Awˬ lawn awˬ tanˇ hkʼa gaˬ hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

Awˬ hkʼaˇ lonˉ maˬ teˇ hpaˍ cawˬ taˍ ve liꞈ mehˆ hpfuhˇ lo hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

Awˬ Lawn 28

Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ˗oˬ!

Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ˗oˬ!

“Ngaˬ hui ve Jawˇ mawˇ Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ leh yawˇ ve Hkriꞈ ve mvuhˇ miˬ hpehꞈ la peuˬ.”—HPEUꞈ MAˍ VE 11:15.

KʼA MUIˬ HKAWˇ 22 Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ chehˇ ve Gaˬ la piˇ˗oˆ!

HENˇ TUˬ VE TEˇ HPAˍ *

1. Ngaˬ hui aˬ htoꞈ ma ve awˬ lawn htaꞈ yonˍ gʼa ve le? Leh aˬ htoꞈ ma pa taw le?

 Teˇ ceuˬ le le daꞈ la tuˬ tehꞈ nawˬ yonˍ gʼa tuˬ haˍ ve maˇ heˆ laˇ? Chi beuꞈ teˇ co˗e yehˬ kʼa laiˉ yehˬ kʼa hpaˆ daꞈ ve yoˬ. Chaw yaˇ lehˬ hehnˇ ve htaꞈ te ve dawˇ cawˇ ve, a shu yawˇ awˬ pon tiˉ dawˇ nyi ve, leh shaˬ te shaˬ haiˬ ve yoˬ. Teˇ nyi le le laiˉ gʼaˇ mvuhˇ miˬ hkʼoˆ kanˇ paˆ cawˬ ve chaw htaꞈ maˇ yonˍ gʼa. Yaꞈ hkʼaˇ, chi hkʼe hpehꞈ ve htaꞈ pa taw, maˇ maw maw kʼo miˬ guiˬ chi hkʼoˆ daꞈ la tuˬ yoˬ tehꞈ nawˬ yonˍ gʼa tuˬ te laˇ ve yoˬ. Aˬ htoꞈ ma pa taw le? Awˬ lawn kʼo chi beuꞈ teˇ co˗e ve chaw lehˬ, “awˬ leh meuˇ ve awˬ nyi awˬ haˉ” tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ kʼoˆ taˍ ve hkʼe hpehꞈ la ve yoˬ. (2 Tiˆmoˉseˍ 3:1-5) Chi beuꞈ teˇ co˗e tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi awˬ tehˬ awˬ na hpehꞈ la chehˇ ve tehꞈ nyi ma daꞈ ve chaw lehˬ, chi hkʼe yonˍ ve yoˬ. Yeˍsuˆ lehˬ Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ hkʼaw Jawˇ mawˇ te chehˇ˗oˬ ve tehꞈ tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi ngaˬ hui yonˍ gʼa tuˬ te laˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ htaꞈ caˉ daꞈ ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi teˇ tawn ceh tiˉ kʼoˆ taˍ ve maˇ heˆ. Peuˬ laˬ ve hkʼaˬ nyiˇ hkʼawꞈ maˇ gaˬ sheˍ htaˇ, tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ awˬ nu ve teˇ hpaˍ awˬ tehˬ hpehꞈ la ve htaꞈ nyi ve kʼo, ngaˬ hui ve yonˍ hkʼaˇ yonˍ yeˬ tuˬ ga laˇ ve yoˬ.

Cenˇ shawˍ (jigsaw) yuˬ nehˉ daꞈ ve hkʼa shuˍ Daˍyeˍlaˆ liꞈ leh Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ hkʼaw tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ kaꞈ hawˍ daꞈ ve yoˬ. Gʼuiˬ sha tinˍ taˍ ve awˬ yanˇ hkʼaˬ ve teˇ yanˇ hkʼaw ngaˬ hui chehˇ ve shiˍ tuˬ ga laˇ ve. (Awˬ lawn 28, awˬ tawn 2 nyi sheˍ)

2. Awˬ lawn chi ve hkʼaw ngaˬ hui aˬ htoꞈ ma htaꞈ henˇ tuˬ le? Leh aˬ htoꞈ ma te ngaˬ hui awˬ lawn chi ve htaꞈ teˇ geh henˇ cawˇ ve le? (Awˬ htaꞈ hpawˇ ve awˬ han htaꞈ nyi sheˍ.)

2 Awˬ lawn chi ve hkʼaw (1) Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ hkʼaˬ htaˆ tanˬ uˉ peunˍ ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi ngaˬ hui shiˍ tuˬ ga laˇ ve, (2) Yeˍsuˆ lehˬ Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ hkʼaw Jawˇ mawˇ te chehˇ˗oˬ ve tehꞈ tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi teˇ hpaˍ ngaˬ hui shiˍ tuˬ ga laˇ ve, leh (3) Gʼuiˬ sha ve canˇ paˍ htaꞈ te luˬ piˇ tuˬ tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi teˇ hpaˍ ngaˬ hui shiˍ tuˬ ga laˇ ve, chi ve teˇ hpaˍ teˇ geh henˇ tuˬ yoˬ. Awˬ han chi ve hkʼaw cenˇ shawˍ (jigsaw) teˇ maˬ peuˬ teˇ maˬ gʼawˆ nehˉ daꞈ ve hkʼe, tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi teˇ hpaˍ teˇ maˬ leh teˇ maˬ hawˍ daꞈ ve tehꞈ ngaˬ hui gʼa mawˬ ve yoˬ. Chi ve lehˬ, Gʼuiˬ sha tinˍ taˍ ve awˬ yanˇ hkʼaˬ ve teˇ taw lo chehˇ taˍ ve tehꞈ ngaˬ hui hkʼa dehꞈ shiˍ tuˬ ga laˇ ve yoˬ.

GʼUIˬ SHA VE MVUHˬ MIˬ Uˉ PEUNˍ˗Oˬ VE NGAˬ HUI HKʼAˬ HKʼE TE SHIˍ GʼA VE LE?

3. Daˍyeˍlaˆ liꞈ 7:13, 14 hkʼaw tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ kʼoˆ taˍ ve hkʼe, Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ htaꞈ caˉ daꞈ ve ngaˬ hui yonˍ gʼa tuˬ aˬ htoꞈ ma te laˇ ve le?

3 Daˍyeˍlaˆ liꞈ 7:13, 14 hkʼaw tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ lehˬ Yeˍsuˆ daꞈ jaˇ ve Jawˇ mawˇ hpehꞈ ve tehꞈ ngaˬ hui yonˍ gʼa tuˬ te laˇ ve yoˬ. Miˬ guiˬ chaw yaˇ hkʼa peu˗eˬ ha lehˬ ve hkʼaw “yawˇ ve awˬ ceˬ” te tuˬ yoˬ. Leh Yeˍsuˆ lehˬ Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ hkʼaw co co taiˍ taiˍ Jawˇ mawˇ te tuˬ yoˬ. “7 hkʼawꞈ” tehꞈ kʼoˆ ve awˬ leh meuˇ lo gaˬ htaˇ, Yeˍsuˆ Jawˇ mawˇ te tuˬ yoˬ tehꞈ, Daˍyeˍlaˆ liꞈ hkʼaw tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ awˬ nu ve teˇ hkawˇ ngaˬ hui shiˍ tuˬ te laˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, awˬ lawn chi hkʼaˬ hkʼe htaˇ hpehꞈ la tuˬ ngaˬ hui hkʼaˬ hkʼe te shiˍ gʼa ve le?

4. Daˍyeˍlaˆ liꞈ 4:10-17 hkʼaw Yeˍsuˆ Jawˇ mawˇ hkʼaˬ teˇ hkʼawꞈ htaˇ, tanˬ te ve ngaˬ hui shiˍ tuˬ hkʼaˬ hkʼe ga laˇ ve le? (Awˬ maiˉ htaꞈ nyi sheˍ.)

4 Daˍyeˍlaˆ liꞈ 4:10-17 gʼaw sheˍ. 7 hkʼawꞈ ve awˬ yanˇ lehˬ 2,520 hkʼawꞈ htaꞈ kʼoˆ gaˇ ve yoˬ. Awˬ yanˇ chi lehˬ 607 hkʼawꞈ B C E htaˇ, Baˍbuˍlonˍ chaw Yeˍruˆsaˍlehnˍ venˇ lo Yaˬhoˉvaˬ ve kʼaw jaw ve jawˇ mawˇ awˬ leh meuˇ teˇ gʼaˇ htaꞈ te tuˬ piˇ htaˇ tanˬ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ lehˬ Yeˍsuˆ htaꞈ yawˇ ve mvuhˇ miˬ hkʼaw “leuˆ yuˬ taˍ ve” Jawˇ mawˇ te tcuh htaˇ, 1914 hkʼawꞈ awˬ yanˇ chi peuˬ ve yoˬ. *Yeˍsaˍkeˍlaˆ 21:25-27.

5. Tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ “7 hkʼawꞈ” ve awˬ lawn ngaˬ hui awˬ pon awˬ bon hkʼaˬ hkʼe cawˬ ve le?

5 Tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi teˇ hpaˍ ngaˬ hui awˬ pon awˬ bon hkʼaˬ hkʼe cawˬ ve le? Tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ 7 hkʼawꞈ ve htaꞈ caˉ daꞈ ve awˬ lawn na gʼa tuˬ, Yaˬhoˉvaˬ yawˇ ka tiꞈ te taˍ ve awˬ yanˇ cawˇ ve hkʼaw awˬ tehˬ awˬ na biˇ la tcuh tuˬ yoˬ tehꞈ ngaˬ hui yonˍ gʼa ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ ve mvuhˇ miˬ hkʼaˬ htaˆ cawˬ la tuˬ ve yawˇ awˬ yanˇ tinˍ taˍ ve hkʼa shuˍ, awˬ nu ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ awˬ yanˇ tinˍ taˍ ve hkʼaw awˬ tehˬ hpehꞈ la ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ ve awˬ nyi lehˬ ‘haˆ haˆ gaˬ la tuˬ yoˬ!’—Haˍbaˍkuˆ 2:3.

YEˍSUˆ GʼUIˬ SHA VE MVUHˇ MIˬ HKʼAW JAWˇ MAWˇ TE˗Oˬ VE NGAˬ HUI HKʼAˬ HKʼE TE SHIˍ GʼA VE LE?

6. (a) Yeˍsuˆ mvuhˇ naw ma hkʼoˆ lo uˉ peunˍ chehˇ˗oˬ ve tehꞈ ngaˬ hui shaˉ hkiˆ mawˬ tuˬ aˬ htoꞈ ma te laˇ ve le? (b) Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ 6:2-8 hkʼaw tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ, awˬ lawn chi htaꞈ hkʼaˬ hkʼe ka tiꞈ te laˇ ve le?

6 Yeˍsuˆ miˬ guiˬ hkʼoˆ chehˇ ve awˬ leh meuˇ htaˇ, yawˇ mvuhˇ naw ma hkʼoˆ Jawˇ mawˇ te˗oˬ ve htaꞈ awˬ laꞈ gʼawˇ hui shiˍ tuˬ awˬ heˆ teˇ hpaˍ htaꞈ nyi tehꞈ kʼoˆ piˇ ve yoˬ. Yeˍsuˆ kʼoˆ ve, yawˇ uˉ peunˍ ve teˇ yanˇ, maꞈ te daꞈ ve, caˇ tuˬ maˇ lawꞈ ve, miˬ hiˆ ve, leh a naˍ “teˇ kaˬ peuˬ teˇ kaˬ” hpehꞈ la tuˬ yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, a naˍ 19 miˬ guiˬ hkʼoˆ teˇ kaˬ le le lo hpehꞈ la ve yoˬ. Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ ve, “awˬ heˆ chi teˇ hpaˍ” Yeˍsuˆ uˉ peunˍ chehˇ˗oˬ ve tehꞈ shiˍ tuˬ te laˇ ve yoˬ. (Maꞈhtehˍ 24:3, 7; Luˉkaꞈ 21:7, 10, 11) Yeˍsuˆ kʼawꞈ teꞈ tu la leh mvuhˇ naw ma hkʼoˆ taˆ˗e ve 60 hkʼawꞈ hpaˆ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, awˬ heˆ chi hkʼa peu˗eˬ awˬ tehˬ hpehꞈ la tuˬ yoˬ tehꞈ yawˇ Yoˇhanˬ htaꞈ ka tiꞈ te piˇ ve yoˬ. (Hpeuꞈ maˍ ve 6:2-8 gʼaw sheˍ.) 1914 hkʼawꞈ Yeˍsuˆ Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ hkʼaw Jawˇ mawˇ te˗oˬ htaˇ, heˆ chi ve teˇ hpaˍ awˬ tehˬ hpehꞈ la ve htaꞈ ngaˬ hui gʼa mawˬ ve yoˬ.

7. Aˬ htoꞈ ma te Yeˍsuˆ Jawˇ mawˇ te leh uˉ peunˍ ve lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ shoꞈ shaꞈ jaˇ tuˬ te piˇ ve le?

7 Aˬ htoꞈ ma te Yeˍsuˆ Jawˇ mawˇ te˗oˬ htaˇ, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo gʼaˇ hteꞈ luˬ kʼai ve le? Yeˍsuˆ Jawˇ mawˇ te˗oˬ htaˇ, yawˇ ve kanˉ awˉ lawˉ teˇ ceuˬ lehˬ, mvuhˇ naw ma hkʼoˆ lo maꞈ te daꞈ ve yoˬ tehꞈ Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ 6:2 hkʼaw ngaˬ hui shiˍ tuˬ te laˇ ve yoˬ. Hkʼe kʼo yawˇ a shu htaꞈ maꞈ te daꞈ ve le? Yawˇ Saˍtanˍ leh haiˬ ve mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ htaꞈ maꞈ te daꞈ ve yoˬ. Hkʼaˬ hkʼe hpehꞈ la ve le? Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ kaˇ nanˉ uiˍ 12 hkʼaw kʼoˆ ve, Saˍtanˍ maˇ gʼaˇ. Hkʼe te leh, yawˇ leh haiˬ ve mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo gʼaꞈ ce piˇ ve pa taw Saˍtanˍ beuꞈ jaˇ leh ‘chaw yaˇ htaꞈ dawˇ haˍ jaˇ tuˬ te piˇ ve yoˬ.’—Hpeuꞈ maˍ ve 12:7-12.

Miˬ guiˬ chi hkʼoˆ lo luˬ kʼai chehˇ ve htaꞈ gʼa mawˬ ve pa taw, ngaˬ hui ha lehˬ chehˇ ve maˇ heˆ. Liꞈ hpu hkʼaw tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ kʼoˆ taˍ ve hkʼe Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ chehˇ˗oˬ ve tehꞈ ngaˬ hui yonˍ gʼa tuˬ te laˇ ve (Awˬ tawn 8 nyi sheˍ)

8. Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ htaꞈ caˉ daꞈ ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ kʼoˆ taˍ ve hkʼe, awˬ tehˬ hpehꞈ la htaˇ ngaˬ hui awˬ pon awˬ bon hkʼaˬ hkʼe cawˬ ve le?

8 Tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi teˇ hpaˍ ngaˬ hui awˬ pon awˬ bon hkʼaˬ hkʼe cawˬ ve le? Miˬ guiˬ hkʼoˆ lo haiˬ ve gʼaˇ hteꞈ maˇ la leh chaw yaˇ ve te hkʼaˇ dawˇ hkʼaˇ gʼaˇ hteꞈ luˬ kʼai ve pa taw, Yeˍsuˆ Jawˇ mawˇ te chehˇ˗oˬ ve tehꞈ ngaˬ hui shiˍ tuˬ te laˇ ve yoˬ. Chi htaꞈ pa taw, a shu yawˇ awˬ pon tiˉ dawˇ nyi ve, leh yawˇ hui haiˬ ve awˬ ceuˬ te ve htaꞈ ngaˬ hui dawˇ nyi ve aꞈ kehˉ, chi Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ taˍ ve hkʼe awˬ tehˬ hpehꞈ la ve tehꞈ ngaˬ hui tawnˇ taˍ sheˍ. Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ˗oˬ! (Chiˇ mvuh ve 37:1) Aˍmaˍgeˍdonˍ gʼaˇ hteꞈ gaˬ la paˇ neˇ ve kʼo, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo gʼaˇ hteꞈ shoꞈ shaꞈ jaˇ ve tehꞈ ngaˬ hui shiˍ ve yoˬ. (Maˍkuˆ 13:8; 2 Tiˆmoˉseˍ 3:13) Aˬ htoꞈ ma te miˬ guiˬ hkʼoˆ lo gʼaˇ hteꞈ luˬ kʼai chehˇ ve htaꞈ ngaˬ hui shiˍ tuˬ Yaˬhoˉvaˬ ga laˇ ve pa taw awˬ bon uiˍ jaˇ.

GʼUIˬ SHA VE CANˇ PAˍ HTAꞈ HKʼAˬ HKʼE TE LUˬ TUˬ LE?

9. Daˍyeˍlaˆ liꞈ 2:28, 31-35 hkʼaw mvuhˇ miˬ hkʼoˆ ve kanˇ paˆ lonˉ awˬ leh meuˇ ve htaꞈ kʼaˬ hkʼe kʼoˆ taˍ ve le? Leh miˬ guiˬ hkʼoˆ ve kanˇ paˆ lonˉ chi hkʼaˬ hkʼe htaˇ cawˬ la ve le?

9 Daˍyeˍlaˆ liꞈ 2:28, 31-35 gʼaw sheˍ. Tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi beuꞈ teˇ co˗e kaꞈ awˬ tehˬ hpehꞈ la ve yoˬ. Neˍbuˍhkaˍneˍzaˍ zuhꞈ maˆ mawˬ ve chi “laˬ tuˬ ve awˬ yanˇ hkʼaw” hpehꞈ la tuˬ yoˬ tehꞈ ngaˬ hui shiˍ tuˬ ga laˇ ve yoˬ. Yeˍsuˆ Jawˇ mawˇ te peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ taˍ ve hkʼe, Yeˍsuˆ ve canˇ paˍ lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve kanˇ paˆ lonˉ awˬ leh meuˇ teˇ gʼaˇ hpehꞈ ve yoˬ. Leh Neˍbuˍhkaˍneˍzaˍ zuhꞈ maˆ mawˬ ve hkʼaw, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve kanˇ paˆ lonˉ ve “hkui sheh lehˬ, sho teˇ tawn leh jeꞈ teˇ tawn hpehꞈ ve yoˬ.” Miˬ guiˬ hkʼoˆ ve kanˇ paˆ lonˉ chi ve lehˬ maꞈ lonˉ awˉ lawˉ teˇ pawˆ htaˇ hpeuꞈ maw laˇ ve yoˬ. Chi ve lehˬ Eˍgaˍlanˍ˗Aˍmeˬriˆkaꞈ hpehꞈ ve yoˬ. Chi hkʼoˆ kaꞈ, Neˍbuˍhkaˍneˍzaˍ zuhꞈ maˆ mawˬ ve hkʼaw awˬ gʼuˇ suhˍ htaˇ kaꞈ kʼoˆ laˇ taˍ ve, mvuhˇ miˬ hkʼoˆ ve kanˇ paˆ lonˉ chi ve lehˬ, awˉ lawˉ htaˇ ve mvuhˇ miˬ hkʼoˆ ve kanˇ paˆ lonˉ teˇ hpaˍ htaꞈ peun daꞈ ve, awˬ hawˉ lo 2 ceuˬ htaꞈ kʼoˆ maˍ laˇ taˍ ve yoˬ.

10. (a) Miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve kanˇ paˆ lonˉ Eˍgaˍlanˍ˗Aˍmeˬriˆkaꞈ Daˍyeˍlaˆ ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ hkʼaw hkʼaˬ hkʼe kʼoˆ taˍ ve le? (b) Ngaˬ hui aˬ htoꞈ ma htaꞈ shaˍ tiꞈ te cawˇ ve le? (Awˇ ceˍ awˉ fa “ Jeꞈ htaꞈ shaˍ tiꞈ te sheˍ” hkʼaw nyi sheˍ.)

10 Awˉ lawˉ teˇ ceuˬ lehˬ, Neˍbuˍhkaˍneˍzaˍ zuhꞈ maˆ mawˬ ve hkʼaw miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve kanˇ paˆ lonˉ Eˍgaˍlanˍ˗Aˍmeˬriˆkaꞈ lehˬ sho heh jaˇ ve hpehꞈ ve maˇ heˆ. Yaꞈ hkʼaˇ, sho leh jeꞈ pawnˇ daꞈ taˍ ve yoˬ. Jeꞈ tcuhˉ kuiˬ lehˬ ‘mvuhˇ miˬ yaˇ’ htaꞈ kʼoˆ gaˇ ve yoˬ. (Daˍyeˍlaˆ 2:43) Chi beuꞈ teˇ co˗e ngaˬ hui mawˬ chehˇ ve hkʼa shuˍ, mvuhˇ miˬ yaˇ mehˇ keu ve, chaw yaˇ a hkaw˗anˬ cawˬ ve tehꞈ chaw awˬ moˍ lonˉ hpawnˬ daꞈ leh mvuhˇ miˬ kanˉ te paˍ leh paw leˍ htaꞈ tawˍ daꞈ ve, chi lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ ve kanˇ paˆ lonˉ hkʼaw uˉ peunˍ paˍ teˇ hpaˍ kanˉ hkʼa dehꞈ te maˇ gʼa tuˬ te piˇ ve yoˬ.

11. Miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve kanˇ paˆ lonˉ Eˍgaˍlanˍ˗Aˍmeˬriˆkaꞈ kanˇ paˆ cawˬ sheˍ htaˇ kaꞈ, ngaˬ hui awˬ leh meuˇ ve awˬ yanˇ hkʼaw chehˇ taˍ ve tehꞈ hkʼaˬ hkʼe te yonˍ gʼa ve le?

11 Nyiˇ ceuˬ teˇ ceuˬ lehˬ, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve kanˇ paˆ lonˉ Eˍgaˍlanˍ˗Aˍmeˬriˆkaꞈ chaw awˬ han lonˉ oˇ ve hkui sheh leh hkui naw teˇ hpaˍ hpehꞈ ve awˬ hkʼoˆ kaꞈ, chi lehˬ Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ taˍ ve hkʼe miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve kanˇ paˆ lonˉ awˬ leh meuˇ ve teˇ gʼaˇ hpehꞈ ve yoˬ. Chi ve peuˬ hkʼawꞈ nawˉ miˬ guiˬ hkʼoˆ ve kanˇ paˆ lonˉ maˇ cawˬ˗o. Miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve chaw yaˇ uˉ peunˍ ve hkʼa peu˗eˬ htaꞈ Gʼuiˬ sha te luˬ piˇ htaˇ, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve kanˇ paˆ lonˉ Eˍgaˍlanˍ˗Aˍmeˬriˆkaꞈ htaꞈ kaꞈ maꞈ Aˍmaˍgeˍdonˍ hkʼaw laꞈ haˉ te luˬ piˇ tuˬ yoˬ. *Hpeuꞈ maˍ ve 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Daˍyeˍlaˆ ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ hkʼaw ngaˬ hui nyi ma gawˬ lehˍ cawˬ leh dawˇ law kuiˬ cawˬ tuˬ hkʼaˬ hkʼe te laˇ ve le?

12 Tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi teˇ hpaˍ ngaˬ hui awˬ pon awˬ bon hkʼaˬ hkʼe cawˬ ve le? Daˍyeˍlaˆ ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi ngaˬ hui awˬ leh meuˇ ve awˬ yanˇ hkʼaw chehˇ taˍ ve tehꞈ hkʼa dehꞈ shiˍ tuˬ te laˇ ve yoˬ. Peuˬ taˉ ve 2,500 hkʼawꞈ hpaˆ htaˇ Daˍyeˍlaˆ kʼoˆ taˍ ve, Baˍbuˍlonˍ kanˇ paˆ lonˉ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve kanˇ paˆ lonˉ 4 maˬ kʼawꞈ tawˆ la tuˬ yoˬ. Chi ve teˇ hpaˍ Gʼuiˬ sha ve chaw htaꞈ heuˆ la kuiˬ cawˬ jaˇ. Daˍyeˍlaˆ kʼawꞈ kʼoˆ sheˍ ve, Eˍgaˍlanˍ˗Aˍmeˬriˆkaꞈ lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve kanˇ paˆ lonˉ awˬ leh meuˇ teˇ maˬ hpehꞈ ve yoˬ. Awˬ lawn chi ngaˬ nyi ma gawˬ lehˍ cawˬ leh dawˇ law kuiˬ cawˬ tuˬ te laˇ ve yoˬ. Maˇ maw kʼo, Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ lehˬ chaw yaˇ uˉ peunˍ ve hkʼa peu˗eˬ awˬ tan yawˇ kʼawꞈ uˉ peunˍ tuˬ yoˬ.—Daˍyeˍlaˆ 2:44.

13. Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ 17:9-12 hkʼaw ‘jawˇ mawˇ 8 gʼaˇ teˇ gʼaˇ’ leh “hkunˉ hawˉ hkanˇ 10 gʼaˇ” a shu htaꞈ kʼoˆ gaˇ ve le? Leh tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi awˬ tehˬ hkʼaˬ hkʼe hpehꞈ la ve le?

13 Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ 17:9-12 gʼaw sheˍ. Maꞈ lonˉ awˉ lawˉ teˇ pawˆ htaˇ hkʼaw ve luˬ ve sheˆ ve awˬ ceuˬ lehˬ, tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ htaꞈ caˉ daꞈ ve awˬ leh meuˇ ve awˬ yanˇ hkʼaw awˬ tehˬ hpehꞈ la ve yoˬ. Oˇ ve teˇ yanˇ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve uˉ peunˍ paˍ lehˬ, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo dawˇ sha gawˬ lehˍ ve cawˬ tuˬ yonˍ gʼa tuˬ te piˇ ve yoˬ. Hkʼe te leh, yawˇ hui Ha pa 1 maˬ 1920 hkʼawꞈ htaˇ, mvuhˇ miˬ teˇ hpaˍ caˉ daꞈ tuˬ awˬ moˍ teh ve yoˬ. Ha pa 10 maˬ 1945 hkʼawꞈ htaˇ mvuhˇ miˬ awˬ moˍ lonˉ hpehꞈ la ve yoˬ. Awˬ moˍ chi htaꞈ ‘jawˇ mawˇ 8 gʼaˇ teˇ gʼaˇ’ tehꞈ kuˬ ve yoˬ. Chi lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve kanˇ paˆ lonˉ hpehꞈ ve maˇ heˆ. Awˬ lawn kʼo, yawˇ ve kanˇ paˆ lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve uˉ peunˍ paˍ teˇ hpaˍ geh gʼa ve yoˬ. Chi ve htaꞈ Liꞈ hpu hkʼaw “hkunˉ hawˉ hkanˇ 10 gʼaˇ” tehꞈ kuˬ ve yoˬ.

14-15. (a) Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ 17:3-5 hkʼaw tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ “Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ” htaꞈ caˉ daꞈ ve awˬ tehˬ hkʼaˬ hkʼe hpehꞈ la ve le? (b) Chi teˇ hkui maˇ heˆ heˆ ve bon liˇ hpawˇ chehˇ ve chaw hkʼaˬ hkʼe hpehꞈ la ve le?

14 Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ 17:3-5 gʼaw sheˍ. Gʼuiˬ sha lehˬ tcuh yaˇ Yoˇhanˬ htaꞈ awˬ han hkʼaw meh maˬ lanˉ htaꞈ mawˬ tcuh ve yoˬ. Chi ve lehˬ “Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ” miˬ guiˬ hkʼoˆ maˇ heˆ heˆ ve bon hkʼa peu˗eˬ htaꞈ kʼoˆ gaˇ ve yoˬ. Chi awˬ tehˬ hkʼaˬ hkʼe hpehꞈ la ve le? Maˇ heˆ heˆ ve bon lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve uˉ peunˍ paˍ teˇ hpaˍ htaꞈ cawˇ daꞈ hawˍ daꞈ ve maw jaˇ˗oˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Yaˬhoˉvaˬ lehˬ mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ teˇ hpaˍ htaꞈ kanˇ paˆ piˇ leh ‘Gʼuiˬ sha nyi ma cawˇ ve htaꞈ te tuˬ dawˇ pawnˍ piˇ ve yoˬ.’ Hkʼe kʼo, aˬ htoꞈ ma hpehꞈ la tuˬ le? Miˬ guiˬ hkʼoˆ lo mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ paˍ teˇ hpaˍ lehˬ “hkunˉ hawˉ hkanˇ 10 gʼaˇ” hpehꞈ leh maˇ heˆ heˆ ve bon liˇ hkʼa peu˗eˬ htaꞈ te luˬ piˇ tuˬ yoˬ.—Hpeuꞈ 17:1, 2, 16, 17.

15 Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ lehˬ awˬ leh meuˇ gaˬ la tuˬ yoˬ tehꞈ ngaˬ hui hkʼaˬ hkʼe te shiˍ gʼa tuˬ le? Awˬ lawn chi ve htaꞈ shiˍ tuˬ oˇ htaˇ teˇ co˗e Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ lehˬ Uˇhpaˍraˆ iˉ kaˆ law venˇ htaꞈ haꞈ shaˉ tuˬ awˬ jaˇ lo caw zuhˇ taˍ ve htaꞈ dawˇ nyi sheˍ. Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ hkʼaw kʼoˆ ve, chaw laiˉ lanˍ gʼaˇ Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ htaꞈ awˬ gʼaˇ piˇ ve lehˬ “iˉ kaˆ oˇ ve teˇ hpaˍ” htaꞈ shuˍ ve yoˬ. (Hpeuꞈ maˍ ve 17:15) Yaꞈ hkʼaˇ, Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ hkʼaw kʼawꞈ kʼoˆ sheˍ ve, iˉ kaˆ oˇ ve “fiˍ kʼai” tuˬ yoˬ. Chi kʼoˆ gaˇ ve lehˬ Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ htaꞈ gʼa ga piˇ ve chaw maˇ cawˬ maˇ˗o. Tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi lehˬ chi beuꞈ teˇ co˗e awˬ tehˬ hpehꞈ ve tehꞈ ngaˬ hui gʼa mawˬ ve yoˬ. (Hpeuꞈ maˍ ve 16:12) Chaw maˇ maˇ, maˇ heˆ heˆ ve bon htaꞈ maˇ yawˆ yan˗o leh awˬ nu ve awˬ hkʼaˇ htaꞈ ca leh a shu yawˇ ve shoꞈ shaꞈ ve htaꞈ gu ve yoˬ.

16. Mvuhˇ miˬ awˬ moˍ lonˉ leh Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ awˬ leh meuˇ gaˬ la tuˬ ve htaꞈ caˉ daꞈ ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ htaꞈ ngaˬ hui na gʼa ve awˬ bon hkʼaˬ hkʼe cawˬ ve le?

16 Tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi teˇ hpaˍ ngaˬ hui awˬ pon awˬ bon hkʼaˬ hkʼe cawˬ ve le? Mvuhˇ miˬ awˬ moˍ lonˉ teh ve leh maˇ heˆ heˆ ve bon liˇ hpawˇ maˇ chehˇ maˇ˗o ve, chi ve htaꞈ mawˬ htaˇ ngaˬ hui awˬ leh meuˇ ve awˬ yanˇ hkʼaw chehˇ taˍ ve tehꞈ shaˉ hkiˆ gʼa mawˬ ve yoˬ. Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ htaꞈ awˬ gʼaˇ piˇ chehˇ ve iˉ kaˆ teˇ hpaˍ gʼaˇ hteꞈ fiˍ kʼai ve htawˇ, chi lehˬ maˇ heˆ heˆ ve bon liˇ awˬ leh meuˇ gaˬ tuˬ te piˇ ve maˇ heˆ. Ngaˬ hui gʼa henˇ˗oˬ ve hkʼa shuˍ Yaˬhoˉvaˬ lehˬ, “hkunˉ hawˉ hkanˇ 10 gʼaˇ” htaꞈ awˬ gʼaˇ piˇ chehˇ ve mvuhˇ miˬ awˬ moˍ lonˉ ‘Gʼuiˬ sha nyi ma cawˇ ve htaꞈ te tuˬ dawˇ pawnˍ piˇ ve yoˬ.’ Maˇ heˆ heˆ ve bon liˇ awˬ leh meuˇ ve awˬ yanˇ hkʼaw laꞈ tcuh laꞈ haˉ gaˬ la ve pa taw, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve chaw yaˇ anˇ jaˇ ve yoˬ. * (Hpeuꞈ maˍ ve 18:8-10) Uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ luˬ kʼai ve lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve chaw hkʼa peu˗eˬ htaꞈ heuˆ la kuiˬ cawˬ leh tuꞈ hkanˍ jaˇ tuˬ te piˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Yaˬhoˉvaˬ ve chaw ha lehˬ ve yoˬ. Yawˇ hui ha lehˬ tuˬ te piˇ ve awˬ hkʼaˇ nyiˇ hkʼaˇ cawˬ ve yoˬ. 1 maˇ heˆ heˆ ve bon liˇ Gʼuiˬ sha ve canˇ paˍ htaꞈ co co taiˍ taiˍ te luˬ piˇ tuˬ yoˬ. 2 ngaˬ hui gʼa ponˬ tuˬ gaˬ la paˇ neˇ˗oˬ!—Luˉkaꞈ 21:28.

AWˬ GʼUˇ SUHˍ HPAWˇ VE HTAꞈ YONˍ GʼA VE

17-18. (a) Ngaˬ hui ve yonˍ hkʼaˇ htaꞈ caˉ leh awˬ gʼaˇ hkʼaˬ hkʼe te piˇ daꞈ gʼa tuˬ le? (b) Gʼuˇ suhˍ teˇ lawn hkʼaw ngaˬ hui aˬ htoꞈ ma htaꞈ henˇ tuˬ le?

17 Daˍyeˍlaˆ awˬ gʼuˇ suhˍ htaˇ kaꞈ kʼoˆ taˍ ve cuˇ yiˍ maˇ maˇ gʼa tuˬ yoˬ. Leh chi teˇ hkui awˬ tehˬ awˬ na chi hkʼe hpehꞈ ve yoˬ. Tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ laiˉ lawn ngaˬ hui ve awˬ co˗e htaꞈ caˉ daꞈ ve hkʼa dehꞈ na gʼa ve yoˬ. (Daˍyeˍlaˆ 12:4, 9, 10) Leh tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi teˇ hpaˍ lehˬ teˇ ceuˬ le le awˬ tehˬ hpehꞈ la ve pa taw, ngaˬ hui Yaˬhoˉvaˬ leh Liꞈ hpu htaꞈ yawˆ yan ve yoˬ. (Iˉsaˍyaˆ 46:10; 55:11) Chi htaꞈ pa taw, nawˬ ve yonˍ hkʼaˇ yonˍ yeˬ tuˬ caˉ leh te sheˍ. A shu yawˇ hkʼaˇ yawˇ Liꞈ hpu gʼaw leh hkʼa dehꞈ dawˇ nyi sheˍ. Leh awˬ nu ve chaw Yaˬhoˉvaˬ geh meuˆ daꞈ tuˬ kaꞈ ga piˇ sheˍ. Gʼuiˬ sha lehˬ yawˇ htaꞈ yonˍ ve chaw teˇ gʼaˇ le le htaꞈ haꞈ shaˉ piˇ leh yawˇ hui htaꞈ “gawˬ lehˍ” cawˬ tcuh tuˬ yoˬ.—Iˉsaˍyaˆ 26:3.

18 Gʼuˇ suhˍ teˇ lawn hkʼaw awˬ leh meuˇ ve awˬ yanˇ Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ htaꞈ caˉ daꞈ ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ teˇ lawn htaꞈ ngaˬ hui kʼawꞈ henˇ tuˬ yoˬ. Ngaˬ hui awˬ leh meuˇ ve awˬ yanˇ hkʼaw chehˇ taˍ ve tehꞈ tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi hkʼaˬ hkʼe hpeuꞈ maw laˇ ve, leh ngaˬ hui ve Jawˇ mawˇ Yeˍsuˆ chi beuꞈ teˇ co˗e ve Hkriꞈ yaˇ htaꞈ hkʼaˬ hkʼe sheh kʼai chehˇ ve shaˉ hkiˆ mawˬ tuˬ teˇ geh kʼawꞈ henˇ tuˬ yoˬ.

KʼA MUIˬ HKAWˇ 61 Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw teˇ hpaˍ˗oˬ, kʼai loˬ!

^ Liꞈ hpu hkʼaw tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ laiˉ tawn hkʼaw kʼoˆ taˍ ve hkʼe, Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ chehˇ˗oˬ ve pa taw, ngaˬ hui ve awˬ co˗e lehˬ ha lehˬ jaˇ. Ngaˬ hui Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ hkʼa dehꞈ yonˍ tuˬ, ngaˬ hui nyi ma gawˬ lehˍ ve cawˬ tuˬ, leh chi teˇ hkui leh awˬ gʼuˇ suhˍ hpawˇ Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ gʼaˇ va tuˬ ga laˇ gʼa ve, chi ve htaꞈ caˉ daꞈ ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ teˇ hpaˍ htaꞈ teˇ geh henˇ tuˬ yoˬ.

^ Vehˆ saiˉ JW.ORG hkʼaw Nawˬ ve a shaꞈ co co taiˍ taiˍ ha lehˬ gʼa ve! tehꞈ kʼoˆ ve liꞈ kʼoˆ hkʼaw awˬ lawn 32 awˬ tawn 4 leh VDO Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ 1914 hkʼawꞈ htaˇ tanˬ uˉ peunˍ ve hkʼaw nyi sheˍ.

^ Shaw nyi kuiˬ Taꞈ yehˬ Ha pa 6 maˬ 15 nyi 2012 hkʼawꞈ Liꞈ mehˆ hpfuhˇ 14-19 Daˍyeˍlaˆ ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ htaꞈ caˉ daꞈ ve awˬ leuˉ kʼawꞈ nyi gʼa ve.

^ Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ˗oˬ! Liꞈ kʼoˆ awˬ lawn 21 hkʼaw maˇ maw ve awˬ yanˇ aˬ htoꞈ ma hpehꞈ la tuˬ ve awˬ leuˉ kʼawꞈ nyi gʼa ve.