Ngaˬ ve awˬ chawˇ bon htaꞈ a yeˇ yuˬ ve tehꞈ ngaˬ maˇ dawˇ jaw. Hkʼe te leh, ngaˬ yawˇ htaꞈ na piˇ ve, “nawˬ Liꞈ hpu htaꞈ yonˍ ve laˇ?” yawˇ taꞈ iˉ chehˇ sheˍ leh kʼoˆ ve, ngaˬ e kaꞈ Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw hpehꞈ leh ngaˬ htaꞈ Liꞈ hpu maˍ laˇ jaw ve yoˬ. Ngaˬ awˬ lawn chi ve shiˍ gaˇ jaˇ leh yawˇ htaꞈ kʼawꞈ kʼoˆ maˍ laˇ tcuh ve yoˬ.

Ngaˬ hui tawˇ yaw daꞈ maw jaˇ ve yoˬ. Ngaˬ ve awˬ chawˇ kʼoˆ ve, Saˍtanˍ lehˬ miˬ guiˬ htaꞈ uˉ peunˍ shehˍ hpaˇ hpehꞈ ve yoˬ. (Yoˇhanˬ 14:30) Nawˬ kaꞈ awˬ lawn chi ve htaꞈ shiˍ ve yoˬ hehˉ. Yaꞈ hkʼaˇ, ngaˬ awˬ pon kʼo awˬ lawn chi awˬ suhˉ hpehꞈ leh nyi ma pfuhˇ jaˇ. Gʼuiˬ sha lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo teˇ ceuˬ le le htaꞈ uˉ peunˍ chehˇ leh yawˇ nyi ma nuˇ nehˬ leh hteˇ ve cawˇ ve tehꞈ ngaˬ yonˍ jaw ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo haiˬ ve awˬ ceuˬ htaꞈ ngaˬ gʼa mawˬ htaˇ, ngaˬ yonˍ jaw ve awˬ ceuˬ htaꞈ maˇ hawˍ daꞈ. Oˇ ve teˇ yanˇ ngaˬ 26 hkʼawꞈ ceh sheˍ ve htawˇ, haiˬ ve awˬ ceuˬ htaꞈ gʼa mawˬ htaˇ nyi ma maˇ sha ve yoˬ.

Ngaˬ pa lehˬ Aˍmeˬriˆkaꞈ mvuhˇ miˬ lo maꞈ bawˆ ve hpawˇ caꞈ poꞈ gʼaꞈ paˍ hpehꞈ ve yoˬ. Teˇ nyi kʼo maꞈ te daꞈ leh aˬ miˍ shiˍ lonˉ poˆ tuˬ yoˬ tehꞈ ngaˬ yaˇ ehˉ htaˇ kaꞈ dawˇ ve yoˬ. Leh maꞈ yaˇ awˬ moˍ aˬ miˍ shiˍ lonˉ bawˆ tuˬ gu hehnˇ taˍ ve yoˬ tehꞈ ngaˬ dawˇ ve yoˬ. Viˆyehˆnamˍ mvuhˇ miˬ lo maꞈ te daꞈ ve awˬ yanˇ htaˇ, ngaˬ Hkeh˗liˆfaw˗ni˗a mvuhˇ miˬ lo liꞈ tanˇ mvuh ve hkʼaw henˇ chehˇ ve yoˬ. Ngaˬ liꞈ henˇ yaˇ tawˍ daꞈ ve awˬ moˍ hkʼaw ca pawnˇ˗e ve yoˬ. Taˍnuꞈ (paˍleˆ) sho taˬ ka leh chaw awˬ moˍ lonˉ htaꞈ gʼaꞈ dawˆ ve yoˬ. Mehˆ shiˍ hpeh tuˬ mvuhˇ hkʼawˇ bawˆ laˇ ve pa taw, taˍnuꞈ ngaˬ hui htaꞈ yuˬ gʼa ve yoˬ. Oˇ ve teˇ yanˇ lehˬ shoꞈ shaꞈ jaˇ leh maˇ cawˇ maˇ hawˍ daꞈ. Mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ hui htaꞈ kaꞈ shu hkʼawˇ bawˆ piˇ ve yoˬ. Tawˍ daꞈ ve awˬ moˍ leh haiˬ ve te daꞈ ve tiˉ cawˬ ve yoˬ. Chaw yaˇ lehˬ dawˇ hkʼaˇ maˇ shuˍ daꞈ ve pa taw, shoꞈ shaꞈ jaˇ.

1970 hkʼawꞈ htaˇ Aˍlaˬsaˍkaˍ laˇ tsuhˇ gʼuiˬ awˬ na hpawˇ lo ngaˬ kanˉ gʼa te ve yoˬ. Ngaˬ hpu ca gʼa jaˇ. Peuˬ leh Law˗daw venˇ lo kʼai ve yoˬ. Ngaˬ mawꞈ htawˍ teˇ hkeh vuiˬ leh Law˗daw awˬ hawˉ hpawˇ lo kʼai ve yoˬ. Laiˉ ha pa gaˬ leh ngaˬ mawꞈ htawˍ gʼaꞈ leh Aˍfaˍriˆkaˆ miˬ guiˬ lo gaˬ˗e ve yoˬ. Shoꞈ shaꞈ ve htaꞈ pa taw hpaw˗e gaˇ ve chaw yaꞈ kʼaw kʼaˉ lo laiˉ gʼaˇ htaꞈ mawˬ daꞈ ve yoˬ.

Chi htaꞈ pa taw, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo shoꞈ shaꞈ ve laiˉ ceuˬ htaꞈ ngaˬ gʼa mawˬ htaˇ, Liꞈ hpu hkʼaw maˍ ve hkʼe Saˍtanˍ lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo teˇ ceuˬ le le htaꞈ uˉ peunˍ chehˇ ve yoˬ. Leh Liꞈ hpu hkʼaw chi hkʼe maˍ ve kaꞈ cawˇ ve yoˬ. Gʼuiˬ sha miˬ guiˬ hkʼoˆ lo teˇ ceuˬ le le htaꞈ maˇ uˉ peunˍ ve kʼo,  Gʼuiˬ sha aˬ htoꞈ ma te chehˇ ve le?. Chi ve htaꞈ ngaˬ shiˍ gaˇ jaˇ.

Laiˉ ha pa peuˬ hkʼawꞈ nawˉ ngaˬ shiˍ gaˇ jaˇ ve na hkawˇ chi htaꞈ hkʼawꞈ laˇ gʼa ve yoˬ. Peuˬ hkʼawꞈ nawˉ Gʼuiˬ sha htaꞈ ka tiꞈ yeˬ ve awˬ viˉ awˬ nyi laiˉ gʼaˇ htaꞈ ngaˬ gʼa shiˍ daꞈ ve yoˬ.

Ngaˬ Law˗daw venˇ lo kʼawꞈ la htaˇ, ngaˬ ve awˬ chawˇ ve awˬ e htaꞈ caˉ daꞈ ve yoˬ. Hkʼe te leh, yawˇ ngaˬ htaꞈ Liꞈ hpu teˇ kʼoˆ peꞈ laˇ ve yoˬ. Nehˬtaˬlehˬ mvuhˇ miˬ Anˬsaꞈteuˬdanˬ venˇ lo ngaˬ kʼai ve yoˬ. Tanˇ hkuinˇ htaˇ aˬ miˍ cehˬ hawˉ lo ngaˬ Liꞈ hpu gʼaw chehˇ ve htaꞈ Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw teˇ gʼaˇ gʼa mawˬ leh yawˇ ngaˬ htaꞈ Liꞈ hpu henˇ tuˬ jehˬ laˇ ve yoˬ. Ngaˬ Aiˍreˍlanˍ mvuhˇ miˬ Ko˗da˗se venˇ lo kʼai leh oˇ kaˬ lo Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw ve awˬ tcuhˆ puiˍ lo ngaˬ kʼai ve yoˬ. Awˬ tcuhˆ puiˍ lo gaˬ htaˇ, ngaˬ yehˬ miˉ htawˆ piˇ leh hpaw laˇ ve chaw lehˬ, awˬ viˉ awˬ nyi A˗hteuˇ Mehˆhte hpehꞈ laˬ jaw ve awˬ lawn cawˬ jaˇ ve teˇ gʼaˇ hpehꞈ ve law. Yawˇ ngaˬ htaꞈ Liꞈ hpu maˍ laˇ tuˬ lawˬ piˇ ve yoˬ.

Ngaˬ Liꞈ hpu shiˍ gaˇ leh na gʼa gaˇ ve pa taw, coˇ caˇ leh henˇ ve yoˬ. Leuˉ leh Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw ve liꞈ kʼoˆ laiˉ kʼoˆ leh Liꞈ hpu kaꞈ gʼaw ve yoˬ. Ngaˬ gʼaw htaˇ ha lehˬ jaˇ. Peuˬ leh ngaˬ hpawnˬ daꞈ kuiˬ hkʼaw kaꞈ kʼai ve yoˬ. Htawˇ dawˇ naw dawˇ cawˬ ve laiˉ hinˉ hkʼawꞈ gaˬ˗oˬ ve awˬ lawn kaꞈ yaˇ ehˉ hkʼawꞈ gʼa ve htaꞈ gʼa mawˬ ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, aˬ htoꞈ ma te haiˬ ve cawˬ ve le? Gʼuiˬ sha a shu hpehꞈ ve le? Suh˗oˬ kʼo hkʼaˬ kaˬ lo kʼai ve le? Aiˍreˍlanˍ mvuhˇ miˬ lo chehˇ htaˇ, ngaˬ ve awˬ chawˇ lehˬ Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw ceh tiˉ cawˬ ve yoˬ. Ngaˬ Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ haꞈ leh yawˇ te tcuh gaˇ ve awˬ ceuˬ htaꞈ te tuˬ yawˇ hui ngaˬ htaꞈ ga laˇ ve yoˬ.

Ngaˬ 1972 hkʼawꞈ htaˇ, Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ ve yoˬ. Teˇ hkʼawꞈ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ gʼuˇ suhˍ peuˍ ve te leh Aiˍreˍlanˍ mvuhˇ miˬ awˬ na hpawˇ Aˍmaˍ venˇ lo Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ ehˉ hkʼaw chehˇ ve yoˬ. Ngaˬ yehˬ ngaˍ taˍ ve lehˬ shu yehˬ htaꞈ vuiˇ daꞈ ve yoˬ. Ngaˬ chehˇ ve yehˬ lehˬ haˉ pui yuˬ te taˍ leh yehˬ paˇ lo kaꞈ nuˇ awˬ moˍ lonˉ chehˇ taˍ ve yoˬ. Ngaˬ bon maˍ hkawˇ gu htaˇ, yawˇ hui htaꞈ kʼoˆ maˍ piˇ ve yoˬ. Nyi˗a kʼo, yawˇ hui mvuhꞈ caˇ chehˇ htaˇ, hkʼa dehꞈ na taˍ ve htaꞈ shuˍ ve yoˬ. Yawˇ hui ngaˬ htaꞈ teꞈ chiˉ maˇ beˆ maˍ laˇ gʼa ve htawˇ, na chehˇ ve chaw htaꞈ mehˆ shiˍ nyi tuˬ ga laˇ ve yoˬ. 1974 hkʼawꞈ htaˇ, ngaˬ tcuh peu ve gʼuiˇ suhˍ peuˍ ve gʼa te leh awˬ viˉ awˬ nyi Nai˗ce Hpeˆ ngaˬ geh teˇ geh te ve yoˬ. Ngaˬ huiˉ maˬ a shaꞈ teꞈ ve teˇ co˗e awˬ chawˇ hpehꞈ ve yoˬ.

Oˇ ve teˇ yanˇ Aiˍreˍlanˍ mvuhˇ miˬ awˬ na hpawˇ maˇ cawˇ maˇ hawˍ daꞈ ve yoˬ. Chaw teˇ hpaˍ kʼoˆ ve, Aiˍreˍlanˍ mvuhˇ miˬ awˬ na hpawˇ lehˬ “aˬ miˍ shiˍ leh naˆ shiˍ maˇ jaˇ.” Yaꞈ kʼaw hpuiˇ lo tawˍ daꞈ ve, bawˆ daꞈ ve, leh haiˬ ve awˬ ceuˬ kaꞈ te daꞈ ve lehˬ a hkʼe leˇ ceh hpehꞈ ve yoˬ. Maˇ˗awˍ ve shoꞈ shaꞈ ve lehˬ mvuhˇ miˬ hpawˇ leh bon hpawˇ maˇ cawˇ maˇ hawˍ daꞈ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Caˬbuˉ awˬ moˍ kʼoˆ ve, Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw lehˬ mvuhˇ miˬ hpawˇ choˬ paˉ oˇ paˉ maˇ chehˇ ve yoˬ. Chi htaꞈ pa taw, ngaˬ hui teˇ gʼaˇ le le htaꞈ hto maˍ piˇ gʼa leh kawˆ tuˬ maˇ cawˬ. Maˇ˗awˍ ve yehˬ  shehˍ hpaˇ lehˬ hehnˇ ve awˬ ceuˬ te daꞈ ve leh hkʼaˬ kaˬ lo te daꞈ ve yawˇ hui shiˍ ve yoˬ. Hkʼe te leh, ngaˬ hui kawˆ ve maˇ gʼa hpuˇ tuˬ yawˇ hui kʼoˆ laˇ ve yoˬ.

Chi hkʼe kʼoˆ laˇ ve htawˇ, oˇ kaˬ lo kawˆ tuˬ cawˬ sheˍ ve yoˬ. Teˇ nyi htaˇ ngaˬ leh gʼuˇ suhˍ peuˍ ve awˬ chawˇ Dehˬniˆ Hke˗li˗hki ngaˬ hui chehˇ ve venˇ maˇ vuiˇ kuiˬ lo hto toˇ˗e ve yoˬ. Oˇ kaˬ lo Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw maˇ cawˬ leh ngaˬ hui kaꞈ teˇ pawˆ ceh tiˉ hto toˇ jaw ve yoˬ. Leh yaˇ miˇ teˇ gʼaˇ ngaˬ hui Eˍgaˍlanˍ ve maꞈ yaˇ ve chaw jaˆ tehꞈ she pfuhˍ laˇ ve yoˬ. Yawˇ aˬ htoꞈ ma te chi hkʼe kʼoˆ ve naˍ ngaˬ maˇ shiˍ. Ngaˬ hui Aiˍreˍlanˍ ve tawˇ hkawˇ maˇ yaw hpeꞈ ve pa taw yoˬ hehˉ. Yaˇ miˇ chi teˇ gʼaˇ ngaˬ hui htaꞈ kawˆ ve cawˬ tuˬ te laˇ ve yoˬ. Ngaˬ hui Eˍgaˍlanˍ ve maꞈ yaˇ htaꞈ awˬ chawˇ te ve ceh kaꞈ shu tiˇ pehˍ laˇ tuˬ yoˬ. Ngaˬ hui venˇ oˇ ve hkʼaw tawˆ˗e tuˬ chaw gʼawˬ caˇ ve kaˇ htaꞈ law chehˇ htaˇ, kaˆ jaˇ ve htawˇ ngaˬ huiˉ maˬ 2 gʼaˇ ceh tiˉ huˉ taˍ ve yoˬ. Kaˍ fiˍ sainˍ lo yaˇ miˇ teˇ gʼaˇ mui chehˇ ve paˇ lo kaˇ teˇ hkeh laˬ chehˇ ve htaꞈ ngaˬ hui mawˬ leh yaˇ miˇ chi kaˇ hkʼaw chehˇ ve hawˉ hkʼaˆ 2 gʼaˇ htaꞈ tawˇ yaw daꞈ leh ngaˬ hui htaꞈ laꞈ sheh juˆ maˍ piˇ ve yoˬ. Leh hawˉ hkʼaˆ oˇ ve 2 gʼaˇ ngaˬ hui geh kaˇ gʼaꞈ laˬ leh chaw gʼawˬ caˇ ve kaˇ hkʼaˬ htaˆ laˬ tuˬ le tehꞈ na laˇ ve yoˬ. Chaw gʼawˬ caˇ ve kaˇ gaˬ la htaˇ, hawˉ hkʼaˆ chi ve 2 gʼaˇ kaˇ gʼaꞈ paˍ geh tawˇ yaw daꞈ ve yoˬ. Yawˇ hui aˬ htoꞈ ma yaw daꞈ ve htaꞈ ngaˬ hui maˇ shiˍ leh kaˇ hkʼaw kaꞈ chaw teˇ gʼaˇ kaˬ maˇ ciˇ taˍ. Ngaˬ hui htaꞈ venˇ baˬ lo gʼawˬ baˬ leh tiˇ pehˍ laˇ tuˬ ve hehˉ tehꞈ ngaˬ hui dawˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, ngaˬ hui dawˇ taˍ ve hkʼe maˇ heˆ law. Venˇ oˇ ve hkʼaw tawˆ˗e tuˬ chaw gʼawˬ caˇ ve kaˇ hkʼaw ciˇ htaˇ, kawˆ tuˬ maˇ cawˬ. Kaˇ hkʼaw yaꞈ˗e htaˇ, ngaˬ kaˇ gʼaꞈ paˍ htaꞈ na piˇ ve, “venˇ oˇ ve hkʼaw chehˇ ve chaw ngaˬ hui htaꞈ htawˇ dawˇ nawˬ dawˇ aˬ htoꞈ ma cawˬ ve le?” Yawˇ hkʼawꞈ laˇ ve, “taˇ dawˇ haˍ. Ngaˬ nawˬ hui htaꞈ hkʼa dehꞈ shiˍ ve yoˬ. Ngaˬ yawˇ hui htaꞈ kʼoˆ piˇ ve, chi ve 2 gʼaˇ lehˬ kawˆ tuˬ maˇ cawˬ.”

1976 hkʼawꞈ htaˇ, Duˆbaˍlenˍ venˇ lo hpawnˬ daꞈ lonˉ te ve yoˬ. Hpaw˗li Lo˗meh htaꞈ oˇ kaˬ lo mawˬ daꞈ ve yoˬ. Yawˇ lehˬ Eˍgaˍlanˍ mvuhˇ miˬ lo tcuh peu ve gʼuiˇ suhˍ peuˍ ve te ve yoˬ. Yawˇ Gʼuiˬ sha htaꞈ haꞈ ve, nyi ma nuˇ nehˬ ve, leh haꞈ luˬ diˬ jaˇ ve yoˬ. Hpaw˗li leh yawˇ ve awˬ nyi paˍ Shaˉhkiˆhkanˍ ve yehˬ kʼa hkʼaw uiˍ la ve yoˬ. Teˇ hkʼawꞈ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ ngaˬ leh Hpaw˗li heuˆ daꞈ ve yoˬ. Aiˍreˍlanˍ mvuhˇ miˬ awˬ na hpawˇ Ba˗li˗le˗na venˇ lo ngaˬ huiˉ maˬ tcuh peu ve gʼuiˇ suhˍ peuˍ ve te ve yoˬ.

Ngaˬ huiˉ maˬ toˇ nyi shehˍ hpaˇ ve kanˉ teˇ tcuhˉ teˇ yanˇ teˇ geh te ve yoˬ. Ngaˬ huiˉ maˬ kanˉ te kuiˬ awˬ ti lehˬ Law˗daw venˇ Be˗fa lo leh awˬ nu ve kawˆ tuˬ cawˬ kuiˬ awˬ ti lo kaꞈ Gʼuiˬ sha ve kanˉ te ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi Gʼuiˬ sha ve kanˉ te ve htaꞈ ngaˬ hui gʼa mawˬ htaˇ ha lehˬ jaˇ. Yawˇ hui maˇ heˆ heˆ ve awˬ ceuˬ htaꞈ yonˍ jaw ve htaꞈ baˬ taˉ gʼa ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, maˇ heˆ heˆ ve bon htaꞈ yonˍ jaw ve, chaw ceuˬ htaꞈ nyi cha jaw ve, leh nyi bawˬ daꞈ ve, awˬ ceuˬ chi teˇ hpaˍ htaꞈ baˬ taˉ leh Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ te la ve yoˬ. Chi htaꞈ pa taw, Yaˬhoˉvaˬ yawˇ hui htaꞈ awˬ bon naꞈ piˇ leh haꞈ shaˉ piˇ ve yoˬ!

Ngaˬ Aiˍreˍlanˍ mvuhˇ miˬ awˬ na hpawˇ aˬ laˬ hkʼe 10 hkʼawꞈ chehˇ ve yoˬ. Leh 1981 hkʼawꞈ htaˇ, ngaˬ hui Giˉlaˆ liꞈ henˇ yehˬ 72 pawˆ hkʼaw ve teˇ pawˆ gʼa kʼai ve yoˬ. Ngaˬ hui liꞈ henˇ yehˬ chi hkʼaw henˇ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ awˬ vuiˬ awˬ suhˉ kʼawꞈ gʼa ve lehˬ, Aˍfaˍriˆkaˆ miˬ guiˬ mvuhˇ nyi hkehˬ hpawˇ lo Si˗la˗li˗oˇ lo Gʼuiˬ sha ve kanˉ te ve yoˬ.

Ngaˬ hui Si˗la˗li˗oˇ lo chehˇ htaˇ yehˬ teˇ yehˬ hkʼaw Miˍshenˍnaˍliˍ 11 gʼaˇ teˇ geh chehˇ ve yoˬ. Teˇ gʼaˇ le le nyi ma nuˇ nehˬ jaˇ. Yehˬ chi ve hkʼaw awˍ te caˇ kuiˬ 1 pawehˇ cawˬ ve, aˉ kʼaꞈ yehˬ 3 pawehˇ cawˬ ve, iˉ kaˆ hehˉ kuiˬ 2 pawehˇ cawˬ ve, tawˇ yaw tuˬ awˬ hkʼeun 1 maˬ cawˬ ve, mawˇ tsuhˇ tuˬ awˬ hkʼeun 1 maˬ cawˬ ve, leh mawˇ te vi tuˬ awˬ hkʼeun kaꞈ 1 maˬ cawˬ ve yoˬ. Si˗la˗li˗oˇ lo daˆ aˬ miˍ suh˗e hkeh jaˇ leh hkʼaˬ hkʼe htaˇ suh tuˬ naˍ kaꞈ maˇ shiˍ. Ngaˬ hui chehˇ ve yehˬ hkʼoˆ lo faˆ kaꞈ maˇ jaˇ. Yehˬ kawˬ hawˉ lo kaꞈ vuiˬ luˉ ku chehˇ la ve yoˬ.

Ngaˬ hui ve a shaꞈ teꞈ hkʼaˇ maˇ sha ve htawˇ, ngaˬ hui Gʼuiˬ sha ve kanˉ te htaˇ ha lehˬ jaˇ. Oˇ kaˬ lo chehˇ ve chaw Liꞈ hpu htaꞈ yonˍ leh ngaˬ hui hto maˍ piˇ htaˇ, yawˇ hui hkʼa dehꞈ na taˍ ve yoˬ. Laiˉ gʼaˇ Liꞈ hpu henˇ leh Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw hpehꞈ la ve yoˬ. Si˗la˗li˗oˇ lo ve chaw ngaˬ htaꞈ “Ro˗beuꞈ” tehꞈ kuˬ leh Hpaw˗li htaꞈ kʼo “Ro˗beuꞈ ve awˬ miˇ  ma” tehꞈ kuˬ ve yoˬ. Ngaˬ hto toˇ ve aꞈ kehˉ awˬ tcuhˆ puiˍ lo ve kanˉ gʼa te maˇ ve yoˬ. Oˇ kaˬ lo ve chaw “ngaˬ miˇ ma htaꞈ Hpaw˗li” tehꞈ kuˬ leh “ngaˬ htaꞈ Hpaw˗li ve awˬ hpawˇ” tehꞈ kuˬ ve yoˬ. Yawˇ hui chi hkʼe kuˬ ve htaꞈ Hpaw˗li ha lehˬ ve yoˬ.

Awˬ viˉ awˬ nyi laiˉ gʼaˇ haˍ gʼawˇ ve htawˇ, yawˇ hui loˍ ve awˬ ceuˬ htaꞈ Yaˬhoˉvaˬ ga piˇ chehˇ ve yoˬ. (Maꞈhtehˍ 6:33) Teˇ pawˆ pawˆ ngaˬ hui maˇ dawˇ maˇ gaˇ ve hkʼaw Gʼuiˬ sha chi hkʼe ga laˇ ve yoˬ. Ngaˬ tawnˇ gʼa ve teˇ lawn lehˬ, awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ teˇ gʼaˇ yawˇ leh yaˇ awˬ pon oˇ ve teˇ nyi hkʼaw caˇ tuˬ vuiˬ tuˬ ceh hpu cawˬ ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi hawˉ hkʼaˆ teˇ gʼaˇ naˬ hpeuˆ ve a naˍ hpehꞈ leh naˆ tsuhˇ vuiˬ tuˬ hpu maˇ cawˬ ve tehꞈ yawˇ gʼa shiˍ htaˇ, yawˇ cawˬ taˍ ve hpu piˇ ve yoˬ. Oˇ ve teˇ nyi hkʼaw awˬ nu ve yaˇ miˇ teˇ gʼaˇ htaꞈ uˉ kʼoˍ mvuh te laˇ tuˬ awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ chi ve teˇ gʼaˇ htaꞈ gʼaˇ hpfuhˇ piˇ ve pa taw, yawˇ hpu yehˇ tuˬ cawˬ ve yoˬ. Hpehꞈ laˬ jaw ve awˬ lawn daꞈ ve chi hkʼe ve ngaˬ huiˉ maˬ laiˉ pawˆ gʼa kaˇ jaw ve yoˬ.

Siˬyaˬleˬyonˍ lo ngaˬ hui Gʼuiˬ sha ve kanˉ aˬ laˬ hkʼe 9 hkʼawꞈ te ve yoˬ. Ngaˬ hui kanˉ awˬ vuiˬ awˬ suhˉ gʼa ve lehˬ, Nai˗jeˇriˇ˗aˇ mvuhˇ miˬ awˬ tcuhˆ puiˍ lonˉ hkʼaw ngaˬ hui kanˉ gʼa te ve yoˬ. Ngaˬ Siˬyaˬleˬyonˍ lo chehˇ htaˇ te jaw ve hkʼa shuˍ te ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Hpaw˗li lehˬ awˬ vuiˬ awˬ suhˉ gʼa ve yoˬ. Chi awˬ gʼuˇ suhˍ htaˇ Hpaw˗li lehˬ tcuh peu ve gʼuiˇ suhˍ peuˍ ve te ve teˇ ha pa ve hkʼaw 130 naˍ riˍ gʼa leh Liꞈ hpu henˇ ve chaw uiˍ la mvuh la ve laiˉ gʼaˇ cawˬ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, chi teˇ hkui yawˇ lehˬ awˬ viˉ awˬ nyi ve aˉ poꞈ veuꞈ kʼaˇ kʼawꞈ gu tawˉ piˇ ve yoˬ. Yawˇ chi hkʼe te gʼa tuˬ awˬ yanˇ gʼa yehˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, yawˇ chi hkʼe te ve htaꞈ awˬ viˉ awˬ nyi awˬ hpfuhˇ shiˍ ve tehꞈ yawˇ gʼa mawˬ ve yoˬ. Leh Hpaw˗li kaꞈ Nai˗jeˇriˇ˗aˇ mvuhˇ miˬ awˬ tcuhˆ puiˍ lo kanˉ te chehˇ ve awˬ viˉ awˬ nyi htaꞈ kaꞈ awˬ gʼaˇ piˇ ve yoˬ.

Ngaˬ huiˉ maˬ Nai˗jeˇriˇ˗aˇ mvuhˇ miˬ lo ve chaw liˇ vaˇ liˇ hkʼa dehꞈ maˇ shiˍ ve pa taw, laiˉ ceuˬ gʼa henˇ sheˍ ve yoˬ. Teˇ pawˆ htaˇ awˬ viˉ awˬ nyi hawˉ hkʼaˆ teˇ gʼaˇ Beˍteˍlaˆ hkʼaw awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ teˇ gʼaˇ htaꞈ shiˍ leh ngaˬ geh laˬ ve yoˬ. Yaˇ miˇ chi ve teˇ gʼaˇ Beˍteˍlaˆ hkʼaw kanˉ te la gehˇ sheˍ ve yoˬ. Ngaˬ yawˇ htaꞈ laꞈ sheh caˉ leh tawˇ yaw piˇ˗a te htaˇ, yawˇ ngaˬ hkui paˇ lo poˆ sheˍ ve yoˬ. Leh ngaˬ cheˆ˗ehˬ kʼai ve yoˬ. Tcuh yaˇ liꞈ 10:25, 26 leh Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ 19:10 Liꞈ hpu chi ve nyiˇ tawn htaꞈ ngaˬ laꞈ haˉ tawnˇ gʼa ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ chi teˇ gʼaˇ chi hkʼe maˇ te cawˇ tehꞈ kʼoˆ piˇ cawˇ naˍ dawˇ ve yoˬ. Yawˇ Beˍteˍlaˆ hkʼaw kanˉ ca te la ve law tehꞈ ngaˬ shiˍ leh yawˇ Liꞈ hpu hkʼaw maˍ laˇ ve awˬ ceuˬ htaꞈ hkʼa dehꞈ na gʼa ve tehꞈ ngaˬ dawˇ ve yoˬ.

Hkʼe te leh, ngaˬ hui tawˇ yaw daꞈ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, ngaˬ htawˇ dawˇ nawˬ dawˇ cawˬ sheˍ ve yoˬ. Peuˬ leh awˬ lawn chi ve htaꞈ caˉ daꞈ ve ngaˬ hpfuhˆ nyi ve yoˬ. Yaˇ miˇ chi teˇ gʼaˇ te ve awˬ ceuˬ oˇ htaˇ teˇ co˗e yawˆ yan daꞈ ve tehꞈ hpeuꞈ maw laˇ leh Nai˗jeˇriˇ˗aˇ mvuhˇ miˬ lo ve chaw teˇ hpaˍ chi hkʼe te daꞈ ve htaꞈ ngaˬ shiˍ la ve yoˬ. Nai˗jeˇriˇ˗aˇ mvuhˇ miˬ lo ve hawˉ hkʼaˆ kaꞈ chi hkʼe te ve yoˬ. Chi ve lehˬ oˉ kʼoˍ pui ve maˇ heˆ leh Liꞈ hpu hkʼaw ve chaw teˇ hpaˍ kaꞈ chi hkʼe te  ve yoˬ. (1 Saˍmo˗eˍlaˆ 24:8) Ngaˬ maˇ shiˍ ve pa taw, awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ yaꞈ taw tuˬ maˇ gʼa te piˇ ve ha lehˬ jaˇ.

Ngaˬ hui Nai˗jeˇriˇ˗aˇ mvuhˇ miˬ lo chehˇ ve laiˉ hkʼawꞈ htaˇ, awˬ viˉ awˬ nyi laiˉ gʼaˇ yonˍ hkʼaˇ yonˍ yeˬ ve htaꞈ gʼa mawˬ ve yoˬ. A˗she˗a A˗da˗bon˗na a yawˇ yaˇ nehˬ htaˇ, awˬ tehˬ ve htaꞈ henˇ jaw ve teˇ lawn hpehꞈ ve yoˬ. Peuˬ hkʼawꞈ nawˉ yawˇ hkiˬ tuꞈ a naˍ hpehꞈ ve pa taw, hkiˬ tuꞈ a naˍ hpehꞈ ve chaw chehˇ kuiˬ yehˬ lo yawˇ gʼa chehˇ leh yawˇ teˇ gʼaˇ ceh tiˉ Shaˉhkiˆ hkanˍ ve chaw hpehꞈ ve yoˬ. Leh yawˇ tawˍ ve tsuhˇ ve kaꞈ gʼa hpuˇ ve yoˬ. Chi hkʼe gʼa hpuˇ ve htawˇ, hkiˬ tuꞈ a naˍ hpehꞈ ve chaw 30 gʼaˇ htaꞈ Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw hpehꞈ la tuˬ ga piˇ leh oˇ kaˬ lo Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ teˇ moˍ cawˬ ve yoˬ.

1996 hkʼawꞈ htaˇ, ngaˬ hui Kenˬnyaˬ awˬ tcuhˆ puiˍ lo awˬ vuiˬ awˬ suhˉ gʼa te ve yoˬ. Chi lehˬ, awˉ lawˉ htaˇ kʼoˆ kʼai peuˬ ve mvuhˇ miˬ hkʼaw gʼa kʼawꞈ kʼawꞈ˗e ve yoˬ. Ngaˬ leh Hpaw˗li Kenˬnyaˬ mvuhˇ miˬ Beˍteˍlaˆ hkʼaw chehˇ ve yoˬ. Leh Beˍteˍlaˆ hkʼaw mawꞈ laiˉ hkeh loꞈ la ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ iˉ shiˍ ka taˍ ve htaꞈ mawꞈ veh caˇ ve yoˬ. Teˇ nyi htaˇ awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ teˇ gʼaˇ yehˬ miˉ ehˉ hpaw taˉ leh awˬ baˬ lo tawˆ˗e ve yoˬ. Yawˇ kʼawꞈ la htaˇ, yawˇ ve pawehˇ hkʼaw mawꞈ laiˉ hkeh caˇ tuˬ mui caˇ chehˇ ve htaꞈ gʼa mawˬ ve yoˬ. Yawˇ gʼaˇ hteꞈ kuˬ htaˇ, mawꞈ kaꞈ cheˆ˗ehˬ kʼai leh yehˬ miˉ ehˉ hkʼaw pawˆ tawˆ˗e ve yoˬ.

Ngaˬ leh Hpaw˗li Saꞈwa˗hiˇliˆ Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw chehˇ ve yoˬ. Maˇ maw gaˬ leh Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw Liꞈ hpu henˇ ve htaꞈ sheh kʼai tcuh laˇ ve yoˬ. Ngaˬ Saꞈwa˗hiˇliˆ ve tawˇ hkawˇ hkʼa dehꞈ yaw maˇ gʼa. Na hkawˇ na piˇ gʼa tuˬ ngaˬ gʼuˇ suhˍ htaˇ kaꞈ gʼa gu ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi lehˬ bvuhꞈ taˍ ve hkʼe maˇ hkʼawꞈ ve kʼo ngaˬ maˇ na gʼa ve pa taw, ngaˬ nyi ma maˇ sha ve yoˬ. Ngaˬ awˬ viˉ awˬ nyi htaꞈ anˇ naˍ jaˇ. Yaꞈ hkʼaˇ, yawˇ hui Gʼuiˬ sha gu teh taˍ laˇ ve htaꞈ haꞈ yuˬ leh yeunˇ hkanˍ leh nyi ma nuˇ nehˬ ve htaꞈ ngaˬ dawˇ cawˇ jaˇ.

Ngaˬ hui Kenˬnyaˬ mvuhˇ mi lo chehˇ ve teˇ hkʼawꞈ maˇ gaˬ sheˍ htaˇ, 1997 hkʼawꞈ Neuˇyawˆ venˇ Buˆlinˍ Beˍteˍlaˆ hkʼaw Gʼuiˬ sha ve kanˉ awˬ vuiˬ awˬ suhˉ gʼa te ve yoˬ. Oˇ kaˬ lo ve chaw hpu gʼaꞈ ca jaˇ ve pa taw, ngaˬ hui shoꞈ shaꞈ ve teˇ ceuˬ gʼa kʼawꞈ hpuˇ ve yoˬ. (Tawˇ naˉ ve 30:8, 9) Chi hkʼe gʼa hpuˇ ve htawˇ, ngaˬ hui awˬ viˉ awˬ nyi yonˍ hkʼaˇ yonˍ yeˬ jaˇ ve htaꞈ gʼa mawˬ ve yoˬ. Awˬ lawn kʼo, yawˇ hui Gʼuiˬ sha ve kanˉ te tuˬ awˬ yanˇ yuˬ tanˇ leh yawˇ hui cawˬ taˍ ve htaꞈ nyi hkʼaˇ suh leh paw sha la tuˬ ve htaꞈ maˇ gʼaꞈ ca. Yaꞈ hkʼaˇ, Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ hkʼaˇ htaꞈ gʼa ga piˇ ve yoˬ.

Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ te ve laiˉ chi hkʼawꞈ ve awˬ yanˇ htaˇ, chehˇ kuiˬ maˇ shuˍ daꞈ ve htawˇ, awˬ viˉ awˬ nyi yonˍ hkʼaˇ yonˍ yeˬ ve htaꞈ ngaˬ hui gʼa mawˬ ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, Aiˍreˍlanˍ mvuhˇ miˬ awˬ na hpawˇ lo mvuhˇ miˬ hkʼaw maꞈ te daꞈ ve htawˇ, awˬ viˉ awˬ nyi yonˍ hkʼaˇ yonˍ yeˬ jaˇ ve yoˬ. Aˍfaˍriˆkaˆ miˬ guiˬ lo chehˇ ve awˬ viˉ awˬ nyi haˍ gʼawˇ jaˇ leh chehˇ vuiˇ jaˇ ve htawˇ, yonˍ hkʼaˇ yonˍ yeˬ jaˇ ve yoˬ. Aˍmeˬriˆkaꞈ mvuhˇ miˬ lo chehˇ ve chaw hpu gʼaꞈ ca jaˇ ve htawˇ, awˬ viˉ awˬ nyi yonˍ hkʼaˇ yonˍ yeˬ jaˇ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ ve chaw hkʼaˬ kaˬ lo chehˇ ve htawˇ, yawˇ htaꞈ haꞈ ve tehꞈ hpeuꞈ maw piˇ ve gʼa mawˬ htaˇ, ha lehˬ jaˇ.

Awˬ yanˇ lehˬ, “gʼaꞈ pfuhˉ shiˍ aꞈ kehˉ ponˬ kʼai gehˬ jaˇ ve yoˬ.” (Yawˇbaˆ 7:6) Chi teˇ hkui ngaˬ leh Hpaw˗li Neuˇyawˆ venˇ Vaw˗hkin awˬ tcuhˆ puiˍ lonˉ hkʼaw kanˉ te chehˇ ve yoˬ. Ngaˬ hui awˬ viˉ awˬ nyi teˇ gʼaˇ leh teˇ gʼaˇ haꞈ daꞈ ve hkʼaw Gʼuiˬ sha ve kanˉ teˇ geh gʼa te ve ha lehˬ jaˇ. Ngaˬ hui te gʼa ve hkʼe Jawˇ mawˇ Yeˍsuˆ htaꞈ ga piˇ ve ha lehˬ jaˇ. Maˇ maw ve awˬ yanˇ Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ ka tiꞈ yeˬ ve teˇ gʼaˇ le le htaꞈ Yeˍsuˆ laꞈ shawnˍ piˇ tuˬ yoˬ.—Maꞈhtehˍ 25:34.