1913 hkʼawꞈ htaˇ, ngaˬ pa Jawn Min a shaꞈ 25 hkʼawꞈ htaˇ Neuˇyawˆ venˇ lo Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi Raˆhteuˬfawˍ Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ tuˬ bon maˍ ve yoˬ. Peuˬ leh maˇ maw, ngaˬ pa Htaˬriˬdehˆ mvuhˇ miˬ lo kʼai leh, Hkawnˆsaꞈtehnˇ Faˍmeuˇ geh heuˆ daꞈ ve yoˬ. Ngaˬ pa yawˇ awˬ chawˇ Viˆliˇ˗an Branˬ geh teˇ geh 1923 hkʼawꞈ hkʼa gaˬ “Hpanˍ taˍ ve awˬ han” shu htaꞈ hpaw maˍ piˇ ve yoˬ. Viˆliˇan Branˬ Aˍfaˍriˆkaˆ mvuhˇ miˬ lo awˬ vuiˬ awˬ suhˉ gʼa ve htawˇ, ngaˬ pa ngaˬ e Htaˬriˬdehˆ mvuhˇ miˬ lo kʼawꞈ chehˇ ve yoˬ.

Ngaˬ pa ngaˬ e yaˇ 9 gʼaˇ cawˬ leh yaˇ uiˍ Raˆhteuˬfawˍ meh piˇ ve yoˬ. Oˇ ve teˇ yanˇ Raˆhteuˬfawˍ Vawˆcheuˬhtao˗veuˇ Baiˬ beunˇ euˬ Htehꞈ Awˬ moˍ ve awˬ hoˉ te chehˇ ve yoˬ. Ngaˬ pa ngaˬ e ngaˬ Vuˆveun meh laˇ ve yoˬ. Chi lehˬ Shi ve awˬ tcuhˉ awˬ yanˇ liꞈ kʼoˆ (chi teˇ hkui Tu loˬ!) bvuhꞈ paˍ awˬ hoˉ ve awˬ meh hkʼa shuˍ hpehꞈ ve yoˬ. Ngaˬ pa ngaˬ e ngaˬ hui teˇ gʼaˇ le le htaꞈ liꞈ henˇ tcuh laˇ ve htawˇ, co ha hpawˇ henˇ ve yawˇ hui a yeˇ yuˬ ve yoˬ. Ngaˬ e Liꞈ hpu hkʼaw ve kʼoˆ maˍ laˇ puiˉ jaˇ. Ngaˬ pa Liꞈ hpu hkʼaw ve awˬ lawn ngaˬ hui htaꞈ kʼoˆ maˍ laˇ ve dawˇ cawˇ jaˇ. Yawˇ laꞈ sheh hkui sheh te leh kʼoˆ maˍ laˇ ve yoˬ.

Yawˇ hui coˇ caˇ jaˇ ve pa taw awˬ bon gʼa jaˇ. Yaˇ paˍ 5 gʼaˇ ve hkʼaw 3 gʼaˇ Giˉlaˆ Liꞈ henˇ yehˬ lo kʼai ve yoˬ. Ngaˬ viˉ ma ngaˬ nyi ma 3 gʼaˇ Htaˬriˬdehˆ Toˬbaˬgoˬ lo gʼuˇ suhˍ peuˍ ve laiˉ hkʼawꞈ te ve yoˬ. Ngaˬ pa ngaˬ e ngaˬ hui htaꞈ daꞈ ve maˍ leh te maˍ laˇ ve pa taw, yawˇ hui ve yaˇ teˇ hpaˍ “Gʼuiˬ sha ve bon yehˬ hkʼaw lo ti taˍ ve suhˆ cehˬ hkʼa shuˍ nyi sha jaˇ.”—Chiˇ mvuh ve 92:13.

Hto toˇ ve kanˉ awˬ pon awˬ viˉ awˬ nyi laiˉ gʼaˇ ngaˬ hui ve aˉ hkʼaw lo laˬ ve yoˬ. Gʼuˇ suhˍ peuˍ ve chaw kaꞈ ngaˬ hui ve aˉ hkʼaw laˬ leh Kaˬneˬdaˬ mvuhˇ miˬ lo laˬ ve miˍshenˍnaˍliˍ Cawˆ Yan ve awˬ lawn htaꞈ kʼoˆ maˍ laˇ ve yoˬ. Oˇ htaˇ yawˇ kaꞈ  Htaˬriˬdehˆ mvuhˇ miˬ lo ca guiˇ la jaw ve yoˬ. Ngaˬ pa ngaˬ e awˬ viˉ awˬ nyi Branˬ ve awˬ lawn kʼoˆ maˍ laˇ ve dawˇ cawˇ jaˇ. Awˬ lawn chi hkʼa peu˗eˬ ngaˬ a shaꞈ 10 hkʼawꞈ htaˇ kaꞈ hto toˇ ve chaw hpehꞈ gʼa tuˬ ga laˇ ve yoˬ.

Oˇ htaˇ, ngaˬ hui ve liꞈ kʼoˆ hteˇ˗ehˍ kʼoˆ maˍ ve yoˬ. Maˇ heˆ heˆ ve bon liˇ, lawˇ hpaꞈ uiˍ ve tanˇ kaˬ hkʼaˇ, mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ ve heˍ jaˇ ve htaꞈ liꞈ kʼoˆ chi hkʼaw kʼoˆ maˍ laˇ ve yoˬ. Hkʼe te leh 1936 hkʼawꞈ htaˇ Htaˬriˬdehˆ mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ Vawˆcheuˬhtao˗veuˇ hkʼaw laˬ ve liꞈ kʼoˆ hkʼa peu˗eˬ maˇ cawˬ tcuh ve yoˬ. Ngaˬ hui liꞈ kʼoˆ faˉ taˍ leh hkʼa peu˗eˬ yehˇ peuˬ ve yoˬ. Ngaˬ hui awˬ moˍ lonˉ yaꞈ kʼaw juˇ toˇ leh sho kuˇ gʼaꞈ toˇ leh, ngaˬ hui ve awˬ to liꞈ bvuhꞈ taˍ ve htaꞈ pfuhˇ taˍ leh teˇ gʼaˇ le le htaꞈ liꞈ kʼoˆ ehˉ piˇ ve yoˬ. Kaˇ awˬ hkawˇ tawˆ ve Tuˬnaˬpuˬnaˬ venˇ lo laˬ leh ngaˬ hui teˇ geh Htaˬriˬdehˆ mvuhˇ miˬ hkʼaw vuiˇ jaˇ kuiˬ awˬ ti lo bon maˍ˗e ve yoˬ. Kanˉ chi ngaˬ dawˇ cawˇ jaˇ! Ngaˬ awˬ gʼaˇ gʼa jaˇ ve pa taw, a shaꞈ 16 hkʼawꞈ htaˇ kaꞈ Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ ve yoˬ.

Ngaˬ ve yehˬ kʼa leh ngaˬ gʼa hpuˇ ve awˬ ceuˬ ngaˬ miˍshenˍnaˍliˍ te gaˇ tuˬ te laˇ ve yoˬ. 1944 hkʼawꞈ htaˇ, ngaˬ Aˍruˉbaˆ conˇ lo kʼai leh Awˬ viˉ awˬ nyi Ehˆmeun Hka˗minˇ geh Gʼuiˬ sha ve kanˉ teˇ geh te ve yoˬ. 1945 hkʼawꞈ htaˇ, 10 gʼaˇ Yeˍsuˆ suh ve dawˇ nawˇ tuˬ hpawnˬ daꞈ la gʼa ve ngaˬ hui ha lehˬ jaˇ. Teˇ hkʼawꞈ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ Aˍruˉbaˆ conˇ hkʼaw Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ awˉ lawˉ teˇ moˍ tanˬ cawˬ la ve yoˬ.

Peuˬ hkʼawꞈ nawˉ maˇ maw, kanˉ teˇ geh te chehˇ ve Aw˗riˆ Viˆliˇ˗an geh awˬ tehˬ ve yaw daꞈ ve yoˬ. Aw˗riˆ yawˇ gʼa henˇ taˍ ve htaꞈ coˇ caˇ leh haꞈ shaˉ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, ngaˬ hui geh Liꞈ hpu henˇ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, Gʼuiˬ sha ve tawˇ hkawˇ hkʼaˬ hkʼe kʼoˆ taˍ ve yawˇ awˬ tehˬ na gʼa leh Ha pa 1 maˬ 5 nyi 1947 hkʼawꞈ htaˇ Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ ve yoˬ. Peuˬ hkʼawꞈ nawˉ ngaˬ hui haꞈ daꞈ leh heuˆ daꞈ ve yoˬ. Ha pa 11 maˬ 1950 hkʼawꞈ htaˇ yawˇ gʼuˇ suhˍ peuˍ ve tanˬ te ve yoˬ. Aw˗riˆ geh teˇ geh chehˇ leh kanˉ te gʼa ve chi ngaˬ ha lehˬ tuˬ te laˇ ve yoˬ.

1955 hkʼawꞈ htaˇ, ngaˬ hui Giˉlaˆ Liꞈ henˇ yehˬ gʼa kʼai ve yoˬ. Ngaˬ leh Aw˗riˆ kanˉ lawˬ tawˆ leh, yehˬ leh awˬ nu ve mawˇ teˇ hpaˍ hawˇ leh Aˍruˉbaˆ conˇ lo tawˆ˗e ve yoˬ. Ha pa 7 maˬ 29 nyi 1956 hkʼawꞈ htaˇ, ngaˬ hui Giˉlaˆ Liꞈ henˇ yehˬ 27 pawˆ ve hkʼaw teˇ pawˆ henˇ peuˬ leh Nai˗jeˇri˗aˇ mvuhˇ miˬ kʼai tuˬ awˬ vuiˬ gʼa ve yoˬ.

Aw˗riˆ oˇ ve teˇ yanˇ htaꞈ dawˇ nawˇ leh kʼoˆ ve, “miˍshenˍnaˍliˍ te leh a shaꞈ teꞈ hkʼaˇ hkʼaw laiˉ ceuˬ gʼa hpuˇ htaˇ, Yaˬhoˉvaˬ daꞈ kehˬ ve awˬ ha hpu ngaˬ hui htaꞈ ga laˇ gʼa jaˇ. Ngaˬ hpawˇ miˍshenˍnaˍliˍ te gaˇ ve maw jaˇ˗oˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, ngaˬ miˍshenˍnaˍliˍ te tuˬ maˇ dawˇ jaw. Ngaˬ yehˬ cawˬ leh yaˇ cawˬ gaˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, bon maˍ tuˬ ve kanˉ cawˬ maˇ jaˇ sheˍ tehꞈ ngaˬ shiˍ la htaˇ, ngaˬ ve dawˇ hkʼaˇ pa ve yoˬ. Ngaˬ hui Giˉlaˆ Liꞈ henˇ yehˬ lo henˇ peuˬ htaˇ, miˍshenˍnaˍliˍ te tuˬ gu hehnˇ˗oˬ ve yoˬ. Heuˇ shan hpawˇ ciˇ kʼai ve teˇ yanˇ, Awˬ viˉ awˬ nyi Nawˍ geh teˇ geh kanˉ te chehˇ ve Awˬ viˉ awˬ nyi Veuˉ Htawˬhtawnˇ ‘a yehˉ yehˉ kʼai mehˍ’ kʼoˆ laˇ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, ‘nawˬ hui Beˍteˍlaˆ hkʼaw kanˉ gʼa te tuˬ yoˬ’ tehꞈ kʼawꞈ kʼoˆ laˇ ve yoˬ. Ngaˬ ‘maˇ heˆ taˬ’ tehꞈ kʼoˆ piˇ leh shaˉ gʼawˬ baˬ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, maˇ maw hkʼawꞈ nawˉ dawˇ hkʼaˇ pa gʼa leh, Beˍteˍlaˆ hkʼaw kanˉ te ve htaꞈ dawˇ cawˇ la ve yoˬ. Ngaˬ kanˉ laiˉ ceuˬ gʼa te ve yoˬ. Ngaˬ dawˇ cawˇ jaˇ ve lehˬ hkehˉ chaw htaꞈ haꞈ yuˬ ve yoˬ. Ngaˬ shu htaꞈ haꞈ leh, kanˉ chi te htaˇ, Nai˗jeˇri˗aˇ hkʼaw ve awˬ viˉ awˬ nyi laiˉ gʼaˇ htaꞈ shiˍ daꞈ la ve yoˬ. Laiˉ gʼaˇ laˬ htaˇ, aˉ poꞈ veuꞈ kʼaˇ jeꞈ meu˗e hpeˆ˗e te laˬ leh heuˬ leh, iˉ kaˆ leh awˍ meuꞈ jaˇ ve ceˇ. Ngaˬ yawˇ hui htaꞈ gʼa ga piˇ ve ha lehˬ jaˇ. Chi ve hkʼa peu˗eˬ kaꞈ Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ hpehꞈ leh ngaˬ hui ha lehˬ jaˇ tuˬ te laˇ ve yoˬ.” Awˬ vuiˬ teˇ ceuˬ le le ngaˬ hui uiˍ la mvuh la tuˬ te laˇ ve yoˬ.

1961 hkʼawꞈ Htaˬriˬdehˆ mvuhˇ miˬ lo awˬ viˉ awˬ nyi mawˬ daꞈ htaˇ, Awˬ viˉ awˬ nyi Branˬ Aˍfaˍriˆkaˆ miˬ guiˬ lo gʼa hpuˇ ve awˬ lawn kʼoˆ maˍ laˇ ve yoˬ. Ngaˬ kaꞈ Nai˗jeˇri˗aˇ mvuhˇ miˬ lo Gʼuiˬ sha ve kanˉ hkʼaˬ hkʼe uiˍ la mvuh la chehˇ ve kʼoˆ maˍ piˇ ve  yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi Branˬ ngaˬ pa ve laꞈ kʼaˉ hkʼoˆ laꞈ sheh teh leh kʼoˆ piˇ ve, “nawˬ Aˍfaˍriˆkaˆ lo maˇ gʼa kʼai. Yaꞈ hkʼaˇ, nawˬ yaˇ gʼa kʼai˗oˬ!” Ngaˬ pa kʼawꞈ kʼoˆ ve, “daꞈ jaˇ, yaˇ paˍ˗oˬ!” Awˬ viˉ awˬ nyi chaw mawˇ chaw kehˉ awˬ gʼaˇ peꞈ laˇ jaˇ leh ngaˬ Gʼuiˬ sha ve kanˉ caˉ leh te gaˇ tuˬ te laˇ ve yoˬ.

1962 hkʼawꞈ htaˇ, ngaˬ Giˉlaˆ Liꞈ henˇ yehˬ teˇ pawˆ gʼa kʼawꞈ kʼai ve yoˬ. 37 pawˆ teˇ pawˆ kʼai leh 10 Ha pa gʼa henˇ ve yoˬ. Nai˗jeˇri˗aˇ mvuhˇ miˬ awˬ tcuhˆ puiˍ nyi haꞈ shaˉ paˍ Awˬ viˉ awˬ nyi Vin˗fehꞈ Guˉ 38 pawˆ teˇ pawˆ henˇ peuˬ htaˇ, Eˍgaˍlanˍ mvuhˇ miˬ lo awˬ vuiˬ awˬ suhˉ kʼawꞈ gʼa ve yoˬ. Hkʼe te leh yawˇ ve awˬ tan nyi haꞈ shaˉ paˍ gʼa te ve yoˬ. Ngaˬ awˬ viˉ awˬ nyi Branˬ hkʼe gʼaꞈ te leh, awˬ viˉ awˬ nyi htaꞈ shiˍ daꞈ tuˬ Nai˗jeˇri˗aˇ mvuhˇ miˬ teˇ kaˬ le le lo kʼai ve yoˬ. Yawˇ hui laiˉ ceuˬ maˇ lawꞈ ve htawˇ, ha lehˬ ve lehˬ yawˇ hui cawˬ taˍ ve hpu shi mawˇ jeˬ htaꞈ caˉ daꞈ ve maˇ heˆ tehꞈ hpeuꞈ maw laˇ ve yoˬ. Yawˇ hui hpawnˬ daꞈ la htaˇ, veuꞈ kʼaˇ daꞈ kehˬ leh nyi sha jaˇ. Hpawnˬ daꞈ lonˉ hkʼaw laˬ htaˇ, yawˇ hui chaw gʼawˬ caˇ ve kaˇ awˬ jaˇ˗aw mehˆ gʼeuˆ maˇ keu˗aˍ ve ciˇ la ve yoˬ. * Kaˇ awˬ jaˇ˗aw liꞈ bvuhꞈ nehˉ taˍ ve yoˬ. Kaˇ teˇ kaˇ bvuhꞈ taˍ ve, “Iˉ kaˆ teˇ jaˆ teˇ jaˆ ve laˇ tcuhˇ gʼuiˬ hpehꞈ la gʼa ve.”

Tawˇ hkawˇ oˇ ve awˬ tehˬ hpehꞈ ve yoˬ! Awˬ viˉ awˬ nyi teˇ gʼaˇ le le coˇ caˇ jaˇ! 1974 hkʼawꞈ htaˇ, Aˍmeˬriˆkaꞈ mvuhˇ miˬ peuˬ kʼo, Nai˗jeˇri˗aˇ mvuhˇ miˬ hto toˇ ve chaw 100,000 gʼaˇ cawˬ la ve yoˬ!

Yaꞈ hkʼaˇ, 1967 te leh 1970 hkʼawꞈ htaˇ, mvuhˇ miˬ hkʼaw bawˆ daꞈ ve yoˬ. Niˇjaˇ iˉ kaˆ lawˬ oˇ paˉ lo ve awˬ viˉ awˬ nyi awˬ tcuhˆ puiˍ htaꞈ laiˉ ha pa caˉ daꞈ maˇ gʼa. Yawˇ hui htaꞈ co ha hpawˇ ve caˇ tuˬ peꞈ piˇ gaˇ jaˇ! Awˉ lawˉ htaˇ kʼoˆ ve hkʼa shuˍ, ngaˬ hui bon lawˬ leh Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ gʼaˇ va leh, iˉ kaˆ lawˬ htaꞈ laiˉ pawˆ lawehˇ kʼai ve yoˬ.

Niˇjaˇ iˉ kaˆ lawˬ lawehˇ kʼai ve kawˆ tuˬ cawˬ jaˇ tehꞈ ngaˬ hkʼa dehꞈ tawnˇ gʼa ve yoˬ. Maꞈ yaˇ naˆ bawˆ ve awˬ yanˇ maˇ ca, a naˍ leh kawˆ tuˬ laiˉ ceuˬ kaꞈ cawˬ ve yoˬ. Teˇ haˉ htaˇ, A˗sa˗ba venˇ te leh Aw˗niˆtsa venˇ hkʼa gaˬ ngaˬ haw loꞈ kʼoˍ gʼawˆ kʼai leh, peuˬ hkʼawꞈ nawˉ E˗nu˗gu venˇ lo nyi haꞈ shaˉ paˍ teˇ hpaˍ htaꞈ awˬ gʼaˇ ca piˇ ve yoˬ. Awˬ nu ve teˇ pawˆ htaˇ, ngaˬ A˗ba venˇ lo kʼai leh nyi haꞈ shaˉ paˍ teˇ hpaˍ htaꞈ awˬ gʼaˇ piˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Ha˗hkaw venˇ lo gaˬ la leh hpawnˬ daꞈ chehˇ htaˇ, venˇ oˇ ve hkʼaw bawˆ daꞈ˗a laˇ ve pa taw, bon haˆ lawˬ leh hpawnˬ daꞈ ve gʼa hpehˇ ve yoˬ.

Yaˬhoˉvaˬ awˬ viˉ awˬ nyi htaꞈ haꞈ leh nyi haꞈ shaˉ laˇ chehˇ ve tehꞈ shiˍ tuˬ, leh choˬ paˉ oˇ paˉ maˇ chehˇ ve awˬ lawn leh teˇ moˍ tiˉ hpehꞈ ve htaꞈ maˍ piˇ tuˬ, hpawnˬ daꞈ ve chi hkʼe ve a yeˇ uiˍ jaˇ. Nai˗jeˇri˗aˇ awˬ viˉ awˬ nyi gʼa hpuˇ ve awˬ ceuˬ htaꞈ gʼaˇ ve yoˬ. Yawˇ hui haꞈ daꞈ leh teˇ moˍ tiˉ hpehꞈ gʼa ve yoˬ. Ngaˬ hui kaꞈ yawˇ hui hpawˇ gʼa chehˇ ve ha lehˬ jaˇ!

1969 hkʼawꞈ htaˇ, Neuˇyawˆ venˇ hkʼaw laiˉ mvuhˇ miˬ lo laˬ ve hpawnˬ daꞈ lonˉ cawˬ yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi Min˗htawnˇ Hen˗shenˇ chi ve hkʼaw nyi haꞈ shaˉ leh ngaˬ ga piˇ ve yoˬ. Chi awˬ bon cawˬ jaˇ. Awˬ lawn kʼo 1970 hkʼawꞈ htaˇ, Nai˗jeˇri˗aˇ mvuhˇ miˬ La˗gawˆ venˇ lo ngaˬ hui kaꞈ laiˉ mvuhˇ miˬ lo laˬ ve hpawnˬ daꞈ lonˉ te ve yoˬ. Bawˆ daꞈ peuˬ ve maˇ maw sheˍ ve pa taw, chi hkʼe hpawnˬ daꞈ gʼa ve lehˬ Yaˬhoˉvaˬ awˬ bon naꞈ laˇ ve deˇ deˇ yoˬ. Hpawnˬ daꞈ lonˉ chi ve hkʼaw 17 chaw ceuˬ tawˇ hkawˇ cawˬ leh 121,128 gʼaˇ laˬ ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi Nawˍ leh Hen˗shenˇ leh awˬ nu ve awˬ viˉ awˬ nyi laiˉ gʼaˇ Aˍmeˬriˆkaꞈ leh Eˍgaˍlanˍ mvuhˇ miˬ lo laˬ leh, 3,775 gʼaˇ Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ ve htaꞈ gʼa mawˬ ve yoˬ. Peˍteˍkoˆteˍ tanˬ leh chi teˇ pawˆ Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ ve maˇ jaˇ ve teˇ pawˆ hpehꞈ ve yoˬ.

Ngaˬ Nai˗jeˇri˗aˇ mvuhˇ miˬ lo 30 hkʼawꞈ hpaˆ chehˇ leh toˇ nyi shehˍ hpaˇ leh awˬ nu ve awˬ tcuhˆ puiˍ lo toˇ nyi shehˍ hpaˇ kaꞈ gʼa te ve yoˬ. Ngaˬ Miˍshenˍnaˍliˍ htaꞈ awˬ gʼaˇ piˇ leh yawˇ hui kaꞈ ha lehˬ jaˇ! Chi ngaˬ htaꞈ maˍ laˇ ve, shu uiˍ la mvuh la tuˬ, leh Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ hkʼaˇ kaꞈ teˇ moˍ tiˉ hpehꞈ leh uiˍ la mvuh la tuˬ, teˇ gʼaˇ leh teˇ gʼaˇ htaꞈ a yeˇ yuˬ ve a yeˇ uiˍ jaˇ.

Yaˬhoˉvaˬ ga laˇ ve pa taw, bawˆ daꞈ ve leh a naˍ htaꞈ ponˬ gʼa ve yoˬ. Yawˇ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ awˬ bon naꞈ laˇ ve yoˬ. Aw˗riˆ chi hkʼe kʼoˆ jaw ve yoˬ.

 “Ngaˬ huiˉ maˬ laiˉ pawˆ kaˆ naˬ jaw ve yoˬ. Teˇ pawˆ htaˇ, ngaˬ hpawˇ naˆ tsuhˇ yehˬ lo gaˬ htaˇ teˇ mi moˇ˗e ve yoˬ. Saˍ laꞈ gʼonˍ kʼoˆ ve ‘yawˇ maˇ hpehꞈ˗oˬ hehˉ mehˬ.’ Yaꞈ hkʼaˇ, yawˇ kʼawꞈ na la ve ngaˬ ha lehˬ jaˇ! Yawˇ nawˇ la htaˇ, Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ awˬ lawn saˍ laꞈ gʼonˍ Naw˗bi˗veˇ htaꞈ kʼoˆ maˍ piˇ ve yoˬ. Peuˬ hkʼawꞈ nawˉ ngaˬ hui yawˇ geh guiˇ˗e leh Liꞈ hpu maˍ piˇ leh awˬ leh meuˇ htaˇ, yawˇ Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw hpehꞈ la leh A˗ba venˇ lo nyi haꞈ shaˉ paˍ te ve yoˬ. Laiˉ gʼaˇ Yaˬhoˉvaˬ ve chaw hpehꞈ la tuˬ, ngaˬ kaꞈ ga piˇ ve yoˬ. Teˇ hpaˍ hpaˍ Hpaˉshiˉ ve bon hehnˇ jaˇ ve htawˇ, Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw hpehꞈ la ve yoˬ. Ngaˬ huiˉ maˬ Nai˗jeˇri˗aˇ mvuhˇ miˬ lo ve chaw liˇ vaˇ liˇ leh chaw ceuˬ tawˇ hkawˇ htaꞈ gʼa henˇ ve ha lehˬ jaˇ.”

Chi ngaˬ hui htaꞈ maˍ laˇ ve, awˬ nu ve mvuhˇ miˬ hkʼaw Gʼuiˬ sha ve kanˉ te ve ha lehˬ gʼa tuˬ, yawˇ hui ve chaw liˇ vaˇ liˇ hkʼaˬ hkʼe taw peun daꞈ ve htawˇ, yawˇ hui htaꞈ gʼa shiˍ leh haꞈ ve yoˬ.

Nai˗jeˇri˗aˇ Beˍteˍlaˆ hkʼaw kanˉ gʼa te peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, 1987 hkʼawꞈ htaˇ ngaˬ hui awˬ vuiˬ awˬ suhˉ gʼa leh Senˉ Lu˗si˗a conˇ hkʼaw miˍshenˍnaˍliˍ tanˬ te ve yoˬ. Oˇ kaˬ lo daꞈ jaˇ. Yaꞈ hkʼaˇ, shoꞈ shaꞈ ve awˬ lawn kaꞈ maˇ jaˇ. Aˍfaˍriˆkaˆ miˬ guiˬ lo hawˉ hkʼaˆ awˬ miˇ ma laiˉ gʼaˇ heuˆ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, conˇ chi ve hkʼaw ve chaw maˇ heuˆ daꞈ sheˍ kaꞈ teˇ geh chehˇ ve yoˬ. Gʼuiˬ sha ve tawˇ hkawˇ kanˇ paˆ cawˬ jaˇ ve pa taw, Liꞈ hpu henˇ ve chaw laiˉ gʼaˇ a shaꞈ teꞈ hkʼaˇ pa gʼa ve yoˬ.

2005 hkʼawꞈ ngaˬ huiˉ maˬ a shaꞈ maˇ leh awˬ gʼaˇ maˇ cawˬ˗o htaˇ, Uˉ peunˍ ve Kawˍmiˍtiˍ ngaˬ huiˉ maˬ htaꞈ Buˆlinˍ Neuˇyawˆ lo ca chehˇ˗e tcuh laˇ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ Aw˗riˆ ngaˬ htaꞈ peꞈ laˇ ve pa taw, ngaˬ teˇ nyi le le awˬ bon uiˍ jaˇ kʼoˆ piˇ ve yoˬ. 2015 hkʼawꞈ htaˇ yawˇ suh˗e ve yoˬ. Yawˇ daꞈ jaˇ ve ga laˇ shehˍ ma leh haꞈ jaˇ ve awˬ miˇ ma hpehꞈ ve yoˬ. 68 hkʼawꞈ teˇ geh chehˇ ve ngaˬ yawˇ htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ haꞈ ve yoˬ. Ngaˬ hui ve yehˬ kʼa hkʼaw maˇ kʼoˆ, Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw maˇ kʼoˆ, ha lehˬ tuˬ ngaˬ hui nyi ma gʼa nuˇ nehˬ ve, daꞈ kehˬ ve awˬ ha hpu awˬ shiˍ nawꞈ ve gʼa te tawˆ la ve, venˇ baˆ gʼa hpehˇ daꞈ ve, leh yehˬ shehˍ hpaˇ htaꞈ gʼa yawˆ yan ve yoˬ.

Ngaˬ hui nyi ma luˬ leh awˬ gʼaˇ nuˇ htaˇ, Yaˬhoˉvaˬ ga laˇ tuˬ lawˬ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ ngaˬ hui htaꞈ maˍ laˇ htaˇ, ngaˬ hui ve a shaꞈ teꞈ hkʼaˇ teˇ nyi aꞈ kehˉ teˇ nyi daꞈ la chehˇ ve htaꞈ gʼa mawˬ ve yoˬ. Chi kʼoˆ gaˇ ve lehˬ awˬ gʼuˇ suhˍ hpawˇ chi aꞈ kehˉ daꞈ la tuˬ yoˬ!—Iˉsaˍyaˆ 60:17; 2 Kawˇrenˍhtuˆ 13:11.

Htaˬriˬdehˆ Toˬbaˬgoˬ mvuhˇ miˬ lo kaꞈ ngaˬ ve awˬ pa awˬ e leh awˬ viˉ awˬ nyi ve kanˉ htaꞈ Yaˬhoˉvaˬ awˬ bon naꞈ piˇ ve yoˬ. Chi teˇ hkui, hto toˇ ve chaw 9,892 gʼaˇ cawˬ ve yoˬ. Aˍruˉbaˆ conˇ hkʼaw kaꞈ ngaˬ ga piˇ jaw ve Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ awˉ lawˉ teˇ moˍ hpehꞈ leh, chi teˇ hkui 14 kaˬ cawˬ la ve yoˬ. Nai˗jeˇri˗aˇ mvuhˇ miˬ chi teˇ hkui hto toˇ ve chaw 381,398 gʼaˇ cawˬ ve yoˬ. Senˉ Lu˗si˗a conˇ hkʼaw kaꞈ chi teˇ hkui 783 gʼaˇ Yaˬhoˉvaˬ ve mvuhˇ miˬ awˬ lawn hto piˇ chehˇ ve yoˬ.

Chi teˇ hkui ngaˬ 90 hkʼawꞈ hpaˆ gaˬ˗oˬ. Chiˇ mvuh ve liꞈ 92:14 hkʼaw kʼoˆ taˍ ve, Gʼuiˬ sha ve bon yehˬ hkʼaw lo ti taˍ ve chaw lehˬ “mawˇ jaˇ peuˬ ve htawˇ awˬ shiˍ nawꞈ chehˇ sheˍ leh, hkʼaˬ htaˆ kaꞈ nawˉ lehˍ cawˬ chehˇ taˍ ve yoˬ.” Ngaˬ a shaꞈ teꞈ ve teˇ co˗e Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ gʼa te piˇ ve ha lehˬ jaˇ. Ngaˬ chi hkʼe ve te gʼa tuˬ laiˉ gʼaˇ ga laˇ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ ngaˬ htaꞈ haꞈ ve pa taw, ngaˬ “Gʼuiˬ sha ve bon yehˬ hkʼaw lo ti taˍ ve suhˆ cehˬ hkʼa shuˍ” hpehꞈ gʼa ve yoˬ.—Chiˇ mvuh ve 92:13.