1. N’nga univa-idhe ingumi mbaan’ni?

YOHOVA ngu “Nlungu waingumi.” (Jeremiya 10:10) Liye ngu namapanduchi-u. Nguliye univa-idhe ingumi. Bibilya linoonga vya Nlungu ira: “Neri-a mu-upanducha vyongo vyothene, mofuna winyu vitokalawo thitho vi-upanduchiwa.” (Apokalipse 4:11) Ingumi chotuva yeyo Nlungu iniva-idhe liye dhela mwaudhivela.—Muleri Salimo 36:9.

2. N’nga i-yo ninofwanela iran’ni ira nikaena ingumi yaimwerumweru?

² Yohova unoniva-a vyothene vinofuna i-yo ira nikaleo, ninga vyodya na ma-inje. (Mayirelo 17:28) Mbwenye liye unonisamalela vinjinji. Liye unofuna ira nikalenga aimwerumweru. (Mayirelo 14:15-17) Ira nikaena ingumi yaimwerumweru, ninofwanela vwela malamulo a Nlungu.—Esaya 48:17, 18.

3. N’nga Yohova aongilen’ni Kaini angampide Abeli?

³ Bibilya linonifunji-a ira ingumi yi-u na yaatu enango chofuneya vinjinji wa Yohova. Mofwanafwani-a, kaonani Kaini mwana Adamu vyammwirele liye balee Abeli vomnyanyuwela. Yohova atommwandela Kaini funeya o-inda rima vonyanyuwavo, mbwenye liye ka-arele malangi-o a Yohova. Bibilya linoonga ira: Kaini “atomkoma balee Abeli fiedhela mpa”. (Maromelo 4:3-8) Yohova atomlanga Kaini namwasa wenuo. (Maromelo 4:9-11) Mutu uno-iyachi raiva ulukula rimani mwee unogomela kala owani-a na wauwalanga. Atu oira ee-ni katinodha wachela ingumi yo-omala. (Muleri 1 Juwau 3:15.) Yohova unofuna ira naadhivelenga atu.—1 Juwau 3:11, 12.

4. N’nga Yohova aoni-idhen’ni angava-idhe malamulo kumi Aisraeli?

 ⁴ Vangavirile hora yolapela ndulimwiwa, Yohova atomva-a Mose malamulo kumi. Limbo-i mwamalamulo enala lali loi: “Kupe mutu.” (Dotornomio 5:17) Movwelana na vyevyo Yohova atooni-a fendo yanambili ira unolemeza vinjinji ingumi. Ziza la Aisraeli, mutu apa fwee komove, liye thitho anofwanela piwa.

5. N’nga Nlungu unoona a-vi mwasa otatila wise?

⁵ Lamulo n’nango Yohova laava-idhe liye Aisraeli linooni-a ira ingumi yamwana uli a-anabaliwe chofuneya. Yohova aongile ira mutu agudhula i-yana wawise fiedhela mwanuo wukwa, mutuwo anofwanela piwa. (Muleri Ekisodo 21:22, 23; Salimo 127:3.) Vyevyo vinooni-a ira tatila wise chiyongo yothakala vamethoni va Nlungu.—Onani madhu akomoni 28.

6, 7. Ninooni-a a-vi ira ninolemeza ingumi?

⁶ Akala ira i-yo ninolemeza ingumi ninga Nlungu, kaniire yongo inaode e-la vangovini ingumi yi-u venango ingumi yaatu enango. Na mwasa wenuo, kaninofwanela fumali sola, venango i-ndi-edha basa mirombwe yoviringani-a ugogo mwasiwa naira vyevi vinooda nonga ingumi yi-u thitho vinooda nipa.

⁷ Nlungu ngwaniva-idhe ingumi na tutu, ee-no ninofwanela vi-indi-edha basa ninga munofunela liye. Ninofwanela lemeza pama tutu li-u mwasa oi naira ee-no ninokala ochena vamethoni va Nlungu. (Aroma 6:19; 12:1; 2 Akoritiyo 7:1) Akala ira i-yo kaninaona ingumi kala yofuneechecha, kavinaodeya mlabela Nlungu univa-idhe ingumiyo. Angalive ira vinokala vyorucha i-ya makhalelo othakala anoira i-yo romela wale, Yohova unodha nikami-a akala ira ninovilimbi-edha ira ni-iyachi.

8. N’nga chini jinaire i-yo vooni-a ira ingumi chofuneya?

⁸ N’nga ninaire a-vi ira nioni-e wa Yohova ira kaninofuna e-la ingumi yaafwi-u vangovini? Akala  ninoona ingumi kala yofuneya, kanina-indi-edhe basa karo venango njinga mo-ofwanelela venango irangana vyongo vyo-ela ingumi vangovini. (Salimo 11:5) Thitho, kanina wendi-a karo, venango mota va limburo lavangovini. Vanyumbani vi-u vanofwanela kala vapama ira mutu uliwethene a-apeye. Yohova atooni-a ira makalelo oi-eni mbofuneya. Liye atowava-a Aisraeli lamulo leli ira: “Mwamanga nyumbinyu ipya, munofwanela vu-elela venango [e-lavo chinga] valindinivo.” Moi e-no, mwinyaa nyumbiyo afwanela onechecha ira lindinimo mwa-agwele mutu liye wukwa.”—Dotornomio 22:8.

9. N’nga vinyama ninofwanela vionanga moi a-vi?

⁹ Mbwenye kai vingumi vyaatuve baa-i vinofwanela i-yo vilemezanga. Yohova thitho unofuna ira vinyama nivilemezenga pama. Wa Yohova, kai dawa upa nyama ira nidye venango vivunela ira vya-anipei-e. (Maromelo 3:21; 9:3; Ekisodo 21:28) Mbwenye kaninofwanela oni-a nyarwa vinyama venango vipa ira niviwaredhengana baa-i.—Sanganikho 12:10.

10. N’nga Yohova aoni-idhe a-vi ira sangiri inoimelela ingumi?

¹⁰ Yohova unoona ira sangiri chiyongo yofuneya thitho yopambuleya neri-a inaimelela ingumi. Yohova atooni-a mwa ndhila inango. Nduli moi Kaini atompa balee Abeli, Yohova aongile ira: “Sangiri ya balauo inaandilela mmateyani.” (Maromelo 4:10) Sangiri ya Abeli yaimelela ingumiyee. Ma-inje a hora ya Nowa angavirile, Yohova atomrumeli-a Nowa vambo-i na banja lee ira tadyenga nyama. Mbwenye atoava-a lamulo lo-orucha ira katidyenga sangiri. Liye aongile ira: “Vinyama vyothene vinakala vailanbo yavathi vikale vyodya vi-nyu. E-ni ninga muuva-edheni miyo mathamba, nditouva-ani vyothene.  Mbwenye kamudye nyama vambo-i na sangirene—neri-a chiingumee.”—Maromelo 1:29; 9:3, 4.

11. N’nga tilamulo liivi Yohova lava-idhe liye Aisraeli?

¹¹ Vangavirile vyawa 800 nduli mwa vyevyo, Yohova atoava-a lamulo ziza la Aisraeli ira: “Akala muisraeli venango lendo unokala varivinyu, adhowa masaya, liye i-nda nyama venango mbalame yofwanela dyiwa, liye unofwanela isiga, sangiri ya nyamiyo vu-elela na mateya.” Atoonga okoka ira: “Kamudye sangiri.” (Levitiko 17:13, 14) Yohova kachinjile ifunelo yee mwasa wa sangiri. Liye afuna ira atwee tathuulelenga ira sangiri chiyongo yofuneya thitho yopambuleya. Aliwa tanofwanela udya nyama, mbwenye sangiri kabe. Aliwa tapanga nyama ira tadye, tafwanela isiga nyamiyo sangiriwa ivu-elela na mateya.

12. N’nga Yohova unofuna ira makristau tathuulelengan’ni?

¹² N’nga Yohova atochinja ifuneloyee vangavirile hora? E-i. Vyawa vinango nduli mwa wukwa wa Yesu, anamarumiwa naandimuwa vapingoni wa Yerusalemu tatogumaneya. Aliwa tathuulela ira malamulo enango a Aisraelii anolabave basa wa makristau. (Muleri Mayirelo 15:28, 29; 21:25.) Yohova atoakami-a makristau vwechecha ira aliwa tanofwanela dhowanave thuulela ira sangiri chiyongo yopambuleya thitho yofuneya. Makristau ahora ya anamarumiwa katadya sangiri venango imwa. Aliwa katadya nyama akala ira nyamiyo kicheni-iwile. Irana vyevyo akala dawa ulukulu ofwanafwanana lambela vyosema ninga thitho makalelo oraruwa, mofwanafwani-a, gonana na mutu o-okala i-yanaa venango mannaa. Malamboano makristau aimbarimbari katinodya thitho katinomwa sangiri. Yohova unofuna ira i-yo nithuulelenga ira sangiri chiyongo yofuneya thitho yopambuleya.

13. N’nga mwasiwa ngwan’ni makristau katinofwanela rumela e-liwa sangiri?

 ¹³ N’nga vyevi vinofuna vionge ira makristau katinofwanela rumela e-liwa sangiri? Ee! Yohova utoonga ira khaninofwanela udya venango umwa sangiri. N’nga akala ira mediko utouwandelani ira kamumwe yomwa yolezeli-a, nyo mungavi-elile yomwa yolezeli-a dhela soroni? Pyovweya ira e-i! Vyevi vili saasawa na umwa yomwa yolezeli-a. Thitho e-la sangiri tutuni saasawa na udya venango umwa sangiri.—Onani madhu akomoni 29.

14, 15. N’nga pyofuneela a-vi Makristau vwela lamulo la Yohova loonga mwasa waingumi na sangiri?

¹⁴ N’nga mediko akala utoonga ira munokwa mwa-arumele e-liwa sangiri? Pyovweya ira mutu uliwethene wa-iyo unofwanela rumela e-kene akala unovwela venango a-vwela. Makristau aimbarimbari katinorumela e-liwa sangiri. N’nga makristau aimbarimbari katinofuna kaana ingumi? Pyovweya ira makristau aimbarimbari anolemeza ingumi thitho anofuna kaana ingumi. Ngumwasiwa anosaka mirombwe yokami-a ya-ana-indi-edhiwa basa sangiri.

¹⁵ I-yo ninofuna kaana ingumi yapama. Ee-no kai vyofuneya a-vwela Yohova mwasa oi nivunele ingumi. Yesu aongile ira: “Voi uliwethene ofuna vulumucha ingumiyee unodha iluza, mbwenye oluza ingumiyee mwasa wamiyo unodha ifwanya.” (Mateu 16:25) I-yo ninomdhiveliwana Yohova thitho ninofuna nivwelenga liye. Yohova utoidhiwa vyongo vyofwanelela wa-iyo thitho unotuva atu anovwela. E-no ninga Yohova, i-yo ninolemeza ingumi thitho ninoona ira sangiri njopambuleya.—Aebere 11:6.

16. N’nga mwasiwa ngwan’ni makristau aimbarimbari anovwela Nlungu?

¹⁶ Makristau aimbarimbari tanokala okozeya vovwela lamulo loi katinofwanela udya na umwa sangiri. Aliwa  katinorumela indi-edha basa sangiri ira taili-iwe na mamediko. * Mbwenye tanorumela i-ndi-edha basa tundu unango oili-iwa na mamediko na ifunelo yoi tavulumuche ingumi. Makristau aimbarimbari anofwanela sakula vwela malamulo a Nlungu vamwasa wasangiri. Nan’ni? Neri-a atoidhiwa ira upanduchile ingumi na sangiri unoviona kala vyofwanelela wa liye. N’nga nyo? Munorumela ira Nlungu utoidhiwa vyofwanelela wanyo?

17. N’nga hora ya Aisraeli njindhila iivi yeniyo Yohova yarumeli-a liye indi-edha basa sangiri?

¹⁷ Limbo-i mwa malamulo ali malamuloni a Mose lelo Nlungu la velelile liye wa Aisraeli loonga ira: “Ingumi ya nyama ili sangirini mbwenye miyo nditou-elelani sangiri vaiguwani ya khuto ira ikunelenga vyodawa. Vili e-no neri-a sangiri njinokunela vyodawa, mwasiwa ingumi ili sangirini.” (Levitiko 17:11) Aisraeli tadawa tanofuna ira Yohova aalevelele, aliwa tavelela kuto wanyama thitho namavelela kuto ano-ela sangiri ya nyamiyo vaiguwani ya kuto. Yen’na yali ndhila imbo-i yarumeli-a Yohova Aisraeli indi-edha basa sangiri.

18. N’nga wukwa wa Yesu univa-idhe ngari yodhafwanyan’ni?

¹⁸ Malamboano kaninofwanela velela khuto wavinyama ira nileveleliwe vyodawa vi-u. Yesu atovelela ingumi venango sangiri, ninga kuto ira vyodawa vi-u vileveleliwe. (Mateu 20:28; Aebere 10:1) I-yavo vyevyo, Yohova thitho unooda niva-a ngari yokalao dhowa nodhowa mwasa wa wukwa wa Yesu.—Juwau 3:16; Aebere 9:11, 12; 1 Pedru 1:18, 19.

19. N’nga ninairen’ni ira naakami-e atu ira taganyali ingumi?

 ¹⁹ Ingumi chotuva yofuneya ya Yohova! I-yo ninoadhiveliwana atu thitho ninoafuna ira aliwa takaleo dhowa nodhowa. Ee-no, dhoweni nidhilimbi-edhe awandela atu ira tamroromele Yesu. I-yo na-aawandele atu fiedhela aliwa wukwa mwasa o-ovwela Nlungu, ninokaana landu. (Zakiyeli 3:17-21) Mbwenye naawandela, ninooda onga ninga mwaongele rumiwi Paulo ira: “Kandina landu wa sangiri ya mutu uliwethene, neri-a kandi-iidhe onga wanyo ifunelo yothene ya Nlungu.” (Mayirelo 20:26, 27) Naawandelanga atu ira Yohova unolemeza ingumi thitho unoona sangiri kala yochena, ninooni-a ira i-yo ninothuulela ninga liye.