1-2. N’nga atu enango anoona a-vi mwasa okala vaimweendi?

 HORA inokala atu vaimweendi inokala yosangalali-a maningi. Akala muli vaimweendi na mutu mwinangwee, pyo-oira fuka ira munofuna iwendenga pama. Thitho atu anjinji vinoawendela pama. Rongola mwinango wau Etiopia, dhinalee Tsion, a aongile ira: “Imbo-i mwahora yosangalali-a maningi vaingumi yanga, ndi vyali miyo vaimweendi na mam’nanga. Nanootapanya myasa dhofuneya maningi thitho nanoowandelana myasa dhothei-a. Ndatoosangalala ndangaidhi ira nditofwanya mutu unom’dhiveliwana miyo thitho unondidhiveliwana.”

² Mbwenye bali mwinango wau Netherlands, dhinale Alessio, aongile ira: “Ndatoosangalala m’mwidhiwa pama i-yananga ningali vaimweendi. Mbwenye imweendi-u yanoogumanana thitho nyarwa.” Muyofunjedha yei, ninotapanyani nyarwa dhinango dhedho atu ali vaimweendi dhinagumanena aliwa namakundo a Bibilyani enao anaakami-e ira imweendiwa iwendenga pama. Ninoonani thitho mwemo atu enango pingoni munaakami-edhele aliwa atu enao ali vaimweendi.

IFUNELO YOKALELA VAIMWEENDI

3. N’nga ifunelo yaimweendi chini? (Sanganiko 20:25)

³ Ninga muonele i-yo, hora yeniyo atu inokala aliwa vaimweendi inooda kala yosangalali-a. Mbwenye wenjedhela vevo, ndi hora yofuneya maningi yoi inodha kami-a atu ona ira akala anodha thelana. Vadambo lothelana wiwa, atu othelanao anolumbela vamethoni va Yohova ira anodha dhivelangana thitho lemezana vaingumiiwa yothene. Na-analumbele vamwasa uliwethene, ninofwanela roma thuulela mopwaseya. (Muleri Sanganiko 20:25.) Ndi saasawa thitho  vamwasa olumbela vakazametoni. Kala vaimweendi unodha kami-a atu ambilao ira taidhiwane pama thitho tasakule vyongo mwazelu. Tanooda sakula thelana venango mali-a imweendiyo. Akala tatosakula mali-a imweendi, kavinothapulela ira imweendiyo chaakami-idhe. Malomwee, yatookwakwaneli-edha ifunelwiwa namwasa oi itowakami-a ira taidhiwe vyofwanelela sakula.

4. Mwasiwa ngwan’ni ninofwanela kaana mathuulelo ofwanelela okuza imweendi?

⁴ Mbwenye mwasa okala vaimweendi ninofwanela uonanga mofwanelela. Mwasiwa ngwan’ni ninoonga ee-no? Akala mutu a-ali vabanjani utokaana mathuulelo ofwanelela, kanakale vaimweendi na mutu wenuo unom’mwidhiwelatu liye ira kanam’thelananee. Mbwenye kai atu ta-ali vabanjani baa-i enao anofwanela kaana mathuulelo ofwanelela. I-yo othenene ninofwanela kaana mathuulelo ofwalenela vamwasula. Mwaifwanafwani-o, atu enango anothuulela ira akala mutu uli vaimweendi, kuongela ira baa-i unofwanela m’thelananee. N’nga mathuulelo enala anokuza a-vi Makristau ta-ali vabanjani? Rongola mwinango o-otheliwa dhinalee Melissa, wau Estados Unidos, aongile ira: “Amboni enango taona bali na rongola tangali vaimweendi, anothuulela ira baa-i anothelana. Namwasa wa vyevyi, atu enango anoimwanana mali-a imweendi angalive tatoona ira kavinowenda pama. Thitho atu enango katinofuna navang’onovene kala vaimweendi. Vyevi vinoiri-a ira uvikumbanyedhenga.”

MUVILIMBI-EDHENGA IRA MUIDHIWANE PAMA

5-6. N’nga atu ali vaimweendi anofwanela dhilimbi-edha idhiwan’ni vyokuza fwee? (1 Pedru 3:4)

⁵ N’nga akala muli vaimweendi, chini inaukami-eni sakula ira muthelane na mutuo venango kabe? Mudhilimbi-edhe ira Muidhiwane pama. Munofwanela idhiwa vyongo vinango vyokuza mutuo mwa-anarome imweendi. Mbwenye vahora yen’na munokaana ngari yoi muidhiwe “mutu olokoteya rimani.” (Muleri 1 Pedru 3:4.) Vyevi vinothangani-avo idhiwa vyokuza uxamwalee na Yohova, makalelwee na mwemo munothuulela liye. Vavira hora, munofwanela fwanya vyowakula vya vyofuka ninga vi: ‘N’nga mutu wen’na ngofwanelela ira ndidham’thelananee?’ (San. 31:26, 27, 30; Aef. 5:33; 1 Ti. 5:8) ‘N’nga ninooda dhivelanadi thitho va-ana yongo inofuna mutu uliwethene? N’nga ndinooda vwalavwali-a vyongo vinodawi-a liye?’ b (Aro. 3:23) Vevo vanovilimbi-edha nyo m’muidhiwa pama, muthuulelenga  ira yofuneya maningi kai landana vayongo iliyothene, mbwenye yofuneya maningi kuona akala munooda kalave na mutuo masiki mu-iyane va vyongo vinango.

⁶ N’nga munofwanela idhiwa thitho vyongo vinango viivi vyokuza mutu una nyo vaimweendi? Mwa-anafiye vofunana maningi, munodha funeela tapanya vyongo vinango vyofuneya ninga vifunelo vina fwinyuo. N’nga a-vi myasa dhinango dhokuza manungwee, fuma thitho vyongo vinango vyothakala vyam’mwireele ndulimu? Kaiira munofuneela tapanya vyongo vyothene mwaromangawene imweendi. (Mufwanafwani-edhele na lemba la Juwau 16:12.) Akala munoona ira kai hora yapama yoi mum’mwandele fwinyuo vyongo vinango vyokuza nyo, mum’mwandele. Mbwenye vira wahora mutu unanyo vaimweendi, unodha funeelanga idhiwa vyongo vyevi naifunelo yoi asakule vyongo mofwanelela. Ee-no vahora dhinango munodha funeelanga m’mwandela myasa dhedhi moona rima.

7. N’nga atu ali vaimweendi anaire a-vi ira taidhiwane pama? (Muone kwadru loi, “ Akhala muli vaimweendi na mutu oi uli undendai.”) (Muone thitho viruthiruthi.)

⁷ N’nga munaire a-vi ira mum’mwidhiwe pama fwinyuo? Munooda irana vyongo vyevi vom’monganee mothathuwa, moona rima, m’fuka vyofuka thitho m’vuruwana. (San. 20:5; Yak. 1:19) Ira vyevi viodeye, venango munooda ira masaka-edho oirela vyongo vambo-i venango udya vambo-i, wenda mumamburo ofwanyeya atu anjinji thitho laleela vambo-i. Wenjedhela vevo, munooda ira vyongo vyevyo vinaukami-eni idhiwa mwemo munoirela liye vyongo mo-iyana-iyana thitho akala vambo-i naatu o-iyana-iyana ninga afwinyu na abalinyu. Kaonani vyaongile Aschwin wau Netherlands, angali vaimweendi na i-yanee Alicia. Liye aongile ira: “Nanooira vyongo vambo-i vyevyo vyanikami-e ira niidhiwane pama. Hora dhinjinji, vyongo vyevi vyakala vyongo ving’ono ninga phiya vambo-i, udya venango laba mabasa avandhe vambo-i. Nairana vyevi, nanoona vyongo vyaoda mutu uliwethene viirana pama na vya-aoda liye viirana pama.”

8. N’nga funjedha vambo-i makundo a Bibilyani unakami-e a-vi atu ali vaimweendi?

⁸ Munooda idhiwana pama mwafunjedhanga vambo-i makundo a Bibilyani. Mwadhathelana, munodha funeeleyanga kaana hora yoirela vambo-i lambela wavabanjani, naifunelo yoi Nlungu asogolelenga banja linyulo. (Nam. 4:12) N’nga a-vi va-eeni vilinyo vaimweendi a-ira masaka-edho oirela vambo-i lambelau? Imbarimbari choi atu takala vaimweendi kavinothapulela ira tali vabanjani, thitho baluo kanokala muru warongoluo. Mbwenye funjedha vambo-i vaduzi navaduzi,  unooda ukami-ani idhiwa mwemo fwinyuo munom’dhiveliwana liye Yohova. Max na Laysa, enao anokala wu Estados Unidos, tatoona ira vyongo vyevi vinokami-a thitho mundhila dhinango. Max aongile ira: “Nangaromile imweendi, natooroma funjedha vambo-i myasa yoonga imweendi thitho ingumi yavabanjani. Funjedha vambo-i myasa dhedhi, watoonikami-a ira nirome tapanya vyongo vyofuneya maningi vyevyo venango vyangaodile kala vyorucha ira nirome vitapanya.”

VYONGO VINANGO VYOFUNEYA VITHUULELA

9. N’nga ndi makundo aavi enao atu ali vaimweendi anofwanela aliwa athuulelanga tasakulanga mutu unofuna aliwa m’mwandela vyokuza imweendiwa?

⁹ N’nga mbaatu avi anofwanela nyo awandela ira muli vaimweendi? Nyo anyaa munofwanela sakula. Mwairanga romawene imweendi, venango munooda sakula wandela atu oyeva. (San. 17:27) Irana vyongo vyevi, unodha ukami-ani ira atu anjinji ta-auruchi-engani na vyofuka thitho ira mwa-aimwananenga sakula vyongo vyofwanelela. Mbwenye akala kamunowandela mutu uliwethene, munooda iranga vyongo molokota voova ira atu enango anodha idhiwa vya imweendinyu. Vyevyo vinooda kala vyoopi-a. Ee-no ndizelu wandela atu enango enao anauva-engani malangi-o apama thitho ukami-ani. (San. 15:22) Mwaifwanafwani-o, munooda wandela atu enango avabanjani vinyu, afwinyu olimba mwauzimu venango andimuwa avapingoni.

10. N’nga atu ali vaimweendi anaire a-vi ira imweendiwa ikale yolemezeya? (Sanganiko 22:3)

¹⁰ N’nga munaire a-vi ira imweendinyu ikale yolemezeya? Imweendi yaulukulanga, munoroma thitho landeya maningi na fwinyuo. N’nga chini inaukami-eni ira mwa-aire vyongo vyothakala? (1 Ak. 6:18) Murambelenga kala ambilive, umwa vyomwa vyolezeli-a maningi thitho tapanyanga myasa dho-ofwanelela dhokuza gonana. (Aef. 5:3) Vyongo vyevi vinooda uiri-ani ira mukaena naluveluve ofuna ogonana thitho ira dhikondi-a ukalenga orucha. Munooda ira pama tapanyanga vaduzi na vaduzi vyongo vinairi-e ira imweendinyu ikalenga yolemezeya. (Muleri Sanganiko 22:3.) Muone vyongo vyam’kami-idhe Dawit na Almaz awu Etiopia. Aliwa taongile ira: “Nanoowaredha m’mamburo mwali atu anjinji venango vevo vali atu anjinji. Kaninakalevo atu ambili baa-i karoni venango m’mba. Ee-no natoorambela vyongo vyanidhi-edhe vyowesedha.”

11. N’nga atu ali vaimweendi anofwanela thuulela makundo aavi vamwasa othonyi-edhana udhivela?

¹¹ N’nga a-vi vamwasa othonyi-edhana udhivela? Vira wahora ndhila dhinango dhothonyi-edhelana udhivela dhinooda kala dhofwanelela. Mbwenye mwaroma kaana naluveluve ofuna gonana, munooda rucheya sakula vyongo mwazelu. (Nyu. 1:2; 2:6) Mbwenye ndhila dhinango dhothonyi-edhelana udhivela dhinooda iri-a ira muimwanengana dhikondi-a irana vyongo vyo-ofwanelela. (San. 6:27) Ee-no imweendiyo ya-anafiye undendai mutapanyenga novwelana ira mu-indi-edhelenga basa ndhila dhofwanelela thonyi-edhelana udhivela movwelana na makundo a Bibilyani. c (1 At. 4:3-7) Mudhifukenga ira: ‘N’nga atu awani-u wuno anoona a-vi ndhila dhedhi dhothonyi-edhelana udhivela? N’nga thonyi-edhana udhivela mundhila dhedhi unoiri-a ira nirucheyenga na naluveluve ofuna gonana?’

12. N’nga atu ali vaimweendi anofwanela idhiwan’ni vamwasa okuza nyarwa thitho a-vwelana?

¹² N’nga munaire a-vi akala vatokala yorucha thitho kamunovwelana? N’nga a-vi akala hora dhinjinji kamunovwelana? N’nga vyevyo vinothonyi-edha ira kamuli ofwanelela? Kai maningi. Atu othene ali vaimweendi venango vabanjani, hora dhinango ano-iyana mathuulelo. Mbwenye akala anololelana thitho lemezana, anooda dhowanave  kaana banja lolimba. Ee-no vyongo vinoira nyo vomali-a nyarwa va-eeni, vinooda ukami-ani idhiwa akala munodha kaana banja lapama venango kabe. Mudhifukenga ira: “N’nga vakala yorucha ninotapanyecha mokhurudheya thitho mwalemezo? N’nga ninorumelecha mo-orucha vyongo vya-anoira i-yo pama nodhilimbi-edha visaka-edha? N’nga ndinombaranyedhelecha pepesa, lolela thitho levelela?’ (Aef. 4:31, 32) Mbwenye akala hora ili nyo vaimweendi hora dhinjinji kamunovwelanecha thitho munokalelecha kangana, pyo-okaikela ira vyongo vinodha chinja mwadha thelana. Akala mutozindiyela ira lombwanuo venango i-yanuo kai ofwanelela, mali-a imweendiyo unooda kala okami-a maningi wanyo ambinlene. d

13. N’nga lombwana na-iyana enao ali vaimweendi anaidhiwe a-vi lapela wahora inofuna aliwa kala vaimweendi?

¹³ N’nga munofwanela kala vaimweendi wahora yolapela moi a-vi? Ira vyongo motamanga rima hora dhinjinji unodhi-echa nyarwa. (San. 21:5) Ee-no munofwanela kala vaimweendi wahora yokwakwanela ira mum’mwidhiwe pama fwinyuo. Mbwenye kai pama kala vaimweendi hora indendai va-alive mwasa ovweya pama. Bibilya linoonga ira: “Yongo inodedi-edhelawee yaimwananeya rima unopha.” (San. 13:12) Mbwenye kala vaimweendi wahora yolapela maningi, unooda iri-a ira muwesedhiwenga maningi vamwasa wa mararuo. (1 Ak. 7:9) Ee-no malo mothuulelanga maningi lapela wahora ilinyo vaimweendi, munooda dhifuka ira: ‘N’nga ndi vyongo vinango vivi vinofuneela miyo idhiwa vyokuza i-yanula venango lombwanula ira ndisakule vyoira mwazelu?’

N’NGA ATU ENANGO PINGONI ANAKAMI-E A-VI ATU ALI VAIMWEENDI?

14. N’nga atu enango anakami-e a-vi atu ali vaimweendi? (Muone thitho iruthiruthi.)

¹⁴ N’nga akala nitowaidhiwa atu enao ali vaimweendi ninaakami-e a-vi? Naaitanenga ira tadhadye yodya vambo-i na i-yo, taire vambo-i na i-yo lambela wavabanjani venango tadhaire vyongo vinango vyosangalali-a vambo-i na i-yo. (Aro. 12:13) Vyevi vinooda akami-a thitho ira taidhiwe vyongo vinango vyokuza fwiuo. N’nga vanofuneela mutu mwinango avelela, akami-a vamyasa ya mawendelo venango mamburo apama weo unatapanye aliwa vyongo vinango? N’nga akala ndi ee-no ninaakami-e a-vi vavyongo vyevi? (Agl. 6:10) Alicia um’mongile i-yo walelenule unothuulelave vyongo vyapama vyaireliwa liye na abali naarongola vahora yali aliwa vaimweendi na Aschwin. Liye aongile ira: “Nanoosangalala abali enango taniwandela ira ninooda dhowa waniwa akala ninofuna limburo lapama loi nitapanye vyongo vinango a-kala limburo la-iyo  vaokene.” Akala mutovepiwa ira muvelele atu ali vaimweendi, muonenga ira yeniyo ndingari yoi mwaakami-e afwinyuao. Muonechechenga ira kamwaa-iye okhene thitho mwaava-enga hora yoi taongenga myasiwa.—Afl. 2:4.

15. N’nga ndi vyongo vinango vivi vinaire i-yo vokami-a atu ali vaimweendi? (Sanganiko 12:18)

¹⁵ Vyongo vinasakule i-yo onga venango kabe, vinooda kami-a atu enao ali vaimweendi. Hora dhinango ninodha funeelanga dhikondi-a. (Muleri Sanganiko 12:18.) Mofwanafwani-a, ninooda funanga wandela atu enango ira ngana na ngana ali vaimweendi. Mbwenye hora dhinango atu ali vaimweendao anodha funanga ira taonge okhene. Kaninofwanela onganga myasa yonama yokuza atu ali vaimweendi venango atonga vamyasa dhinofwanela aliwa sakula okhene dhiirana. (San. 20:19; Aro. 14:10; 1 At. 4:11) Mbwenye atu ali vaimweendao venango katinasangalalenga naonga vyongo venango afukanga vyofuka vyothonyi-edha ira anofwanela thelana. Rongola mwinango dhinalee Elise na man’nee taongile ira: “Vyanooniva-a manyadho atu enango tanifukanga vya masaka-edho akazametwi-u i-yo anyaa na-anatapanye navang’onovene vyongo vyevyo.”

16. N’nga chini inofwanela i-yo ira atu tamali-a imweendiwa?

¹⁶ N’nga a-vi akala atosakula mali-a imweendi? Kaninofwanela volowelanga myasa yaanya venango uikundu ya mutu m’mbo-i. (1 Pe. 4:15) Rongola mwinango dhinalee Lea aongile ira: “Ndatoovwa atu enango taonganga myasa yokuza mala waimweendi-u. Vyevyo vyatoondisukwali-a maningi.” Ninga muongele i-yo voromavene, atu ali vaimweendi tasakula ira tamali-e imweendi, kaiira vinothapulela ira imweendiyo kiyakami-idhe. Hora dhinjinji vinokalecha ira vitokwakwaneli-edha vifunelo viwa namwasa oi vitowakami-a idhiwa vyofwanelela sakula. Mbwenye mala waimweendiwo unooda airi-a ira tavwenga upa rima thitho tadhionenga ninga ali okhene. Ee-no ninofwanela saka ndhila dhowakami-edhelana.—San. 17:17.

17. N’nga atu ali vaimweendi anofwanela dhowanave iran’ni?

¹⁷ Ninga muonele i-yo muyofunjedha yei, imweendi inooda gumanana vyorucha thitho inooda kala yosangalali-a. Jessica aongile ira: “Onga mwaimbarimbari, nanoofuneela irana vyongo vinjinji ningali vaimweendi. Mbwenye natoosangalala ira natokaana hora yoidhiwana pama.” Akhala muli vaimweendi, mudhilimbi-edhenga ira muidhiwane pama. Mwairana vyongo vyevi, imweendinyu inodha wenda pama thitho inodha ukami-ani ira musakulenga vyoira mwazelu.