Awˬ lawn awˬ tanˇ hkʼa gaˬ hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

Awˬ hkʼaˇ lonˉ maˬ teˇ hpaˍ cawˬ taˍ ve liꞈ mehˆ hpfuhˇ lo hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

Bvuhꞈ taˍ ve liꞈ chi hkʼaw kʼoˆ ve, “Ya ve cha˗bo hkeu piˇ ve Hkan˗ga ve yaˇ Hkan˗gaˬ htaꞈ heuˆ la piˇ˗oˆ.”

Nawˬ shiˍ˗aˬ laˇ?

Nawˬ shiˍ˗aˬ laˇ?

Aˬ sho˗eˬ htaˇ bvuhꞈ taˍ ve liꞈ, Liꞈ hpu htaꞈ hkʼaˬ hkʼe te hawˍ daꞈ ve le?

Liꞈ hpu awˬ piˍ gʼawˆ teh kuiˬ Yeˍruˆsaˍlehnˍ venˇ lo haˉ pui hkʼoˆ lo 700-600 hkʼawꞈ B.C.E htaˇ bvuhꞈ taˍ ve awˬ lawn cawˬ ve yoˬ. Iˉsaˍreˍlaˆ mvuhˇ miˬ Heˍbronˍ venˇ awˬ paˇ lo chaw tuˍ kuiˬ haˉ kʼoˍ awˬ hkʼaw lo haˉ pui shiˍ chi ca mawˬ ve yoˬ. Oˇ kaˬ lo kʼoˆ ve, “Ya ve cha˗bo hkeu piˇ ve Hkan˗ga ve yaˇ Hkan˗gaˬ htaꞈ heuˆ la piˇ˗oˆ.” Bvuhꞈ taˍ ve liꞈ chi Liꞈ hpu htaꞈ hkʼaˬ hkʼe te hawˍ daꞈ ve le? Liꞈ hpu ve awˬ co˗e htaˇ Yaˬhoˉvaˬ ve awˬ meh Heˍbrehˇ hkʼaw YHVH awˬ meh chi htaꞈ teˇ gʼaˇ le le kaꞈ shiˍ leh a shaꞈ teꞈ kuiˬ lo yehˇ ve tehꞈ bvuhꞈ taˍ ve liꞈ chi hkʼaw hpeuꞈ maˍ laˇ ve yoˬ. Chi hkʼoˆ kaꞈ, awˬ nu ve chaw tuˍ kuiˬ haˉ kʼoˍ hkʼaw bvuhꞈ taˍ ve liꞈ kʼawꞈ mawˬ ve yoˬ. Haˉ kʼoˍ hkʼaw ca vaꞈ la ve chaw maˇ heˆ leh mawˬ daꞈ la ve chaw bvuhꞈ taˍ ve yoˬ. Yawˇ hui Gʼuiˬ sha awˬ meh bvuhꞈ ve leh chaw teˇ hpaˍ Gʼuiˬ sha ve awˬ meh htaꞈ yehˇ ve, yawˇ hui ve awˬ meh hkʼaw kaꞈ yehˇ ve yoˬ.

Jawˬjiˬ˗a mvuhˇ miˬ liꞈ taˇ mvuh ve hkʼaw chaˬ nyi paˍ Len˗che Ne˗bo˗si lehˬ, bvuhꞈ taˍ ve liꞈ chi htaꞈ caˉ daꞈ ve hkʼaw kʼoˆ ve, “YHVH awˬ meh hkʼaˬ htaˆ kaꞈ yehˇ ve lehˬ, a yeˇ uiˍ ve teˇ ceuˬ ceuˬ htaꞈ hpeuꞈ maw laˇ ve yoˬ. . . . Bvuhꞈ taˍ ve liꞈ chi hkʼaw YHVH lehˬ, Iˉsaˍreˍlaˆ leh Yuˇdaꞈ chaw ve a shaꞈ teꞈ kuiˬ hkʼaw a yeˇ uiˍ jaˇ ve tehꞈ hpeuꞈ maw laˇ ve yoˬ.” Chi Liꞈ hpu hkʼaw Gʼuiˬ sha ve awˬ meh Heˍbrehˇ tawˇ hkawˇ hkʼaw YHVH laiˉ hinˉ pawˆ yehˇ ve htaꞈ hawˍ daꞈ leh chaw teˇ hpaˍ Gʼuiˬ sha ve awˬ meh htaꞈ yehˇ ve, yawˇ hui ve awˬ meh hkʼaw kaꞈ yehˇ ve yoˬ.

“Ya ve cha˗bo” haˉ pui hkʼoˆ lo bvuhꞈ taˍ ve tcuhˉ kuiˬ lehˬ, “[Yaˬhoˉvaˬ] lehˬ, maꞈ poˍ lonˉ hpehꞈ” ve htaꞈ kʼoˆ gaˇ ve yoˬ. Nyi˗a kʼo, Liꞈ hpu ve awˬ co˗e htaˇ ve chaw Gʼuiˬ sha ve awˬ meh htaꞈ ceh tiˉ yehˇ ve maˇ heˆ. Yaꞈ hkʼaˇ, “[Yaˬhoˉvaˬ] lehˬ, maꞈ poˍ lonˉ hpehꞈ” ve tehꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ yehˇ ve yoˬ. Chi [Yaˬhoˉvaˬ] lehˬ, “maꞈ poˍ lonˉ hpehꞈ” ve tehꞈ, 283 pawˆ hpaˆ Heˍbrehˇ ve Liꞈ hpu awˬ tawn maˇ˗awˍ ve kʼo, Iˉsaˍyaˆ liꞈ, Yeˍraˍmiˆ liꞈ, leh Zaˍhkaˍriˆ liꞈ hkʼaw kʼoˆ taˍ ve htaꞈ hawˍ daꞈ ve yoˬ.