N’nga Mutoidhiwa?
N’nga papiro ya-indi-edhiwa basa vosakanya mwadiya hora yalembiwa Bibilya ndulimu?
Vimiri vya papiro
PYOIDHIWEYA ira papiro yali farameto yeniyo ya-indi-edhiwa basa vofuna lembela wu Iguputo Agiriki na Aroma ta-indi-edhile basa papiro volemba vyiwa. Kaniidhi vyotene ira papiro alabi-edhiwa basa volemba thitho vosaka-edha mwadeya.
Mitutu mili ya myadiya ya papiro yodezenyariwa vamambwe au Iguputu
Vyawa 2.500 vivirile ndulimu namaro-edha Esaya atolemba vyoonga atu takalecha chereerani mwa mi-inje yau Tiopiya e-nao tatumiza alimbo velela milanyu na myadiya ya papiro vabarani. Vanduli viwa namaro-edha Yeremiya atoonga ira sidade la Babulo tangangonji-iwile na amediya na perisiya, tatotumeya myadiyadhiwa ira a Babulwao ta-aode tawa.—Esaya 18:1, 2; Jer. 51:32.
Anamafunjedha katoidhiwa ira Bibilya mbamadhu ovudheleliwa a Nlungu, mgumwasiwa i-yo kanafwanela kaikelanga vosaka atu anosakasaka vyongo vyawale ira nisikimizele ira papiro lano-indi-edhiwa basa vosaka-edha mwadiya ndulimu. (2 Timo. 3:16) N’nga vyazindieliwe chin’ni? Alimbo sakasaka vyongo vyawale katofwanya imbarimbri yoonga vyosaka-edhuwa wa myadeya vi-indi-edha basa papiro ilambo ya Iguputo.
MYADIYA DHASAKA-EDHIWA MOI A-VI VO-INDI-EDHELA BASA PAPIRO?
Viruthiruthi vyodezenyariwa vamabweni wu Iguputo vinooni-a ira papiro anosaka-edhiwana myadiya. Alombwana tanogwandecha papiro noumanga mi-umbu tanomanga pama novigumani-a mi-umbudho nodhititiyani-a pama. Vimiri vya papiro vinokaana vikundu viraru vyopapateya. Ngumwasiwa aliwa kamanga vyakalecha vyosaka-edheya pama na vyolimba. Buku linango lavistoriya loonga vya iguputu laongile ira; Mwadiya wa papiro wanooda lapa mameturu 17 na ng’ombo 10 venango 12 vakadha ikudu.
Iruthiruthi ya Iguputu yeniyo yaoni-a moda osaka-edhiwa wa mwadiya wa papiro
MWASUWA GWAN’NI ALIMBO SAKA-EDHA MYADEYA TANO-INDI-EDHA BASA PAPIRO?
Papiro wanifwanyeya wiliwili inje wanilo. I-yavo vyevyo vyadiya ya papiro dhali dho-orucha sasa-edha. Angalive ira matabwa alili ofuneya vosaka-edha myadiya ilukulu vinooneya ira anamameza tanodhowanave indi-edhela basa myadiya yosaka-edhia na papiro.
Atu anjinji tanodhowanave indi-edha basa mwadiya dha papiro hora injinji. Movwelana na namalemba wa Igiriki Plutarco, wenio aliwo vari va vyawa zana loroma na zana lanambeli mipukutu ya vanpiro dhano-indi-edhiwa basa vinjinji vahora yeniyo.
Papiro pyomela vinakala ninga ululu vinomela madaboni nainjeni mo-otamanga ma-inje yomelayo inokaana mamethuru mathanu vaimoiwa na masetimethuru 15 ulukula wa imiriyo.
