 pun hkʼaw ve teˇ pun dawˇ ve, “awˬ hkawnˍ keu tuˬ maˇ hteˇ maˇ cawˇ ve hkʼaw mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ nyiˉ laˇ leh keu tcuh ve kʼo, awˬ hkawnˍ keu tuˬ maˇ loˍ” tehꞈ yawˇ hui dawˇ ve yoˬ. Chi ve htaꞈ pa taw, mvuhˇ miˬ oˇ ve hkʼaw chehˇ ve chaw mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ nyiˉ leh awˬ hkawnˍ hkʼa biˇ keu tcuh laˇ ve htaꞈ yawˇ hui maˇ keu ve yoˬ.

Yoˇsehꞈ leh Maˍriˆ na yuˬ ve htaꞈ ngaˬ hui hkʼaˬ hkʼe henˇ yuˬ gʼa ve le? (Awˬ tawn 10-12 nyi sheˍ) c

10. Awˬ liˇ tawˇ hkawˇ teˇ maˬ maˬ htaꞈ ngaˬ hui maˇ dawˇ cawˇ ve htawˇ, aˬ htoꞈ ma te awˬ liˇ tawˇ hkawˇ chi teˇ hpaˍ htaꞈ ngaˬ hui na yuˬ cawˇ ve le?

10 Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ ve chaw yaˇ uˉ peunˍ ve lehˬ Saˍtanˍ ve kanˇ paˆ awˬ hawˉ lo chehˇ taˍ ve yoˬ. Chaw yaˇ tuꞈ hkanˍ tuˬ te piˇ ve htaꞈ maˇ maw ve awˬ yanˇ hkʼaw te luˬ tuˬ yoˬ. (Chiˇ mvuh ve 110:5, 6; Cuˇ yiˍ piˇ ve 8:9; Luˉkaꞈ 4:5, 6) Yaꞈ hkʼaˇ, Liꞈ hpu hkʼaw kʼawꞈ kʼoˆ sheˍ ve, “uˉ peunˍ shehˍ hpaˇ teˇ hpaˍ htaꞈ hpfuhˆ ve chaw lehˬ, Gʼuiˬ sha teh taˍ ve aˉ yaˇ htaꞈ tawˍ taˍ shehˍ hpaˇ hpehꞈ ve yoˬ.” Chaw yaˇ awˬ pon hteˇ hteˇ shawˇ shawˇ cawˬ tuˬ Yaˬhoˉvaˬ lehˬ mvuhˇ miˬ htaꞈ chi teˇ hkui uˉ peunˍ tcuh ve yoˬ. Leh Gʼuiˬ sha kaꞈ ngaˬ hui htaꞈ mvuhˇ miˬ ve awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ na yuˬ tcuh gaˇ ve yoˬ. Chi htaꞈ pa taw, ngaˬ hui kaꞈ, “yawˇ hui hkʼa peu˗eˬ htaꞈ piˇ keunˍ piˇ cawˇ ve hkʼe piˇ˗oˆ.” (Roˉmaꞈ 13:1-7) Chi ve lehˬ awˬ hkawnˍ keu ve, mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ htaꞈ yawˆ yan ve, mvuhˇ miˬ awˬ liˇ htaꞈ na yuˬ ve tehꞈ kʼoˆ gaˇ ve yoˬ. Teˇ pawˆ pawˆ kʼo awˬ liˇ tawˇ hkawˇ teˇ maˬ maˬ ngaˬ hui shoꞈ shaꞈ tuˬ te laˇ ve, hteˇ ve cawˇ ve maˇ gʼa tuˬ te laˇ ve, maˇ heˆ leh ngaˬ hui hpu peuˬ maˇ tuˬ te laˇ ve tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, ngaˬ hui Yaˬhoˉvaˬ hkawˇ gʼa na yuˬ cawˇ leh awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ chi teˇ hpaˍ Yaˬhoˉvaˬ ve awˬ liˇ awˇ hkʼaˇ htaꞈ maˇ yaꞈ ve kʼo, na yuˬ tehꞈ kʼoˆ laˇ ve yoˬ.—Tcuh yaˇ 5:29.

11-12. Luˉkaꞈ liꞈ 2:1-6 hkʼaw kʼoˆ taˍ ve hkʼe, Yoˇsehꞈ leh Maˍriˆ lehˬ tuꞈ ve hkanˍ ve htaꞈ gʼa hpuˇ ve htawˇ, awˬ liˇ tawˇ hkawˇ htaꞈ hkʼaˬ hkʼe na yuˬ ve le? Leh awˬ bon hkʼaˬ hkʼe gʼa ve le? (Awˬ han htaꞈ nyi sheˍ.)

11 Mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ hkawˇ na yuˬ tuˬ Yoˇsehꞈ leh Maˍriˆ daꞈ jaˇ ve henˇ tuˬ hpehꞈ ve yoˬ. Yawˇ huiˉ maˬ haˍ jaˇ ve htawˇ na yuˬ ve yoˬ. (Luˉkaꞈ 2:1-6 gʼaw sheˍ.) Maˍriˆ yaˇ hu ve 9 ha pa gaˬ htaˇ, Roˉmaꞈ mvuhˇ miˬ htaꞈ uˉ peunˍ paˍ jawˇ mawˇ Kehˉsaˍ Awˇguˇtuˆ teˇ gʼaˇ le le awˬ meh ca keu tuˬ tawˇ piˇ ve yoˬ. Yoˇsehꞈ leh Maˍriˆ Behˍlehˍhehnˍ venˇ lo kʼai tuˬ aˬ laˬ hkʼe 150 kiˇ loˇ gʼa kʼai ve yoˬ. Oˇ kaˬ lo kʼai ve yaꞈ kʼaw lehˬ, hkʼaw laiˉ hkʼaw htaꞈ gʼa hpanˍ kʼai ve pa taw, maˇ sha ve yoˬ. Chi teˇ pawˆ kʼai ve lehˬ Maˍriˆ awˬ pon haˍ jaˇ ve yoˬ hehˉ. Maˍriˆ leh gʼoˇ peˬ hkʼaw ve yaˇ kawˆ tuˬ cawˬ la ve htaꞈ yawˇ hui dawˇ haˍ leh yaꞈ kʼaw kʼaˉ lo Maˍriˆ yaˇ paw la ve kʼo hkʼaˬ hkʼe te tuˬ kaꞈ dawˇ haˍ ve yoˬ. Maˍriˆ gʼoˇ peˬ hkʼaw ve yaˇ ehˉ lehˬ Meˍsiˉyaꞈ hpehꞈ leh laiˉ gʼaˇ dawˇ law chehˇ ve yoˬ. Yawˇ hui awˬ hkʼaˇ chi ve htaꞈ pa taw mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ tawˇ piˇ ve htaꞈ maˇ yuˬ tuˬ ve laˇ?

12 Yoˇsehꞈ leh Maˍriˆ laiˉ ceuˬ htaꞈ dawˇ haˍ ve htawˇ, jawˇ mawˇ Kehˉsaˍ Awˇguˇtuˆ tawˇ piˇ ve htaꞈ na yuˬ ve yoˬ. Yawˇ hui chi hkʼe te ve htaꞈ Yaˬhoˉvaˬ awˬ bon naꞈ piˇ ve yoˬ. Maˍriꞈ Behˍlehˍhehnˍ venˇ lo gaˬ leh yawˇ ve yaˇ paˍ paw la ve pa taw, Liꞈ hpu hkʼaw ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ awˬ tehˬ biˇ la ve yoˬ.—Miˆhkaˍ 5:2.

13. Ngaˬ hui na yuˬ htaˇ awˬ viˉ awˬ nyi awˬ pon awˬ bon hkʼaˬ hkʼe cawˬ ve le?

13 Uˉ peunˍ tuˬ kanˇ paˆ cawˬ ve chaw hkawˇ ngaˬ hui na yuˬ htaˇ, ngaˬ hui leh awˬ nu ve chaw awˬ bon gʼa tuˬ yoˬ. Aˬ htoꞈ ma te chi hkʼe hpehꞈ ve le? Awˬ hkʼaˇ teˇ hkʼaˇ lehˬ, ngaˬ hui awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ htaꞈ na yuˬ ve pa taw, ciˍ yanˍ ve htaꞈ maˇ gʼa hkanˍ. (Roˉmaꞈ 13:4) Chi hkʼoˆ kaꞈ, ngaˬ hui na yuˬ ve htaꞈ pa taw kanˇ paˆ cawˬ ve chaw Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw htaꞈ daꞈ ve hpawˇ nyi ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, Nai˗jeˇriˇ˗aˇ mvuhˇ miˬ lo peuˬ laˬ ve 10 hkʼawꞈ hpaˆ htaˇ, hpawnˬ daꞈ chehˇ htaˇ maꞈ yaˇ laiˉ gʼaˇ loꞈ la ve yoˬ. Yawˇ hui awˬ hkawnˍ maˇ keu tuˬ tawˍ daꞈ ve chaw htaꞈ ca la ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, maꞈ yaˇ awˬ hoˉ, chi ve teˇ moˍ Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw hpehꞈ ve htaꞈ gʼa mawˬ htaˇ, maꞈ yaˇ htaꞈ tawˆ˗e tehꞈ kʼoˆ piˇ ve yoˬ. Yawˇ kʼoˆ ve, “Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw lehˬ awˬ hkawnˍ keu ve yoˬ.” Chi htaꞈ pa taw, nawˬ mvuhˇ miˬ ve awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ htaꞈ na yuˬ ve teˇ pawˆ le le nawˬ Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw awˬ meh daꞈ tuˬ te piˇ chehˇ ve yoˬ. Chi lehˬ awˬ gʼuˇ suhˍ hpawˇ awˬ viˉ awˬ nyi teˇ gʼaˇ le le awˬ pon awˬ bon cawˬ tuˬ te piˇ chehˇ ve yoˬ hehˉ.—Maꞈhtehˍ 5:16.

14. Awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ teˇ gʼaˇ lehˬ uˉ peunˍ tuˬ kanˇ paˆ cawˬ ve chaw hkawˇ “na yuˬ puiˉ tuˬ” aˬ htoꞈ ma ga piˇ ve le?

14 Yaꞈ hkʼaˇ, teˇ pawˆ pawˆ kʼo ngaˬ hui mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ ve hkawˇ na yuˬ tuˬ haˍ jaˇ tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Aˍmeˬriˆkaꞈ mvuhˇ miˬ lo chehˇ ve awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ Co˗heh˗na kʼoˆ ve, “mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ hkawˇ na yuˬ tuˬ ngaˬ awˬ pon haˍ jaˇ. Awˬ lawn kʼo, mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ ngaˬ ve yehˬ kʼa hkʼaw maˇ hteˇ maˇ cawˇ te laˇ leh yawˇ hui shoꞈ shaꞈ jaˇ tuˬ kaꞈ te piˇ ve yoˬ.” Chi hkʼe hpehꞈ ve htawˇ, Co˗heh˗na lehˬ yawˇ ve dawˇ hkʼaˇ htaꞈ pa tuˬ coˇ caˇ jaˇ ve yoˬ. Awˉ lawˉ teˇ hkʼaˇ lehˬ, mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ htaꞈ caˉ daꞈ ve yawˇ maˇ daꞈ ve dawˇ hkʼaˇ cawˬ tuˬ te laˇ ve in˗teu˗neꞈ hkʼaw maˇ gʼaw. (Tawˇ naˉ ve 20:3) 2 hkʼaˇ teˇ hkʼaˇ lehˬ, Yaˬhoˉvaˬ ga laˇ tuˬ yawˇ bon lawˬ ve yoˬ. Mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ ve htaꞈ pa piˇ tuˬ dawˇ ve aꞈ kehˉ yawˇ Gʼuiˬ sha htaꞈ gʼaˇ va ve yoˬ. (Chiˇ mvuh ve 9:9, 10) 3 hkʼaˇ teˇ hkʼaˇ lehˬ, choˬ paˉ oˇ paˉ maˇ chehˇ tuˬ ve htaꞈ caˉ daꞈ ve liꞈ gʼaw ve yoˬ. (Yoˇhanˬ 17:16) Co˗heh˗na kʼoˆ ve, “mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ htaꞈ yawˆ yan leh na yuˬ ve lehˬ yawˇ nyi ma gawˬ lehˍ cawˬ leh ha lehˬ tuˬ te laˇ ve yoˬ.”

YAˬHOˉVAˬ VE KANˉ HKʼAˇ BEˆ MAˍ LAˇ VE HTAꞈ NA YUˬ VE

15. Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ hkʼaˇ beˆ maˍ laˇ ve htaꞈ teˇ pawˆ pawˆ na yuˬ tuˬ haˍ jaˇ tehꞈ aˬ htoꞈ ma te dawˇ ve le?

15 Yaˬhoˉvaˬ ngaˬ hui htaꞈ Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw “awˬ hoˉ teˇ hpaˍ ve hkawˇ htaꞈ na yuˬ leh, yawˇ hui awˬ hawˉ lo hkʼa dehꞈ chehˇ” tcuh gaˇ ve yoˬ. (Heˍbrehˇ 13:17) Yeˍsuˆ lehˬ ngaˬ hui htaꞈ sheh kʼai shehˍ hpaˇ biˇ jaˇ ve chaw hpehꞈ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw nyi haꞈ shaˉ paˍ maˇ biˇ ve chaw hpehꞈ ve yoˬ. Ngaˬ hui maˇ te gaˇ ve awˬ ceuˬ yawˇ hui te tcuh laˇ htaˇ, na yuˬ tuˬ haˍ jaˇ tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Tcuh yaˇ Peˍtruˆ kaꞈ chi hkʼe dawˇ jaw ve yoˬ. Moˉseˍ ve awˬ liˇ tawˇ hkawˇ cawˬ taˍ ve hkʼe maˇ daꞈ kehˬ ve shaˍ yawˇ htaꞈ caˇ tehꞈ mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ kʼoˆ piˇ htaˇ, yawˇ maˇ caˇ tehꞈ kʼoˆ piˇ ve yoˬ. Yawˇ maˇ caˇ tehꞈ mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ htaꞈ teˇ pawˆ ceh tiˉ kʼoˆ piˇ ve maˇ heˆ, 3 pawˆ hkʼa gaˬ kʼoˆ piˇ ve yoˬ. (Tcuh yaˇ 10:9-16) Aˬ htoꞈ ma pa taw le? Awˬ lawn kʼo, beˆ maˍ laˇ hkawˇ awˬ suhˉ chi awˬ hkʼaˇ maˇ ca tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Leh awˬ ceuˬ chi hkʼe ve yawˇ maˇ te jaw ve yoˬ. Mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ biˇ jaˇ ve Peˍtruˆ htaꞈ beˆ maˍ piˇ ve gʼaꞈ te gʼa tuˬ haˍ jaˇ tehꞈ dawˇ ve kʼo, maˇ biˇ ve chaw yaˇ beˆ maˍ laˇ ve htaꞈ ngaˬ hui gʼaꞈ te tuˬ haˍ jaˇ tehꞈ dawˇ ve lehˬ anˇ tuˬ maˇ loˍ.

16. Pawˇluꞈ lehˬ beˆ maˍ laˇ ve awˬ hkʼaˇ maˇ ca ve htaꞈ gʼa ve tehꞈ dawˇ ve htawˇ, yawˇ aˬ htoꞈ ma te ve le? (Tcuh yaˇ 21:23, 24, 26)

16 Tcuh yaˇ Pawˇluꞈ beˆ maˍ piˇ ve htaꞈ gʼa ve htawˇ, awˬ hkʼaˇ maˇ ca ve tehꞈ dawˇ htaˇ yawˇ “na yuˬ puiˉ ve” yoˬ. Pawˇluꞈ Yuˇdaꞈ chaw “Moˉseˍ ve awˬ liˇ htaꞈ baˬ taˉ tuˬ” maˍ piˇ ve tehꞈ Yuˇdaꞈ chaw Hkriꞈ yaˇ maˇ heˆ heˆ ve awˬ lawn gʼa kaˇ ve yoˬ. (Tcuh yaˇ 21:21) Yeˍruˆsaˍlehnˍ venˇ lo ve awˬ hoˉ chaw mawˇ hawˉ hkʼaˆ 4 gʼaˇ htaꞈ shiˍ veu leh bon yehˬ lonˉ hkʼaw kʼai tehꞈ Pawˇluꞈ htaꞈ beˆ maˍ piˇ leh yawˇ awˬ liˇ tawˇ hkawˇ chi htaꞈ gʼaꞈ te ve tehꞈ hpeuꞈ maw piˇ tuˬ, awˬ liˇ cawˬ taˍ ve hkʼe awˬ to htaꞈ daꞈ kehˬ tuˬ te ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Hkriꞈ yaˇ lehˬ Moˉseˍ ve awˬ liˇ tawˇ hkawˇ awˬ hawˉ lo maˇ chehˇ˗oˬ ve tehꞈ Pawˇluꞈ shiˍ ve yoˬ. Yawˇ teꞈ chiˉ maˇ te yaꞈ. Chi hkʼe hpehꞈ ve htawˇ yawˇ hkʼa dehꞈ na yuˬ ve yoˬ. Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ ve, “oˇ htaˇ Pawˇluꞈ lehˬ, shawˉ pawˍ teˇ nyi hkʼe chaw oˇ ve awˇ gʼaˇ htaꞈ kuˬ yuˬ leh, yawˇ hui geh teˇ geh daꞈ la kehˬ la tuˬ ve awˬ liˇ htaꞈ ca te” ve yoˬ. (Tcuh yaˇ 21:23, 24, 26 gʼaw sheˍ.) Pawˇluꞈ na yuˬ htaˇ, awˬ viˉ awˬ nyi dawˇ sha gawˬ lehˍ cawˬ leh teˇ moˍ tiˉ hpehꞈ tuˬ kaꞈ te piˇ ve yoˬ.—Roˉmaꞈ 14:19, 21.

17. Sa˗teh˗fa˗niˇ ve awˬ lawn nawˬ aˬ htoꞈ ma gʼa henˇ ve le?

17 Awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ Sa˗teh˗fa˗niˇ yawˇ ve mvuhˇ miˬ hkʼaw Gʼuiˬ sha ve kanˉ hkʼaˇ sheh kʼai paˍ dawˇ cheˆ ve htaꞈ gʼaꞈ te tuˬ haˍ jaˇ tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Oˇ ve teˇ yanˇ yawˇ leh awˬ hpawˇ awˬ nu ve chaw ceuˬ tawˇ hkawˇ awˬ moˍ ehˉ hkʼaw Gʼuiˬ sha ve kanˉ ha lehˬ ha kʼa te chehˇ ve yoˬ. Leh awˬ tcuhˆ puiˍ lehˬ awˬ moˍ ehˉ oˇ ve maˇ kʼawꞈ cawˬ tcuh˗o leh yawˇ hui ve chaw ceuˬ tawˇ hkawˇ Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw kʼawꞈ kʼawꞈ˗e tuˬ awˬ vuiˬ gʼa ve yoˬ. Sa˗teh˗fa˗niˇ kʼoˆ ve, “chi hkʼe pa laˇ ve ngaˬ maˇ dawˇ cawˇ. Ngaˬ ve chaw ceuˬ tawˇ hkawˇ geh ca ga˗e tuˬ maˇ loˍ tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Chi hkʼe hpehꞈ ve htawˇ, beˆ maˍ laˇ ve chi htaꞈ yawˇ gʼaꞈ te tuˬ yoˬ tehꞈ dawˇ ve yoˬ.” Yawˇ kʼoˆ ve, “awˬ yanˇ ponˬ kʼai htaˇ, awˬ tcuhˆ puiˍ hkʼaw ve awˬ viˉ awˬ nyi chi teˇ hpaˍ cuˇ yiˍ cawˬ jaˇ tehꞈ ngaˬ gʼa mawˬ ve yoˬ. Ngaˬ chehˇ ve Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw laiˉ gʼaˇ yawˇ hui ve awˬ pa awˬ e Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw maˇ hpehꞈ ve, ngaˬ leh ngaˬ hpawˇ yawˇ hui awˬ pa awˬ e hkʼe hpehꞈ ve yoˬ. Chi teˇ hkui awˬ viˉ awˬ nyi teˇ gʼaˇ hto toˇ ve kʼawꞈ te la gehˇ ve htaꞈ ngaˬ Liꞈ hpu maˍ piˇ leh ngaˬ a shu yawˇ hkʼaˇ yawˇ Liꞈ hpu henˇ tuˬ awˬ yanˇ kaꞈ cawˬ ve yoˬ.” Yawˇ kʼoˆ ve, “ngaˬ yawˇ hui beˆ maˍ laˇ ve htaꞈ na yuˬ leh gʼaꞈ te htaˇ nyi ma sha jaˇ ve yoˬ.”

18. Ngaˬ hui na yuˬ htaˇ aˬ htoꞈ ma awˬ bon gʼa ve le?

18 Na yuˬ puiˉ la tuˬ ve htaꞈ shiˍ la ve. Yeˍsuˆ tuꞈ ve hkanˍ ve htaꞈ maˇ gʼa hpuˇ sheˍ htaˇ kaꞈ “na yuˬ puiˉ” leh “tuꞈ ve hkanˍ ve” htaꞈ yawˇ gʼa hpuˇ htaˇ kaꞈ nu yuˬ puiˉ tuˬ shiˍ la ve yoˬ. (Heˍbrehˇ 5:8) Yeˍsuˆ hkʼa shuˍ shuˍ, teˇ pawˆ pawˆ ngaˬ hui tuꞈ ve hkanˍ ve gʼa hpuˇ htaˇ, na yuˬ tuˬ shiˍ la ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, a naˍ 19 ve awˬ yanˇ htaˇ, ngaˬ hui hpawnˬ daꞈ kuiˬ yehˬ lo maˇ hpawnˬ daꞈ˗e ve, leh teˇ yehˬ peuˬ teˇ yehˬ maˇ hto toˇ˗e tuˬ beˆ maˍ laˇ ve yoˬ. Beˆ maˍ laˇ ve chi htaꞈ nawˬ gʼaꞈ te tuˬ haˍ jaˇ tehꞈ dawˇ˗aw laˇ? Haˍ jaˇ tehꞈ dawˇ ve htawˇ na yuˬ ve lehˬ nawˬ htaꞈ haꞈ shaˉ laˇ leh, awˬ viˉ awˬ nyi geh teˇ moˍ tiˉ hpehꞈ leh, Yaˬhoˉvaˬ ha lehˬ tuˬ kaꞈ te piˇ ve yoˬ. Tuꞈ jaˇ hkanˍ jaˇ ve awˬ yanˇ htaˇ chi ve hkʼa peu˗eˬ beˆ maˍ laˇ ve htaꞈ ngaˬ hui na yuˬ puiˉ ve chaw hpehꞈ tuˬ ga laˇ ve yoˬ. Beˆ maˍ laˇ ve htaꞈ na yuˬ ve chi ngaˬ hui a shaꞈ kaꞈ gʼa ponˬ tuˬ ga laˇ ve yoˬ.—Yawˇbaˆ 36:11.

19. Aˬ htoꞈ ma pa taw nawˬ na yuˬ gaˇ ve le?

19 Awˬ lawn chi ve hkʼaw na yuˬ ve lehˬ ngaˬ hui awˬ bon maˇ maˇ gʼa ve tehꞈ gʼa henˇ˗oˬ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, a yeˇ uiˍ jaˇ ve lehˬ ngaˬ hui Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ haꞈ leh yawˇ nyi hkʼaˇ suh tuˬ te piˇ gaˇ ve pa taw na yuˬ ve yoˬ. (1 Yoˇhanˬ 5:3) Yaˬhoˉvaˬ ngaˬ hui awˬ pon te laˇ ve teˇ ceuˬ le le htaꞈ ngaˬ hui te hkʼawꞈ piˇ maˇ gʼa. (Chiˇ mvuh ve 116:12) Yaꞈ hkʼaˇ, ngaˬ hui yawˇ ve hkawˇ na yuˬ leh kanˇ paˆ cawˬ ve chaw hkawˇ kaꞈ gʼa na yuˬ ve yoˬ. Ngaˬ hui na yuˬ ve kʼo, cuˇ yiˍ cawˬ ve chaw hpehꞈ ve tehꞈ hpeuꞈ maw piˇ leh cuˇ yiˍ cawˬ ve chaw lehˬ Yaˬhoˉvaˬ ha lehˬ tuˬ te piˇ ve yoˬ.—Tawˇ naˉ ve 27:11.

KʼA MUIˬ HKAWˇ 89 Na yuˬ ve, gʼaꞈ te ve, leh awˬ bon gʼa ve

a Ngaˬ hui teˇ gʼaˇ le le maˇ biˇ ve chaw hpehꞈ ve pa taw, beˆ maˍ laˇ ve chaw, maˇ heˆ leh kanˇ paˆ cawˬ ve chaw hkawˇ na yuˬ tuˬ teˇ pawˆ pawˆ kʼo haˍ jaˇ tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Awˬ pa awˬ e ve hkawˇ na yuˬ ve, “uˉ peunˍ tuˬ kanˇ paˆ cawˬ ve” chaw hkawˇ na yuˬ ve, leh Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw sheh kʼai paˍ hkawˇ na yuˬ ve, aˬ htoꞈ ma awˬ bon gʼa ve awˬ lawn chi ve hkʼaw ngaˬ hui teˇ geh gʼa henˇ tuˬ yoˬ.

b Nawˬ beˆ maˍ laˇ hkawˇ htaꞈ gʼa gaˇ ve kʼo, yehˬ kʼa hkʼaw ve awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ htaꞈ gʼaꞈ te haˍ jaˇ tehꞈ dawˇ ve htaꞈ caˉ daꞈ ve awˬ pa awˬ e geh yaw daꞈ tuˬ, vehˆsaiˉ jw.org “Yehˬ kʼa hkʼaw awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ teh taˍ ve htaꞈ awˬ pa awˬ e geh hkʼaˬ hkʼe te yaw daꞈ gʼa tuˬ le?” hkʼaw nyi sheˍ. (Laˇhuˍ hkawˇ maˇ cawˬ.)

c AWˬ HAN HTAꞈ KʼOˆ MAˍ TAˍ VE: Jawˇ mawˇ Kehˉsaˍ Awˇguˇtuˆ teˇ gʼaˇ le le htaꞈ Behˍlehˍhehnˍ venˇ lo awˬ meh ca keu tehꞈ kʼoˆ piˇ ve pa taw, Yoˇsehꞈ leh Maˍriˆ oˇ kaˬ lo kʼai ve. Chi beuꞈ ve Hkriꞈ yaˇ kaꞈ kaˇ gʼaꞈ ve hpawˇ awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ awˬ hkawnˍ keu ve leh chehˇ sha cawˬ sha hpawˇ “uˉ peunˍ tuˬ kanˇ paˆ” cawˬ ve chaw hkawˇ na yuˬ ve.