1-2. N’nga anamalambela aimbarimbari ana idedi-edho yodhiveliwiwa iivi?

IDEDI-EDHO njofuneya vinjinji, idedi-edho yaatu enango choi takaena banja laimwerumweru kaana a-ima a ingumi yapama venango ila va marenda oopi-a. I-yo Makristau ninolavela vyongo ninga vyevi. Mbwenye idedi-edho ina-iyo njokwaranya vyevyo, linothangani-avo sogolo lodhowa nodhowa sogolo lapama la afwi-u odhiveliwiwa enao akwide.

² Rumiwi Paulo aongile ira: “Miyo nditokhaana idedi-edho mwa Nlungu, yoi unodha kala venyathi-iwa muukwani waatu olongomana na o-olongomana.” (Mayir. 24:15.) Paulo kaali oroma oonga vya idedi-edho yaatu okwa Yobo thitho atoonga, atomnyindela Nlungu ira unodha mthuulela thitho mvenyathi-a muukwani.—Yobo 14:7-10, 12-15

3. N’nga ninoganyalivo n’ni va 1 Akoritiyo kapitulu 15?

³ “Venyathi-iwa muukwani” unoira ikundu ya “zati” Venango “ifunji-edho yaroromelecha” Makristau oroma. (Aeb. 6:1, 2) Mwasa wa Paulo oonga vyovenyathi-iwa muukwani ulembiwile va 1 Akoritiyo kapitulu 15. Vyalembile liye vyali vyolimbi-a vinjinji wa Makristau a zana loroma. Va kapitulu leli linooda nilimbi-a va idedi-edho ina i-yo.

4. N’nga xavi la idedi-edho yi-u waabali-u enao akwide tivi?

⁴ Venyathi-iwa wa Yesu Kristu muukwani ndi xavi la idedi-edho la abali-u odhiveliwiwa enao akwide, venango wa i-yo thitho yen’na yali ikundu ya “milanyu yapama” yeniyo Paulo yawandele liye akadha Koritiyo. (1 Akor. 15:1, 2) Akala Kristau unororomela ira okwa anodha venyathi iroromelo yei njapama. (1 Akor. 15:17) Roromela ira Yesu utovenyathi-iwa ndi mizati yaidedi-edho yi-u yau Kristau.

5-6. N’nga madhu anofwanyeya va lemba la 1 Akoritiyo 15:3, 4 anothapulela n’ni wa i-yo?

 ⁵ Mwasa wa Paulo oonga vyovenyathi-iwa muukwani watovenyathi-a vimbarimbari vyokwakwana viraru: (1) “Kristu akwele vyodawa vi-u.” (2) “Ato-eliwa masiyeni.” (3) Liye “avenyathi-iwile dambo laneraru ninga mwemo Malemba munoongela aliwa.”—Muleri 1 Akoritiyo 15:3, 4.

⁶ N’nga no-eliwa masiyeni no venyathi-iwa muukwani wa Yesu unothapulela n’ni wa i-yo? Namaro-edha Esaya atoro-edha ira Mesiya unodha “ineliwa muilambo yaatu aingumi” thitho “masiyee anodhakala vambo-i naatu othakala.” Mbwenye vatokala vyongo vinango vinjinji. Esaya atowenjedhela onga ira Mesiya unodha tukula “vyodawa vyaatu anjinji,” Yesu atoira vyevi vovelela yoombolana. (Esaya 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Aroma 5:8) Ngumwasiwa wukwa e-liwa masiyeni no venyathi-iwa wa Yesu ndi zati olimba wa idedi-edho yi-u na thathuliwa wi-u madao na wukwa, ngumani-avo abali-u odhiveliwiwa enao akwide.

7-8. N’nga chini inokami-a Mkristau sikimiza ira Yesu atovenyathi-iwa?

⁷ Idedi-edho yi-u yovenyathi-iwa muukwani inovwelana no venyathi-iwa wa Yesu, ee-no i-yo kaninofwanela kaikela ira Yesu atovenyathi-iwa. N’nga ninoidhiwa a-vi ira Yohova atomvenyathi-a Yesu?

⁸ Watokala atu anjinji aoni na methwiwa ira Yesu mwaimbarimbaridi atovenyathi-iwa. (1 Akor. 15:5-7) Umboni oroma va thandha wa Paulo ali rumiwi Pedru (Kefa). Gulu lofunjedha latosikimiza ira Pedru atom’mona Yesu angavenyathi-iwile. (Luka 24:33, 34) Thangani-avo arumiwi “kumi naambinli” enao tammoni Yesu angavenyathi-iwile. Adhaire e-no Yesu “atoneela wabali 500 hora imbo-ive,” venango aoneele va pwado lodhiveliwi-a laireile wu Galileya liongiwile va lemba la Mateu 28:16-20. Yesu “atoneela wa Yokobo,” venango wen’ne ali balee wenuo akonda a-mroromela ira Yesu ali Mesiya. (Juwau 7:5) Yakobo adham’mone Yesu ira utovenyathi-iwa ali osikimiza. Vyevi vinothapulela ira mu 55 C.E. ndi hora yalemba Paulo karta leli va hora yen’na maumboni anjinji aoni na metho venyathi-iwa wa Yesu tatokalaove, e-no mutu okaikela uliwethene anooda gumanana maumboni ororomeleya enao aoni vyevyo na methwiwa.

9. Naleri lemba la Mayirelo 9:3-5, n’nga Paulo aodile irela umboni wa Yesu ovenyathi-iwa muukwani oi a-vi?

⁹ Vanduli vee, Yesu atoneela wa Paulo. (1 Akor. 15:8) Paulo (Saulo) ali vaulendo odhowa wu Damasko wewo kwavwide liye madhu a Yesu avenyathi-iwiluo na ona masopenya a liye na titimi-o lina liye dhulu. (Muleri Mayirelo 9:3-5.) Vyagumanena Paulo vyatowenjedhela umboni ovenyathi-iwa wa Yesu ira kavyaira ongiwa wene kabe vyatoireyadi.—Mayir. 26:12-15.

10. N’nga sikimiza wa Paulo ira Yesu atovenyathi-iwa muukwani yamva-idhe ngari yoira alabe n’ni?

¹⁰ Umboni wa Paulo wali ofuneya vinjinji neri-a va hora inango liye anowaoni-a nyarwa Makristau. Angaroromele ira Yesu utovenyathi-iwa, Paulo atolimbi-edha funji-a atu enango imbarimbari yen’na. Atovilela, komiwa, mangiwa thitho thweya wa mwadeya vevo vadhowa liye maonga imbarimbari yoi Yesu atokwa thitho ngwaingumi. (1 Akor. 15:9-11; 2 Akor. 11:23-27) Paulo ali osikimiza ira Yesu utovenyathi-iwa muukwani liye atorumela wukwa ira avunele iroromelo yee. N’nga umboni oromula kamunaroromela ira Yesu atovenyathi-iwa muukwani? N’nga kavinoolimbi-ani iroromelo inyu ira wokwa anodha venyathi?

11. Mwasiwa ngwan’ni Mkristau au Koritiyo tatokaana mathuulelo odaweya va mwasa oonga atu ovenyathi-iwa muukwani?

¹¹ Enango sidadi yau Greek wu Koritiyo tatokaana mathuulelo odaweya va mwasa ovenyathi-iwa muukwani, fiedha aliwa tatoonga ira kuli venyathi-iwa muukwani. Mwasiwa ngwan’ni aliwa tanoonga e-no? (1 Akor. 15:12) Atu ofunjedha vinjinji asidadi linango lau Greek, na Athens, tanonyoza madhu oonga ira Yesu utovenyathi-iwa. Venango mathuulelo enala tatoakuza atu au Koritiyo. (Mayir. 17:18, 31, 32) Enango tathuulela venyathi-iwa “muukwani” mopipirisa tathuulelanga ira ali mutu muvyodawa mbwenye ali “waingumi” ninga Kristu. Kaya mwasiwa ali wan’ni kaya, konda venyathi-iwa unothapulela ira iroromelo yiwa yali yo-okaana basa. Akala Nlungu kamvenyathi-idhe Yesu kavali yoombolana yeniyo iveleliwile. Othene mbodawa ngumwasiwa atu enao taruni-a vyovenyathi-iwa muukwani katana idedi-edho yosikimizela.—1 Akor. 15:13-19; Aeb. 9:12, 14.

12. Movwelana malemba la 1 Pedru 3:18, 22, n’nga venyathi-iwa wa Yesu u-iyan’ne a-vi na atu oroma venyathi-iwa?

¹² Paulo ali angazindiyele ira Kristu utovenyathi-iwa muukwani. Venyathi-iwa weu wali wapama kwaranya venyathi-iwa waatu ale avenyathi-iwile kaana ingumi vailambo yavathi vano baasi amala aliwa wukwa. Paulo aongile ira Yesu ali vyovya-a vyoroma vya atu ale agoni muukwani. N’nga Yesu ali oroma moi a-vi? Ali oroma venyathi-iwa na ingumi yokaana zimu thitho ali oroma venyathi-iwa waatu ale anofuna dhowa dhulu.—1 Akor. 15:20; Mayir. 26:23; muleri 1 Pedru 3:18, 22.

13. N’nga Paulo a-iyani-idhe a-vi vari va Adamu na Yesu?

¹³ N’nga wukwa wa mutu m’mbo-i unodhi-edha a-vi ingumi atu mamiliyau manjinji? Va yofuka yen’na Paulo utokaanavo yowakulavo yee. Liye unoonga moda o-iyana vidhidhena Adamu waatu na vinofuna aliwa odeela dhela mwa Kristu. Voonga vya Adamu Paulo atolemba ira “wukwa udhidhe wa mutu m’mbo-i. Adamu angadawile atodhi-a soka waa-ima othene abaliwa. Ninoonave nyarwa dhela mwa a-vwela wa Adamu, vyo-arelavo vyee vinokala vyo-iyana, mwasiwa Nlungu utomvenyathi-a mwanee muukwani! “Venyathi-iwa waatu muukwani unodhela mwa mutu m’mbo-i weniyo uli Yesu,” Paulo aongile ira “dhela mwa Adamu othene anokwa ninga e-ni thitho othene anodha wachela ingumi dhela mwa Kristu.”—1 Akor. 15:21, 22.

14. N’nga Adamu unodha venyathi-iwa? Onganimo.

¹⁴ N’nga Paulo athapulela n’ni vaongile liye ira dhela mwa Adamu atu othene anokwa? Paulo atokaana mathuulelo oi a-ima a Adamu enao talandele madao na a-longomana wa Adamu thitho naaliwenee tali muukwani. (Aroma 5:12) Adamu kali mu gulu laatu owachela ingumi neri-a yoombolana ya Yesu kinagudumeya vyodawa vya Adamu. Liye adawile komove vo-avwela Nlungu. Vyo-arelavo viwa vinokala vimbo-ive naatu ale “Mwana mutu” anafuna liye atonga ira ndi “mbudi” neri-a anodha “piwa odhowa nodhowa.”—Mat. 25:31-33, 46; Aeb. 5:9.

15. N’nga mbaangasi “othene” anofuna dhawachela ingumi?

¹⁵ Onani ira Paulo aongile ira “othene anodha wachela ingumi dhela mwa Kristu.” (1 Akor. 15:22.) Karta la Paulo lalembele liye Makristau Ozoziwa au Koritiyo, enao anofuna venyathi-iwa ira tamakalenga dhulu. Mkristau  enala “tatocheni-iwa mwaivwelano na Kristu, thitho anoitaniwa kala olongomana. Thitho atoonga vya “atu enao anogona muukwani dhela mwa Kristu.” (1 Akor. 1:2; 15:18; 2 Akor. 5:17) Karta linango lovudheleliwa na Paulo alembile ira “akala nitovwelana na liye vokaana wukwa ofwanafwana na wee, mwaimbarimbari ninodha vwelana thitho na liye vovenyathi-iwa mofwanafwana na liye.”(Aroma 6:3-5) Yesu avenyathi-iwile mwauzimu thitho atodhowa dhulu pivyevyo vinofuna dha aireela atu ale ali muivwelano na Kristu venango nionge ira wa Makristau othene azoziwile na zimu ochena.

16. N’nga Paulo afuna avwechechi-e n’ni vyam’mongile liye Yesu ira “oroma”?

¹⁶ Paulo atolemba ira Kristu avenyathi-iwile ninga “oroma waatu ale agoni muukwani.” Chiimbarimbari ira atu enango ninga Lazaro tatovenyathi-iwa vailambo yavathi vano. Yesu ali oroma venyathi-iwa ninga zimu thitho wachela ingumi yo-omala. Liye angaodile landani-iwana vyova-a vyoroma Anaisraeli vyavelelecha aliwa wa Nlungu. Angalive e-no Yesu voongiwa “kala oroma” Paulo atovwechechi-a atu enango ira vanduli va Yesu enango thitho anodha venyathi-iwa ira tamakalenga dhulu. Arumiwi enango movwelana na Kristu komoni wiwa thitho tangavenyathi-iwile ira tamakalenga dhulu ninga mwemo thitho vyam’mwireele Yesu.

17. N’nga ana ivwelano na Yesu Kristu anodho venyathi-iwa e-lini ira tamakalenga dhulu?

¹⁷ Vovenyathi-iwa dhowa dhulu wa atu ale “tali muivwelano na Kristu” yali ya-anarome ireya hora yalemba Paulo wa Akoritiyo. Vingalive e-no, Paulo aonga vya hora yasogolo ira: “Mbwenye uliwathene, valimburoni vee: Yoroma Kristu, uli yova-a yoroma, amala ale ali ikundu ya kristu va hora yokalavo wiwa. (1 Akor. 15:23; 1 Atez. 4:15, 16) Malambo ano ninokala malambo okalavo a Kristu. Arumiwi na Makristau enango tanofwanela dedi-edha va hora yokalavo yen’na ira taode venyathi-iwa dhowa dhulu “movwelana na [Yesu] ninga mwavenyathi-iwile liye.

18. Movwelana malemba la 1 Akoritiyo 15:24-26 linonikami-a a-vi idhiwa ira unodha venyathi-iwa unango venyathi-iwa wadhulu ungalive?

¹⁸ N’nga atu ale ta-ana idedi-edho yofuna dhowa makala na Kristu dhulu? Aliwa thitho atokaana idedi-edho yodha venyathi-iwa. Bibilya linoonga ira Paulo na atu enango “vovenyathi-iwa woroma kumela wa okwa.” (Afil. 3:11) N’nga vyevi vinathonyi-edha ira venyathi-iwa  unango unodha ireya? Vyevi vinovwelana na vyevyo Yobo vyaongile liye vyasogolo. (Yobo 14:15) “Enao tali Makristau va hora yokalavo wee” tanodha kala dhulu na Yesu dhamali-a magoverno othene na mautongi othene akopolo. Masiki “mwidani omari-edha wukwa,” unodha nongiwa. Mwaimbarimbari, wukwa wobaliwana kinodha aoni-a nyarwa waatu enao anavenyathi-iwa dhowa dhulu. N’nga enango anodha kala a-vi?—Muleri 1 Akoritiyo 15:24-26.

19. N’nga anofuna dhakala vailambo yavathi tatokaana idedi-edho?

¹⁹ N’nga anofuna dhakala ilambo yavathi anodha kala a-vi? Vyalembile Paulo pyoona ira “Miyo nditokhaana idedi-edho mwa Nlungu, yoi unodha kala venyathi-iwa muukwani waatu olongomana na o-olongomana.”(Mayir. 24:15) Ninga dhulu, kuli vyongo vyo-olongomana madhu enala anooni-a ira thitho komoni unodha kala venyathi-iwa vailambo yavathi.

20. N’nga yofunjedha yei ilimbi-idhe a-vi idedi-edho inyu?

²⁰ Onga mwaimbarimbari, “unodha kala venyathi-iwa”! Anofuna dhavenyathi-iwa dhakala vailambo yavathi tanodha kaana ngari yokalao dhowa nodhowa nyo munodha roromela va yolanyedha yei. Idedi-edho yei inooda udidili-ani mwathuulela vya abalinyu afwinyu enao akwide aliwa anodha venyathi-iwa va hora yeniyo Yesu na atu enango munafuna liye “dhatonga vyawa 1,000.” (Apok. 20:6) Nyo thitho mutokaana idedi-edho yovuneleya yoira akala ira nyo munokwa vyawa mili ya-anarome nyo munodha venyathi-iwa idedi-edho yei kinanisukwali-a. (Aroma 5:5) Aliwa inooda ulimbi-ani nyo wenjedhela imwerumweru inyu va basa la Nlungu ninodha funjedha vinjinji va kapitulu 15 ya lemba la 1 Akoritiyo pievyo vinofuna i-yo funjedha muru o-arela.