1. N’nga inaode nididili-a chini navivwanga ira nili okene venango nitosimbwa injiveliwa nyarwa dhi-u? (Salimo 118:5-7)

VITOROMA UIREELANI nyo gumanana nyarwa nyo vivwa ira muli mwekene onanga ira kavali mutu unaode ukami-ani? Atu anjinji tatoroma vivwa e-no, thangani-avo anamalaba ororomeleya a Yohova. (1 Mam. 19:14) Akala vyevi vitoroma uwireelani muthuulele vyolanyedha vya Yohova, vyoi: “Kandinodha u-iyani venango utatilani navang’ono vene.” Namwasa wa yolanyedha ya Yohova ninooda onga mwainyindelo ira: “Yohova ngu namakami-anga; kandinodha ova.” (Aeb. 13:5, 6.) Rumiwi Paulo alembele makristau a Yudeya madhu enala yawa ya 61. Madhu enala anonithuucha vilembiwile va Salimo 118:5-7.—Muleri.

2. N’nga yofunjedha yei ninafuna nifunjedhen’ni, mwasiwa ngwan’ni?

² E-no ninga wamasalimo, Paulo atoidhiwa ekene dhela va nyarwa dhagumanana liye ira Yohova ngu namakami-ee. Mofwanafwani-a, vangamadhi vyawa vinli a-analembe karta lodhowa waaebre, Paulo atogumanana dhongwe walipevo angali va ulendo na mwadeya. (Mayir. 27:4, 15, 20) Vaulendo wen’ne na vyawa vinango a-anagundeye ulendo, Yohova atovaela oni-a ndhila dho-iyana-iyana ira ali namakami-a wa Paulo. Dhoweni nioneni vyongo viraru mwaaliwa. Yohova atomkami-a Paulo dhela mo-indi-edha basa Yesu dhela mwa angelo dhela mwa anamatonga thitho dhela mwaabali airoromelo. Thuuchana vyaireile va ingumi ya Paulo unodha wenjedhela  m’nyindela wi-u Nlungu thitho ira liye unooda nikami-a.

3. N’nga Paulo anofwanela vifuka n’ni, mwasiwa ngwan’ni?

³ Paulo anofuneela pedhelo. Yawa ya 56, mwinji waatu watomponyedha Paulo undhe wa kachisi wa Yerusalemu vofuna mpa. Dambo lo-arela tatomtukula Paulo mdhowana wa anamatonga aandimuwa liye a-adhi vang’ono funa piwa na amwidanee. (Mayir. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Va hora yen’ne, Paulo anofwanela dhifuka ira: ‘Ndinokalave ndivilelanga fiedha e-lini?’

4. N’nga Yohova amkami-idhe a-vi Paulo dhela mwa Yesu?

⁴ N’nga Paulo awachenle pedhelo loi a-vi? Isi yoi Paulo afuna adhowe kadeyani, Mbwiye Yesu atoneela wa liye onga ira: “Ulimbe rima! Voi utondiirela umboni mokwakwanela mu Yerusalemu, thitho unodha ndiirela umboni wu Roma.” (Mayir. 23:11) Madhu olimbi-a enala tadhidhe va hora yofwanelela! Yesu atonsimba Paulo umboni wairele liye wu Yerusalemu. Liye atom’mwandela Paulo ira unofiya wu Roma na ingumi, ira adhowenave irela umboni. Madhu enala atom’mwiri-a Paulo vivwa kala ovuneleya ninga mwana okumbareliwa na babee.

5. N’nga Yohova ankami-idhe a-vi Paulo dhela mwa ngelo? (Onani iruthiruthi yava kapani.)

⁵ N’nga pyorucha viivi vinongo vyevyo Paulo vyaguman’nena liye? Vyawa vinli vanduli va vyaireile wu Yerusalemu, Paulo ali vauledho odhowa wu Italia na mwadeya. Wari mwa ulenduo, watoroma rumbwa dhongwe n’njinji wa lipevo voi atu tali mwadeyanimo tatoroma thuulela ira anokwa. Mbwenye Paulo kaova tayi. Mwasiwa ngwan’ni? Liye atoawandela atu tali mwadeyani mule ira: “Ma-iyu ngelo wa Nlungwanga weniyo unonlabela miyo urumiwi wavakundu atoimela vaduzi na miyo; liye onga ira: ‘Kuove Paulo unofwanela dhowa maimela vamethoni va Kaisara, thitho kaing’ana mwasa wa weyo mooma rima Nlungu unodha vulumucha othene anawe vaulendula.’” Yohova ato-indi-edha basa ngelo voonga madhu mambo-ive enala voonga na Paulo enao aongiwile na Yesu. Ninga mwaongiwile madhwala Paulo atofiyadi wu Roma.—Mayir. 27:20-25; 28:16.

6. Pyolanyedha viivi vya Yesu vinaniva-e nguru, thitho mwasa wan’ni?

⁶ N’nga i-yo ninowachela pedhelo loi a-vi? Yesu unonikami-a ninga vyantena liye Paulo. Yesu atoawandela anama-arelee othene ira: “Miyo ndili na nyo malambo othene, fiedha magomelo a vyoireya vya ilambwila.”(Mat. 28:20.) Madhu a Yesu anooda nilimbi-a.  Mwasiwa ngwan’ni? Mwasiwa ngoonga ira i-yo vano othene ninogumanana nyarwa dhorucha vilela. Mofwanafwani-a, naluza fwi-u venango bali-u muukwani ninofwanela upa weu a-kala malambo oyeva mbwenye vyawa vinjinji. Enango anofwanelela vilela malambo othene mwasa oulula. Vothuulela vyevi vinoniva-a nguru ira nidhowenganave vasogolo kuidhiwa ira Yesu uli ikundu yi-u dambo nadambo va ingumi yi-u, masiki hora ya isi.—Mat. 11:28-30.

7. Movwelana na lemba la Apokalipse 14:6, n’nga Yohova unonikami-a a-vi malambo ano?

⁷ Bibilya linonisikimiza ira Yohova unonikami-a dhela mwa angelo. (Aeb. 1:7, 14) Mofwanafwani-a, angelo anokami-a vosogolela basa lolaleela “milanyu yapama ya Umwene” waatu a “mitundu yothene, maziza na iongelo.”—Mat. 24:13, 14; muleri Apokalipse 14:6.

8. N’nga Yohova akami-idhe a-vi Paulo dhela mwa anamasogolela aanakondo?

⁸ N’nga Paulo awachenle pedhelo loi a-vi? Yawa ya 56 Yesu atonsikimisa Paulo ira unodha fiya Roma. Mbwenye ayuda anjinji wu Yerusalemu tatovwelana ira tampe Paulo. Mbwenye namasogolela wanyakodho a wu Roma dhina lee Claudio Lisias angaidhi vya ivwelanoi liye atomkami-a Paulo. Mo-odimbela Claudio atoruma numero ya anyakondo anjinji ira tamtukule Paulo tamdhowena wa Sezare. Weniyo wali ulendo wa makilometru 105 ira tafie wu Yerusalemu. Paulo angafiile weule governadore Félix atotonga ira Paulo “akale mmba mwa Erodi.” Momwirana e-ni amwidanee a Paulo ta-aode mmwirana vyothakala.—Mayir. 23:12-35.

9. N’nga governador Festo amkami-idhe a-vi Paulo?

⁹ Vyawa viili vasoogolo viwa, Paulo alive perezo ilambo ya Sezare. Félix ali angachinjiwile na governador mpya, dhina lee Festo. Ayuda tali takanyi-edhanga Festo amtumize paulo wu Yerusalemu ira amatongiwe. Mbwenye Festo atokonda irana vyevyo. Venango liye atoidhiwa ira ayuda “tatomala ira ivwelano yoira tampe Paulo ndhila adhowanga wu Yerusalemu.”—Mayir. 24:27–25:5.

10. N’nga governador Festo ate a-vi Paulo angamvepile ira amatongiwe wa Sezare?

¹⁰ Vasogolo viwa, Paulo atodhoowa matogiwa wu Sezare. Festo wenuo amvunele Paulo madhani mwa ayuda, atomfuka Paulo ira: “Weyo unofuna udhowe wu Yerusalemu ira umatongiwe, vasogolo vanga? Paulo atoidhiwa ira akale ira unofuna adhowe wu Yerusalemu mo-okaikela unamapiwe. Mbwenye liye atoidhiwa ira unofuna vulumucha ingumi yee, vofuna dhowa wu Roma no dhowanave laleela. Liye atoonga ira: “Ndinoira apilo wa Sezare!” Vandulu vafuka anazelu ee, Festo atommwandela Paulo ira: “Weyo utoira apilo wa Sezare, unodhowa wa Sezare.” Yosakila ya Festo yatomvunela Paulo madhani mwa amwidanee. Mombaranya Paulo atodhowa wu Roma—undendai vinjinji wa ayuda enao tafuna mpa.—Mayir. 25:6-12.

11. N’nga mbamadhu aavi a namaro-edha Esaya adhiveliwena Paulo?

¹¹ Paulo vyadedi-edha liye ulendo odhowa wu Italia, vinooni-a ira liye athuulela vyaongile namaro-edha Esaya wa amwidani a Yohova ira: “Sakulani vyoira, mbwenye vinodha imwananeya. Ongani vyoira atu tairena, mbwenye kavinodha ireya, mwasiwa Nlungu uli na-iyo!” (Esaya 8:10) Paulo atoidhiwa ira Nlungu unomkami-a. Vyevi vyatomva-a nguru dhokwakwanela ira aode vilela na vyowesedhiwa vyamdhela sogolo.

12. N’nga Julio asamalile a-vi Paulo, n’nga Paulo azindiele n’ni?

¹² Yawa ya 58 Paulo atoroma ulendo odhowa  wu Italiya. Vokala nyaperezo liye ali aing’aneliwanga na ndimuwa wa gulu la anakondo wa iroma dhina lee ngu Julio. Romela vevo Julio angaodile mmwirela Paulo vyauwalanga venango mmwirela vyongo mwaudhivela. N’nga liye a-idhi-edhe avi basa izo yee va dambo lo-arela tangafiile va limburo loimela loroma, Julio atosamalila Paulo mooma rima, vomrumeli-a Paulo dhowa mawaredha wa axamwalee. Adhaire e-no Julio atomvulumucha Paulo. Moi a-vi? Anyakondo tafuna upa anyakadeya othene tali mwadeyanimo, mbwenye Julio atoakondi-a. Na mwasa wan’ni? Na mwasa oi “anofunechecha mvulumucha Paulo.” Vinooneya ira Paulo atozindiela ira Yohova uno-indi-edha basa ndimuwa wen’na wa anamasogolela a nyakondo ira amkami-e mvunela.—Mayir. 27:1-3, 42-44.

13. N’nga Yohova uno-indi-edha a-vi basa anamatonga aandimuwa?

¹³ N’nga i-yo ninowachela pedhelo loi a-vi? Yohova uno-indi-edha basa nguru dha zimu ochena vofuna iri-a ira anamatonga aandimuwa laba vyongo vinofuna liye. Ninga mwemo mwene Solomo mwalembele liye ira: “Rima wa mwene uli ninga mi-inje yama-inje mandhani mwa Yohova. Unourungunuchedha uliwothene unafuna liye.” (Sang. 21:1) N’nga sanganikho yen’’na inafuna ionge a-vi? Atu anooda thimba milimdi vofuna vandhucha ma-inje dhowa ninga unofuna aliwa ira ma-inje tadhowe. Saasawa thithop na Yohova liye unooda i-ndi-edha basa zimu voirana mathuulelo andimuwa a anamatonga a-rela ninga vinofuna liye. Vyevi vyaireya anamatonga aandimuwa anokala olimbi-eya vosakula vyongo vyoganyali-a atu a Nlungu.—Onani thitho Ezara 7:21, 25, 26.

14. Movwelana na Mayirelo 12:5, mwasiwa ngwan’ni ninofwanela ira malobelo?

¹⁴ N’nga ninaire a-vi? I-yo ninooda lobelela “mwalo mwa mamwene na malo aatu othene avadhulu” akala aliwa anooda sakula vyongo vinaode dodomi-a ingumi yi-u venango urumiwi-u. (1 Timo. 2:1, 2, madhu a chindo; Nee. 1:11) E-no ninga makristau oroma i-yo thitho ninooda alobelela abali-u na aromgola ali perezoni makumela vathi va rima wa Nlungu. (Muleri Mayirelo 12:5; Aeb. 13:3) I-yavo evyo ninooda alobelela magwarda anoing’anela perezo mwemo muli abali na arongoli-u. I-yo thitho ninooda mmwandelamo Yohova ira aalimbi-e magwarda ira tairenga vyongo mwaudhivela voasamalila abali-u ali perezoni mwaumutu ninga mwemo Julio mwatena liye Paulo.”—Mayir. 27:3.

15-16. N’nga Yohova amkami-idhe a-vi Paulo dhela mwa Arisitako na Luka?

¹⁵ N’nga Paulo awachenle pedhelo loi a-vi? Wari mwaulendo odhowa wu Roma, Paulo atowachela fendo dho-iyana-iyana pedhelo la Yohova dhela mwaabali airoromelo. Dhoweni nioneni vifwanafwani-o vinango.

¹⁶ Afwee ambinli a Paulo Arisitako na Luka, tatosakula dhowa vambo-i wu Roma. * Mwamaonelo ambilala kavali ana inyindelo ya Yesu yoi aliwa tangafiile wu Roma na ingumi. Masiki angalive e-no, aliwa tato-ela vingumi viwa vangovini vokala vambo-i na Paulo. Vasogolo viwa, vangavirile hora wari mwa dhongwe walipevo tangali vaulendo vabarani aliwa pazindiele aliwa ira katakwe. Luka na Arisitako vyagwela aliwa mwadeya wu Kayesareya Paulo anofwanela lobela vonsimba Yohova tumiza axamwalee ambinlala olimba rima ira taode mkami-a.—Mayir. 27:1, 2, 20-25.

17. N’nga Yohova amkami-idhe a-vi Paulo dhela mwaabalee airoromelo?

¹⁷ Wari mwa ulendo, Paulo atokami-iwa maulendo manjinji na abali a iroromelo. Mofwanafwani-a tangaimenle sidadi ya Sidoni Julio atorumeli-a ira Paulo “amawaredhele afwee thitho ira tansamalile.” Vangavirile hora, wu sidadi yau potiyolo Paulo na afwee “tatofwanya abali enango, enao akanyi-edhe ira takale na liye sumana.” Paulo vyavivwa liye ira unosamaliliwa na abalala Paulo anofwanela ona mpata ofuna adhiveliwi-a votapanya na aliwa vyogumanana vyolimbi-a. (Onani thitho Mayir. 15:2, 3.) Vanduli vomala limbi-iwa Paulo na afweale tatodhowanave ulendule.—Mayir. 27:3; 28:13, 14.

18. Mwasiwa ngwan’ni Paulo atomsimba Nlungu thitho atovivwa kala olimbi-eya?

¹⁸ Tawendanga dhowa Roma. Paulo anofwanela thuulela vyolembile liye vyawa viraru vyevyo vya-anaireye pingo wen’ne ira: “vyawa vinjinji ndikanle ndifunafunanga ira ndidhauoneni.” (Aroma 15:23) Mbwenye liye kaadedi-edha ira angafiile wewo angali nyaperezo. Kathuulelani mwakalele liye waimwerumweru  voona abali Auroma tali tamdedi-edhanga ndhila ira tam’mwenyule! “Voaona Paulo atomsimba Nlungu thitho atovivwa kala olimbi-eya. (Mayir. 28:15) Kathuulelani Paulo atomsimba Nlungu mwasa oi abali tatodhowa weule. Mwasiwa ngwan’ni? Na mwasa oira Paulo atoona okoka Yohova vo-indi-edha basa abalee airoromelo vomkami-a.

19. Movwelana na lemba la 1 Pedru 4:10 n’nga Yohova unooda basa vokami-a atu enango?

¹⁹ N’nga ninaire a-vi? N’nga bali mwinango pingoni mwinyu unaa zuzuma mwasa wamarenda venango vyongo? Venango utoluza utoluza balee muukwani. Akala nitom’mwidhiwa mutu mwinango uli ee-ni ninooda mvepa Yohova ira anikami-e onga mwaudhivela venango ira yongo mwaudhivela wa liye. Vyoonga vi-u venango vyoira vi-u vyakala vyolongomana vinooda kala vyolimbi-a wa bali venango rongola wenuo unofuneela pedhelo. (Muleri 1 Pedru 4:10.) * Aliwa anooda welela nyindela vyolanyedha vya Yohova vyoi: “Kandinodha u-iyani venango utatilani navang’ono vene.” Mo-okaikela vyevi vinooda u-iyani kala waimwerumweru!

20. Mwasiwa ngwan’ni ninofwanela onga mwainyindelo ira “Yohova ngunamakami-i-u”?

²⁰ E-no ninga vyam’mwireele Paulo na afwee, i-yo thitho ninooda gumanana nyarwa vaingumi yi-u. Mbwenye ninofwanela limba rima neri-a Yohova uli ikundu yi-u. Liye thitho unooda nikami-a dhela mwa Yesu vambo-i na angelo. Vyevyo vingalive, akala pyovwelana na ifunelo yee Yohova unooda nikami-a dhela mwa anamatonga aandumuwa. Anjinji mwa i-yo ninovivwa e-no, Yohova uno-indi-edha basa zimu ochena vofuna alimbi-a abali enango airoromelo ira tanikami-e. Ngumwasiwa e-no ninga Paulo iyo thitho ninooda onga mwainyindelo ira: “Yohova ngu namakami-anga; kandinodha ova. Mutu unandiire n’ni?”—Aeb. 13:6.