N’nga mutoidhiwa?
N’nga atu walelene taidhiwa a-vi varomele mwedi venango yawa?
WAAEBERE enao takala ilambo yolanyedhiwa, yawa yaromela maromelo wa hora yolima thitho yodhala mbeu oi malamboano ndi mwedi wa Setembro venango Outubro.
Atu talengesa myedi 12 voona moda wawendela mwedi thitho myediyo (yanokaana malambo 29 venango 30) tanolengesecha thitho lapela wa yawa voona mwemo dhuwa mwawendela aliwa. Mbwenye yawa yalengesecha aliwa voona mwemo mwedi wawendela aliwa, yanookala yokwivela vofwanafwani-edha na mwemo mwalengeselecha aliwa voona dhuwa. Ee-no tanoofuneela fwanya ndhila yoi ndhila mbinli dholengeseladhi dhivwelane. Vyevi vyanoodeya vowenjedhela malambo thitho hora dhinango vowenjedhela mwedi mofwanafwani-a, yawa inango ya-ala vang’ono roma. Irana vyevi wanookami-a ira kalendariyo ivwelane na hora yodhala mbeu venango yo-anda.
Mbwenye hora ya Mose, Nlungu atowandela atwee ira vamwasa olambela, yawa inofwanela romela mwedi wa Abibu venango ira Nisani, oi malamboano ndi mwedi wa Março venango wa Abril. (Ekis. 12:2; 13:4) Ithuulelo yaireya mwedi wenuo yanoothangani-avo a-nda balere.—Ekis. 23:15, 16.
Mutu wadodoliso unango dhinalee Emil Schürer atoolemba bukhulee ira: “Lamulo lelo laakami-a idhiwa akala anofuneela wenjedhela malambo venango kabe lali lo-orucha.” “Mwambo wa paskwa wenuo waireya mwedi m’pumbula waoneya mwedi wa Nisani (14 wa Nisani), waireya vasogolo vadambo loi nathana nama-iywee wali olapela molandana. Ee-no komoni wa yawa, tanoozindiyela ira paskwa inooda ireya dambo lolandana . . . nathana nama-iyule la-anafiye, tanowenjedhela mwedi unango, mwedi wa Nisani wa-anafiye.”—The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135)
Amboni dha Yohova ano-arela ndhila yen’na tafuna idhiwa dambo lofwanelela lodha ira mwambo wa yodya yamaulo ya Mbwiye lelo linokala mwedi wa Março venango Abril thitho linovwelana na dambo la Nisani 14 va kalendariyo wa Iebere. Mipingo yavailambo yothene inoidhiwi-iwa vya damboli la-anafiye. *
N’nga atu Aiebere taidhiwa a-vi vagomela mwedi na varomela mwedi unango? Malamboano ninoidhiwa vyevi voing’ana vakalendariyoni. Mbwenye walelene kavyali vyokweya e-ni kabe.
Vahora ya igumula, myedi yakaana malambo 30. (Maro. 7:11, 24; 8:3, 4) Vangavirile hora, kai myedi yothene Aiebere ya-indi-edha aliwa basa, yakaechana malambo 30. Movwelana na kalendariula talengesa ira mwedi utoroma mweduo waroma oneya. Vyevi vyaireya vavira malambo 29 venango 30 kumela mwedi umadhuo.
Vahora inango Davide na Yonatani, tatoromola vya romeya wa mwedi upya, vevo vaongile aliwa ira: “Bebe-i mwedi unooneya.” (1 Sam. 20:5, 18) Ee-no vinooneya ira vofiya vyawa vya zana 11 B.C.E., Atu tanooda idhiwelatu hora yeniyo myedi ya sogolo munofuna aliwa dharomela. N’nga mutu uliwethene wa Israeli aidhiwe a-vi hora yoi mwedi upya utoromeya? Bukhu n’nango lelo lina malamulo namiyambo ya Ayuda linonikami-a idhiwa vyevi. Bukhuli linothonyi-edha ira kumela vevo Ayuda vyadhidhe aliwa kumela uudhaari wu Babulo, tribunale nlukulu la Ayuda tiyelo laakami-a vamwasuo. Vamyedi 7 yaireya vithuulelo, tribunale lanogumana vadambo la wa 30 la mwedi uliwethene. Anamatonga atribunale tatokaana izo yosakula dambo lelo mwedi o-arela munafuna aliwa dharomela. N’nga aliwa taonan’ni vosakula damboli?
Alombwana enango takalecha vadhulu vapanda orungunuwa Yerusalemu, takalecha oing’anechecha pama nama-iyu ira taone akala mwedi upya utooneya. Mweduo waoneya, mombaranya tanoidhiwi-a tribunale nlukulu la Ayudanle anamatonga atribunale taona ira vatokala umboni okwakwanela osikimizela ira mwedi utooneya, tanoolaleela ira mwedi upya utoroma. N’nga vyakala a-vi akala mirambo venango libunda vitoiri-a ira alombwanao ta-aone ira mwedi utooneya? Vyaira e-no tanoonga ira voi malambo 30 a mwedi uvirilula atokwakwana, e-ni mwedi upya utoromeya.
Bukhulo latoonga thitho ira tribunale nlukulu la Ayudali lanoolaleela vo-indi-a mulo vamwango wamaolivi duzi na wu Yerusalemu. Valimburo n’nango lavadhulu la Muisraeli tanoo-indi-a thitho mulo vofuna mwadha milanywiyo. Vavira hora tanootumiza atu ira tamalaleele milanywiyo. Ee-no Ayuda a Muyerusalemu, Muisraeli mwethene thitho visa vyo-iyana-iyana, tanoidhiwi-iwa vya roma wa mwedi mpya. Vyevyo vyanokami-a ira atu othene taodenga ira vithuulelo viwa vahora imbo-ive.
Kwadru lili chindoli linoukami-ani vwechecha vwelana vari va myedi ya kalendariyo wa Iebere, linooni-a vithuulelo thitho mahora.
^ Muone Nsanja ya Olonda ya 15 wa Fevereiro wa 1990 thakuru 15, thitho mwasa oi “Mafunso Ochokera kwa Owerenga” mu Nsanja ya Olonda ya Ingeles ya 15, wa Junho wa 1977.
