1-2. Yesu ali mwamoda uuvi vaonga liye madhu ogomi-edha ninga mutu vailambo yavathivano?

NAMAEBE-I siku la 14 nisani yawa ya 33 C.E. Yesu atosumeliwa nonukedhiwa selu wa-airile liye vanduli viwa liye atonyoziwa, oni-iwa nyarwa nokomeliwa vaimirinini yoonelavo nyarwa. Maperego akomenlena aliwa atoopovola mandhee na manyalwee. Moda wavumaliye na mwaongela liye wanooni-a ira Yesu anovwa upa vinjinji. Liye anofwanela onga, atokaana vyongo vyofuneeleya ira avionge.

² Dhoweni nithuuleleni madhu ogomi-edha a Yesu angali vaimirini yoonelavo nyarwa namakundo anofuna i-yo funjedha. Vamadhu e-nango nionge ira ‘munofuna i-yo avwela.’—Mat. 17:5.

3. N’nga Yesu aonganaani vaongile liye ira: “Babani, aleveleleni”?

³ N’nga Yesu aongile n’ni? Vyali liye vaimirinini yoonelavo nyarwa, Yesu atolobela ira: “Babani aleveleleni.” N’nga Yesu afuna ira Babee alevelele aani? Madhu o-arela a Yesu anonioni-amo pama, liye aongile ira: Aliwa “katinaidhiwa vinoira aliwa.” (Luka 23:33, 34) Vinooni-a ira Yesu aongana anyathoropa Aaroma enale akomele mandha na manyalwee vaimirini yoonelavo nyarwa. Aliwa kataiidhi ira Yesu ali ani? Venango Yesu anoathuulela atu ali vamwinjinale oi mbalimbi-edha ira Yesu apiwe ira vasogolo vee tangadha chinjile kala omromela. (Mayir. 2:36-38) Yesu kaarumeli-idhe ira oni-iwawee nyarwa namwasa oi atwao tali amakalelo o-olongomana umwiri-e ira anyanyuwe. (1 Pe. 2:23) I-yavo vyevyo liye atovepa Yohova ira aalevelele atu apidao.

4. N’nga ninofunjedhavon’ni ofuneya okala olevelela amwidani-u?

⁴ N’nga ninafunjedhevoni na madhu a Yesuala? Ninga vyate  Yesu, ninofwanela kala ofunechecha levelela atu enango. (Akol. 3:13) Atu enango thangani-avo abali-u aututuni, venango anoruni-ana na i-yo mwasa o-ovwechecha vinororomela i-yo na vile visakunle i-yo vaingumii-u. Aliwa venango anoniongela vyonama, niva-a manyadho vaari vaatu enango, nikaulela mabukwi-u venango fiedhela nitucha ira anonikwipa. I-yavo lokota mathuulelo rimani ninofwanela mvepa Yohova ira adhule metwiwa ira dambo n’nango tadhafunje imbarimbari. (Mat. 5:44, 45) Hora dhinango levelela ka-i vyokweya simbwasimbwa nalimbangana nyarwa dho-olongomana. Mbwenye narumeli-a ira thakaleliwa na no sukwali-iwaa viulukule rimani mwi-u, vyevyo vinonifooki-a. Rongola m’mbo-i atoonga ira: “Nditozindiyela ira levelela kunothapulela rumela makalelo othakala anoniirela atu no arumeli-a ira aliwa taniirelenga vyevyo. Vinothapulela ira miyo nditoira yosakula: A-lokota vyosukwali-a rimani.” (Sal. 37:8) Nasakula levelela, kanirumeli-e ira vyongo vyothakala vinogumanana i-yo ira vinifooki-e.—Aef. 4:31, 32.

5. N’nga Yesu alamnyedhilen’ni lipanga lana liye vambo-i, na namwasa wani utoira yolanyedha yei?

⁵ N’nga Yesu aongilen’ni? Mapanga menli talinga vakwikwi na vaimirini yoonelavo nyarwa vakwele Yesu. Mbwenye voroma, aliwa ambilene tatomruwana Yesu. (Mat. 27:44) Mbwenye vira wa hora m’mbo-i mwaaliwa atochinja mathuulelo. Liye atovwechecha ira Yesu “kairile yongo iliyothene yothakala.” (Luka 23:40, 41) Kwaranya vyothene vyevi liye atooni-a ira anomnyindela Yesu ira unodha mvemnyathi-a muukwani siku n’nango. Liye atoonga ira: “Mundithuulele miyo mwavolowa Muumwenyu.” (Luka 23:42) Mbwenye mutula atooni-a iroromelo, Yesu atowakula ira: “Mwaimbarimbari miyo ndinouwandela peeno ira weyo unodha kala na miyo [a-kala Muumwene, mbwenye] paradaizo.” (Luka 23:43) Vinooni-a ira Yesu atoira yolanyedha yei vaekene. Liye ato-indi-edha basa madhu oonga ira: “Weyo” vambo-i “namiyo.” Yesu mwavelela liye idedi-edho wa lipangali a-adhi vang’ono ira akwe mbwenye anoidhiwa ira Babee ngwatangaranga.—Sal. 103:8.

6. N’nga ninofunjedhevon’ni vamadhu a Yesu am’mwandenle liye lipanga?

⁶ N’nga ninofunjedhavon’ni va madhu a Yesu? Yesu unomsazi-edha Babee molongomana. (Aeb. 1:3) Yohova unofuna ira i-yo nilevelelenga thitho kaana tangaranga wa m‘mbo-i na m’mbo-i wa i-yo. Liye unoira vyevyo akala ira nitochinyuwa i-yachi vyothakala vyairile i-yo ndulimu nooni-a iroromelo dhela mu khuto wa Yesu. (1 Ju. 1:7) Enango anoona ira ka-i vyoodeya leveleliwa vyodawa viirile i-yo ndulimu. Akala ira nyo munovivwa ee-no thuulelani vi: Anga-adhi vang’no funa wukwa liye atovwela tangarranga lipanga mwaroma aliwa oni-a iroromelo. Ee-no ninooda kaana iroromelo ira hora dhothene Yohova unovwela tangaranga arumiwee ororomeleya, anovilimbi-edha ira vyothene vinooda aliwa movwelana na malamulwee!—Sal. 51:1; 1 Ju. 2:1, 2.

7. Ninga muoni i-yo va lemba la Juwau 19:26, 27, Yesu aawandenlen’ni Mariya na Juwau?

⁷ Yesu aongilen’ni? (Muleri Juwau 19:26, 27.) Yesu anomkumbanyedha m’mee, mwasa oi ali makwele. Abalee a Yesu tangaodile msamalela m’miwa muvyongo vyaututuni. N’nga mbaani aaode msamalela muvyongo vyauzimu? Kavali jinooni-a ira abalee a Yesu tatokala anama-arelee. Mbwenye Juwau ali  namafunjedha ororomeleya wa Yesu thitho xamwalee. Wa Yesu atu alabela Yohova tali mubanjani lauzimu. (Mat. 12:46-50) Yesu anomdhiveliwana Mariya mbwenye afuna kaana imbarimbari ira vatokala mutu unofuna msamalela. Mbwenye liye atomvepa Juwau ira aode msamalela. Yesu atoidhiwa ira Juwau angaodile mkami-a m’mee dhowanave mlambela Yohova. Liye atom’mwandela m’mee ira: “Ula ngumwaninyu” thitho atom’mwandela Juwau ira: “Ula ngum’mao!” kumela dambo lelo dhowa sogolo Juwau ali ninga mwana Mariya thitho liye angaodile msamalela ninga m’mee. Mariya ali amsamalelanga Yesu mwaudhivela romela vabaliwele liye thitho ali vakundu vahora ya wukwa wee.  Yesu atokaana myasa yovweya yomdhiveliwana i-yana wa pereso indendai.

8. N’nga ninafunjedhevon’ni na Yesu vyaawandenle Mariya na Juwau?

⁸ N’nga ninofunjedhavon’ni na madhu a Yesu? Uxamwali una i-yo naabali-u muiroromeloni unooda kala olimba kwaranya abali-u aututuni. Abali-u aututunala anooda niruni-a fiedhela ni-iyachi, mbwenye Yesu atolanyedha ira nakala ikundu ya Yohova vambo-i na gululee ninooda ganyali “vyongo vyoinjiva kwaranya 100” i-yani-a na viluzile aliwa. Abali-u anjinji auzimu anooda kala ninga a-imi-u ababi-u naami-u. (Marku 10:29, 30) Ninoira ikundu la banja lauzimu lovwelana muiroromelo yaudhivela mdhiveliwana Yohova va mutu mwinango na fwee. Na mwasa wa vyevyo, nyo munokumbanya?—Akol. 3:14; 1 Pe. 2:17.

9. Madhu anofwanyeya va Mateu 27:46 anonifunji-an’ni?

⁹ N’nga Yesu aongilen’ni? Anga-adhi vang’ono ira akwe Yesu atokuwa mogweli-a madhu noonga ira: “Nlungwanga Nlungwanga mwasiwa ngwan’ni mutondi-iyachi”? (Mat. 27:46) Bibilya linoonga ira mwasiwa ngwan’ni Yesu atoofiedhela onga vyevi. Mbwenye madhuenala anoniwandela vyongo vinjinji. Mwaifwanafwani-o, voonga madhuenala Yesu akwakwaneli-edha yolanyedha ilembiwile va Salimo 22:1. * I-yavo vyevyo aliwa anonioni-a ira Yohova “kaa-elele yomvunelana” Mwanee. (Yobo 1:10) Mbwenye liye atorumeli-a ira mwanee aoni-iwe nyarwa na amwidanee, e-no Yesu thitho atovivwechecha vyevi. Yei yali yowesedha ilukulu voi kavali mutu aromilevo gumanana yowesedha yei. Mwaimbarimbari liye kaadawile thitho kaafwanele wukwa.

10. N’nga ninofunjedhevon’ni va vyam’moongilena Yesu Babee?

¹⁰ N’nga ninofunjedhavon’ni na madhu a Yesu? Likundo linofunjedhavo i-yo toi, kaninofwanela hora dhothene dedi-edhanga ira Yohova avolowelevo va nyarwa inowesedha iroromelwi-u. Ninga Yesu oi otowesedhiwa fiedhela komoni, i-yo thitho ninofwanela roromeleya vyaodeya fiedhela wukwa. (Mat. 16:24, 25) Nlungu unoniva-a iroromelo ira kaninowesedhiwa fiedha vo-ooda vilela. (1 Akor. 10:13) Yongo inango inofunjedhavo i-yo choi ninga Yesu i-yo ninoona nyarwa mwasa wa vyongo vyo-olongomana. (1 Pe. 2:19, 20) Atu enango anoniruni-a i-yo o-oirene yongo yothakala mbwenye na mwasa oi kaninoira ikundu yailamboi, vofuna vunela imbarimbari. (Juwau 17:14; 1 Pe. 4:15, 16) Yesu atovwechecha mwasiwa ira Yohova atorumeli-a mwanee oni-iwa nyarwa. Abali enango ororomeleya tagumana nyarwa anoongecha ira mwasiwa ngwan’ni Yohova utorumeli-a ira vyevi vindireele. (Habak. 1:3) Yohova unovwechecha ira mathuuleloenala kai ira tate-akaana iroromelo kabe, mbwenye anofuna ira Yohova aadidili-e rima.—2 Akor. 1:3, 4.

11. Mwasiwa ngwan’ni Yesu atoonga vinofwanyeya va lemba la Juwau 19:28?

¹¹ Yesu aongilen’ni? (Muleri Juwau 19:28.) Mwasiwa ngwan’ni Yesu utoonga ira: “Nditokaana tona”? Liye atoonga vyevyo “ira akwakwaneli-edhe vyongo vyalembiwile Bibilyani”—venango nionge ira madhu alembiwile va Salimo 22:15, anoonga ira: “Kopolo dhanga dhitouma gugudu ninga nlipali” lumilanga litokamelela dhulu wa mwano mwanga  thitho mutondidhi-edha tumbulu la wukwa. Ninofwanela vwechecha mwasiwa ngwan’ni Yesu atokaana tona: Liye atolimbana na nyarwa dhinjinji thangani-avo uvwaupa vaimirini yoonelavo nyarwa. Mbwenye tundu wali liye anofuneela kami-iwa naatu enango ira aode mali-a tona yanaliiyo.

12. N’nga ninofunjedhavon’ni na madhu a Yesuala oonga ira “nditokaana tona”?

¹² N’nga ninofunjedhavon’ni na madhu a Yesu? Yesu kaaviona ira onga mwavivwela liye ali izindielo yofooka. I-yo thitho kaninofwanela thuulelenga ee-no hora dhinango vaingumii-u ninofunechecha awandela aatu enango vile vinofuneela i-yo mbwenye hora dhinango naona ira kaninaoda visamalela vaoka kaninofwanela ova vepa atu enango ira taode nikami-a. Mwaifwanafwani-o, akala nitoulula venango ninaabulela ninofwanela vepa fwi-u ira anivelele na njinga merkado venango ximitari. Akala nitosukwala venango vikumbanyedha ninofwanela vepa ndimuwa wavapingoni venango kristau owarala mwauzimu ira aode nivuruwana mopwaseya mule munovwela i-yo venango niwandela “madhu apama” anadhiveli-e rimi-u. (Sang. 12:25) Thuulelani ira abali-u naarongoli-u anonidhiveliwana thitho anongofunechecha ira taukami-eni “vahora yanyarwa.” (Sang. 17:17) Aliwa katinoidhiwa vili rimani mwi-u. Aliwa katinooda zindiyela akala ira i-yo kaninoawandela vyongo vinogumanana i-yo.

13. Chini vyairile Yesu vokala ororomeleya fiedhela wukwa?

¹³ N’nga Yesu aongilen’ni? Ingafiile 15 hora Yesu atokuwa mogweli-a madhu ira: “Nditokwakwaneli-edha ifuneloinyu” (Juwau 19:30) Madhu a Yesuala, anonifunji-a ira liye a-anakwe liye atoidhiwa ira atokwakwaneli-edha vyothene vyafuna Yohova. Mwasa okala ororomeleya fiedha wukwa liye ato-inda mabasa manjinji. Yoroma, liye atooni-a ira Satana ngonama. Yesu atooni-a ira mutu olongomana angaodile kala ororomeleya mo-obala vili vyothene vyafuna m’mwirela Satana. Yanambili, Yesu atovelela ingumiyee ninga yoombolana. Vovelela khuto waingumi, Yesu atoiri-a ira atu o-olongomana kala axamwali a Nlungu thitho kaana idedi-edho yodhakalao dhowa nodhowa. Yanararu, Yesu atooni-a ira Yohova ngunamatonga olongomana thitho atovunela limbililee.

14. Ninofwanela kaana makalelo oi a-vi vadambo na dambo? Onganimo.

¹⁴ N’nga ninofunjedhavon’ni na madhu a Yesu? Ninofwanela kala osikimiza kaana rima o-ogaaneya dambo na dambo. Kaonani bali Maxwell Friend, unolaba basa lofunji-a xikola la Gileadi viongile liye. Vagumano wavailambo yothene yavathi bali Maxwell atoongavi voonga vya iroromeloyee: Kamunofwanela i-yedhela bebe-i yongo inofunanyo jiira peeno. Nyo mutokaana iroromelo yoi bebe-i munofiedhela mungana ingumi? Dambo lililothene njingarinyu ira muoni-e vyoira vinyu vinaode ufwanyi-ani ingumi yo-omala. Dambo lililothene muonenga ira njingari yogomi-edha vooni-a roromeleya wi-u wa Yohova. Mbwenye angalive ira ninoona ira ninokwa ninooda onga ira: “Yohova miyo nditoira vyothene ira ndikale ororomeleya oni-a ira Satana ngu Namanami-a vunela limbili linyu nokami-a utongi wa mbwiye.”

15. Movwelana na Luka 23:46, chiiroromelo iivi yan’na Yesu?

¹⁵ N’nga Yesu aongilen’ni? (Muleri Luka 23:46.) Mwairoromelo Yesu atoonga ira: “Babani ndino-ela mandhani mwinyu zimwanga.”  Yesu atoidhiwa ira sogololee lali mandhani mwa Yohova thitho liye atokaana iroromelo ira Babee unodha msamalela.

16. N’nga mufunjedhilen’ni na ifwanafwani-o ya zombwe wa vyawa 16?

¹⁶ N’nga ninofunjedhavon’ni na madhu a Yesu? Mukale okozeya velela ingumiinyu mandhani mwa Yohova. Ira muode irana vyevyo munofwanela “mnyindela Yohova na riminyu wethene.” (Sang. 3:5) Onani ifwanafwani-o ya Joshua, m’mbo-i wa Mboni wa Yohova wa vyawa 16, anaurenda o-oila. Liye atokonda oziwa o-ovwelana na malamulo a Nlungu. Anga-adhi vang’ono ira akwe, liye atom’mwandela m’mee ira: “M’mani. . .ndili mandhani mwa Yohova” ndinoonga na iroromelo yothene m’mani: Nditoidhiwa ira Yohova unodha ndivenyathi-a: Liye utoona rimanga ira miyo ndinomdhiveliwana.” * Mutu uliwethene wa i-yo adhifukenga ira; Akala ira ndinolimbanana nyarwa vaingumi yanga venango wukwa wewo unawesedhe iroromelo, n’nga ndino-ela ingumi yanga mandhani mwa Yohova nyindelanga ira liye unodha ndithuulela?

17-18. Mbamakundo aavi afunjedhile i-yo? (Onani kwadru loi “ Funjedhani na madhu ogomi-edha a Yesu.”)

¹⁷ Ninga muvwele i-yo madhu ogomi-edha a Yesu anonifunji-a likundo nlukulu. Ninofwanela thuulela ira pyofuneya levelela atu enango nonyindela ira Yohova unodha nilevelela. Nitokaana ngari ya abali naarongola amuiroromelo anofunechecha nikami-a. Pyofwanela vepa ira aliwa tanikami-e akala vyoodeya. Nitoidhiwa ira Yohova unonikami-a limbana na nyarwa iliyothene inoireya. Nitoona ira pyofuneya onanga ira dambo lililothene kalanga ninga tidambo li-u logomi-edha kalao, nithonyi-edhenga iroromelo yi-u. Ninofwanela nyindela ira na-ela ingumii-u mandhani mwa Yohova liye unodha nikami-a.

¹⁸ Mwaimbarimbari, ninooda funjedha vinjinji na vyaongile Yesu angali vaimirini yoonelavo nyarwa! Voonga na Mwanee, Yohova atoonga ira: “Mumvwelenga.” Na-indi-edha basa makundo afunjedhile i-yo wari mwa yofunjedha yei, ninongoira vyevyo Yohova vinirumile liye.—Mat. 17:5.