1940 hkʼawꞈ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ maˇ maw, ngaˬ pa ngaˬ e Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw geh Liꞈ hpu henˇ ve yoˬ. Peuˬ leh yawˇ hui maˇ henˇ˗o ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, ngaˬ e Shaw nyi kuiˬ Taꞈ yehˬ leh Tu loˬ! liꞈ kʼoˆ yawˇ hui geh yuˬ chehˇ sheˍ. 1950 hkʼawꞈ htaˇ Neuˇyawˆ venˇ hkʼaw laiˉ mvuhˇ miˬ lo laˬ ve hpawnˬ daꞈ lonˉ cawˬ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw oˇ kaˬ lo hpawnˬ daꞈ˗e tuˬ ngaˬ hui htaꞈ kaꞈ jehˬ laˇ ve yoˬ.

Peuˬ hkʼawꞈ nawˉ maˇ maw awˬ viˉ awˬ nyi Law˗lin Cehˆfenˇ ngaˬ hui ve yehˬ kʼa hkʼaw hkʼaˬ htaˆ kaꞈ ca guiˇ la ve yoˬ. Yawˇ ngaˬ htaꞈ ga laˇ gaˇ jaˇ. Awˉ lawˉ htaˇ, Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw mvuhˇ miˬ hpawˇ maˇ caˉ daꞈ ve, maꞈ yaˇ kaꞈ maˇ te ve yawˇ kʼoˆ ve htaꞈ ngaˬ maˇ dawˇ cawˇ. Ngaˬ yawˇ htaꞈ kʼoˆ piˇ ve, Aˍmaˬriˆkaꞈ chaw maꞈ yaˇ teˇ gʼaˇ˗ehꞈ kaꞈ maˇ te leh maˇ bawˆ daꞈ ve kʼo, canˇ paˍ ngaˬ hui ve mvuhˇ miˬ htaꞈ hkʼa sha sha˗ehꞈ bawˆ gʼaˇ tuˬ yoˬ. Law˗lin nyi ma nuˇ nehˬ te leh ngaˬ htaꞈ kʼoˆ laˇ ve, “Aˍmaˬriˆkaꞈ chaw hkʼa peu˗eˬ Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ te leh, canˇ paˍ ngaˬ hui ve mvuhˇ miˬ htaꞈ ca bawˆ la ve kʼo, nawˬ dawˇ kʼo, Yaˬhoˉvaˬ hkʼaˬ hkʼe te tuˬ le?” Tawˇ hkawˇ chi leh awˬ nu ve awˬ lawn yawˇ ngaˬ geh yaw daꞈ ve ngaˬ yawˇ htaꞈ hkʼawꞈ piˇ tuˬ maˇ cawˬ. Hkʼe te leh, ngaˬ awˬ lawn chi kʼawꞈ shiˍ gaˇ ve yoˬ.

Ngaˬ e toˉ laꞈ hkʼoˆ lo Shaw nyi kuiˬ Taꞈ yehˬ leh Tu loˬ! liꞈ kʼoˆ awˬ piˍ gʼawˆ teh taˍ ve htaꞈ ngaˬ gʼaw nyi leh chi lehˬ awˬ tehˬ ve bon hpehꞈ ve tehꞈ ngaˬ haꞈ yuˬ ve yoˬ. Ngaˬ awˬ viˉ awˬ nyi geh Liꞈ hpu henˇ leh hkʼaˬ htaˆ kaꞈ hpawnˬ daꞈ˗e ve yoˬ. Ngaˬ gʼa henˇ taˍ ve awˬ ceuˬ htaꞈ dawˇ cawˇ jaˇ. Peuˬ hkʼawꞈ nawˉ ngaˬ hto toˇ ve chaw hpehꞈ la ve yoˬ. Leh ‘Yaˬhoˉvaˬ ve awˬ nyi gaˬ la paˇ neˇ˗oˬ ve’ ngaˬ gʼa shiˍ ve yoˬ. (Zeˍhpaˍniˆ 1:14) Ngaˬ ve a shaꞈ teꞈ hkʼaˇ dawˇ teh taˍ ve kaꞈ pa kʼai˗oˬ. Ngaˬ liꞈ chi mvuh mvuh maˇ henˇ gaˇ˗oˬ. Awˬ nu ve chaw awˬ tehˬ ve htaꞈ henˇ la tuˬ ngaˬ ga piˇ gaˇ ve yoˬ.

1956 hkʼawꞈ Ha pa 6 maˬ 13 nyi htaˇ, ngaˬ liꞈ 12 tanˇ henˇ peuˬ ve yoˬ. Leh 3 nyi peuˬ hkʼawꞈ nawˉ hpawnˬ daꞈ lonˉ teˇ nyi hkʼaw ngaˬ Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ ve yoˬ. Awˬ to chiˇ aꞈ leh Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ caˉ daꞈ ve awˬ lawn gʼa henˇ leh Gʼuiˬ sha ve awˬ lawn awˬ nu ve chaw htaꞈ maˍ piˇ ve ngaˬ awˬ bon chi hkʼe taw taw gʼa tuˬ maˇ dawˇ nyi jaw.

Ngaˬ Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ leh 6 ha pa peuꞈ hkʼawꞈ nawˉ, ngaˬ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ gʼuˇ suhˍ peuˍ ve te ve yoˬ. 1956 hkʼawꞈ Ha pa 12 maˬ htaˇ, Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ kanˉ te ve liꞈ kʼoˆ ngaˬ gʼaw ve yoˬ. Choˬ kaˬ lo kʼoˆ ve, “hto toˇ ve chaw loˍ jaˇ kuiˬ awˬ ti lo nawˬ ca ga piˇ gaˇ aw˗laˇ?” Chi ve lehˬ ngaˬ htaꞈ kuˬ laˇ ve hkʼe hpehꞈ ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi hkʼa dehꞈ maˇ hto toˇ kuiˬ lo ngaˬ ga piˇ gaˇ ve yoˬ.—Maꞈhtehˍ 24:14.

Sawˆhkeh˗le˗la˗naˇ lo Eꞈfeu venˇ ngaˬ jiˆ kʼai ve yoˬ. Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ oˇ kaˬ lo ve hto toˇ ve chaw 4 gʼaˇ ceh tiˉ cawˬ leh ngaˬ htaꞈ shawˍ ve kʼo 5 gʼaˇ cawˬ ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi ve yehˬ kʼawˇ kʼaw ji lo ngaˬ hui hpawnˬ daꞈ ve yoˬ. Teˇ ha pa le le aˬ laˬ hkʼe 100 naˍ riˍ ngaˬ hto toˇ ve yoˬ. Ngaˬ hto toˇ tuˬ awˬ pon leh Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw laiˉ ceuˬ te ve yoˬ. Chi ve ngaˬ gʼaˇ hteꞈ te maˇ ve kʼo Yaˬhoˉvaˬ ve awˬ lawn gʼa henˇ maˇ ve pa taw, ngaˬ ha lehˬ jaˇ.

Caw˗haw˗sha venˇ lo ngaˬ geh Liꞈ hpu henˇ chehˇ ve yaˇ miˇ teˇ gʼaˇ cawˬ ve lehˬ, yawˇ ve kanˉ chaw suh ku htaꞈ caˉ daꞈ ve teˇ ceuˬ le le hpawˇ gu ve yoˬ. Yawˇ ve kanˉ te kuiˬ lo ngaˬ htaꞈ kaꞈ teˇ nyi nyi teˇ tcuh laˇ ve pa taw, ga laˇ gʼa jaˇ. Yawˇ ve yehˬ hpawnˬ daꞈ tuˬ awˬ pon kaꞈ yehˇ tcuh laˇ ve yoˬ.

Ngaˬ gʼuˇ suhˍ peuˍ ve awˬ chawˇ teˇ gʼaˇ cawˬ ve lehˬ Caw˗linˇ Ceh˗fenˇ meh ve yoˬ. Yawˇ lehˬ ngaˬ htaꞈ Liꞈ hpu maˍ laˇ jaw ve awˬ viˉ awˬ nyi Law˗linˇ Ceh˗fenˇ ve yaˇ paˍ hpehꞈ ve yoˬ. Yawˇ lehˬ Buˆlinˍ Neuˇyawˆ venˇ lo maˇ chehˇ˗o. Leh Aˍmaˬriˆkaꞈ mvuhˇ miˬ awˬ hawˉ hpawˇ lo ca chehˇ˗e leh awˬ viˉ awˬ nyi ve kaˇ yehˬ ehˉ te taˍ ve ngaˍ laˇ taˍ ve hkʼaw ngaˬ hui teˇ geh chehˇ ve yoˬ.

Aˍmaˬriˆkaꞈ mvuhˇ miˬ awˬ hawˉ hpawˇ lo gʼaˇ hpfuhˇ pawˇ jaˇ leh ngaˬ hui teˇ nyi kanˉ te ve gʼa ve gʼaˇ hpfuhˇ lehˬ 2-3 Dawˍlaˆ (aˬ laˬ hkʼe 100 htaiˇ baꞈ) ceh gʼa ve yoˬ. Teˇ nyi htaˇ ngaˬ hpu a ciˉ ceh tiˉ cawˬ leh mawˇ hawˇ kuiˬ sainˍ hkʼaw mawˇ ca vuiˬ˗e ve yoˬ. Chi ve lehˬ ngaˬ cawˬ taˍ ve hpu hkʼa peu˗eˬ hpehꞈ ve yoˬ. Ngaˬ sainˍ hkʼaw juˇ tawˆ la htaˇ hawˉ hkʼaˆ teˇ gʼaˇ ngaˬ htaꞈ na laˇ ve, “nawˬ kanˉ te gaˇ˗aw laˇ? Ngaˬ nawˬ htaꞈ 1 naˍ riˍ ve hkʼaw 1 Dawˍlaˆ (aˬ laˬ hkʼe 34 htaiˇ baꞈ) peꞈ laˇ tuˬ ve yoˬ.” Hawˉ hkʼaˆ chi ve teˇ gʼaˇ yawˇ ve kanˉ te kuiˬ lo teˇ shinˉ ve hkʼaw 3 nyi ngaˬ htaꞈ daꞈ kehˬ tuˬ te tcuh laˇ ve yoˬ. Eh˗fenˇ lo Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ caˉ leh te kʼai tuˬ ngaˬ htaꞈ ga laˇ ve tehꞈ ngaˬ shiˍ ve yoˬ. 1958 hkʼawꞈ htaˇ, Neuˇyawˆ venˇ hkʼaw laiˉ mvuhˇ miˬ lo laˬ ve hpawnˬ daꞈ lonˉ hkʼaw ngaˬ gʼa kʼai ve yoˬ.

Hpawnˬ daꞈ lonˉ chi hkʼaw 2 nyi teˇ nyi htaˇ, ngaˬ daꞈ jaˇ ve awˬ ceuˬ htaꞈ gʼa mawˬ daꞈ ve yoˬ. Lanˆhte˗ne˗siˇ lo Ka˗la˗tin venˇ gʼuˇ suhˍ peuˍ ve te chehˇ ve Lu˗diˇ Ven˗ri˗tanˇ htaꞈ ngaˬ gʼa mawˬ daꞈ ve yoˬ. Ngaˬ huiˉ maˬ lehˬ miˍshenˍnaˍliˍ ve kanˉ htaꞈ hkʼa shuˍ dawˇ cawˇ ve pa taw, Giˉlaˆ liꞈ henˇ yehˬ lo kʼai gaˇ ve nyi ma pfuhˇ ve chaw awˬ pon teˇ geh hpawnˬ daꞈ˗e ve yoˬ. Peuˬ hkʼawꞈ nawˉ ngaˬ huiˉ maˬ liꞈ bvuhꞈ daꞈ ve yoˬ. Ka˗la˗tin Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw bon maˍ tuˬ ngaˬ htaꞈ kuˬ laˇ ve yoˬ. Leh oˇ ve teˇ nyi htaˇ ngaˬ Lu˗diˇ htaꞈ leuˆ daꞈ˗a tehꞈ kʼoˆ piˇ ve yoˬ. Peuˬ leh ngaˬ Lu˗diˇ ve Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw jiˆ kʼai ve yoˬ. Hkʼe te leh, 1959 hkʼawꞈ htaˇ, ngaˬ hui heuˆ daꞈ ve yoˬ.

Ka˗la˗tin Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ htaꞈ nyi haꞈ shaˉ paˍ te tcuh laˇ htaˇ ngaˬ 23 hkʼawꞈ ceh sheˍ. (Chi teˇ hkui nyi haꞈ shaˉ paˍ awˬ moˍ hkʼaw caˉ daꞈ paˍ) Awˬ viˉ awˬ nyi Chao Htaw˗sha yawˇ toˇ nyi shehˍ hpaˇ te gehˇ sheˍ htaˇ, ngaˬ hui ve Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw awˉ lawˉ ca guiˇ la ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi Chao lehˬ hpehꞈ laˬ jaw ve awˬ lawn cawˬ maˇ jaˇ. Awˬ viˉ awˬ nyi htaꞈ aˬ htoꞈ ma ga piˇ tuˬ cawˬ  ve le? Leh awˬ nu ve toˇ nyi shehˍ hpaˇ awˬ viˉ awˬ nyi htaꞈ hkʼaˬ hkʼe ga piˇ jaw ve le? Yawˇ ngaˬ htaꞈ na laˇ ve yoˬ. Ngaˬ hui shu ve dawˇ hkʼaˇ htaꞈ awˉ lawˉ na piˇ cawˇ leh awˬ lawn hkʼa dehꞈ na gʼa˗oˬ htaˇ˗ehꞈ dawˇ cheˆ gʼa ve tehꞈ yawˇ ve awˬ lawn ngaˬ htaꞈ maˍ laˇ ve yoˬ.

Ha pa 5 maˬ 1964 hkʼawꞈ htaˇ Sawˆleh˗sheˇ lo Neuˇyawˆ venˇ ngaˬ htaꞈ Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ kanˉ te ve liꞈ henˇ yehˬ lo 1 ha pa henˇ tuˬ kuˬ laˇ ve yoˬ. Liꞈ henˇ yehˬ chi ngaˬ Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ caˉ daꞈ ve maˇ maˇ henˇ gaˇ tuˬ te laˇ leh yawˇ htaꞈ meuˆ daꞈ maˇ la tuˬ kaꞈ te laˇ ve yoˬ.

Ha pa 1 maˬ 1965 hkʼawꞈ htaˇ ngaˬ leh Lu˗diˇ htaꞈ toˇ nyi shehˍ hpaˇ te tcuh laˇ ve yoˬ. Ngaˬ hui awˉ lawˉ teˇ pawˆ ca guiˇ˗e ve awˬ ti lehˬ Hteh˗naˆsheˆ lo Nawˉsi˗vi venˇ te leh Veu˗ce˗ne lo Veˆmawˇ venˇ hkʼa gaˬ ve yoˬ. Leh Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ Nawˉhkeh˗le˗la˗naˇ, Hki˗ta˗hki leh Vehˆveu˗ce˗ne lo hkʼa gaˬ ve yoˬ. Oˇ htaˇ teˇ co˗e Aˍmaˬriˆkaꞈ mvuhˇ miˬ awˬ hawˉ hpawˇ lo awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ chaw hpu chaw naˆ htaꞈ pehˬ daꞈ ve pa taw, ngaˬ chaw naˆ ve Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw ceh tiˉ ca guiˇ˗e ve yoˬ. Hkʼe te leh, awˬ viˉ awˬ nyi chaw hpu chaw naˆ teˇ geh hpawnˬ daꞈ maˇ gʼa. Ngaˬ hui ca guiˇ˗e ve awˬ viˉ awˬ nyi lehˬ maˇ˗awˍ ve hpu hkʼa dehꞈ maˇ cawˬ ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi caˇ tuˬ maˇ lawꞈ ve htaꞈ ngaˬ hui cawˬ taˍ ve pehˬ piˇ ve yoˬ. Toˇ nyi shehˍ hpaˇ te maw jaˇ˗oˬ ve teˇ gʼaˇ a yeˇ uiˍ jaˇ ve teˇ lawn ngaˬ htaꞈ maˍ laˇ ve yoˬ. Yawˇ kʼoˆ ve, “nawˬ Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaˬ ve teˇ kaˬ lo ca guiˇ˗e ve htawˇ maˇ kʼoˆ, awˬ hoˉ hkʼe taˇ te. Awˬ viˉ awˬ nyi hkʼe te leh ca guiˇ˗e sheˍ. Nawˬ yawˇ hui ve awˬ viˉ awˬ nyi hpehꞈ ve tehꞈ dawˇ ve kʼo, nawˬ yawˇ hui htaꞈ ga piˇ gʼa tuˬ yoˬ.”

Teˇ pawˆ htaˇ ngaˬ hui Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ ehˉ teˇ kaˬ lo ca guiˇ˗e htaˇ, Lu˗diˇ yaˇ miˇ teˇ gʼaˇ yaˇ 1 hkʼawꞈ gaˬ˗oˬ ve chaw geh Liꞈ hpu tanˬ maˍ piˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ yawˇ htaꞈ caˉ leh Liꞈ hpu kʼawꞈ maˍ piˇ gʼa ve chaw maˇ cawˬ. Hkʼe te leh, yaˇ miˇ oˇ ve teˇ gʼaˇ htaꞈ Lu˗diˇ liꞈ bvuhꞈ daꞈ leh maˍ piˇ ve yoˬ. Ngaˬ hui Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ chi htaꞈ teˇ pawˆ kʼawꞈ guiˇ la htaˇ, yaˇ miˇ chi ve teˇ pawˆ le le hpawnˬ daꞈ la ve htaꞈ ngaˬ hui gʼa kaˇ ve yoˬ. Peuˬ leh tcuh peu ve gʼuˇ suhˍ peuˍ ve yaˇ miˇ 2 gʼaˇ Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ chi ve hkʼaw ca ga la tcuh ve yoˬ. Hkʼe te leh, yawˇ huiˉ maˬ yaˇ miˇ chi teˇ gʼaˇ htaꞈ Liꞈ hpu maˍ piˇ gʼa ve yoˬ. 1995 hkʼawꞈ htaˇ, yaˇ miˇ chi teˇ gʼaˇ Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ ve yoˬ. Leh aˬ laˬ hkʼe 30 hkʼawꞈ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ Hpehˆhteuˍshanꞈ beˍteˍlaˆ hkʼaw awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ teˇ gʼaˇ Lu˗diˇ geh laˬ ve yoˬ. Yawˇ kʼoˆ ve, “ngaˬ lehˬ Lu˗diˇ Liꞈ hpu maˍ piˇ jaw ve yaˇ miˇ ve yaˇ hpehꞈ ve yoˬ.” Giˉlaˆ liꞈ henˇ yehˬ 100 pawˆ hkʼaw ve teˇ pawˆ henˇ tuˬ awˬ viˉ awˬ nyi chi teˇ ca Hpehˆhteuˍshanꞈ lo laˬ ve yoˬ.

Ngaˬ hui Gʼuiˬ sha ve kanˉ te kuiˬ lehˬ, Fa˗lawˍriˬdaˍ awˬ kaˍ lo yoˬ. Hkʼe te leh, ngaˬ hui kaˇ cawˬ cawˇ ve tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Leh ngaˬ kaˇ awˬ hpfuhˇ maˇ hkʼaˆ ve teˇ kaˇ vuiˬ ve yoˬ. Ngaˬ hui yehˇ ve teˇ shinˉ ceh tiˉ sheˍ kaꞈ awˬ hkʼeun hkʼaw iˉ kaˆ keu kuiˬ paˆ˗e leh gu tuˬ hpu maˇ lawꞈ. Ngaˬ hui ve awˬ viˉ awˬ nyi teˇ gʼaˇ yawˇ geh kanˉ te paˍ kaˇ gu puiˉ ve pa taw, ngaˬ hui htaꞈ ga laˇ gʼa ve tehꞈ dawˇ leh awˬ hkʼeun hkʼaw tawˇ yaw kʼai ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi chi teˇ gʼaˇ ngaˬ hui ve kaˇ gu laˇ ve awˬ hpfuhˇ maˇ heuˆ laˇ ve yoˬ. Hkʼe te leh, ngaˬ hui htaꞈ kʼoˆ laˇ ve, “teꞈ chiˉ maˇ heˆ. Ngaˬ gu laˇ tuˬ yoˬ.” Leh yawˇ ngaˬ hui htaꞈ kaꞈ hpu peꞈ laˇ sheˍ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ lehˬ yawˇ ve chaw htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ nyi haꞈ shaˉ piˇ chehˇ ve tehꞈ, awˬ lawn chi ngaˬ mawˬ tuˬ te laˇ ve yoˬ. Leh ngaˬ awˬ nu ve awˬ viˉ awˬ nyi htaꞈ kaꞈ ga piˇ gaˇ tuˬ te laˇ ve yoˬ.

Teˇ pawˆ le le ngaˬ hui Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ teˇ hpaˍ hkʼaw ca guiˇ˗e htaˇ, ngaˬ hui awˬ viˉ awˬ nyi ve yehˬ hkʼaw lo haˉ ve yoˬ. Hkʼe te leh, ngaˬ hui daꞈ ve awˬ chawˇ cawˬ maˇ ve yoˬ. Teˇ pawˆ htaˇ ngaˬ hui awˬ viˉ awˬ nyi ve yehˬ hkʼaw lo haˉ leh Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw caˉ daꞈ ve kanˉ ngaˬ ve awˬ hkʼeun hkʼaw liꞈ htawˆ tawˆ ve yoˬ. Ngaˬ liꞈ htawˆ tawˆ maˇ peuˬ sheˍ kaꞈ teh taˉ leh awˬ baˬ lo tawˆ˗e ve yoˬ. Yawˇ haˉ taˍ ve awˬ viˉ awˬ nyi ve yaˇ 3 hkʼawꞈ ve yawˇ kʼawꞈ la htaˇ yawˇ ve kanˉ hkʼa peu˗eˬ te peuˬ˗a laˇ ve yoˬ. Awˬ lawn chi ve laiˉ hkʼawꞈ gaˬ˗oˬ ve htawˇ, yaˇ paˍ chi teˇ gʼaˇ htaꞈ ngaˬ chiˇ mvuh piˇ chehˇ sheˍ.

1971 hkʼawꞈ htaˇ, Neuˇyawˆ venˇ lonˉ hkʼaw ngaˬ toˇ nyi shehˍ hpaˇ htaꞈ awˬ gʼaˇ piˇ paˍ te tuˬ liꞈ gʼa ve yoˬ. Ngaˬ leh Lu˗diˇ cheˆ˗ehꞈ kʼai ve yoˬ. Ngaˬ oˇ kaˬ lo kʼai htaˇ, 34 hkʼawꞈ ceh tiˉ sheˍ. Ngaˬ lehˬ toˇ nyi shehˍ hpaˇ htaꞈ awˬ gʼaˇ piˇ paˍ gʼa te ve chaw naˆ awˉ lawˉ teˇ gʼaˇ hpehꞈ ve yoˬ. Oˇ kaˬ lo ve awˬ viˉ awˬ nyi ngaˬ htaꞈ haꞈ yuˬ laˇ daꞈ jaˇ.

Hpawnˬ daꞈ lonˉ teˇ nyi hkʼaw ngaˬ teˇ shinˉ le le Yaˬhoˉvaˬ ve awˬ lawn gʼa maˍ ve pa taw, toˇ nyi shehˍ hpaˇ htaꞈ awˬ gʼaˇ piˇ paˍ ngaˬ gʼa te ve ha lehˬ jaˇ. Toˇ nyi shehˍ hpaˇ laiˉ gʼaˇ lehˬ ngaˬ aꞈ kehˉ hpehꞈ laˬ jaw ve awˬ lawn cawˬ maˇ ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, ngaˬ Baˆtiˆsaˬ haꞈ yuˬ htaˇ, awˬ moˍ chi hkʼaw ve teˇ gʼaˇ yawˇ bon maˍ laˇ jaw ve yoˬ. Leh awˬ nu ve teˇ gʼaˇ beˍteˍlaˆ hkʼaw ve teˇ gʼaˇ hpehꞈ la ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, awˬ viˉ awˬ nyi Ti˗o˗daw˗ca˗laˆ yoˬ. Chi hkʼoˆ kaꞈ, Buˆlinˍ beˍteˍlaˆ hkʼaw awˬ viˉ awˬ nyi laiˉ gʼaˇ Gʼuiˬ sha ve kanˉ te ve yoˬ. Toˇ nyi shehˍ hpaˇ leh awˬ viˉ awˬ nyi beˍteˍlaˆ hkʼaw kanˉ te chehˇ ve chaw ngaˬ nyi ma sha tuˬ te laˇ ve pa taw, awˬ bon uiˍ jaˇ. Hkʼe te leh, awˬ viˉ awˬ nyi chi teˇ hpaˍ yawˬ ehˉ  awˬ moˍ htaꞈ nyi haꞈ shaˉ ve chaw hkʼe, awˬ viˉ awˬ nyi htaꞈ haꞈ ve, Liꞈ hpu htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ cuˇ ve, leh Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ hkʼaˇ hpawˇ chehˇ leh ka tiꞈ yeˬ ve htaꞈ ngaˬ gʼa mawˬ ve yoˬ.

1974 hkʼawꞈ htaˇ, Uˉ peunˍ ve Kawˍmiˍtiˍ lehˬ toˇ nyi shehˍ hpaˇ teˇ gʼaˇ htaꞈ toˇ nyi shehˍ hpaˇ htaꞈ awˬ gʼaˇ piˇ paˍ te tcuh ve yoˬ. Ngaˬ kʼo toˇ nyi shehˍ hpaˇ gʼa kʼawꞈ te ve yoˬ. Chi teˇ pawˆ lehˬ ngaˬ leh Lu˗diˇ Sawˆhkeh˗le˗la˗naˇ teˇ tawn lo Gʼuiˬ sha ve kanˉ gʼa kʼawꞈ te ve yoˬ. Oˇ ve teˇ yanˇ lehˬ hpawnˬ daꞈ ve hkʼaw chaw hpu chaw naˆ maˇ pehˬ daꞈ leh teˇ geh hpawnˬ daꞈ gʼa ve pa taw, ngaˬ ha lehˬ jaˇ. Hkʼe te leh, awˬ viˉ awˬ nyi teˇ gʼaˇ le le kaꞈ ha lehˬ jaˇ.

1976 hkʼawꞈ peuˬ la htaˇ, Ahˆtaˬlaˬtaˍ leh Hkon˗la˗bi awˬ kaˍ lo cawˬ ve Jawˬjiˬ˗a lo ngaˬ toˇ nyi shehˍ hpaˇ te tuˬ awˬ vuiˬ gʼa ve yoˬ. Yaˇ ehˉ chaw naˆ 5 gʼaˇ suh˗e ve hkʼaw ngaˬ bon gʼa maˍ piˇ ve htaꞈ tawnˇ gʼa sheˍ ve yoˬ. Chaw haiˬ yawˇ hui ve yehˬ htaꞈ tuˉ baˬ piˇ ve pa taw, yaˇ ehˉ suh˗e ve yoˬ. Awˬ e kʼo naˬ ve pa taw, naˆ tsuhˇ yehˬ lo zuhꞈ taˍ ve geh awˬ viˉ awˬ nyi chaw hpu chaw naˆ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ ca guiˇ˗e piˇ ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi chi hkʼe haꞈ daꞈ ve pa taw, yawˇ hui tuꞈ ve hkanˍ ve htaꞈ yeunˇ hkanˍ gʼaˇ tuˬ ga piˇ ve yoˬ.

1977 hkʼawꞈ htaˇ, beˍteˍlaˆ hkʼaw kanˉ teˇ kanˉ te tuˬ ngaˬ htaꞈ kuˬ laˇ ve yoˬ. Kanˉ chi ve lehˬ hkʼaˬ nyiˇ ha pa maˇ gʼa te. Chi teˇ hkui kanˉ chi ve peuˬ la paˇ neˇ ve yoˬ. Uˉ peunˍ ve Kawˍmiˍtiˍ 2 gʼaˇ ngaˬ geh yaw daꞈ leh ngaˬ leh Lu˗diˇ Aˍmaˬriˆkaꞈ mvuhˇ miˬ beˍteˍlaˆ hkʼaw hkʼaˬ htaˆ kaꞈ kanˉ te hpehꞈ˗aw laˇ tehꞈ na laˇ ve yoˬ. Hpehꞈ˗aw tehꞈ ngaˬ hui kʼoˆ piˇ ve yoˬ.

Ngaˬ Gʼuiˬ sha ve kanˉ te ve hpawˇ awˬ vuiˬ gʼa ve 24 hkʼawꞈ gaˬ˗oˬ ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi chi teˇ hpaˍ htaꞈ na hkawˇ haˍ ve chi hkʼa peu˗eˬ gʼa hkʼawꞈ piˇ ve yoˬ. Leh Gʼuiˬ sha ve kanˉ te ve hpawˇ awˬ viˉ awˬ nyi na laˇ ve htaꞈ hkʼawꞈ piˇ tuˬ, Uˉ peunˍ ve Kawˍmiˍtiˍ Liꞈ hpu hkʼaw ve awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ htaꞈ hawˍ daꞈ ve yawˇ hui htaꞈ beˆ maˍ piˇ ve yoˬ. Awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ chi ve lehˬ toˇ nyi shehˍ hpaˇ Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw nyi haꞈ shaˉ paˍ leh gʼuˇ suhˍ peuˍ ve chaw chi teˇ hpaˍ htaꞈ maˍ piˇ leh yuˬ yehˇ tuˬ ga piˇ ve yoˬ. Awˬ liˇ awˬ hkʼaˇ chi ve lehˬ awˬ viˉ awˬ nyi laiˉ gʼaˇ co ha hpawˇ ve chaw mawˇ hpehꞈ tuˬ kaꞈ ga piˇ ve yoˬ. Chi ve lehˬ Gʼuiˬ sha ve kanˉ hkʼaˇ hkʼaw awˬ bon cawˬ jaˇ.

1995 hkʼawꞈ te leh 2018 hkʼawꞈ hkʼa gaˬ ngaˬ awˬ tcuhˆ puiˍ lonˉ hkʼaw ve awˬ tanˬ te leh awˬ nu ve awˬ tcuhˆ puiˍ lo ca guiˇ˗e ve yoˬ. Kanˉ chi ve htaꞈ te ve chaw lehˬ, oˇ htaˇ kʼo awˬ tcuhˆ puiˍ lonˉ lo ve toˇ nyi shehˍ hpaˇ tehꞈ kʼoˆ ve yoˬ. Ngaˬ awˬ tcuhˆ puiˍ hkʼaw ve kawˍ miˍ tiˍ, beˍteˍlaˆ hkʼaw ve awˬ viˉ awˬ nyi, leh Miˍshenˍnaˍliˍ laiˉ gʼaˇ yawˇ hui htaꞈ gʼa mawˬ daꞈ ve yoˬ. Hkʼe te leh, awˬ gʼaˇ piˇ daꞈ tuˬ awˬ yanˇ cawˬ leh yawˇ hui dawˇ haˍ ve htaꞈ gu gʼa tuˬ ga piˇ ve yoˬ. Yawˇ hui ve hpehꞈ laˬ jaw ve awˬ lawn htaꞈ pa taw, ngaˬ leh Lu˗diˇ kaꞈ awˬ gʼaˇ gʼa jaˇ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, 2000 hkʼawꞈ htaˇ ngaˬ hui Raˬwaˬdaˬ lo ca guiˇ˗e leh 1994 hkʼawꞈ chaw ceuˬ htaꞈ gʼaꞈ tiˇ pehˍ ve awˬ yanˇ htaˇ hkʼaˬ hkʼe te yeunˇ hkanˍ gʼaˇ ve yawˇ hui ve awˬ lawn kʼoˆ maˍ laˇ htaˇ, na gaˇ jaˇ. Awˬ viˉ awˬ nyi laiˉ gʼaˇ yawˇ hui haꞈ ve chaw suh˗e ve yoˬ. Yawˇ hui laiˉ ceuˬ htaꞈ gʼa yeunˇ hkanˍ ve htawˇ, yonˍ hkʼaˇ yonˍ yeˬ ve, dawˇ law kuiˬ cawˬ ve, leh ha lehˬ ve cawˬ ve tehꞈ hpeuꞈ maw laˇ ve yoˬ.

Chi teˇ hkui ngaˬ leh Lu˗diˇ 80 hkʼawꞈ hpaˆ˗oˬ. Aˍmaˬriˆkaꞈ mvuhˇ miˬ awˬ tcuhˆ puiˍ hkʼaw ve kawˍmiˍtiˍ 20 hkʼawꞈ te˗oˬ ve yoˬ. Ngaˬ liꞈ chi mvuh mvuh maˇ henˇ jaw ve htawˇ, ngaˬ Yaˬhoˉvaˬ leh yawˇ ve kanˉ hkʼaˇ hkʼaw daꞈ jaˇ ve laiˉ ceuˬ gʼa henˇ ve yoˬ. Chi lehˬ Liꞈ hpu hkʼaw awˬ tehˬ ve ngaˬ awˬ nu ve chaw htaꞈ maˍ piˇ gaˇ tuˬ te laˇ ve yoˬ. Maˍ piˇ ve chi lehˬ yawˇ hui hkʼaˬ htaˆ kaꞈ awˬ bon gʼa tuˬ te piˇ ve yoˬ. (2 Kawˇrenˍhtuˆ 3:5; 2 Tiˆmoˉseˍ 2:2) Liꞈ hpu hkʼaw awˬ tehˬ ve lehˬ chaw yaˇ ve a shaꞈ teꞈ hkʼaˇ daꞈ la tuˬ ga piˇ ve, leh hpanˍ shehˍ hpaˇ Yaˬhoˉvaˬ geh meuˆ daꞈ tuˬ kaꞈ ga piˇ ve tehꞈ ngaˬ gʼa mawˬ ve yoˬ. (Yaˍkoˆ 4:8) Teˇ gʼaˇ le le Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ caˉ daꞈ ve awˬ lawn henˇ tuˬ ngaˬ leh Lu˗diˇ ga piˇ leh awˬ nu ve chaw htaꞈ awˬ tehˬ ve hkʼaˬ htaˆ kaꞈ maˍ piˇ tuˬ coˇ caˇ ve yoˬ. Chi ve lehˬ Gʼuiˬ sha ve kanˉ te ve chaw teˇ gʼaˇ le le awˬ pon daꞈ jaˇ.